ខេត្តលពបុរី

ខេត្តលពបុរី
ខេត្តលពបុរី; ลพบุรี
; ទង់	; ត្រា
	ផែនទីនៃខេត្តលពបុរីផែនទីនៃខេត្តលពបុរី
ប្រទេស	ថៃ(សៀម)
ទីរួមខេត្ត	ក្រុងលពបុរី
ផ្ទៃក្រឡា
• សរុប	៦៤៩៣ គម2 (២៥០៧ ម៉ាយ ការ)
ចំណាត់ថ្នាក់ផ្ទៃក្រឡា	៣១
ល្វែងម៉ោង	ICT (ម.ស.ស.+7)
លេខកូដប្រៃសណីយ៍	15xxx
លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ	036
ក្រមអ.ម.អ. ៣១៦៦	TH-16
គេហទំព័រ	lopburi.go.th

ខេត្តលពបុរី ឬ ពលបុរី (សៀម : ลพบุรี) គឺជាខេត្តមួយនៅភាគកណ្តាលនៃប្រទេសសៀម។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងខេត្តពេជ្របូរណ៍ ខេត្តជ័យភូមិ ខេត្តនគររាជសីមា ខេត្តស្រៈបុរី ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា ខេត្តឧទង ខេត្តសិង្ហបុរី និង ខេត្តនគរសួគ៌។

ខេត្តលពបុរី គឺជាខេត្តដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងខ្មែរនិងសៀមដែលមានសំណង់ស្ថាបត្យកម្មប្រវត្តិសាស្ត្រវត្ថុបុរាណរបស់ខ្មែរជាច្រើនបានបន្សល់ទុកនៅទីនោះនិងការមកតាំងទីលំនៅរបស់មនុស្សនៅក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិក៏ត្រូវបានគេរកឃើញនៅទីនោះផងដែរ។កាលពីអតីតកាលខេត្តលពបុរីគឺជាទឹកដីរបស់ខ្មែរ។ខេត្តលពបុរីត្រូវបានគេហៅតាមឈ្មោះនគរល្វោ។ព្រះរាជាណាចក្រនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរបបរាជានិយមផ្តាច់ការ។ក្រុងលវបុរៈគឺជាទីក្រុងនៅសម័យអង្គរ។ដើមឡើយជាខេត្តលពបុរីរបស់ខ្មែរក្រោយសម័យអង្គរ។ដែលបច្ចប្បន្នស្ថិតនៅក្នុងខេត្តលបប៊ូរី ប្រទេសសៀម។

ប្រវត្តិ

ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា លវោ ក្នុងអំឡុងពេលប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើន ទីក្រុង លពបុរី ប្រហែលជាមានកាលបរិច្ឆេទដល់សម័យបុរេប្រវត្តិ។ ^[១] ឈ្មោះល្វោ មានប្រភពចេញពីរាជធានីនៃ នគរល្វោ ជានគរ មន បុរាណនៃសម័យ ទ្វាវតី (សតវត្សទី៦ ដល់ទី១១ នៃគ.ស)។ ^[២] ខ្មែរ ដែលច្បាំងនឹងសាងប្រាសាទគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ជាច្រើននៅក្នុងក្រុងក្នុងសម័យគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មានបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃនៃ សុខោទ័យ និងក្រោយមក អយុធ្យា ។

ក្នុងសម័យអយុធ្យា ព្រះបាទ រាមាធិបតីទី១ បានបញ្ជូនព្រះរា រាមាសូ (ក្រោយមកជាស្ដេច) ជា ព្រះឧបរាជ ទៅសោយរាជ្យនៅលពបុរី ។ នៅឆ្នាំ ១៦៦៦ ព្រះបាទ នរាយណ៍មហារាជ បានបញ្ជាឱ្យសាងសង់ ព្រះរាជវាំងថ្មី មួយនៅច្រាំងខាងកើតនៃ ទន្លេលពបុរី និងធ្វើឱ្យទីក្រុង ក្លាយជារាជធានីទីពីរនៃប្រទេស ខណៈដែលអយុធ្យាត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយ ហូឡង់ ។ ក្រោយពីព្រះបាទនរាយណ៍សោយទិវង្គត ទីក្រុងនេះស្ទើរតែត្រូវបានគេបោះបង់ចោល ហើយក៏ធ្លាក់ទៅក្នុងការខូចខាត។

នៅឆ្នាំ ១៨៥៦ ព្រះមហាក្សត្រ មង្គុត នៃរាជវង្សចក្រីបានបញ្ជាឱ្យជួសជុលព្រះបរមរាជវាំងរបស់ព្រះបាទនរាយណ៍ ។ ទីបំផុតទីក្រុងនេះទទួលបានសារសំខាន់ឡើងវិញនៅឆ្នាំ ១៩៣៧ នៅពេលដែលសេនាប្រមុខ Plaek Phibunsongkhram បានជ្រើសរើសទីក្រុង ធ្វើជាមូលដ្ឋានយោធាដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេសថៃ ហើយម្តងត្រូវបានសម្រេចចិត្តធ្វើជារាជធានីថ្មីរបស់ប្រទេសថៃបន្ទាប់ពី បញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ ។ ^[៣]

សិល្បៈលពបុរី

លពបុរី ជាឈ្មោះរចនាបថសិល្បៈមួយរបស់សៀមដែលត្រូវបានជនជាតិសៀមស្គាល់ថាជារចនាបទសម័យលពបុរីដោយមានបញ្ជាក់ភ្ជាប់មកផងដែរថាជាសិល្បៈខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសសៀម។

បើតាមវចនានុក្រមខ្មែររបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតបានឲ្យនិយមន័យចំពោះពាក្យលពបុរីនេះថា ៖

        លពបុរី (ន) មើលពាក្យលវោ។

        លវោ (ន) (ស. លះវោ អានថា ល៉ៈ វ៉ូ) ជាឈ្មោះរាជធានីចាស់មួយរបស់ប្រទេសសៀមមាននិយាយចេញក្នុងឈ្មោះក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរថានគរលវោ ពួកជនចាស់ៗច្រើនហៅនគរស្រីលវោលុះមកខាងក្រោយសៀមប្រែឈ្មោះហៅថាលពបុរីវិញ។

បើតាមការអធិប្បាយពន្យល់របស់សាមន្ទីរជាតិទីក្រុងបាងកក ប្រទេសសៀមនៅក្នុងអគារមហាសុរសិង្ហនាថ(มาหสุรสิงหนาท)នាបន្ទប់សិល្បៈលពបុរី(ศิลปะลพบุรี)បានឲ្យនិយមន័យរចនាបថលពបុរី នេះថា ៖

លពបុរី ឬ ខ្មែរបុរាណនៅក្នុងប្រទេសសៀមសតវត្សរ៍ទី ១២–១៨ (៨០០–១៤០០ ឆ្នាំ)

លពបុរី ជាឈ្មោះបែបផែនសិល្បៈមួយប្រភេទដែលបានប្រទះឃើញនៅក្នុងប្រទេសសៀមដែលមានកំណើតមកពីឈ្មោះក្រុងឬរដ្ឋ លវបុរៈ ឬ លវបុរី ដែលប្រាកដរូបដំបូងឡើងមកនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១២ តមកបានរីកចម្រើនរុងរឿងនៅក្នុងបរិវេណភាគកណ្ដាល ភាគខាងកើត និង ភាគខាងកើតឆៀងខាងជើងរបស់ប្រទេសសៀម(ភាគឦសាន)ដោយបានលេចឡើងនូវភស្ដុតាងខាងស្ថាបត្យកម្មនិងបដិមាកម្មភ្លាមៗឡើងមកដែលទាក់ទងទៅនឹងសាសនាហិណ្ឌូនិងព្រះពុទ្ធសាសនាផ្នែកមហាយាននៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១២–១៨ ឬ ប្រមាណ ៨០០–១៤០០ ឆ្នាំកន្លងមកក្រៅពីនេះនៅមានការប្រទាក់ក្រឡាគ្នាជាមួយនឹងវប្បធម៌របស់ខ្មែរបុរាណក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងការទទួលនិងមានឥទ្ធិពលរវាងគ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរដូច្នេះហើយរចនាបថសិល្បៈក៏មានភាពស្រដៀងគ្នាក្នុងគ្រាខ្លះដែលអាចហៅបានម្យ៉ាងទៀតថាសិល្បៈខ្មែរបុរាណនៅក្នុងប្រទេសសៀមទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយទម្រង់សិល្បៈរួមសម័យជាមួយគ្នាដែលប្រទះឃើញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទះឃើញនៅក្នុងប្រទេសសៀមក៏មានន័យខុសគ្នាដែរឬមានលក្ខណៈពិសេសប្រចាំតំបន់របស់ខ្លួន។