ចក្រភពរ៉ូម៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម

Inline

កំណែនៅ ម៉ោង១៤:៥៣ ថ្ងៃសុក្រ ទី០៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣

ចក្រភពរ៉ូម (ជាភាសាអង់គ្លេស៖ Roman Empire, ភាសាឡាតាំង៖ Imperium Romanum, ភាសាអ៊ីតាលី៖ Impero Romano) គឺជាសម័យកាលនៃអរិយធម៌រ៉ូមបុរាណ ដែលមានលក្ខណៈអត្តាធិបតេយ្យពីរដ្ឋអំណាច និង មានវិសាលភាពដ៏ធំលាតសន្ធឹងនៅអឺរ៉ុប និងជុំវិញសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេទាំងមូល។ ពាក្យ "ចក្រភពរ៉ូម" ត្រូវបានគេប្រើដើម្បីពណ៌នាអំពីរដ្ឋរ៉ូមនៅក្នុង និងក្រោយរជ្ជកាលរបស់អធិរាជទី១ព្រះនាម "អូហ្គុសទុស" (Augustus) ។ សាធារណរដ្ឋរ៉ូម ដែលមានចំណាស់៥០០ឆ្នាំ បានធ្លាក់ចុះខ្សោយដោយសារសង្គ្រាមស៊ីវិលជាច្រើន។ ព្រឹត្តិការណ៍ជាច្រើន ត្រូវបានកើតឡើងដោយការប៉ុនប៉ងឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរពីសាធារណរដ្ឋទៅជាចក្រភព រួមមានទាំងការតែងតាំង ជូលីស៍ សេសារ (Julius Caesar) ជាអ្នកកាន់អំណាចមួយជីវិត (ឆ្នាំ៤៤ មុនគ.ស) ជ័យជម្នះរបស់ Octavian (អូហ្គុសទុស) នៅក្នុងការប្រយុទ្ធនៅ Actium (០២ កញ្ញា ៣១ មុនគ.ស) និង ការផ្ដល់បរមងារដល់ អូហ្គុសទុស ជាអធិរាជដោយព្រឹទ្ធសភារ៉ូម (១៦ មករា ២៧ មុនគ.ស) ។

ក្នុងភាសាឡាតាំង ពាក្យ Imperium Romanum (ចក្រភពរ៉ូម) បានបញ្ជាក់ឲ្យយើងដឹងយ៉ាងច្បាស់នូវការរីកចម្រើន ដែលពាក្យ Imperium មានន័យថាទឹកដី ដែលបានបង្ហាញពីផ្នែកនៃពិភពលោកដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រ៉ូម។ ការរីកចម្រើនរបស់រ៉ូមបានចាប់ផ្ដើមតាំងពីសាធារណរដ្ឋមកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែបានឈានឡើងដល់កំពូលនៅរជ្ជកាលរបស់អធិរាជ "ត្រាហ្សាន" (Trajan) ដែលនាពេលនោះ ចក្រភពរ៉ូមបានត្រួតត្រាលើផ្ទៃដីប្រមាណ ៥,៩០០,០០០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។ ដោយសារតែអាណាចក្រដ៏ធំ និង ភាពយូរអង្វែងរបស់ចក្រភពរ៉ូម ឥទ្ធិពលរបស់រ៉ូម បានជះទៅលើ ភាសា សាសនា ស្ថាបត្យកម្ម ទស្សនវិជ្ជា ច្បាប់ និង របៀបគ្រប់គ្រងរដ្ឋ នៃប្រជាជាតិជាច្រើនលើសកលលោកសព្វថ្ងៃនេះ។

ក្រោយសតវត្សទី៣ នៃគ.ស Diocletian បានបង្កើតការបែងចែកប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរវាងអធិរាជពីរ គឺមួយនៅភាគខាងលិច និង មួយនៅខាងកើត ដើម្បីឲ្យការគ្រប់គ្រងកាន់តែប្រសើរនៅលើអាណាចក្រដ៏ធំនេះ។ នៅសតវត្សក្រោយមកទៀត ការបែងចែកបែបនេះ។ ក្រោយមរណភាពរបស់អធិរាជ Theodosius ទី១ នៅគ.ស.៣៩៥ គ្មានអធិរាជណាមួយអាចគ្រប់គ្រងលើអាណាចក្រទាំងមូលបានទេ ដូច្នេះចក្រភពរ៉ូមទាំងមូល ត្រូវបែកទៅជាអាណាចក្រពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នាគឺ៖ ចក្រភពរ៉ូមខាងលិច និង ចក្រភពរ៉ូមខាងកើត (ចក្រភព Byzantine) ។ ចក្រភពរ៉ូមខាងលិចបានដួលរលំនៅគ.ស.៤៧៦ ចំណែកចក្រភពរ៉ូមខាងកើត បានបន្តរហូតដល់ការដួលរលំនៃក្រុងកុងស្តង់ទីណូប នាគ.ស.១៤៥៣ ដោយពួកអូតូម៉ង់ទួរគី ក្រោមការដឹកនាំរបស់ Mehmed II ។ មានការលំបាកជាខ្លាំង ក្នុងកំណត់ឲ្យបានច្បាស់ថាតើចក្រភពរ៉ូមចាប់ផ្ដើមពីពេលណា និងបញ្ចប់ត្រឹមណា ប៉ុន្តែក្នុងករណីនេះ យើងសង្កត់ធ្ងន់តែចក្រភពចាប់ពី ឆ្នាំ២៧ មុនគ.ស រហូតដល់ ការបែកបាក់នៃចក្រភព នាគ.ស.៣៩៥ ប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។

@@ បន្ទាត់ទី៨៖ / បន្ទាត់ទី៨៖ @@
 [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ចក្រភពអតីតកាល]]
-[[af:Romeinse Ryk]]
-[[als:Römisches Reich]]
-[[am:የሮሜ መንግሥት]]
-[[an:Imperio Román]]
-[[ang:Rōmānisce Rīce]]
-[[ar:الإمبراطورية الرومانية]]
-[[arz:الامبراطوريه الرومانيه]]
-[[ast:Imperiu Romanu]]
-[[az:Roma İmperiyası]]
-[[bat-smg:Ruomas imperėjė]]
-[[be:Рымская імперыя]]
-[[be-x-old:Рымская імпэрыя]]
-[[bg:Римска империя]]
-[[bn:রোমান সাম্রাজ্য]]
-[[br:Impalaeriezh roman]]
-[[bs:Rimska imperija]]
-[[ca:Imperi Romà]]
-[[ceb:Imperyong Romano]]
 [[ckb:ئیمپراتۆری ڕۆم]]
-[[crh:Roma İmperiyası]]
 [[cs:Starověký Řím#Císařství]]
-[[cy:Yr Ymerodraeth Rufeinig]]
-[[da:Romerriget]]
-[[de:Römische Kaiserzeit]]
-[[diq:İmperatoriya Roma]]
-[[dsb:Romski imperium]]
-[[el:Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία]]
-[[en:Roman Empire]]
-[[eo:Romia Imperio]]
-[[es:Imperio romano]]
-[[et:Rooma riik]]
-[[eu:Erromatar Inperioa]]
-[[ext:Empériu romanu]]
-[[fa:امپراتوری روم]]
-[[fj:Na Matanitu ki Roma]]
-[[fo:Rómverjaríkið]]
-[[fr:Empire romain]]
-[[fy:Romeinske Ryk]]
-[[ga:Impireacht na Róimhe]]
-[[gan:羅馬帝國]]
-[[gd:Impireachd na Ròimhe]]
-[[gl:Imperio Romano]]
-[[got:𐍂𐌿𐌼𐌰𐍂𐌴𐌹𐌺𐌹]]
-[[hak:Lò-mâ Ti-koet]]
 [[he:האימפריה הרומית]]
-[[hi:रोमन साम्राज्य]]
-[[hif:Roman Samrajya]]
-[[hr:Rimsko Carstvo]]
-[[hsb:Romski imperij]]
-[[hu:Római Birodalom]]
-[[hy:Հռոմեական կայսրություն]]
-[[ia:Imperio Roman]]
-[[id:Kekaisaran Romawi]]
-[[ilo:Imperio a Romano]]
-[[io:Romana Imperio]]
-[[is:Rómverska keisaradæmið]]
-[[it:Impero romano]]
-[[ja:ローマ帝国]]
-[[jbo:latmo sosygugje'a]]
-[[jv:Kakaisaran Romawi]]
-[[ka:რომის იმპერია]]
-[[kk:Рим империясы]]
-[[kn:ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]
-[[ko:로마 제국]]
-[[ku:Împeratoriya Romê]]
-[[kw:Emperoureth Romanek]]
-[[la:Imperium Romanum]]
-[[lad:Imperio Romano]]
-[[lb:Réimescht Räich]]
-[[lez:Рим империя]]
-[[li:Romeins Riek]]
-[[lij:Impeo Roman]]
-[[lt:Romos imperija]]
-[[lv:Romas impērija]]
-[[mg:Empira Romana]]
 [[mk:Римска империја]]
-[[ml:റോമാ സാമ്രാജ്യം]]
-[[mn:Ромын эзэнт гүрэн]]
-[[mr:रोमन साम्राज्य]]
-[[ms:Empayar Rom]]
-[[mt:Imperu Ruman]]
-[[mwl:Ampério Romano]]
-[[my:ရောမအင်ပါယာ]]
-[[nah:Roma Emperador ītlahtohcāyo]]
-[[nap:Impero Romano]]
-[[nds:Röömsch Riek]]
-[[nds-nl:Romeinse Riek]]
-[[new:रोमन साम्राज्य]]
-[[nl:Romeinse Keizerrijk]]
-[[nn:Romarriket]]
-[[no:Det romerske keiserriket]]
-[[oc:Empèri Roman]]
-[[pap:Imperio romano]]
-[[pl:Cesarstwo rzymskie]]
-[[pms:Imperi Roman]]
-[[pnb:رومی سلطنت]]
-[[ps:د روم ټولواکمني]]
-[[pt:Império Romano]]
-[[qu:Romanu qhapaq llaqta]]
 [[rm:Imperi roman]]
-[[ro:Imperiul Roman]]
-[[roa-rup:Amirãria Romanã]]
-[[ru:Римская империя]]
-[[rue:Римска ріша]]
-[[scn:Mpèriu rumanu]]
-[[sco:Roman Empire]]
-[[sh:Rimsko Carstvo]]
-[[simple:Roman Empire]]
-[[sk:Rímske cisárstvo]]
-[[sl:Rimski imperij]]
-[[sm:Le Malo o Roma]]
-[[sq:Perandoria Romake]]
-[[sr:Римско царство]]
-[[stq:Roomske Riek]]
-[[su:Kakaisaran Romawi]]
-[[sv:Romerska kejsardömet]]
-[[sw:Dola la Roma]]
-[[ta:உரோமைப் பேரரசு]]
-[[th:จักรวรรดิโรมัน]]
-[[tk:Rim imperiýasy]]
-[[tl:Imperyong Romano]]
-[[tr:Roma İmparatorluğu]]
-[[tt:Рим империясе]]
-[[uk:Римська імперія]]
-[[ur:رومی سلطنت]]
-[[vec:Inpero Roman]]
-[[vi:Đế quốc La Mã]]
-[[vls:Romeins Ryk]]
-[[war:Imperyo Romano]]
-[[yi:רוימישע אימפעריע]]
-[[yo:Ilẹ̀ọbalúayé Rómù]]
-[[za:Lozmaj Daeqgoz]]
-[[zh:羅馬帝國]]
 [[zh-min-nan:Lô-má Tè-kok]]
-[[zh-yue:羅馬帝國]]