កោះត្រឡាច
 | អត្ថបទនេះមិនត្រូវបានដកស្រង់ឯកសារយោងចេញពីប្រភពណាមួយឡើយ |
 | អត្ថបទនេះអាចនឹងត្រូវការការរៀបរយដើម្បីឱ្យត្រូវនឹងបទដ្ឋានគុណភាពរបស់វិគីភីឌា។ សូមពិចារណាការប្រើប្រាស់សេចក្ដីណែនាំធ្វើឱ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ឱ្យចំកន្លែង។) សូមកែលម្អអត្ថបទនេះ បើសិនជាអ្នកអាច។ ទំព័រពិភាក្សានៃអត្ថបទនេះអាចនឹងមានសេចក្ដីណែនាំមួយចំនួន។ |
កោះត្រឡាច ឈ្មោះជាភាសាវៀតណាម (យួន) ហៅថា កូងដាវ (Côn Đảo) ឬ កូងស៊ើង (Côn Sơn) ឬ កូងឡុង (Côn Lôn) បារាំងហៅថា ពូលូកុងដ័រ (Poulo Condor)។ នៅឆ្នាំ៧៧៤ ដល់ ៧៨៧ ពួកជ្វា(ប្រទេសជ្វា បានវាយលុកកោះត្រឡាចរាតត្បាតដល់ ប្រទេសចម្ប៉ា។ ប្រជុំកោះត្រឡាច មានកោះទាំងអស់ចំនួន ១០ ទាំងតូចទាំងធំ មានផ្ទៃក្រឡាប្រមាណ ៧៦ km²។ យោងតាមជំរឿន ប្រជាជនឆ្នាំ ២០១០ ដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កោះនេះ មានប្រជាជនសរុបប្រមាណ ៦.០០០ នាក់។ ឆ្នាំ ១៩៧៧ រដ្ឋសភានៃរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម បានចេញសេចក្ដីសម្រេចមួយដាក់ឈ្មោះ កោះត្រឡាច ជាផ្លូវការ ទៅជាភាសាយួនថា “កូងដាវ” (Côn Đảo)។ កោះត្រឡាច សព្វថ្ងៃ ជាស្រុករដ្ឋបាលមួយនៃ ខេត្តបារៀ និង ខេត្តអូរកាប់ ខេត្តមួយដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានដាក់បញ្ចូលគ្នាឲ្យទៅជាខេត្តមួយថា ខេត្តបារៀវុងតាវ (Bà Rịa-Vũng Tàu)។ យោងតាមសៀវភៅឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រសរសេរដោយ សាស្ត្រាចារ្យ ត្រាំង ឆាត ប៊ុត ឈ្មោះថា “កម្ពុជាក្រោម អំណាចគ្មាន ខ្មែរក្រោម” បានបញ្ជាក់ថា កោះត្រឡាច នៅចម្ងាយ ១០០ គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរសមុទ្រ ស្រុកជ្រោយ ញ ខេត្តឃ្លាំង ឬ ១៨០ គីឡូម៉ែត្រ ពីខេត្តអូរកាប់ ខេត្តមួយដែលយួនហៅថា ខេត្តវុងតាវ (Vung Tau) បារាំងហៅថា “កាប់ស័ងស្ហាក់” (Cap Saint Jacques )។
កោះត្រឡាច មានប្រជុំកោះតូចៗចំនួន ៨នៅជុំវិញ ទំហំប្រហែល ១៥០គីឡូម៉ែត្រក្រឡា មានចម្ងាយ ៣០០គីឡូម៉ែត្រពីដែនដីគោកកម្ពុជាក្រោម និង ២៣០គីឡូម៉ែត្រពី ទីក្រុងព្រៃនគរ សព្វថ្ងៃនេះ ដែលប្រទេសវៀតណាម បានប្ដូរឈ្មោះពីភាសាខ្មែរទៅជាភាសាយួនថា ទីក្រុងហូជីមិញ។
កោះត្រឡាច ធ្លាប់ជាគុកនយោបាយរបស់អាណានិគមបារាំង ដែលបានចាប់ជនស្នេហាជាតិខ្មែរ ប្រឆាំងនឹងបារាំងទៅឃុំឃាំង ដូចជា លោកក្រឡាហោមគង់ ព្រះភិក្ខុ បវរជោតញ្ញណោ ឬ អាចារ្យ ហែម ចៀវ ពោធិ៍កំបោរ លោក ប៊ុណ្ណ ចន្ទម៉ុល និងវីរជនខ្មែរស្នេហាជាតិជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀត ដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅទីនោះ។ មុនសម័យបារាំង
ដំបូង កោះត្រឡាច ជាកោះមួយរបស់ចក្រភពខ្មែរ ហើយក្រោយមកត្រូវបានកាន់កាន់ដោយវៀតណាមនៅក្នុងសតវត្សទី ១៧។ ដោយសារ កោះនេះ មានអំណោយផលជាទីសំចតផ្លូវទឹកភ្ជាប់ពីអាស៊ីទៅអឺរ៉ុប ទើបធ្វើឲ្យពួកបស្ចិមប្រទេសបានស្គាល់ កាន់ តែឆាប់ និងច្បាស់លាស់។ ឆ្នាំ ១២៩១ សំពៅ ១៤ គ្រឿង របស់អ្នកជំនួញ និងអ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិអ៊ីតាលី Marco Polo បានធ្វើដំណើរចេញពី ប្រទេសចិនត្រឡប់ទៅស្រុកវិញ ត្រូវបានព្យុះធ្វើលិចសំពៅអស់ ៨ គ្រឿង ហើយនៅសល់ពីនេះ បានរសាត់មកជាប់នៅ លើកោះត្រឡាច។ នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៥ ដល់ ១៦ មានអ្នកធ្វើដំណើរបស្ចិមប្រទេសជាច្រើនបានមកសំចតនៅកោះត្រឡាច។ ចុងសតវត្សរ៍ទី ១៧ ដើមសតវត្សរ៍ទី ១៨ ក្រុមមូលធនអង់គ្លេស និង បារាំងបានចាប់ផ្ដើម ងាកមកចាប់អារម្មណ៍មក ប្រទេសលោកខាងកើត ។ ក្រុមហ៊ុនអង់គ្លេស និងបារាំងបានមកពិនិត្យ និងស៊ើបអង្កេត កោះត្រឡាច ជាច្រើនសា ដើម្បីស្ទាបស្ទង់គ្រប់ស្ថានការណ៍ ក្នុងគោលបំណងកាន់កាប់កោះនេះ។ ថ្ងៃទី ១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៧០២ ក្រុមហ៊ុនអង់គ្លេសឥណ្ឌា (English East India Company) មួយបានបង្កើតឡើង ជាអចិន្ត្រៃយ៍នៅលើកោះត្រឡាចនេះ សម្រាប់ជាទីសំចតពាក់កណ្ដាលផ្លូវរបស់នាវាឥណ្ឌា និងចិន។ ៣ ឆ្នាំ ក្រោយ មក នៅថ្ងៃទី ២ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៧០៥ ក្រុមហ៊ុនរបស់អង់គ្លេសត្រូវបានវាយប្រហារ និងរោងចក្រត្រូវគេបានវាយកម្ទេច ហើយមនុស្សដែលរស់នៅលើកោះនេះសេសសល់ទាំងប៉ុន្មាន ត្រូវបានចាប់នីរទេសដោយជនជាតិយួន។ ពេលធ្វើសង្គ្រាមជាមួយក្រុមរាជវង្សយួនភាគខាងជើងនៅហ្វេ (Huế) រាជបុត្រស្ដេចយួន ង្វៀង ផុក អាន់ (Nguyễn Phúc Ánh ) បានប្រគល់ កោះត្រឡាច ឲ្យបារាំង ដោយចុះសន្ធិសញ្ញា Versailles ឆ្នាំ ១៧៨៧ ដើម្បីប្ដូរយកជំនួយ យោធា។ ក្រោយមក សន្ធិសញ្ញានេះ ត្រូវបានលុបចោល ពេលបារាំងបរាជ័យក្នុងការផ្ដល់ជំនួយ។
សម័យបារាំង
ខែមេសា ឆ្នាំ ១៨៦១ បារាំងបានចូលកាន់កាប់ខេត្តមួយចំនួននៅតំបន់ព្រៃនគរ ។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ បារាំងបានគិត គូរជាបន្ទាន់ដល់ការដណ្ដើមយកកោះត្រឡាច ព្រោះបារម្ភខ្លាចអង់គ្លេសយកតំបន់ដ៏សំខាន់មួយនេះ ។ វេលាម៉ោង ១០ ថ្ងៃទី ២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៨៦១ ឧត្ដមនាវិកបារាំង លោក Bonard បានចេញបញ្ជាឲ្យកប៉ាល់នាំសារ Norzagaray មកកាន់កាប់កោះត្រឡាច ហើយបានលើកទង់បារាំងឡើង ។ ក្រោយមក អនុសេនីយ៍ឯកជើងទឹកបារាំង លោក លីស្បែស ស៊ីបាជាង នីកូឡាស ជួអាគីម (Lespès Sebastien Nicolas Joachim) បានប្រកាស “សេចក្ដីប្រកាសអធិបតេយ្យ” របស់បារាំងនៅលើកោះត្រឡាច ។ ថ្ងៃទី ៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៨៦២ ស្ដេចយួនក្រុងហ្វេ បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងមួយជាមួយនឹងបារាំង ។ មាត្រា ៣ នៃកិច្ចព្រម ព្រៀងនេះ បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា រាជវង្ស ង្វៀង របស់យួនបានប្រគល់ទាំងស្រុងនូវអធិបតេយ្យកោះត្រឡាចទៅឲ្យ អធិរាជបារាំង ។ ក្នុងអំឡុងពេល ៩៣ ឆ្នាំ គឺចាប់តាំងពី ឆ្នាំ ១៨៦២ ដល់ ១៩៥៥ បារាំងបានផ្លាស់ប្ដូរអភិបាលជនជាតិបារាំង ដែលមើល ការខុសត្រូវ នៅកោះត្រឡាច ចំនួន ៤០ រូប ។
ទេសាអភិបាលទាំងនោះរួមមាន៖
1. Felix Roussel (1862-1863)
2. Bizot (1863-1864)
3. Benoist (1864-1866)
4. Boubé (1866-1869)
5. Stiedel (1869-1870)
6. Claudot (1870-1871)
7. Gaudot (1871-1872)
8. Chevillet (1872-1874)
9. Symphor (1874-1875)
10. Morin (1875-1876)
11. Pasquet de la Broue (1876-1877)
12. Disnematin Dorat (1877-1878)
13. Pasquet de la Broue (1878-1882)
14. Bosquet (1882-1884)
15. Caffort (1884-1887)
16. Sellier (1887-1890)
17. René (1890-1892)
18. Jacquet (1892-1896)
19. De Colbert (1896-1898)
20. Morizet (1898-1908)
21. Melaye (1908-1909)
22. Cudenet (1909-1913)
23. De Gailland (1913-1914)
24. Joseph O’Connell (1914-1916)
25. Royer (1916-1917)
26. Andouard (1917-1919)
27. Lambert (1919-1927)
28. Bouvier (1927-1934)
29. Cremanzy (1934-1935)
30. Bouvier (1935-1942)
31. Brouillonet (1942-1943)
32. Tisseyre (1943-1945)
33. Hilaire (1945)
34. Lê Văn Trà (1945)
35. Gimbert (1946)
36. Honecker (1946-1947)
37. Jacques Brulé (1947-1948)
38. Henri Lafosse (1948-1951)
39. H. Jarty (1951-1953)
40. Aloise Blanck (1953-1955)
សម័យសាធារណរដ្ឋវៀតណាម
ថ្ងៃទី ២២ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៥៦ ប្រធានាធិបតី ង៉ោ ដិន យេម (Ngô Đình Diệm) បានចេញបទបញ្ជា លេខ 143-NV ក្នុងការប្រកាសបញ្ជីឈ្មោះរដ្ឋបាលភូមិសាស្ត្រនៅវៀតណាមខាងត្បូង ។ ក្នុងនោះ កោះត្រឡាច ត្រូវបានក្លាយជា “ខេត្តកូងស៊ើង” (tỉnh Côn Sơn) ។ ថ្ងៃទី ១ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៧៥ កងទ័ពកុម្មុយនិស្តយួន នៃរណសិរ្សរំដោះវៀតណាមខាងត្បូង បានចូលកាន់កាប់ កោះត្រឡាច បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋវៀតណាម បានផ្ដួលរំលំដោយពួកកុម្មុយនិស្តយួននៅថ្ងៃទី ៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ។
អំពីគុកកោះត្រឡាច
និយាយអំពី “កោះត្រឡាច” គេមិនអាចភ្លេចរំឭកដល់ “គុកកោះត្រឡាច” ទេ ។ យោងតាម គេហទំព័រសព្វាវចនាធិប្បាយ Wikipedia នៅថ្ងៃទី ១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៨៦២ Bonard បានចុះហត្ថលេខាមួយឲ្យបង្កើត “គុកកោះត្រឡាច” ដើម្បីដាក់អ្នក ទោសអ្នកនយោបាយឲ្យដាច់ស្រយាលកុំឲ្យមានការទាក់ទងនឹងបក្សពួករបស់គេបាន ។ ការបង្កើតគុកនេះឡើងបានធ្វើឲ្យកោះ ត្រឡាចមានឈ្មោះល្បីល្បាញរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។
គុកកោះត្រឡាច ជាមជ្ឈមណ្ឌលព្រហ្មទណ្ឌមួយបារាំងហៅថា “បាញញើ ឌឺ ពូលូកុងដ័រ” (Bagne de Poulo Condor) ។ គុកនេះបារាំងបង្កើតឡើង ដើម្បីឃុំឃាំងអ្នកទោសពិសេសដែលគេចាត់ទុកថាធ្វើឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដល់របបអាណានិគមរបស់បារាំង ដូចជា អ្នកនយោបាយ អ្នកទោសប្រហារជីវិត សមាជិកបក្សកុម្មុនិស្ត និងអ្នកជាតិនិយមនៅឥណ្ឌូចិន ដែលប្រឆាំងនឹងរបប អាណានិគមបារាំង ។ នៅក្នុង “គុកកោះត្រឡាច” នេះ មានមន្ទីរមួយដែលរបបអាណានិគមបារាំង, របបរដ្ឋវៀតណាម និង របបសាធារណរដ្ឋវៀតណាម បានបង្កើតឡើងឲ្យឈ្មោះថា “ទ្រុងខ្លា” ដើម្បីធ្វើទារុណកម្មលើសមាជិកដឹកនាំកំពូលនៃពួកកុម្មុយ និស្តនិយម ក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមនៅវៀតណាម និងឥណ្ឌូចិន ។ អ្នកទោសនយាបាយខ្មែរជាច្រើនរូប ក៏បានស្លាប់នៅ គុក កោះត្រឡាច នេះដែរ មានដូចជា អាចារ្យ ហែម ចៀវ, លោក ប៉ាច ឈឺន លោក នួន ឌួង ជាដើម ។
យោងតាម សៀវភៅ “ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាម” (Toàn cảnh kinh tế Việt Nam) ដែលសរសេរដោយ លោក ង្វៀង ថាយ ហ្វាង (Quang Thái Nguyễn) បានបញ្ជាក់ថា នៅក្រោមរបបអាណានិគមនិយមបារាំង មានពលរដ្ឋវៀតណាម គ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ ប្រមាណ ២.០០០០ នាក់ បានស្លាប់នៅក្នុងគុកកោះត្រឡាច ហើយបានយកទៅបញ្ចុះនៅទីបញ្ចុះសពមួយ ឈ្មោះ ហាងយឿង (Nghĩa trang Hàng Dương) ។
បើយោងតាមសៀវភៅឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ “កម្ពុជាក្រោម អំណាចគ្មានខ្មែរក្រោម” វិញ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ត្រាំង ឆាត ប៊ុត បញ្ជាក់ថា “ឆ្នាំ ១៩៣៩ នៅកោះនេះ មានអ្នកគុកនយោបាយចំនួន ២.៤០០ នាក់ ហើយនៅពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ចំនួនអ្នកទោស នយោបាយកើនឡើងដល់ ៦០០០ នាក់ និងបន្ទាប់មក នៅឆ្នាំ ១៩៤៦ ដល់ ឆ្នាំ ១៩៥៥ កើនឡើងដល់ ២.៤០០ នាក់” ។
លែងជារបស់កម្ពុជា៖ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលខ្មែរនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលើកឡើងថា កោះត្រឡាចលែងជារបស់ប្រទេសកម្ពុជា ទៀតហើយ។
សង្គាមឆ័ត្រ
នៅថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៤២ សមណនិស្សិតនៃសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ និង សាលាបាលីរងនៅ រាជធានីភ្នំពេញ ព្រមទំាងប្រជាជននៅភ្នំពេញ និងតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួនទៀត ដើម្បីធ្វើបាតុកម្មយ៉ាងធំមួយ ដើម្បីប្រឆាំងរដ្ឋអំណាចបារាំង ដែលបានបង្ខំឱ្យខ្មែរប្រើប្រាស់ អក្សររ៉ូម៉ាំង ជំនួសអក្សរខ្មែរ ។ ព្រះសង្ឃ ប្រើចុងឆត្រជាអាវុធ ដេញចាក់បារាំង ព្រោះឃើញបារាំង ធ្វើទង្វើមិនគប្បី និងមើលងាយដល់សាស្រ្តាចារ្យរបស់ខ្លួន ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបគេហៅព្រឹត្តិការណ៍នេះថា សង្រ្គាមឆត្រ។ ចំណែកឯបាតុករ ដែលជាគ្រហស្ថ បានប្រើដុំថ្ម ដំបង ដុំឥដ្ឋ និងកូនតឹង ជាអាវុធផងដែរ ។ ក្នុងពេលកំពុងវាយប្រយុទ្ធគ្នានោះ ពួកបារាំងបានថតបាតុករ និងអ្នកដឹកនាំ ដើម្បីងាយស្រួលដើរចាប់ខ្លួន ក្រោយពេល ដែលបាតុកម្មនេះត្រូវបានបញ្ចប់។ ក្រោយមកព្រះភិក្ខុប៉ាង ខាត់ និងព្រះអាចារ្យ អ៊ុក ជា លោក ប៊ុណ្ណ ច័ន្ទម៉ុល លោក ជុំ មួង ភិក្ខុធម្មបាល ខៀវជុំ ។ល។ បានរត់គេចខ្លួនយ៉ាងរហ័ស។ ជនណាយឺតយ៉ាវ ត្រូវបារាំងចាប់ បាន ហើយបញ្ជូនទៅដាក់គុកទំាងអស់។ អាចារ្យ ហែម ចៀវ, នួន ឌួង, ប៉ាច ឈឺន, ប៉ាង ខាត់ ត្រូវបានតុលាការបារាំង កាត់ទោស ឱ្យជាប់គុក អស់មួយជីវិត ធ្វើទារុណកម្មនៅកោះត្រឡាច ។ លោក ស៊ឹង ង៉ុក ថាញ់ រត់ទៅជ្រកកោននូវប្រទេសជប៉ុន ។
សីតុណ្ហភាព
[កែប្រែ]| ទិន្នន័យអាកាសធាតុសំរាប់ កោះត្រឡាច | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ខែ | មករ | កុម | មីន | មេស | ឧសភ | មិថ | កក្ក | សីហ | កញ្ញ | តុល | វិច | ធ្នូ | ឆ្នាំ |
| កំណត់ត្រា ខ្ពស់ °C (°F) |
31.6 (88.9) |
31.8 (89.2) |
32.6 (90.7) |
35.1 (95.2) |
35.5 (95.9) |
34.5 (94.1) |
34.0 (93.2) |
33.5 (92.3) |
32.9 (91.2) |
32.5 (90.5) |
32.0 (89.6) |
31.0 (87.8) |
35.5 (95.9) |
| មធ្យមភាគ ខ្ពស់ °C (°F) |
27.8 (82) |
28.6 (83.5) |
30.2 (86.4) |
31.7 (89.1) |
31.9 (89.4) |
30.9 (87.6) |
30.5 (86.9) |
30.3 (86.5) |
30.2 (86.4) |
29.9 (85.8) |
29.1 (84.4) |
27.9 (82.2) |
29.9 (85.8) |
| មធ្យម ប្រចាំថ្ងៃ °C (°F) |
25.2 (77.4) |
25.6 (78.1) |
26.7 (80.1) |
28.0 (82.4) |
28.3 (82.9) |
27.9 (82.2) |
27.7 (81.9) |
27.6 (81.7) |
27.3 (81.1) |
26.9 (80.4) |
26.7 (80.1) |
25.7 (78.3) |
27.0 (80.6) |
| មធ្យមភាគទាប °C (°F) | 24.0 (75.2) |
23.9 (75) |
24.4 (75.9) |
25.2 (77.4) |
25.2 (77.4) |
25.0 (77) |
25.0 (77) |
25.0 (77) |
24.7 (76.5) |
24.5 (76.1) |
25.0 (77) |
24.4 (75.9) |
24.7 (76.5) |
| កំណត់ត្រា ទាប °C (°F) |
17.9 (64.2) |
17.7 (63.9) |
19.0 (66.2) |
19.2 (66.6) |
21.3 (70.3) |
21.5 (70.7) |
20.6 (69.1) |
21.0 (69.8) |
21.4 (70.5) |
21.1 (70) |
19.0 (66.2) |
19.7 (67.5) |
17.7 (63.9) |
| Average precipitation mm (inches) | 8 (0.31) |
5 (0.2) |
7 (0.28) |
36 (1.42) |
196 (7.72) |
301 (11.85) |
278 (10.94) |
314 (12.36) |
317 (12.48) |
373 (14.69) |
177 (6.97) |
57 (2.24) |
២០៦៩ (៨១.៤៦) |
| Average precipitation days | 1.1 | 0.4 | 1.2 | 4.8 | 13.2 | 19.0 | 17.9 | 19.1 | 19.1 | 19.3 | 11.2 | 4.3 | 130.6 |
| មធ្យមភាគ សំណើមសាបេក្ខៈ (%) | 77.8 | 79.6 | 79.8 | 79.1 | 80.4 | 81.0 | 80.8 | 80.4 | 82.2 | 84.4 | 81.9 | 79.5 | 80.57 |
| មធ្យមប្រចាំខែ ម៉ោងមានពន្លឺថ្ងៃ | 211 | 222 | 268 | 270 | 219 | 169 | 181 | 174 | 159 | 156 | 156 | 168 | ២៣៥១ |
| Source: សីតុណ្ហភាពនៅកោះត្រឡាច | |||||||||||||
កំណត់ចំណាំ
[កែប្រែ]- Citations
- References cited
- Chapuis, Oscar M. (1995). History of Vietnam:From Hong Bang to Tu Duc. Greenwood Press. ល.ស.ប.អ. 978-0-313-29622-2.
- Johnson, Robert Erwin (1987). Guardians of the Sea: History of the United States Coast Guard, 1915 to the Present. Naval Institute Press, Annapolis. ល.ស.ប.អ. 978-0-87021-720-3.
- Kamm, Henry (2002). Dragon Ascending. Arcade Books. ល.ស.ប.អ. 978-1-61145-078-1.
- Kelley, Michael P. (2002). Where We Were in Vietnam. Hellgate Press, Central Point, OR. ល.ស.ប.អ. 978-1-55571-625-7.
- Larzelere, Alex (1997). The Coast Guard at War, Vietnam, 1965-1975. Naval Institute Press, Annapolis. ល.ស.ប.អ. 978-1-55750-529-3.
- Scotti, Paul C. (2000). Coast Guard Action in Vietnam:Stories of Those Who Served. Hellgate Press, Central Point, OR. ល.ស.ប.អ. 978-1-55571-528-1.
អានបន្ថែម
[កែប្រែ]- Brown, Holmes and Don Luce (1973). Hostages of War; Saigon's Political Prisoners. Indochina Mobile Education Project.
- Valentine, Douglas (2000). The Phoenix Program. Backinprint.com. ល.ស.ប.អ. 978-0-595-00738-7.
តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ
[កែប្រែ]- The Con Dao Archipelago Archived 2016-03-03 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
- The Tiger Cages of Con Son Archived 2014-11-21 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
- THEN THE AMERICANS CAME - Mrs. Truong My Hoa
- VisitCondao.com Archived 2014-01-05 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
 |
អត្ថបទទីតាំងកម្ពុជានេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ |