ចក្រភពរ៉ូម
| |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
27 BC–AD 395 (unified)[២] AD 395–476/480 (Western) AD 395–1453 (Eastern) | |||||||||||
Roman Empire in AD 117 at its greatest extent, at the time of Trajan's death | |||||||||||
ស្ថានភាព | {{#if: | |ចក្រភព | ||||||||||
ធានី |
| ||||||||||
ភាសាផ្លូវការ | Latin | ||||||||||
ភាសាទូទៅ | Regional languages | ||||||||||
សាសនា |
| ||||||||||
រដ្ឋាភិបាល | Semi-elective absolute monarchy (de facto) | ||||||||||
16 January 27 BC | |||||||||||
- Constantinople becomes capital | 11 May 330 | ||||||||||
4 September 476 | |||||||||||
- Murder of Julius Nepos | 9 May 480 | ||||||||||
12 April 1204 | |||||||||||
25 July 1261 | |||||||||||
ក្រឡាផ្ទៃ | |||||||||||
25 BC[១៦] | 2750000 គ.ម២ | ||||||||||
AD 117[១៦][១៧] | 5000000 គ.ម២ | ||||||||||
AD 390[១៦] | 3400000 គ.ម២ | ||||||||||
ប្រជាជន | |||||||||||
▪ 25 BC[១៨] | 56,800,000 | ||||||||||
រូបិយវត្ថុ | sestertius,[lower-alpha ៥] aureus, solidus, nomisma | ||||||||||
|
ចក្រភពរ៉ូម (ជាភាសាអង់គ្លេស៖ Roman Empire, ភាសាឡាតាំង៖ Imperium Romanum, ភាសាអ៊ីតាលី៖ Impero Romano) គឺជាសម័យកាលនៃអរិយធម៌រ៉ូមបុរាណ ដែលមានលក្ខណៈអត្តាធិបតេយ្យពីរដ្ឋអំណាច និង មានវិសាលភាពដ៏ធំលាតសន្ធឹងនៅអឺរ៉ុប និងជុំវិញសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេទាំងមូល។ ពាក្យ "ចក្រភពរ៉ូម" ត្រូវបានគេប្រើដើម្បីពណ៌នាអំពីរដ្ឋរ៉ូមនៅក្នុង និងក្រោយរជ្ជកាលរបស់អធិរាជទី១ព្រះនាម "អូហ្គុសទុស" (Augustus) ។ សាធារណរដ្ឋរ៉ូម ដែលមានចំណាស់៥០០ឆ្នាំ បានធ្លាក់ចុះខ្សោយដោយសារសង្គ្រាមស៊ីវិលជាច្រើន។ ព្រឹត្តិការណ៍ជាច្រើន ត្រូវបានកើតឡើងដោយការប៉ុនប៉ងឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរពីសាធារណរដ្ឋទៅជាចក្រភព រួមមានទាំងការតែងតាំង ជូលីស៍ សេសារ (Julius Caesar) ជាអ្នកកាន់អំណាចមួយជីវិត (ឆ្នាំ៤៥ មុនគ.ស) ជ័យជម្នះរបស់ player (អូហ្គុសទុស) នៅក្នុងការប្រយុទ្ធនៅ Actium (០២ កញ្ញា ៣១ មុនគ.ស) និង ការផ្ដល់បរមងារដល់ អូហ្គុសទុស ជាអធិរាជដោយព្រឹទ្ធសភារ៉ូម (១៦ មករា ២៧ មុនគ.ស) ។
ក្នុងភាសាឡាតាំង ពាក្យ Imperium Romanum (ចក្រភពរ៉ូម) បានបញ្ជាក់ឲ្យយើងដឹងយ៉ាងច្បាស់នូវការរីកចម្រើន ដែលពាក្យ Imperium មានន័យថាទឹកដី ដែលបានបង្ហាញពីផ្នែកនៃពិភពលោកដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រ៉ូម។ ការរីកចម្រើនរបស់រ៉ូមបានចាប់ផ្ដើមតាំងពីសាធារណរដ្ឋមកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែបានឈានឡើងដល់កំពូលនៅរជ្ជកាលរបស់អធិរាជ "ត្រាហ្សាន" (Trajan) ដែលនាពេលនោះ ចក្រភពរ៉ូមបានត្រួតត្រាលើផ្ទៃដីប្រមាណ ៥,៩០០,០០០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។ ដោយសារតែអាណាចក្រដ៏ធំ និង ភាពយូរអង្វែងរបស់ចក្រភពរ៉ូម ឥទ្ធិពលរបស់រ៉ូម បានជះទៅលើ ភាសា សាសនា ស្ថាបត្យកម្ម ទស្សនវិជ្ជា ច្បាប់ និង របៀបគ្រប់គ្រងរដ្ឋ នៃប្រជាជាតិជាច្រើនលើសកលលោកសព្វថ្ងៃនេះ។
ក្រោយសតវត្សទី៣ នៃគ.ស Diocletian បានបង្កើតការបែងចែកប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរវាងអធិរាជពីរ គឺមួយនៅភាគខាងលិច និង មួយនៅខាងកើត ដើម្បីឲ្យការគ្រប់គ្រងកាន់តែប្រសើរនៅលើអាណាចក្រដ៏ធំនេះ។ នៅសតវត្សក្រោយមកទៀត ការបែងចែកបែបនេះ។ ក្រោយមរណភាពរបស់អធិរាជ Theodosius ទី១ នៅគ.ស.៣៩៥ គ្មានអធិរាជណាមួយអាចគ្រប់គ្រងលើអាណាចក្រទាំងមូលបានទេ ដូច្នេះចក្រភពរ៉ូមទាំងមូល ត្រូវបែកទៅជាអាណាចក្រពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នាគឺ៖ ចក្រភពរ៉ូមខាងលិច និង ចក្រភពរ៉ូមខាងកើត (ចក្រភព Byzantine) ។ ចក្រភពរ៉ូមខាងលិចបានដួលរលំនៅគ.ស.៤៧៦ ចំណែកចក្រភពរ៉ូមខាងកើត បានបន្តរហូតដល់ការដួលរលំនៃក្រុងកុងស្តង់ទីណូប នាគ.ស.១៤៥៣ ដោយពួកអូតូម៉ង់ទួរគី ក្រោមការដឹកនាំរបស់ Mehmed II ។ មានការលំបាកជាខ្លាំង ក្នុងកំណត់ឲ្យបានច្បាស់ថាតើចក្រភពរ៉ូមចាប់ផ្ដើមពីពេលណា និងបញ្ចប់ត្រឹមណា ប៉ុន្តែក្នុងករណីនេះ យើងសង្កត់ធ្ងន់តែចក្រភពចាប់ពី ឆ្នាំ២៧ មុនគ.ស រហូតដល់ ការបែកបាក់នៃចក្រភព នាគ.ស.៣៩៥ ប៉ុណ្ណោះ។ចប់
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ |
- ↑ Wolff, Robert Lee (1948). "Romania: The Latin Empire of Constantinople". Speculum 23 (1): 1–34, especially 2–3. DOI:10.2307/2853672.
- ↑ Morley, Neville (17 August 2010). The Roman Empire: Roots of Imperialism. ល.ស.ប.អ. 978-0-7453-2870-6.; Diamond, Jared (4 January 2011). Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed: Revised Edition. p. 13. ល.ស.ប.អ. 978-1-101-50200-6.
- ↑ Bennett (1997).
- ↑ ៤,០ ៤,១ DK (2023) (ជាen). Ancient Rome: The Definitive Visual History. Dorling Kindersley Limited. pp. 276. ល.ស.ប.អ. 978-0-241-63575-9. https://books.google.com/books?id=QrKTEAAAQBAJ&newbks=0.
- ↑ Classen, Albrecht (2010). "The changing shape of Europe" (ជាen). Handbook of Medieval Studies: Terms – Methods – Trends. Walter de Gruyter. ល.ស.ប.អ. 978-3-11-021558-8. https://books.google.com/books?id=ez_edSWAQGAC&newbks=0. "Constantine the Great transferred the capital of the Roman Empire from Rome to the newly-founded city of Constantinople"
- ↑ Price, Jonathan J.; Finkelberg, Margalit; Shahar, Yuval (2022) (ជាen). Rome: An Empire of Many Nations. Cambridge University Press. pp. 19. ល.ស.ប.អ. 978-1-009-25622-3. https://books.google.com/books?id=T4lmEAAAQBAJ&newbks=0. "the capital of the Empire was transferred from Rome to Constantinople in the fourth century"
- ↑ Erdkamp, Paul (2013) (ជាen). The Cambridge Companion to Ancient Rome. Cambridge University Press. pp. 202. ល.ស.ប.អ. 978-0-521-89629-0. https://books.google.com/books?id=yaM0AAAAQBAJ&newbks=0. "Constantine sounded the death knell for Rome as a vital political centre with the dedication of his new imperial capital at Constantinople"
- ↑ Bjornlie, M. Shane (2013) (ជាen). Politics and Tradition Between Rome, Ravenna and Constantinople: A Study of Cassiodorus and the Variae, 527-554. Cambridge University Press. pp. 41. ល.ស.ប.អ. 978-1-107-02840-1. https://books.google.com/books?id=VI3ebybOl0oC&newbks=0. "As a new capital, Constantinople provided a stage for imperial prestige that did not depend on association with the traditions of the senatorial establishment at Rome"
- ↑ Coffler, Gail H. (2004) (ជាen). Melville's Allusions to Religion: A Comprehensive Index and Glossary: A Comprehensive Index and Glossary. ABC-CLIO. pp. 181. ល.ស.ប.អ. 978-0-313-07270-3. https://books.google.com/books?id=v_GoZpiIpAEC&newbks=0. "It became Constantinople, capital of the entire Roman Empire"
- ↑ Maxwell, Kathleen (2016). "Art and Diplomacy in Late Thirteenth-century Constantinople: Paris 54 and the Union of Churches" (ជាen). Between Constantinople and Rome: An Illuminated Byzantine Gospel Book (Paris gr. 54) and the Union of Churches. Routledge. ល.ស.ប.អ. 978-1-351-95584-3. https://books.google.com/books?id=G0uoDQAAQBAJ&newbks=0. "Constantine the Great, the emperor who moved the capital of the Roman Empire from Rome to Constantinople"
- ↑ Grig, Lucy; Kelly, Gavin (2012) (ជាen). Two Romes: Rome and Constantinople in Late Antiquity. Oxford University Press. pp. 237. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-992118-8. https://books.google.com/books?id=HHlpAgAAQBAJ&newbks=0.
- ↑ Loewenstein, K. (2012) (ជាen). The Governance of ROME. Springer Science & Business Media. pp. 443. ល.ស.ប.អ. 978-94-010-2400-6. https://books.google.com/books?id=7uMRBwAAQBAJ&newbks=0.
- ↑ Harris, Jonathan (2009) (ជាen). Constantinople: Capital of Byzantium. A&C Black. pp. 31. ល.ស.ប.អ. 978-0-8264-3086-1. https://books.google.com/books?id=UTjUAwAAQBAJ&newbks=0.
- ↑ Treadgold (1997), p. 734.
- ↑ Tricht, Filip Van (2011) (ជាen). The Latin Renovatio of Byzantium: The Empire of Constantinople (1204-1228). BRILL. pp. 61–82. ល.ស.ប.អ. 9789004203235. https://books.google.com/books?id=JlnPm2riK1UC&q=imperator+constantinopolitanus&pg=PA68.
- ↑ ១៦,០ ១៦,១ ១៦,២ Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D". Social Science History 3 (3/4). DOI:10.2307/1170959.
- ↑ (2006)"East-West Orientation of Historical Empires". Journal of World-Systems Research 12 (2). ISSN 1076-156X. Retrieved on 9 ឧសភា 2023.
- ↑ Durand, John D. (1977). "Historical Estimates of World Population: An Evaluation". Population and Development Review 3 (3): 253–296. DOI:10.2307/1971891.
Cite error: <ref>
tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/>
tag was found
- Pages using duplicate arguments in template calls
- អត្ថបទ with short description
- Short description is different from Wikidata
- Articles containing Latin-language text
- Articles containing Ancient Greek (to 1453)-language text
- ចក្រភពអតីតកាល
- អធិរាជនៃចក្រភពរ៉ូម
- អត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ
- Harv and Sfn no-target errors
- Pages with reference errors
- Pages with reference errors that trigger visual diffs