សុជាតា
និយមន័យ[កែប្រែ]
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។ ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា[កែប្រែ]
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា[កែប្រែ]
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាឧបាសិកា ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
រឿងនាងសុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុងព្រះត្រៃបិដក[កែប្រែ]
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់គហបតីឈ្មោះអានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ដែលជាសាវិកាដ៏ល្បីមួយរូបនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ នៅក្នុងគម្ពីរអង្គុត្តរនិកាយ (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មានសេចក្តីបរិយាយយ៉ាងពិស្តារ ប៉ុន្តែសូមត្រឹមសង្ខេបយ៉ាងត្រឹមនេះថា÷ " សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅវត្តជេតពនជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ សម័យនោះឯង មានស្រ្តីម្នាក់នាមសុជាតា ជាធនញ្ចយធីតា ហើយជាប្អូនស្រីនាងវិសាខា និងកូនប្រសារស្រីនៃអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ មានសេចក្តីពិពណ៌នាថា តាំងតែពីនាងសុជាតា បានរៀបការចូលទៅរស់នៅ ខាងផ្ទះស្វាមី គេហដ្ឋាននៃអាថបណ្ឌិកគហបតី (ឈ្មោះថា)នាងបានបំពេញយសដ៏ធំ ប៉ុន្តែ ដោយនាងជាបុត្រីនៃគ្រួសារមហាត្រកូល នាងមានកិរិយាចចេសរឹងត្អឹង ប្រកាន់មានះថាខ្លួនប្រសើរ មានសេចក្តីក្រេវក្រោធ ខឹងសម្បារ កាចឆ្នាស មានសម្តីអាក្រក់ មិនធ្វើវត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតាបិតាក្មេក និងស្វាមី ហើយជេរប្រទេចគំហកកំហែង វាយដំច្រំធាក់ ជនក្នុងផ្ទះ ។ ពេលមួយនោះ ព្រះមានព្រះភាគ មានភិក្ខុសង្ឃ500អង្គជាបរិវារ ស្តេចយាងទៅកាន់ផ្ទះអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ លុះយាងទៅដល់ហើយ ក៏ប្រថាប់ រួចត្រាស់សម្តែងធម្មទេសនាដោយមាន អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋីជាអ្នកសណ្តាប់ ។ វេលានោះឯង នាងសុជាតា បានស្រែកឈ្លោះប្រកែកជាមួយពួកទាសាទាសី ។ ព្រះបរមសស្តាក៏បញ្ចប់ធម្មីកថា ហើយត្រាស់សួរថា ម្នាលគហបតី នោះជាសំឡេងអ្វី? លោកសេដ្ឋីទូលតបថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន នោះជាសំឡេងនាងសុជាតា ជាបុត្រប្រសាររបស់ត្រកូល នាងមិនមានសេចក្តីគោរពកោតក្រែង មិនធ្វើវត្តប្រណិប័តមាតាបិតាក្មេកនិងស្វាមី ជាស្រ្តីគ្មានសទ្ធា ចេះតែឈ្លោះទាស់ទែងរាល់ព្រឹកល្ងាច ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ដល់អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី អោយគេហៅនាងសុជាតាចូលមក ។ លុះនាងសុជាតាចូលមកដល់ហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ ហើយអង្គុយក្នុងទីសមគួរ ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ បទទេសនាទូន្មានដល់នាងសុជាតា
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានប្រដៅនាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ពួក ។
ភរិយា ៣ ពួក ខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៣ ពួក នេះមាន ៖
(១) វធកៈ ឬ វធកាភរិយា : (ភរិយាទុកស្មើរពេជឃ្ឃាត) ភរិយាដែលស្វាមីលោះមកដោយទ្រព្យហើយ ជាស្ត្រីមានចិត្តប្រទូស្តនឹងស្វាមី មានសេចក្តីមិនអនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍ ជាស្រីត្រេកត្រអាលនឹងបុរសដទៃ មើលងាយប្តី ខ្វល់ខ្វាយដើម្បីសម្លាប់(ប្តី) ។
(២) ចោរិសមៈ ឬ ចោរីភរិយា (ភរិយាជាចោរ) : ស្វាមីនៃស្ត្រីបាននូវទ្រព្យណាហើយតម្កល់ទុក ដើម្បីធ្វើនូវសិល្បៈក្តី នូវជំនួញក្តី នូវកសិកម្មក្តី ស្ត្រីនោះ ប្រាថ្នាលួចកិបកេងយកនូវទ្រព្យ សូម្បីបន្តិចបន្តួចពីទ្រព្យនោះ ។
(៣) អយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា (ភរិយាទុកស្មើចៅហ្វាយនាយ) : ស្រ្តីមិនមានសេចក្តីប្រាថ្នានឹងធ្វើការងារ ជាអ្នកខ្ជិលច្រអូស ស៊ីច្រើន រឹងរូស ពោលនូវពាក្យអាក្រក់ មានព្យាយាមប្រឹងប្រែងដើម្បីប្រព្រឹត្តិគ្រប់គាបសង្កត់ស្វាមី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានបន្តសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួក ខាងចុងនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះរួមមាន ៖
(១) មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (ភរិយាទុកស្មើម្តាយ) : ស្រ្តីណា អនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍សព្វៗកាល ចេះរក្សាប្តី ដូចម្តាយរក្សាកូន ទាងរក្សានូវទ្រព្យរបស់ស្វាមីដែលរកបានអំពីទំនោះៗ(ទីផ្សេងៗ) ។
(២) ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា(ភរិយាទុកស្មើប្អូនស្រី : ស្រ្តីមានសេចក្តីគោរពក្នុងស្វាមីរបស់ខ្លួន ដូចប្អូនគោរពបង មានសេចក្តីអៀនខ្មាស ប្រព្រឹត្តិទៅតាមអំណាចនៃភស្តា ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
ឯកសារយោង[កែប្រែ]
- Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
- Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
- Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
- External links[edit]
- Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)