សង្គ្រាមលោកលើកទី១

ពីវិគីភីឌា
(ត្រូវបានបញ្ជូនបន្តពី សង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ)


សង្គ្រាមលោកលើកទី១

Clockwise from the top:
កាលបរិច្ឆេទ ២៨ ខែកក្កដា ១៩១៤ – ១១ ខែវិច្ឆិកា ១៩១៨ (១៩១៤-០៧-២៨ – ១៩១៨-១១-១១)
(4 ឆ្នាំ, 3 ខែ និង 1 សប្ដាហ៍)
ទីតាំង Europe, Africa, the Middle East, the Pacific Islands, China, Indian Ocean, North and South Atlantic Ocean
លទ្ធផល Allied victory
ការប្រែប្រួល
ទឹកដី
ភាគីសង្គ្រាម
អំណាចសម្ព័ន្ធមិត្ត:
 បារាំង
អំណាចកណ្ដាល:
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
កម្លាំង
Total: 42,928,000[១]
Total: 25,248,000[១]
  • German Empire 13,250,000
  • អូទ្រីស-ហុងគ្រី 7,800,000
  • ចក្រភពអូតូម៉ង់ 2,998,000
  • ព្រះរាជាណាចក្រប៊ុលហ្ការី 1,200,000
68,176,000 (Total all)
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
  • Military dead: 5,525,000
  • Military wounded: 12,832,000
  • Total: 18,357,000 KIA, WIA and MIA
  • Civilian dead: 4,000,000
further details ...
Military deaths by country:[២][៣]
  • រុស្ស៊ី 1,811,000
  • សាធារណរដ្ឋបារាំងទី៣ 1,398,000
  • សហរាជាណាចក្រ 1,115,000
  • ព្រះរាជាណាចក្រអ៊ីតាលី 651,000
  • ព្រះរាជាណាចក្ររូម៉ានី 250,000–335,000
  • ព្រះរាជាណាចក្រស៊ែប៊ី 275,000
  • សហរដ្ឋអាមេរិក 117,000
  • បែលហ្ស៊ិក 59,000–88,000
  • ព្រះរាជាណាចក្រក្រិក 26,000
  • សាធារណរដ្ឋព័រទុយហ្កាល់ទី ១ 7,000
  • ព្រះរាជាណាចក្រម៉ុងតេណេហ្គ្រោ 3,000
  • ចក្រភពជប៉ុន <1,000
  • Military dead: 4,386,000
  • Military wounded: 8,388,000
  • Total: 12,774,000 KIA, WIA and MIA
  • Civilian dead: 3,700,000
further details ...
Military deaths by country:[២]
  • German Empire 2,051,000
  • អូទ្រីស-ហុងគ្រី 1,200,000
  • ចក្រភពអូតូម៉ង់ 772,000
  • ព្រះរាជាណាចក្រប៊ុលហ្ការី 88,000

សង្គ្រាមលោកលើកទី១ គឺជាជម្លោះជាអន្តរជាតិរវាងប្រទេសជាច្រើនក្នុងពិភពលោក ដែលចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី ២៨ កក្កដា ១៩១៤ និងបញ្ចប់វិញនៅថ្ងៃទី ១១ វិច្ឆិកា ១៩១៨។ សង្គ្រាមនេះមានការចូលរួមពីប្រទេសភាគច្រើននៅទ្វីបអឺរ៉ុប និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម ហើយក៏មានឆាកប្រយុទ្ធនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា អាហ្វ្រិក និងផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីផងដែរ។ វាគឺជាសង្គ្រាមមួយដែលមានផលវិបាកខ្លាំងបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលមានទាហានប្រមាណ ៩ លាននាក់ស្លាប់ក្នុងការប្រយុទ្ធ និងមានជនស៊ីវិលប្រមាណ ៥ លាននាក់ទៀតបានស្លាប់ដោយសារការសម្លាប់ដោយទាហានសត្រូវ ការទម្លាក់គ្រាប់បែក ជំងឺ និងការអត់ឃ្លានជាដើម។[៤] អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដែលប្រព្រឹត្តឡើងដោយពួកអូតូម៉ង់ និងជំងឺផ្ដាសាយអេស្ប៉ាញក្នុងឆ្នាំ ១៩១៨ ដែលរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំងដោយសារការធ្វើបម្លាស់ទីរបស់កងទ័ព បានធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនលាននាក់លើពិភពលោកបានបាត់បង់ជីវិតថែមទៀត។[៥][៦]

មុនឆ្នាំ ១៩១៤ ប្រទេសមហាអំណាចអឺរ៉ុប ត្រូវបានបែងចែកជាពីរគឺ ទ្រីបអង់តង់មានបារាំង រុស្សី និងអង់គ្លេសជាសមាជិក និង ទ្រីបលីសមានសមាជិកអាល្លឺម៉ង់ អូទ្រីស-ហុងគ្រី និង អ៊ីតាលី។ នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩១៤ រជ្ជទាយាទនៃអូទ្រីស-ហុងគ្រីហ្វ្រង់ស្វ័រ ហ្វែឌីណង់ ត្រូវបានធ្វើឃាតដោយជនជាតិស៊ែប៊ីម្នាក់ឈ្មោះហ្កាវ្រីឡូ ព្រីនស៊ីប។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបង្កឱ្យមានភាពតានតឹងយ៉ាងខ្លាំងនៅតំបន់បាល់កង់។ នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩១៤ អូទ្រីស-ហុងគ្រីបានប្រកាសសង្គ្រាមលើស៊ែប៊ី ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់រុស្ស៊ី។ ត្រឹមថ្ងៃទី ៤ ខែកក្កដា ប្រទេស អាល្លឺម៉ង់ បារាំង និង អង់គ្លេស បានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាម។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩១៤ ចក្រភពអូតូម៉ង់ អាល្លឺម៉ង់ និង អូទ្រីស-ហុងគ្រី បានបង្កើតជាកម្លាំងកណ្ដាល ហើយនៅថ្ងៃទី ២៦ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩១៥ អ៊ីតាលី បានចូលរួមជាមួយចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង រុស្ស៊ី និងស៊ែប៊ីបង្កើតជាកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី ១។

បុព្វហេតុ​នៃ​សង្គ្រាម[កែប្រែ]

ព្រឹត្តិការណ៍ ដែល​គេ​សន្មត​ថា​ជា​បុព្វហេតុ​នាំឲ្យ​ផ្ទុះ​សង្គ្រាមលោក​លើកទី១ គឺ​ការ​ធ្វើឃាត​លើ​ព្រះអង្គម្ចាស់​ហ្វ្រង់ ហ្វែរឌីណង់ រជ្ជទាយាទ នៃ​ចក្រភព​អូទ្រីស-ហុងគ្រី ដោយ​និស្សិត​ស៊ែប៊ីបូស្នី ហ្កាវរីឡូ ព្រីនស៊ីប (Gavrilo Princip) មកពី​ក្រុម Young Bosnia កាលពី​ថ្ងៃទី​២៨ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩១៤ នៅ​តាម​ដងវិថី​មួយ​នៃ​ទីក្រុងសារាយេវ៉ូ​។ ជាប្រតិកម្ម​តប​នឹង​ព្រឹត្តិការណ៍​នេះ នៅ​ថ្ងៃទី ២៣ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩១៤ ប្រទេស​អូទ្រីស-ហុងគ្រី បាន​ដាក់​ឱសានវាទ បង្ខំ​ឲ្យ​រាជាណាចក្រ​ស៊ែប៊ី ចាប់​ឃាតករ​ឲ្យបាន ប្រសិនបើ​មិនដូច្នេះទេ សង្គ្រាម​នឹង​ផ្ទុំឡើង​។

ទីបំផុត​ទៅ ប្រទេស​អូទ្រីស-ហុងគ្រី បាន​ប្រកាសសង្គ្រាម​ជាមួយ​ស៊ែបី នៅ​ថ្ងៃទី​២៨ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩១៤​។ ចក្រភពរុស្ស៊ី បាន​ប្រកាស​ការពារ​ស៊ែប៊ី​ទល់នឹង​អូទ្រីស-ហុងគ្រី​។ ជាការឆ្លើយតបវិញ ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់​បាន​ប្រកាសសង្គ្រាម​ជាមួយ​រុស្ស៊ី នៅ​ថ្ងៃទី​០១ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩១៤ និង ថ្ងៃទី​០៣ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩១៤ ជាមួយ​បារាំង ហើយ​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់​បាន​ចាប់ផ្ដើម​វាយលុកចូល​ប្រទេស​បារាំង​ដោយ​ឆ្លងកាត់​ប្រទេស​អព្យាក្រឹត​បែលហ្សិក​។ ចក្រភពអង់គ្លេស បាន​ទាមទារឲ្យ​អាល្លឺម៉ង់​គោរព​អព្យាក្រឹតភាព​បែលហ្សិក តែ​មិន​បាន​ទទួល​ចម្លើយ ចក្រភពអង់គ្លេស​ក៏​ប្រកាសសង្គ្រាម​ជាមួយ​អាល្លឺម៉ង់ នៅ​ថ្ងៃទី​០៤ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩១៤​។

ដំបូងឡើយ សង្គ្រាម​នេះ​មាន​លក្ខណៈ​ជា​សង្គ្រាម​នៅ​ទ្វីបអឺរ៉ុប​ប៉ុណ្ណោះ តែ​ក្រោយមក​មាន​ប្រទេស​ជាច្រើន​ទៀត​បាន​ចូលរួម​ក្នុង​សង្គ្រាម​ជាបន្តបន្ទាប់ ហេតុ​នេះ​ហើយ​សង្គ្រាម​នេះ​បាន​រាលដាល​ពី​សង្គ្រាម​ទ្វីបអឺរ៉ុប ទៅជា​សង្គ្រាមលោក​តែម្ដង​។

ទិសដៅ​នៃ​ការចូលរួម​សង្គ្រាម[កែប្រែ]

សរុបទៅ សង្គ្រាម​នេះ​គឺជា​សង្គ្រាមចក្រពត្តិ ប្រកបដោយ​ភាពអយុត្តិធម៌​ទាំងសងខាង​។ មានតែ ប្រទេស​ស៊ែប៊ី និង​បែលហ្សិក​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​ប្រយុទ្ធតស៊ូ ដើម្បី​ការពារជាតិ​។ អ្នកទទួលខុសត្រូវ​នៅក្នុង​សង្គ្រាម​នេះ​គឺ​ភាគី​ទាំងសងខាង តែ​មេភ្លើង​គឺ​ចេញពី​ចក្រភព​អាល្លឺម៉ង់ និង អូទ្រីស-ហុងគ្រី​។

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

  1. ១,០ ១,១ Tucker & Roberts 2005, ទ. 273
  2. ២,០ ២,១ Mougel, Nadège. "World War I casualties" (PDF). Centre européen Robert Schuman. Archived from the original (PDF) on 2021-02-02. Retrieved 2022-12-09.
  3. Nash, Jay Robert (1976). Darkest Hours. Rowman & Littlefield. ល.ស.ប.អ. 978-1590775264. https://books.google.com/books?id=3KglCgAAQBAJ&pg=PA775. 
  4. Gilbert 1994, p. xv.
  5. Spreeuwenberg 2018, pp. 2561–2567.
  6. Williams 2014, pp. 4–10.


Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found