ប្រវត្តិសាស្ត្រ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
No edit summary |
|||
បន្ទាត់ទី១៖ | បន្ទាត់ទី១៖ | ||
'''ប្រវតិ្ត'''គឺជាវិទ្យាសាស្រ្តដែលរៀនហេតុការណ៏របស់មនុស្ស។ មានពីរគំនិតអំពីប្រវត្តិមួយដែល និយាយថាប្រវត្តិជើ្ពម នៅពេលមនុស្សបានបង្កើត[[អក្សរ]] (១០០០០ឆ្នាំំហើយនៅ ទី្វបអាស៊ីខាងលិច)។ |
|||
'''ប្រវតិ្ត'''គឺជាវិទ្យាសាស្រ្តដែលរៀនហេតុការណ៏របស់មនុស្ស។មានពីរគំនិតអំពីប្រវត្តិមួយដែលនិយាយថាប្រវត្តិជើ្ពមនៅពេលមនុស្សបានបង្កើត[[អក្សរ]](១០០០០ឆ្នាំំហើយនៅទី្វបអាស៊ីខាងលិច)។ |
|||
ប្រវត្តិមុនមនុស្សស្គាល់អក្សរគេហៅពេលនោះ[[បុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត]]។មួយទៀតដែលគិតថាប្រវត្តិជើ្ពមនៅ<br> |
ប្រវត្តិមុនមនុស្សស្គាល់អក្សរគេហៅពេលនោះ [[បុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត]]។មួយទៀតដែលគិតថាប្រវត្តិជើ្ពមនៅ<br> |
||
ប្រទេសមួយពេលមាននិវេទន៏របស់ប្រទេសមួយ។ |
ប្រទេសមួយពេលមាននិវេទន៏របស់ប្រទេសមួយ។ |
||
ស្គាល់ប្រវត្តិគឹជាសារះសំខាន់សំរាប់ស្វែងយល់បច្ចុប្បន្នកាលពីព្រោះសង្គមបច្ចុប្បន្នគឹជាលទ្ចផលរបស់អតីត។ហើយនិងពេលគេស្គាល់ប្រវត្តគេបានគិតដល់អនាគតកាល។ |
ស្គាល់ប្រវត្តិគឹជាសារះសំខាន់សំរាប់ស្វែងយល់បច្ចុប្បន្នកាលពីព្រោះសង្គមបច្ចុប្បន្នគឹជាលទ្ចផលរបស់អតីត។ហើយនិងពេលគេស្គាល់ប្រវត្តគេបានគិតដល់អនាគតកាល។ |
||
បន្ទាត់ទី១៩៖ | បន្ទាត់ទី១៩៖ | ||
=== ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី === |
=== ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី === |
||
:[[ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី]] |
:[[ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី]] |
||
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី |
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី អាចនិយាយថា ជាសំណុំមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនតំបន់ឆ្នេរនៅដាច់ពីគ្នា៖ អាស៊ីខាងកើត, អាស៊ីខាងត្បូង និងមជ្ឍឹមបូព៌ាដែលជាតំបន់ដ៏ធំមួយថិតនៅចន្លោះទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប-អាស៊ី។ |
||
តំបន់ជុំវិញឆ្នេរជាទីកំណើតនៃអរិយធម៌បូរាណបំផុតលើពិភពលោក។ តំបន់ទាំងបីនោះសុទ្ធសឹងបានអភិវឌ្ឍអរិយធម៌ដំបូងបំផុតនៅលើដី មានជីរជាតិនៃខ្ពង់រាបក្បែរទន្លេ។ អរិយធម៌នៅតំបន់មេសូប៉ូតាមី, ខ្ពង់រាបនៃប្រទេសឥណ្ឌា និង នៅប្រទេសចិន មានលក្ខណះប្រហាក់ប្រហែលគ្នាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញទៅមកនូវ បច្ចេកវិទ្យានិងគំនិត ដូចជា គណិតវិទ្យា និងផលប្រយោជ។ សញ្ញាណផ្សេងទៀតដូចជាអក្សរ អាចត្រូវបានអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់នីមួយៗ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បណ្តាទីក្រុង, បណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាអាណាចក្រផងដែរ ត្រូវបានអភិវឌ្ឍលើវាលរាបទាំងនោះ។ |
តំបន់ជុំវិញឆ្នេរជាទីកំណើតនៃអរិយធម៌បូរាណបំផុតលើពិភពលោក។ តំបន់ទាំងបីនោះសុទ្ធសឹងបានអភិវឌ្ឍអរិយធម៌ដំបូងបំផុតនៅលើដី មានជីរជាតិនៃខ្ពង់រាបក្បែរទន្លេ។ អរិយធម៌នៅតំបន់មេសូប៉ូតាមី, ខ្ពង់រាបនៃប្រទេសឥណ្ឌា និង នៅប្រទេសចិន មានលក្ខណះប្រហាក់ប្រហែលគ្នាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញទៅមកនូវ បច្ចេកវិទ្យានិងគំនិត ដូចជា គណិតវិទ្យា និងផលប្រយោជ។ សញ្ញាណផ្សេងទៀតដូចជាអក្សរ អាចត្រូវបានអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់នីមួយៗ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បណ្តាទីក្រុង, បណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាអាណាចក្រផងដែរ ត្រូវបានអភិវឌ្ឍលើវាលរាបទាំងនោះ។ |
||
បន្ទាត់ទី៣២៖ | បន្ទាត់ទី៣២៖ | ||
:[[ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប]] |
:[[ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប]] |
||
ប្រវត្តិនៅ[[ទី្វបអឺរ៉ុប]]បានចាប់ផ្តើមជាមួយ[[ប្រទេសក្រិក]] |
ប្រវត្តិនៅ[[ទី្វបអឺរ៉ុប]]បានចាប់ផ្តើមជាមួយ[[ប្រទេសក្រិក]]។ Herodoto គឹជាអ្នកទីមួយដែលចេះសរសេរប្រវត្តិ។[[ទស្សនវិជ្ជា]]ក៏បានចាប់កំណើតនៅទីនោះ។ |
||
=== ប្រវត្តិទ្វីបអាហ្រ្វីក === |
=== ប្រវត្តិទ្វីបអាហ្រ្វីក === |
កំណែនៅ ម៉ោង០២:៤០ ថ្ងៃសុក្រ ទី០៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៨
ប្រវតិ្តគឺជាវិទ្យាសាស្រ្តដែលរៀនហេតុការណ៏របស់មនុស្ស។ មានពីរគំនិតអំពីប្រវត្តិមួយដែល និយាយថាប្រវត្តិជើ្ពម នៅពេលមនុស្សបានបង្កើតអក្សរ (១០០០០ឆ្នាំំហើយនៅ ទី្វបអាស៊ីខាងលិច)។
ប្រវត្តិមុនមនុស្សស្គាល់អក្សរគេហៅពេលនោះ បុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត។មួយទៀតដែលគិតថាប្រវត្តិជើ្ពមនៅ
ប្រទេសមួយពេលមាននិវេទន៏របស់ប្រទេសមួយ។
ស្គាល់ប្រវត្តិគឹជាសារះសំខាន់សំរាប់ស្វែងយល់បច្ចុប្បន្នកាលពីព្រោះសង្គមបច្ចុប្បន្នគឹជាលទ្ចផលរបស់អតីត។ហើយនិងពេលគេស្គាល់ប្រវត្តគេបានគិតដល់អនាគតកាល។
ប្រវត្តិ និង បុរេប្រវត្តិ
សំរាប់អ្នកប្រាជ្ញបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តគឹជាពេលវេលាដែលមនុស្សអត់ស្គាល់ការសរសេរទេ។ ថ្វីបើមនុស្សបានកើតឡើងហើយរស់នៅមានប្រហែល២លានឆ្នាំនៅលើផែនដីបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តវែងមែនពិត។ អ្នកប្រាជ្ញបានចែកពេលវេលារបស់មនុស្សដូចតទៅ៖
- បុរេប្រវត្តិសាស្រ្ត: ប្រហែល២លានឆ្នាំ។
- ប្រវត្តិ:១០០០០ឆ្នាំ។
ប្រវតិ្តនៃបណ្តាទ្វីប
អត្ថបទនេះបង្ហាញនូវគំនិតដែលគិតថា ប្រវត្តិចាប់ផ្តើមនៅពេលមនុស្សបងើ្កតការសរសេរ។ ប៉ុនែ្តក៏មានគំនិតដែលគិតថា ប្រវត្តិអត់ត្រូវការរសរសេរពីពោ្រះមានរបៀបផ្សេងៗទៀតសំរាប់បញ្ជីប្រវត្តិ។
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី អាចនិយាយថា ជាសំណុំមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនតំបន់ឆ្នេរនៅដាច់ពីគ្នា៖ អាស៊ីខាងកើត, អាស៊ីខាងត្បូង និងមជ្ឍឹមបូព៌ាដែលជាតំបន់ដ៏ធំមួយថិតនៅចន្លោះទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប-អាស៊ី។ តំបន់ជុំវិញឆ្នេរជាទីកំណើតនៃអរិយធម៌បូរាណបំផុតលើពិភពលោក។ តំបន់ទាំងបីនោះសុទ្ធសឹងបានអភិវឌ្ឍអរិយធម៌ដំបូងបំផុតនៅលើដី មានជីរជាតិនៃខ្ពង់រាបក្បែរទន្លេ។ អរិយធម៌នៅតំបន់មេសូប៉ូតាមី, ខ្ពង់រាបនៃប្រទេសឥណ្ឌា និង នៅប្រទេសចិន មានលក្ខណះប្រហាក់ប្រហែលគ្នាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញទៅមកនូវ បច្ចេកវិទ្យានិងគំនិត ដូចជា គណិតវិទ្យា និងផលប្រយោជ។ សញ្ញាណផ្សេងទៀតដូចជាអក្សរ អាចត្រូវបានអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់នីមួយៗ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បណ្តាទីក្រុង, បណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាអាណាចក្រផងដែរ ត្រូវបានអភិវឌ្ឍលើវាលរាបទាំងនោះ។
ទ្វីបអាស៊ីមានប្រវត្តិមួយយ៉ាងចាស់។អារិយធម៌ធំដំបូងចាប់កំណើតនៅទី្វបនេះដូចជាប្រទេចិនប្រទេសឥណ្ឌានិងភូមិភាគមេសូផូតាមី។ ពីព្រោះទ្វីបនេះជាទី្វបមួយធំអ្នកប្រាជ្ញចែកវាជាបួនផ្នែក៖
ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប
ប្រវត្តិនៅទី្វបអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើមជាមួយប្រទេសក្រិក។ Herodoto គឹជាអ្នកទីមួយដែលចេះសរសេរប្រវត្តិ។ទស្សនវិជ្ជាក៏បានចាប់កំណើតនៅទីនោះ។
ប្រវត្តិទ្វីបអាហ្រ្វីក
ប្រវត្តិនៅទី្វបអាហ្រ្វីកបានផ្តើមឡើងជាមួយប្រទេសអេហ្សីប។
ប្រវត្តិទ្វីបអាមេរិក
ប្រវត្តិរបស់ទី្វបអាមេរិកផ្តើមឡើងបាន៨០០០ឆ្នាំជាមួយប្រជាជនTolteca។ នៅសតវត្សរ៏ទី ៩គ.ស. មានប្រជាជនថី្មហៅថា Mayaដែលមានការសរសរ និងប្រតិទិនមួយដែលល្អបំផុតក្នុងប្រវត្តិរបស់ពិភកលោក។ គេបានរកឃើញលេខ០ដែលជួយដល់អភិវឌ្ឍន៏របស់ចំណោទលេខនព្វន្ធ។
Contents [hide]