ប្រវត្តិសាស្ត្រ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
No edit summary |
ត រ៉ូបូ បន្ថែម: szl, ky, jv, bo, lij, ltg, pdc, am, tk, my, ba, ckb, krc, kl, pfl, stq, be-x-old, gan, rue, sah, zea, ne, nap, kk, kab, map-bms, so, ug, ks, frr, yo, mwl, ie, eml, hif, ay, ml, pap, cu, zh-classical, gn, tg, ext, h |
||
បន្ទាត់ទី៦៤៖ | បន្ទាត់ទី៦៤៖ | ||
[[af:Geskiedenis]] |
[[af:Geskiedenis]] |
||
[[ |
[[am:ታሪክ]] |
||
[[an:Historia]] |
|||
[[ang:Stǣr]] |
[[ang:Stǣr]] |
||
[[ar:تاريخ]] |
[[ar:تاريخ]] |
||
[[ast:Hestoria]] |
[[ast:Hestoria]] |
||
[[ay:Nayra sarnaqawi]] |
|||
[[az:Tarix]] |
[[az:Tarix]] |
||
[[ |
[[ba:Тарих]] |
||
[[bar:Gschicht]] |
|||
[[bat-smg:Istuorėjė]] |
[[bat-smg:Istuorėjė]] |
||
[[be:Гісторыя]] |
[[be:Гісторыя]] |
||
[[be-x-old:Гісторыя]] |
|||
[[bg:История]] |
[[bg:История]] |
||
[[bm:Tariku]] |
[[bm:Tariku]] |
||
[[bn:ইতিহাস]] |
[[bn:ইতিহাস]] |
||
[[bo:ལོ་རྒྱུས།]] |
|||
[[br:Istor]] |
[[br:Istor]] |
||
[[bs:Historija]] |
[[bs:Historija]] |
||
[[ca:Història]] |
[[ca:Història]] |
||
[[ceb:Kasaysayan]] |
[[ceb:Kasaysayan]] |
||
[[ckb:مێژوو]] |
|||
[[co:Storia]] |
[[co:Storia]] |
||
[[cs:Historiografie]] |
[[cs:Historiografie]] |
||
[[cu:Їсторїꙗ]] |
|||
[[cv:Истори]] |
[[cv:Истори]] |
||
[[cy:Hanes]] |
[[cy:Hanes]] |
||
បន្ទាត់ទី៨៦៖ | បន្ទាត់ទី៩៣៖ | ||
[[de:Geschichte]] |
[[de:Geschichte]] |
||
[[el:Ιστορία]] |
[[el:Ιστορία]] |
||
[[eml:Stòria]] |
|||
[[en:History]] |
[[en:History]] |
||
[[eo:Historio]] |
[[eo:Historio]] |
||
[[et:Ajalugu]] |
[[et:Ajalugu]] |
||
[[eu:Historia]] |
[[eu:Historia]] |
||
[[ext:Estória]] |
|||
[[fa:تاریخ]] |
[[fa:تاریخ]] |
||
[[fi:Historia]] |
[[fi:Historia]] |
||
បន្ទាត់ទី៩៦៖ | បន្ទាត់ទី១០៥៖ | ||
[[fr:Histoire]] |
[[fr:Histoire]] |
||
[[frp:Histouère]] |
[[frp:Histouère]] |
||
[[frr:Histoori]] |
|||
[[fur:Storie]] |
[[fur:Storie]] |
||
[[fy:Skiednis]] |
[[fy:Skiednis]] |
||
[[ga:Stair]] |
[[ga:Stair]] |
||
[[gan:歷史]] |
|||
[[gl:Historia]] |
[[gl:Historia]] |
||
[[gn:Tembiasakue]] |
|||
[[gv:Shennaghys]] |
[[gv:Shennaghys]] |
||
[[he:היסטוריה]] |
[[he:היסטוריה]] |
||
[[hi:इतिहास]] |
[[hi:इतिहास]] |
||
[[hif:Dunia ke itihass]] |
|||
[[hr:Povijest]] |
[[hr:Povijest]] |
||
[[ht:Istwa]] |
[[ht:Istwa]] |
||
[[hu:Történelem]] |
[[hu:Történelem]] |
||
[[hy:Պատմություն]] |
|||
[[ia:Historia]] |
[[ia:Historia]] |
||
[[id:Sejarah]] |
[[id:Sejarah]] |
||
[[ |
[[ie:Historie]] |
||
[[io:Historio]] |
[[io:Historio]] |
||
[[is:Sagnfræði]] |
[[is:Sagnfræði]] |
||
បន្ទាត់ទី១១៤៖ | បន្ទាត់ទី១២៨៖ | ||
[[ja:歴史]] |
[[ja:歴史]] |
||
[[jbo:citri]] |
[[jbo:citri]] |
||
[[jv:Sajarah]] |
|||
[[ka:ისტორია]] |
[[ka:ისტორია]] |
||
[[kab:Amezruy]] |
|||
[[kk:Тарих]] |
|||
[[kl:Oqaluttuarisaaneq]] |
|||
[[kn:ಇತಿಹಾಸ]] |
|||
[[ko:역사]] |
[[ko:역사]] |
||
[[krc:Тарих]] |
|||
[[ks:تاریخ]] |
|||
[[ku:Dîrok]] |
[[ku:Dîrok]] |
||
[[ky:Тарых]] |
|||
[[la:Historia]] |
[[la:Historia]] |
||
[[lad:Istoria]] |
[[lad:Istoria]] |
||
[[lb:Geschicht]] |
[[lb:Geschicht]] |
||
[[li:Historie]] |
[[li:Historie]] |
||
[[lij:Stöia]] |
|||
[[lt:Istorija]] |
[[lt:Istorija]] |
||
[[ltg:Viesture]] |
|||
[[lv:Vēsture]] |
[[lv:Vēsture]] |
||
[[map-bms:Sejarah]] |
|||
[[mhr:Эртык]] |
|||
[[mk:Историја]] |
[[mk:Историја]] |
||
[[ml:ചരിത്രം]] |
|||
[[ms:Sejarah]] |
[[ms:Sejarah]] |
||
[[mt:Storja]] |
[[mt:Storja]] |
||
[[mwl:Stória]] |
|||
[[my:သမိုင်း]] |
|||
[[mzn:بگذشتی]] |
[[mzn:بگذشتی]] |
||
[[nap:Storiografia]] |
|||
[[nds:Historie]] |
|||
[[nds-nl:Geschiedenis]] |
[[nds-nl:Geschiedenis]] |
||
⚫ | |||
[[nl:Geschiedenis]] |
[[nl:Geschiedenis]] |
||
[[nn:Historie]] |
[[nn:Historie]] |
||
បន្ទាត់ទី១៣៤៖ | បន្ទាត់ទី១៦៦៖ | ||
[[nrm:Histouère]] |
[[nrm:Histouère]] |
||
[[oc:Istòria]] |
[[oc:Istòria]] |
||
[[os:Истори]] |
|||
[[pap:Historia]] |
|||
[[pdc:Gschicht]] |
|||
[[pfl:Gschichd]] |
|||
[[pl:Historia]] |
[[pl:Historia]] |
||
[[ps: |
[[ps:تاریخ]] |
||
[[pt:História]] |
[[pt:História]] |
||
[[qu:Wiñay kawsay]] |
[[qu:Wiñay kawsay]] |
||
[[ro:Istorie]] |
[[ro:Istorie]] |
||
[[ru:История]] |
[[ru:История]] |
||
[[rue:Історія]] |
|||
⚫ | |||
[[sa:इतिहासः]] |
|||
[[sah:История]] |
|||
[[sc:Istòria]] |
[[sc:Istòria]] |
||
[[scn:Storia]] |
[[scn:Storia]] |
||
[[sco: |
[[sco:History]] |
||
[[sh:Historija]] |
[[sh:Historija]] |
||
[[simple:History]] |
[[simple:History]] |
||
[[sk:Dejiny]] |
[[sk:Dejiny]] |
||
[[sl:Zgodovina]] |
[[sl:Zgodovina]] |
||
[[so:Taariikh]] |
|||
[[sr:Историја]] |
[[sr:Историја]] |
||
[[stq:Geskichte]] |
|||
[[su:Sajarah]] |
[[su:Sajarah]] |
||
[[sv:Historia]] |
[[sv:Historia]] |
||
[[sw:Historia]] |
[[sw:Historia]] |
||
[[szl:Gyszichta]] |
|||
[[ta:வரலாறு]] |
[[ta:வரலாறு]] |
||
[[te:చరిత్ర]] |
|||
[[tg:Таърих]] |
|||
[[th:ประวัติศาสตร์]] |
[[th:ประวัติศาสตร์]] |
||
[[tk:Taryh]] |
|||
[[tpi:Histori]] |
[[tpi:Histori]] |
||
[[tr:Tarih]] |
[[tr:Tarih]] |
||
[[tt:Taríx]] |
[[tt:Taríx]] |
||
[[ug:تارىخ]] |
|||
[[uk:Історія]] |
[[uk:Історія]] |
||
[[ur: |
[[ur:تاریخ]] |
||
[[vec: |
[[vec:Istoria]] |
||
[[vi:Lịch sử]] |
[[vi:Lịch sử]] |
||
[[war:Kasaysayan]] |
|||
[[yi:היסטאריע]] |
[[yi:היסטאריע]] |
||
[[yo:Ìtàn]] |
|||
[[zea:Geschiedenisse]] |
|||
[[zh:历史]] |
[[zh:历史]] |
||
[[zh-classical:史]] |
|||
[[zh-min-nan:Le̍k-sú]] |
[[zh-min-nan:Le̍k-sú]] |
||
[[zh-yue: |
[[zh-yue:史]] |
កំណែនៅ ម៉ោង០៥:២៤ ថ្ងៃពុធ ទី០៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១
ប្រវត្ដិគឺជាវិទ្យាសាស្ដ្រដែលរៀនហេតុការណ៏របស់មនុស្ស។ មានពីរគំនិតអំពីប្រវត្តិមួយដែល និយាយថាប្រវត្តិដើម នៅពេលមនុស្សបានបង្កើតអក្សរ (១០០០០ឆ្នាំហើយនៅ ទ្វីបអាស៊ីខាងលិច)។
ប្រវត្តិមុនមនុស្សស្គាល់អក្សរគេហៅពេលនោះ បុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រ។មួយទៀតដែលគិតថាប្រវត្តិដើមនៅ
ប្រទេសមួយពេលមាននិវេទន៏របស់ប្រទេសមួយ។
ស្គាល់ប្រវត្តិគឹជាសារះសំខាន់សំរាប់ស្វែងយល់បច្ចុប្បន្នកាលពីព្រោះសង្គមបច្ចុប្បន្នគឹជាលទ្ចផលរបស់អតីត។ហើយនិងពេលគេស្គាល់ប្រវត្តគេបានគិតដល់អនាគតកាល។
ប្រវត្តិ និង បុរេប្រវត្តិ
សំរាប់អ្នកប្រាជ្ញបុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រគឹជាពេលវេលាដែលមនុស្សអត់ស្គាល់ការសរសេរទេ។ ថ្វីបើមនុស្សបានកើតឡើងហើយរស់នៅមានប្រហែល២លានឆ្នាំនៅលើផែនដីបុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រវែងមែនពិត។ អ្នកប្រាជ្ញបានចែកពេលវេលារបស់មនុស្សដូចតទៅ៖
- បុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រ: ប្រហែល២លានឆ្នាំ។
- ប្រវត្តិ:១០០០០ឆ្នាំ។
ប្រវតិ្តនៃបណ្តាទ្វីប
អត្ថបទនេះបង្ហាញនូវគំនិតដែលគិតថា ប្រវត្តិចាប់ផ្តើមនៅពេលមនុស្សបង្គើតការសរសេរ។ ប៉ុន្ដែក៏មានគំនិតដែលគិតថា ប្រវត្តិអត់ត្រូវការរសរសេរពីព្រោះមានរបៀបផ្សេងៗទៀតសំរាប់បញ្ជីប្រវត្តិ។
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី អាចនិយាយថា ជាសំណុំមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនតំបន់ឆ្នេរនៅដាច់ពីគ្នា៖ អាស៊ីខាងកើត, អាស៊ីខាងត្បូង និងមជ្ឍឹមបូព៌ាដែលជាតំបន់ដ៏ធំមួយថិតនៅចន្លោះទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប-អាស៊ី។ តំបន់ជុំវិញឆ្នេរជាទីកំណើតនៃអរិយធម៌បូរាណបំផុតលើពិភពលោក។ តំបន់ទាំងបីនោះសុទ្ធសឹងបានអភិវឌ្ឍអរិយធម៌ដំបូងបំផុតនៅលើដី មានជីរជាតិនៃខ្ពង់រាបក្បែរទន្លេ។ អរិយធម៌នៅតំបន់មេសូប៉ូតាមី, ខ្ពង់រាបនៃប្រទេសឥណ្ឌា និង នៅប្រទេសចិន មានលក្ខណះប្រហាក់ប្រហែលគ្នាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញទៅមកនូវ បច្ចេកវិទ្យានិងគំនិត ដូចជា គណិតវិទ្យា និងផលប្រយោជ។ សញ្ញាណផ្សេងទៀតដូចជាអក្សរ អាចត្រូវបានអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់នីមួយៗ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បណ្តាទីក្រុង, បណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាអាណាចក្រផងដែរ ត្រូវបានអភិវឌ្ឍលើវាលរាបទាំងនោះ។
ទ្វីបអាស៊ីមានប្រវត្តិមួយយ៉ាងចាស់។អារិយធម៌ធំដំបូងចាប់កំណើតនៅទ្វីបនេះដូចជាប្រទេចិនប្រទេសឥណ្ឌានិងភូមិភាគមេសូផូតាមី។ ពីព្រោះទ្វីបនេះជាទ្វីបមួយធំអ្នកប្រាជ្ញចែកវាជាបួនផ្នែក៖
ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប
ប្រវត្តិនៅទ្វីបអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើមជាមួយប្រទេសក្រិក។ Herodoto គឹជាអ្នកទីមួយដែលចេះសរសេរប្រវត្តិ។ទស្សនវិជ្ជាក៏បានចាប់កំណើតនៅទីនោះ។
ប្រវត្តិទ្វីបអាហ្វ្រីក
ប្រវត្តិនៅទ្វីបអាហ្វ្រីកបានផ្តើមឡើងជាមួយប្រទេសអេហ្សីប។
ប្រវត្តិទ្វីបអាមេរិក
ប្រវត្តិរបស់ទ្វីបអាមេរិកផ្តើមឡើងបាន៨០០០ឆ្នាំជាមួយប្រជាជនTolteca។ នៅសតវត្សរ៏ទី ៩គ.ស. មានប្រជាជនថ្មីហៅថា Mayaដែលមានការសរសរ និងប្រតិទិនមួយដែលល្អបំផុតក្នុងប្រវត្តិរបស់ពិភកលោក។ គេបានរកឃើញលេខ០ដែលជួយដល់អភិវឌ្ឍន៏របស់ចំណោទលេខនព្វន្ធ។
Contents [hide]