សេដ្ឋកិច្ច៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ត r2.7.2) (រ៉ូបូ ដកចេញ: sk:Všeobecná ekonomická teória |
ត Bot: Migrating 137 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8134 (translate me) |
||
បន្ទាត់ទី២៧៖ | បន្ទាត់ទី២៧៖ | ||
{{Link FA|fr}} |
{{Link FA|fr}} |
||
[[af:Ekonomie]] |
|||
[[als:Wirtschaftswissenschaft]] |
|||
[[am:ሥነ ንዋይ]] |
|||
[[an:Economía]] |
|||
[[ar:اقتصاد (علم)]] |
|||
[[ast:Economía]] |
|||
[[ba:Иҡтисад]] |
|||
[[bat-smg:Akuonuomėka]] |
|||
[[be:Эканоміка]] |
|||
[[be-x-old:Эканоміка]] |
|||
[[bg:Икономика (наука)]] |
|||
[[bjn:Ikunumi]] |
|||
[[bm:Nafasorosira]] |
|||
[[bn:অর্থনীতি]] |
|||
[[bo:དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།]] |
|||
[[br:Armerzh]] |
|||
[[bs:Ekonomija]] |
|||
[[ca:Economia]] |
|||
[[ceb:Ekonomiks]] |
|||
[[ch:Ekonomia]] |
|||
[[co:Ecunumia]] |
|||
[[cs:Ekonomie]] |
|||
[[csb:Ekònomijô]] |
|||
[[cv:Экономика]] |
|||
[[cy:Economeg]] |
|||
[[da:Økonomi]] |
|||
[[de:Wirtschaftswissenschaft]] |
|||
[[el:Οικονομικά]] |
|||
[[en:Economics]] |
|||
[[eo:Ekonomiko]] |
|||
[[es:Economía]] |
|||
[[et:Majandusteadus]] |
|||
[[eu:Ekonomia]] |
|||
[[ext:Economia]] |
|||
[[fa:علم اقتصاد]] |
|||
[[fi:Taloustiede]] |
|||
[[fiu-vro:Majandustiidüs]] |
|||
[[fo:Búskapur]] |
|||
[[fr:Sciences économiques]] |
|||
[[frr:Eekonomii]] |
|||
[[fur:Economie]] |
|||
[[fy:Ekonomy]] |
|||
[[ga:Eacnamaíocht]] |
|||
[[gl:Economía]] |
|||
[[gv:Tarmaynys]] |
|||
[[hak:Kîn-chi-ho̍k]] |
|||
[[he:כלכלה]] |
|||
[[hi:अर्थशास्त्र]] |
|||
[[hr:Ekonomija]] |
|||
[[ht:Ekonomi]] |
|||
[[hu:Közgazdaságtan]] |
|||
[[hy:Տնտեսագիտություն]] |
|||
[[ia:Economia]] |
|||
[[id:Ekonomi]] |
|||
[[ie:Economica]] |
|||
[[io:Ekonomiko]] |
|||
[[is:Hagfræði]] |
|||
[[it:Economia]] |
|||
[[ja:経済学]] |
|||
[[jbo:dinske]] |
|||
[[jv:Ékonomi]] |
|||
[[ka:ეკონომიკა]] |
|||
[[kaa:Ekonomika]] |
|||
[[kn:ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ]] |
|||
[[ko:경제학]] |
|||
[[ku:Aborî]] |
|||
[[ky:Экономика]] |
|||
[[la:Oeconomia]] |
|||
[[lad:Ekonomiya]] |
|||
[[lb:Economie]] |
|||
[[li:Economie]] |
|||
[[lo:ເສດຖະສາດ]] |
|||
[[lt:Ekonomika]] |
|||
[[lv:Ekonomika]] |
|||
[[map-bms:Ekonomi]] |
|||
[[mg:Toe-karena]] |
|||
[[mk:Економија]] |
|||
[[ml:സാമ്പത്തികശാസ്ത്രം]] |
|||
[[mr:अर्थशास्त्र]] |
|||
[[ms:Ekonomi]] |
|||
[[ne:अर्थशास्त्र]] |
|||
[[new:अर्थशास्त्र]] |
|||
[[nl:Economie]] |
|||
[[nn:Samfunnsøkonomi]] |
|||
[[no:Samfunnsøkonomi]] |
|||
[[nov:Ekonomike]] |
|||
[[nrm:Êcononmie]] |
|||
[[nso:Thutothuo]] |
|||
[[oc:Economia]] |
|||
[[pl:Ekonomia]] |
|||
[[pnb:اکنامکس]] |
|||
[[ps:وټپوهنه]] |
|||
[[pt:Economia]] |
|||
[[qu:Musiku]] |
|||
[[ro:Economie]] |
|||
[[ru:Экономика (наука)]] |
|||
[[rue:Економіка]] |
|||
[[sa:अर्थशास्त्रम् (ग्रन्थः)]] |
|||
[[sah:Экономика]] |
|||
[[sc:Economia]] |
|||
[[scn:Econumìa]] |
|||
[[sco:Economics]] |
|||
[[sh:Privreda]] |
|||
[[si:ආර්ථික විද්යාව]] |
|||
[[simple:Economics]] |
|||
[[sl:Ekonomija]] |
|||
[[sm:Economics]] |
|||
[[sn:Muchenga Pfuma]] |
|||
[[so:Dhaqaale]] |
|||
[[sq:Ekonomia]] |
|||
[[sr:Економија]] |
|||
[[stq:Wirtskaft]] |
|||
[[sv:Nationalekonomi]] |
|||
[[sw:Somo la Uchumi]] |
|||
[[ta:பொருளியல்]] |
|||
[[te:ఆర్థిక శాస్త్రము]] |
|||
[[tg:Иқтисод]] |
|||
[[th:เศรษฐศาสตร์]] |
|||
[[tl:Ekonomika]] |
|||
[[tpi:Ikonimikis]] |
|||
[[tr:Ekonomi (bilim dalı)]] |
|||
[[tt:İqtisat]] |
|||
[[ug:ئىقتىسادشۇناسلىق]] |
|||
[[uk:Економіка]] |
|||
[[ur:معاشیات]] |
|||
[[uz:Iqtisodiyot]] |
|||
[[vec:Economia]] |
|||
[[vi:Kinh tế học]] |
|||
[[vo:Konömav]] |
|||
[[war:Siyensya ekonomika]] |
|||
[[wo:Koom-koom]] |
|||
[[yi:עקאנאמיק]] |
|||
[[zea:Economie]] |
|||
[[zh:经济学]] |
|||
[[zh-classical:計學]] |
|||
[[zh-min-nan:Keng-chè-ha̍k]] |
|||
[[zh-yue:經濟]] |
កំណែនៅ ម៉ោង១៦:៣២ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី០៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣
- For a topical guide to this subject, see Outline of economics.
សេដ្ឋកិច្ច និង សេដ្ឋសាស្ត្រ
យោងតាមវចនានុក្រមខ្មែររៀបរៀងដោយ សម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត (១៩៦២) ដែលខាងវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិបានអំពាវនាវឲ្យប្រើប្រាស់ជាគោលនោះ បានពន្យល់ពាក្យសេដ្ឋកិច្ចថាបានមកពីបន្សំរវាងពាក្យ សេដ្ឋ + កិច្ចការ ក្នុងនោះពាក្យ"សេដ្ឋ" មានន័យថា ប្រសើរ ឧត្តុង្គឧត្តម។ រួមសេចក្តីមក សេដ្ឋកិច្ចមានន័យថាជាកិច្ចការដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមថ្លៃថ្លា ឬក៏ជាកិច្ចការទាំងឡាយដែលធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិរីកចំរើន ។ សំណេរក្រោយមកមានការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះក្នុងន័យប្រាសចាកពីន័យដើមរបស់វា ពោលគឺនៅពេលដែលពាក្យនេះត្រូវបានយកទៅប្រើឲ្យសមន័យទៅនឹងពាក្យបារាំងឬអង់គ្លេសថា អេកូនូមី (Economy)។ លោក រ. គោវិទ (១៩៦៧) បានពន្យល់ពាក្យសេដ្ឋកិច្ច នេះថា ជាការសន្សំទុកឲ្យចំរើនឡើង ឬជាកិច្ចការរាជការដែលទាក់ទងនឹងពាណិជ្ជកម្ម និងឧស្សាហកម្មទូទៅ ។ ចំណែកលោក ហ៊ាន សាហ៊ីប និងហ៊ីង ថូរ៉ាក់ស៊ី (២០០៤) បាន បញ្ជាក់ពីការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះសំដៅទៅលើអត្ថន័យបីជាសំខាន់ ១) សេដ្ឋកិច្ចគឺជាសំណុំនៃទំនាក់ទំនងផលិតកម្មសង្គម និង ជាខឿនទៃទំនាក់ទំនងនេះ ២) សេដ្ឋកិច្ចក្នុងន័យជាវិស័យ ផ្នែក ឬទំហំសេដ្ឋកិច្ចដូចជា៖ សេដ្ឋកិច្ចឧស្សាហកម្ម សេដ្ឋកិច្ចកសិកម្ម ៣) សេដ្ឋកិច្ចក្នុងន័យកម្មវត្ថុសិក្សា (សេដ្ឋសាស្ត្រ)។ ចំណែកឯពាក្យថាសេដ្ឋសាស្ត្រវិញគ្រាន់តែសំដៅទៅលើសាស្ត្រា ឬវិជ្ជាដែលពន្យល់អំពីរបៀបរបបឬបែបផែននៃសេដ្ឋកិច្ច ។ តែយ៉ាងណា ន័យរបស់ពាក្យសេដ្ឋកិច្ច និងសេដ្ឋសាស្ត្រនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺជាន័យដែលផ្តល់ឲ្យដោយលោក រ. គោវិទជាចម្បង។
បើវិភាគពាក្យតាមនិរុត្តិសាស្ត្រ(etymology) ពាក្យថាសេដ្ឋកិច្ចគឺបានមកពីពាក្យក្រិច(ភាសាក្រិច) οίκω [oeko=ផ្ទះ] និង νέμω [nemo=ការបែងចែក] ពោលគឺសំដៅទៅ លើការចាត់ចែងទាំងឡាយនៅក្នុងផ្ទះដោយមេគ្រួសារ។ ន័យដើមរបស់ពាក្យនេះដូចជាមានលក្ខណៈចំឡែកបន្តិចបើប្រៀបធៀបទៅ នឹងវិសាលភាពនៃអត្ថន័យ របស់ពាក្យដែលកំពុង ត្រូវបានប្រើប្រាស់នាពេលបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺយើងច្រើននិយាយសំដៅទៅដល់ន័យថាជាកិច្ចការសង្គមជាធំ។ ប៉ុន្តែបើគិតឲ្យល្អិតបន្តិចនោះ គ្រួសារនិងសង្គមមានលក្ខណៈរួមគ្នាច្រើននៅក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការនិងធនធាន។ គ្រួសារប្រឈមមុខនឹងការសំរេចចិត្តជាច្រើនដូចជាថាតើសមាជិកក្នុងគ្រួសារនិមួយៗត្រូវធ្វើអ្វីខ្លះ? អ្នកណាជាអ្នកបោកគក់? អ្នកណាជាអ្នកដាំស្ល? តើចំណូលដែលរកបានត្រូវសន្សំប៉ុន្មាននិងចាយវាយប៉ុន្មាន? តើត្រូវចាយវាយលើអ្វីខ្លះ រាប់ចាប់តាំងពីការចំណាយប្រចាំថ្ងៃ ការចំណាយលើការសិក្សារបស់កូនៗ ការដាក់ទុនរកស៊ី ។ល។ និយាយអោយខ្លី គ្រួសារនិមួយៗត្រូវបែងចែកធនធានរបស់ខ្លួនក្នុងចំណោមសមាជិកដោយផ្អែកលើសមត្ថភាព ការខិតខំប្រឹងប្រែង ចំណង់ចិត្តរបស់ពួកគេម្នាក់ៗ និងត្រូវធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីរក្សាលំនឹងស្ថានភាពគ្រូសារផងដែរ។ យើងតែងតែប្រើប្រាស់ពាក្យថាសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ"សម្រាប់សំដៅទៅដល់កិច្ចការដែលបានរៀបរាប់ មកខាងលើនេះ។ សង្គមក៏ដូចជាគ្រួសារមួយដែរ គឺតែងជួបប្រទះការសំរេចចិត្តជាច្រើនដូចជាតើត្រូវផលិតអ្វី? ផលិតដោយរបៀបណា? ផលិតសំរាប់អ្នកណា? និងដើម្បីអ្វី?
ជាទូទៅពាក្យសេដ្ឋសាស្ត្រសំដៅទៅលើកិច្ចការសង្គមជាជាងកិច្ចការគ្រួសារ ពីព្រោះថាទ្រឹស្តីដែលនឹងលើកយកមកអធិប្បាយនៅទីនេះមានឫសគល់ជាការដោះស្រាយបញ្ហា សង្គមជាចម្បង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គោលគំនិតសេដ្ឋសាស្ត្រអាចយកទៅប្រើប្រាស់ បានយ៉ាងទូលំទូលាយលើគ្រប់បញ្ហាដែលចោទមានឡើង សូម្បីតែបញ្ហាផ្ទាល់ខ្លូន។ ហើយក៏មានសេដ្ឋវិទូខ្លះបានសិក្សាលើប្រធានបទសង្គមដូចជាអាពាហ៍ពិពាហ៍ ទោសប្រហារជីវិតរហូតដល់ស្ថាប័ននយោបាយ។ យើងនឹងពិនិត្យទៅលើការឲ្យនិយមន័យ ដល់ពាក្យសេដ្ឋសាស្ត្រដោយបណ្តាសេដ្ឋវិទូនៅគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ហើយនិងពីអ្វីៗដែលពូកគេនិយាយអំពីសេដ្ឋសាស្ត្រ។ តែសូមបញ្ជាក់ថាសេដ្ឋវិទូមិនដែលពេញចិត្តនឹងនិយមន័យណាមួយដែលខ្លួនបានផ្តល់ឲ្យនោះទេ ពួកគេមានអារម្មណ៍ថាវាមានន័យច្រើនជាងនេះទៅទៀត។
លោក Jean-Baptiste Say បានសរសេរថា៖ "កម្មវត្ថុសិក្សាស្តីពីសេដ្ឋសាស្ត្រគឺធ្វើឲ្យដឹងថា តើធនធានធម្មជាតិនានាកកើតឡើងដូចម្តេច? និងប្រើប្រាស់ដូចម្តេច? ដើម្បីបំពេញសេចក្តីត្រូវការរបស់សង្គមជាតិ"។ ផ្អែកលើនិយមន័យនេះ យើងអាចយល់បានថា សេដ្ឋវិទូព្យាយាមយល់ឲ្យកាន់តែច្បាស់នូវដំណើរការបំឡែងធនធានដែលមាន រហូតទៅដល់ការប្រើប្រាស់ចុងក្រោយ ហើយបំណងសំខាន់បំផុតនោះគឺបំពេញតម្រូវការនៃបណ្ដុំមនុស្ស ។ ទោះបីយ៉ាងណានិយមន័យនេះនៅតូចចង្អៀតណាស់សំរាប់វិសាលភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។
លោក Lionel Robbins បានផ្តល់និយមន័យថា "សេដ្ឋសាស្ត្រជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីឥរិយាបថ របស់មនុស្សឈរលើទំនាក់ទំនងរវាងសេចក្តីត្រូវការចុងក្រោយនិងធនធានកម្រ ដែលមានជម្រើសក្នុងការប្រើប្រាស់"។ ជានិយមន័យដែលបន្ថែមន័យបន្តិចទៅលើនិយមន័យ ខាងលើដោយបញ្ជាក់ពីជម្រើសនៃសេចក្តីនេះ ដោយយោង ទៅលើការគ្របគ្រង នូវធនធាន ដោយផលិតជាវត្ថុប្រើប្រាស់ចុងក្រោយតាមវិធីប្រសើរបំផុតទៅតាមសេចក្តីត្រូវការរបស់សង្គម។ ក្នុងនេះសេដ្ឋសាស្ត្រមិនចាប់អារម្មណ៍លើទំនិញពាក់កណ្ដាលសំរេចទេ ដោយធ្វើយ៉ាងណាឲ្យតែបានទំនិញចុង ក្រោយគ្រប់គ្រាន់នឹងបំពេញសេចក្តីត្រូវការ។
លោក Karl Mark ឲ្យនិយមន័យថា "សេដ្ឋសាស្ត្រជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាអំពីក្រិត្យក្រម មុខងារ និងការអភិវឌ្ឍន៍ទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សនិងមនុស្សតាមរយៈផលិតកម្ម ការបែងចែក ការផ្លាស់ប្តូរ និងការប្រើប្រាស់ធនធាននានាក្នុងតំណាក់កាលនៃការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម" ។ សេដ្ឋវិទូនេះបានផ្តល់និយមន័យដ៏ទូលាយមួយដែលរួមមានការសិក្សាពីសមាសភាគនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ទំនាក់ទំនងរវាងសមាសភាគទាំងនោះ ផលិតកម្ម ការបែងចែកផលិតផលសំរេច និងការបែងចែកផលនៅក្នុងសង្គមផងដែរ ។ សមាសភាគសេដ្ឋកិច្ច នៅទីនេះបញ្ជាក់តាមរយៈទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សនិងមនុស្សដែលមានដូចជាផលិតករ អ្នកប្រើប្រាស់ និងរដ្ឋាភិបាលជាដើម។ តែសេដ្ឋសាស្ត្រមិនគ្រាន់តែចាប់អារម្មណ៍តែក្នុងដំណាក់កាលនៃការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមទេតែសំរាប់ជីវិតសេដ្ឋកិច្ចពីដើមដល់ចប់ ។
លោក Paul Samuelson បានសរសេរថា "កម្មវត្ថុសិក្សាស្តីពីសេដ្ឋសាស្ត្រគឺជាការប្រើប្រាស់ធនធាន ភោគទ្រព្យដែលមានកំណត់សំរាប់ផលិតទំនិញនិងសេវា រួចបែងចែករបស់ទាំងនោះទៅអោយវណ្ណៈ និងក្រុមមនុស្សផ្សេងៗគ្នា"។ និយមន័យនេះខ្លីនិង មានន័យគ្រប់គ្រាន់ដែលបញ្ជាក់ពីកម្មវត្ថុនៃសេដ្ឋសាស្ត្រ ហើយងាកចេញពីន័យ បែបសង្គមសាស្ត្រដែលសេដ្ឋវិទូទាំងបី ខាងលើបានផ្តល់ដោយរក្សាខ្លឹមសារដែលជាកម្មវត្ថុនៃសេដ្ឋសាស្ត្រ។
សេដ្ឋវិទូ Alfred Marshall បានអោយនិយមន័យយ៉ាងសាមញ្ញថា "សេដ្ឋសាស្ត្រគឺការសិក្សាអំពីជីវិតធម្មតានៃមនុស្សជាតិ " ។ នេះជានិយមន័យយ៉ាងទូលាយបំផុតដែលជាកម្មវត្ថុសិក្សានៃសេដ្ឋសាស្ត្រសំរាប់ពេលបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺសេដ្ឋសាស្ត្រអាចយកទៅប្រើប្រាស់បានយ៉ាងទូលំទូលាយ នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌជាគោលការណ៍មួយដែលនឹងយកមកបកស្រាយនៅ ចំណុចជាបន្តបន្ទាប់ខាងក្រោម។ សេដ្ឋវិទូភាគច្រើនកំណត់ឲ្យនិយមន័យសេដ្ឋសាស្ត្រថា "ជាការសិក្សាអំពីរបៀបដែលសង្គមនិមួយៗចាត់ចែងធនធានដ៏កម្ររបស់ខ្លួន" ឬ អាចសរុបមួយទៀតថា "សេដ្ឋសាស្ត្រជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សា ស្រាវជ្រាវរកវិធីដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា ការប្រើប្រាស់ឲ្យចំទីកន្លែង និងចំពេលវេលា និងឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព នូវធនធានសេដ្ឋកិច្ច ឬកត្តាផលិតកម្មដែលយើងមានដោយកម្រ និងគ្រប់គ្រងកត្តាទាំងនេះក្នុងទិស ដៅបំពេញឲ្យបាននូវតំរូវការរបស់សង្គមមនុស្ស" (សាហ៊ីប និង ថូរ៉ាក់ស៊ី ២០០៤)។ ពិនិត្យតាមនិយមន័យនេះ មានពាក្យបីសំខាន់គឺរបៀប វិធីសាស្ត្រចាត់ចែងធនធានកំរ និងសង្គម អាចប្រែបានថាជាក្បួនខ្នាត ដែលសំដៅទៅលើការរៀបចំធានធានដែលមានកំណត់ ដូចជាផ្ទៃដី ធនធានធម្មជាតិ ប្រជាជន ដោយធ្វើយ៉ាងណាឲ្យទទួលផលមកវិញជាអតិបរមា ហើយមិនមែនសំរាប់មនុស្សម្នាក់ៗទេ តែសំរាប់បណ្ដុំមនុស្សទាំងអស់ ឬក៏សង្គមមួយ។
មុខវិជ្ជានេះត្រូវបានបែងចែកជាពីរសាខាគឺ៖ មីក្រូសេដ្ឋកិច្ចដែលសិក្សាពីបុគ្គលម្នាក់ៗមានដូចជាគេហជន និងអាជីវកម្ម និងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចជាកាសិក្សាពីកិច្ចការរបស់ប្រទេសមួយទាំងមូលដែលជាទូទៅពិចារណាទៅលើការផ្គត់ផ្គង់សរុបនិងតម្រូវការសរុប មូលធន និងទំនិញ។ ចំណុចដែលទទួលការចាប់អារម្មណ៍នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចមាន ការបែងចែកធនធានកំរ ផលិតកម្ម ការចាត់ចែង ពាណិជ្ជកម្ម និងការប្រកួតប្រជែង។ មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានយកទៅប្រើប្រាស់កាន់តែច្រើនឡើងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងឡាយដែលទាក់ទងទៅនឹងជម្រើសនៅក្រោមភាពកំរ ឬការកំណត់តម្លៃសេដ្ឋកិច្ច។
សេដ្ថកិច្ចទីផ្សារសេរី (Capitalisim)គឺជាទំរង់សេដ្ឋកិច្ចមួយដែលមានប្រវិត្តចេញពីបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច។