សូមស្វាគមន៍មកកាន់ វីគីភីឌា

ខ្ញុុំឈ្មោះ យ៉េ ដានេត អាយុ ២១ឆ្នាំ មានបងប្អូន៥នាក់ ។ ខ្ញុំមានស្រុកកំនើតនៅ ៖ ក្រុម ២៩ ភូមិ ៥ សង្កាត់ ៤ ក្រុងព្រះសីហនុ ខេត្តព្រះសីហនុ ។ខ្ញុុុំជាសិស្សឆ្នាំទី១ ជំនាន់ទី ៨ ផ្នែកទំនាក់ទំនងសង្គម និងសាព័ត៌មាន នៃសាលាបច្ចេកទេសដុនបូស្កូខេត្តព្រះសីហនុុ។ ថ្ងៃនេះខ្ញុំកំពុងរៀន វីគីភីឌា ជាថ្ងៃដំបូងដូច្នេះបើសិនជាមានកំហុសសូមជួយកែប្រែអោយខ្ញុំផង ។

អត្ថបទផ្សេងៗ
[(រឿងព្រេងខ្មែរ)] អាថ៌កំបាំង និង អត្ថន័យនៃប្រាសាទបាយ័ន ដកស្រង់ចេញពី puthtannbona ថ្មីៗកន្លងទៅនេះ សហស្សវត្សឆ្នាំ២០០០ បានធ្វើសេចក្ដី ថ្លែងការណ៍យ៉ាងឱឡារិក ដើម្បីវប្បធម៌សន្តិភាព និងអហិង្សា ហើយកំណត់ជាឆ្នាំអន្តរជាតិ ដើម្បីសន្តិភាពក្នុងដំណើរថ្មីមួយ ។

ចំពោះគំនិតរបស់សកលលោកខាងលើនេះ ខ្មែរយើងបាន ឃើញថា ដូនតាបុព្វបុរសរបស់យើងបានចាប់អារម្មណ៍ខ្ពស់ និង យូរលង់ណាស់មកហើយ កន្លងច្រើនសតវត្សរ៍ ចំពោះវប្បធម៌សន្តិភាព និងអហិង្សានេះ ដោយលោកបានសាបព្រោះបណ្ដុះ បណ្ដាលពាសពេញផ្ទៃប្រទេស : ក្នុងសិល្បៈ ក្នុងរូបចម្លាក់ ក្នុង ក្បូរក្បាច់រចនា ក្នុងស្ថាបត្យកម្ម ក្នុងទំនៀមទម្លាប់ ក្នុងប្រពៃណី ក្នុងជំនឿសាសនា ក្នុងអារ្យធម៌ និងវប្បធម៌ទូទៅ មាន : ភាសា ពាក្យ របាំ ចម្រៀង តូរ្យតន្ត្រី កាយវិការ សម្រស់ សម្ផស្ស ញញឹម ពិធីការ បុណ្យទាន មនោសញ្ចេតនា អក្សរសាស្ត្រ អក្សរសិល្ប៍ កីឡា ប្រយុទ្ធ សិប្បកម្ម សំណង់ ផ្ទាំងសិលាចារឹក ប្រាង្គប្រាសាទ និងកសិណច្រើនទៀត ជានិមិត្តរូបនៃវប្បធម៌សន្តិភាព និងអហិង្សានោះ ។

ប្រាសាទបាយ័ន : មានទីតាំងស្ថិតនៅចំកណ្ដាល នៃអង្គរធំ កសាងនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ក្នុងបរិវេណប្រវែង ១២ គ.ម ។ ប្រាសាទបាយ័ន មានមុខព្រហ្ម ៤ ស្ថិតនៅលើប្រាង្គថ្មញញឹម ដូចគ្នា បិទភ្នែកជិតពាក់កណ្ដាល សមាធិ ដូចគ្នា មានចំនួន ៤២ ប្រាង្គ នៅលើប្រាសាទផ្ទៃស្មើ ហើយមាននៅលើក្លោងទ្វារ កំពែង និងតាមកំពែង ១២ ប្រាង្គទៀត រួមទាំងអស់មកមានចំនួន ៥៤ប្រាង្គ ។ តាមការស្រាវជ្រាវ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រាសាទបាយ័នកសាង នៅចុង សតវត្សរ៍ទី ១២ ដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ចាប់ពីកំណើត អាណាព្យាបាលបារាំងសែស ក្នុងគ.ស ១៨៦៣ មក ជនជាតិបារាំងជាច្រើនរូប មាននាមល្បីល្បាញបានចូល មកប្រទេសកម្ពុជា បានរុករកឃើញ និងទស្សនាប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរ អតីតព្រះរាជធានីខ្មែរ ដែលកប់បាត់ និងការពារ ដោយធម្មជាតិព្រៃឈើស្រោងនោះ បានចាប់អារម្មណ៍ស្វែង យល់ និងពិចារណារក “សច្ចភាព” នៃប្រាសាទបាយ័ននេះខ្លាំង បំផុត តាមទស្សនៈផ្សេងៗ ដោយបង្ហូរទឹកខ្មៅអស់យ៉ាងច្រើន ។

លុះមកដល់ គ.ស ១៩២៤ លោកហង់រីប៉ាម៉ង់ជេ (Henri Parmentier) បានរកឃើញពន្លឺ អាថ៌កំបាំង នៃប្រាសាទបាយ័ននេះ ដោយប្រទះឃើញ “រូបពោធិសត្វលោកេស្វរៈ” នៅហោជាង ថែវប្រាសាទ ហើយនៅគ.ស ១៩២៥ លោកល្វីហ្វីណូត៍ (Louis Finot)បានសរសេរថា : នៅចំពោះមុខសាក្សី រូបចម្លាក់ដ៏ច្បាស់ក្រឡែត នេះ យើងអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រាសាទដើមពុំមែន ជាប្រាសាទឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនាទេ តែជាប្រាសាទពុទ្ធសាសនា ដោយឧទ្ទិសដល់ព្រះពោធិសត្វ លោកេស្វរៈ ។

សេចក្ដីសន្និដ្ឋានខាងលើ របស់លោកហង់រីប៉ាម៉ង់ជេ (Henri Parmentier) និងលោក ល្វីហ្វីណូត៍ (Louis Finot) គឺពិតជាត្រឹមត្រូវ ពីព្រោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ នោះ ១១៨១-១២១៩ ជាពុទ្ធសាសនិកសំខាន់មួយរូប តែខាងមហាយាន (Grand Véhicule) និងពេល ក្រោយមក ព្រះអង្គទ្រង់កាន់សាសនាព្រះពុទ្ធផង និង សាសនាព្រហ្មញ្ញផង “សំយោគសាសនា” ដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិ ដែលនិយមសាសនាពីរនេះ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ ។

វត្តមានព្រះពុទ្ធសាសនា នៅប្រាសាទបាយ័ន ជាការពិត ប្រាកដណាស់នៅឆ្នាំ១៩៣៣ គេបានរកឃើញព្រះពុទ្ធបដិមាដ៏ធំមួយព្រះអង្គ នៅប្រាសាទកណ្ដាល (Sanctuaire Central) ហើយព្រះពុទ្ធបដិមាដ៏ធំនោះត្រូវបានព្រះបាទមុនីវង្ស ជាព្រះមហាក្សត្រស្ដេចយាង ទៅធ្វើពិធី បុណ្យនៅ គ.ស ១៩៣៥ ហើយបានយកមកតម្កល់ នៅក្នុងសាលាខាងត្បូងមហាវិថី ដែលភ្ជាប់ព្រះបរមរាជវាំង ទៅទ្វារ ជ័យ (La porte de la victoire) ។

ដូចបានជម្រាបខាងដើម អំពីឧត្ដមគតិ និងគោលបំណង របស់ដូនតាបុព្វបុរសខ្មែរ គឺអ្វីមួយនោះ លោកផ្សារភ្ជាប់នឹងសន្តិភាព និងសេចក្ដីស្ងប់ (La paix de l´âme) ជានិច្ច ។ ព្រោះលោក ប្រារព្ធដោយពុទ្ធសុភាសិត “ នត្ថិ សន្តិ បរំសុខំ ” ប្រែថា គ្មានសេចក្ដីសុខឯណា ក្រៅពីសេចក្ដីស្ងប់ឡើយ បានន័យថា : ជាដំបូងត្រូវ មានសេចក្ដីស្ងប់ក្នុងសង្គមមុន ។

ដូច្នេះ ចំពោះមុខព្រហ្ម ៤ ទាំងនៅលើប្រាង្គ ទំហំខុសគ្នា នៅលើផ្ទៃរាបស្មើ ពុំមានជាន់ទេ ថ្នាក់ខុសគ្នាមាន៣ក្រុម នៅលើប្រាសាទបាយ័ននោះ គឺមានអត្ថន័យដូចតទៅ ៖

-មុខព្រហ្ម ១ ដែលធំជាងគេ ខ្ពស់ជាងគេ កណ្ដាលគេ គឺ តំណាងឲ្យព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ របស់ព្រះមហាក្សត្រ ចំពោះផ្ទៃខាង ក្រោមទាំងមូល មានទាំងប្រជានុរាស្ត្រ សត្វធាតុ សម្បត្តិធម្មជាតិ និយាយរួមព្រះនគរទាំងមូល មានទាំងដែនគោក ដែនទឹក និងដែនអាកាស មាន ៤ ដូចតទៅ :

១-មេត្តា គឺការរាប់អានស្មើ មិនរើសមុខ ស្រឡាញ់រាជបុត្រស្មើនឹងកូនពលរដ្ឋ ។

២-ករុណា គឺការអាណិតអាសូរ ជួយសង្គ្រោះផ្ទៃក្រោម ទុក្ខប្រជារាស្ត្រ គឺជាទុក្ខរបស់ព្រះរាជា ។

៣-មុទិតា គឺការសប្បាយរីករាយ ចំពោះទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ ផ្ទៃក្រោម ដែលបានដោយធម៌ គឺដោយអំពើសុចរិត ។

៤-ឧបេក្ខា គឺការតម្កល់ចិត្តកណ្ដាល ចំពោះផ្ទៃក្រោមទូទៅ ដោយប្រាសចាកអគតិទាំង ៤ មាន : មិនលំអៀងដោយស្រឡាញ់ បក្សពួកនិយម ដោយលាភ (សម្ភារៈ) គឺឆន្ទាគតិ១ មិនលំអៀង ដោយស្អប់ (គំនុំគុំកួន ព្យាបាទ) គឺទោសាគតិ១ មិនលំអៀង ដោយខ្លាច (សំពាធពីក្រៅ) គឺ ភយាគតិ១ មិនលំអៀងដោយ ល្ងង់ខ្លៅ (អវិជ្ជា) គឺ មោហាគតិ ១ ។

ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង៤នេះ សម្រាប់ជាមូលដ្ឋាន ដល់ “ទសពិធរាជធម៌របស់ព្រះមហាក្សត្រ” ហេតុនេះ នៅលើដំបូលប្រាសាទ ទេវាវិនិច្ឆ័យនៃបរមរាជវាំង មានសាងសង់កំពូលកណ្ដាល ធំមួយមានមុខព្រហ្ម ៤ តំណាងឲ្យព្រហ្មវិហារធម៌ របស់ព្រះមហាក្សត្រ ។

-មុខព្រហ្ម ក្រុមទី ២ បន្ទាប់ គឺតំណាងឲ្យព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ និង គតិធម៌ ៤ ដូចបានអធិប្បាយខាងលើ របស់សេនាធិបតី នាម៉ឺនមន្ត្រី ព្រាហ្មណ៍បុរោហិត អាមាត្យ និងអ្នករាជការ ត្រូវមានចំពោះអ្នកនៅក្រោមឱវាទ ចំពោះប្រជានុរាស្ត្រ ។ ហេតុនេះហើយ ទើបនៅក្នុងសង្គមជាតិខ្មែរលើកសេនាបតី នាម៉ឺនមុខមន្ត្រី ឲ្យមាន ឋានៈខ្ពស់ មានស័ក្ដិមួយ បន្ទាប់ពីស្ដេចផែនដី ជា“មនុស្សទេវតា” គឺខ្ពស់ជាងមនុស្ស ចិត្តជាទេវតា ដូចតុលាការ ត្រូវពាក់អាវផាយ អាវស័ក្ដិខ្មែរ ក្នុងពេលសវនាការជំនុំជម្រះកាត់ក្ដីនោះ គឺដោយ បុរាណលោកកំណត់ចៅក្រម អយ្យការ ”ជាទេវតា” ត្រូវប្រកប ដោយធម៌ “ ហិរិ ឱត្តប្បៈ ” មានន័យថា ហិរិ គឺ ខ្មាសបាបមិនហ៊ានធ្វើអាក្រក់ មិនសមឋានៈខ្លួនជាអ្នកចេះដឹង៘ គឺខ្លាចបាប មិនហ៊ាន ធ្វើអំពើអាក្រក់ ដោយខ្លាចគេដៀលត្មិះ ខ្លាចធ្លាក់ទៅនរក ប្រេត អសុរកាយ តិរច្ឆាន អបាយភូមិ ៤ ធម៌នេះហៅថា “ទេវធម៌ ” ។ បុរាណលើកឋានៈធុននាម៉ឺនមន្ត្រី គ្មានអ្វីក្រៅពីគុណធម៌នេះ ឡើយ ។

-មុខព្រហ្ម : ក្រុមទី ៣ បន្ទាប់មកទៀត គឺតំណាងព្រហ្ម វិហារ ៤ និងគតិធម៌ ៤ របស់អ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងសង្គម ដូចជា មាតាបិតា ញាតិកា គ្រូអាចារ្យ គ្រូបាធ្យាយ ថៅកែ នាយកើយ នាយចៅហ្វាយ ៘ ត្រូវមានព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ និងគតិធម៌ ៤ ខាងលើនេះយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ដោយមាន “សង្គហធម៌” ជាមូលដ្ឋាន ទើបសង្គមមានដំណើរការល្អ ។

-មុខព្រហ្មទី ៤ ចំនួន១២ : នៅលើក្លោងទ្វារកំពែង និង តាមកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ កំពែង នៃ ប្រាសាទ គឺតំណាងព្រហ្មវិហារធម៌ និងគតិធម៌របស់អ្នកយាម អ្នកការពារប្រទេស មានកងទ័ព គ្រប់ប្រភេទ គឺត្រូវមានធម៌ទាំងពីរនេះជាមូលដ្ឋាន នៃអង្គការវិន័យ របស់ខ្លួន ទើបការបម្រើជាតិ មាតុភូមិ ប្រវត្តិសាស្ត្រទៅបានល្អឥត ខ្ចោះ ។

ម៉្យាងទៀត តាមលក្ខណៈមុខព្រហ្មទាំងអស់ ញញឹមដូច គ្នា ភ្នែក “ សមាធិ ” ដូចគ្នា នោះមានន័យថា តាំងពីស្ដេចចុះមក ត្រូវមានមេត្តាចិត្ត ចំពោះអ្នកតូច អ្នកក្រោមឱវាទ និងត្រូវមានករុណាចិត្ត ដោយត្រូវជួយដោះទុក្ខ នឹងផ្ដល់ប្រយោជន៍ តាមសង្គហធម៌ ៤ មានការធ្វើទានដល់មនុស្សដែលគួរឲ្យ១ ពោលវាចាពីរោះ គួរជាទីស្រឡាញ់១ ធ្វើប្រយោជន៍ដល់អ្នកដទៃ១ ភាពជាអ្នកមិនប្រកាន់ខ្លួន ១ ។ រីឯភ្នែកបិទជិតពាក់កណ្ដាលមើលក្រោម ជា ” សមាធិ ” នោះ មានន័យថា គុណធម៌ទាំងឡាយ រមែងតែកើតពី “សមាធិ ចិត្ត ” La concentration គឺការ តម្កល់ចិត្តឲ្យជាប់ ក្នុងគុណធម៌ ជាប្រក្រតី ។

ម៉្យាងទៀត តាមលក្ខណៈទីតាំងប្រាសាទ នៅចំកណ្ដាល ផ្ចិតអង្គរធំហើយមានបញ្ចុះ ព្រះពុទ្ធបដិមាដ៏ធំមួយអង្គចំកណ្ដាល ប្រាសាទ មានន័យថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ជាព្រះរាជ ស្ថាបនិក ស្ដេចមានរាជបំណងឲ្យព្រះរាជណាចក្រ គឺចក្រភពអង្គរ ប្រតិបត្តិ ព្រហ្មវិហារធម៌ឲ្យខ្ពង់ខ្ពស់ពិសេស “ អំណាចកណ្ដាល ” ដោយ គោរពធម៌ព្រះពុទ្ធជាមូលដ្ឋាន តាមការបញ្ចុះ ព្រះពុទ្ធ បដិមាដ៏ធំមួយអង្គ ចំកណ្ដាលប្រាសាទជានិមិត្តរូប ដូច្នេះការដាក់ពុទ្ធបដិមា១អង្គ នោះក៏អាចជា ប្រផ្នូលមិនល្អ ដល់វាសនាប្រទេសជាតិដែរ ។

ម៉្យាងទៀត តាមលក្ខណៈឆ្លាក់រូបព្រះពោធិសត្វ លោកេស្វរៈនៅថែវខាងក្នុង ក៏ជា និមិត្តរូបនៃរាជបំណងប្រាថ្នា ឲ្យមហាជនរបស់ខ្មែរគ្រប់ជំនាន់ កាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ហើយប្រតិបត្តិតាមគំរូវីរភាពរបស់ព្រះអង្គ ដែលកំពង់ត្រាច់រង្គត់ ក្នុង វាលវដ្តសង្សារ បំពេញបារមី ៣០ មហាបរិច្ចាគ ៥ ចរិយា ៣ ជា អនេកជាតិសំខាន់ ដើម្បីបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធមួយអង្គ ដឹកនាំសត្វ លោកទៅកាន់ព្រះនិព្វាន ជាឋានផុតទុក្ខ (Au-delà dela misè)។

មួយវិញទៀត យើងក៏សង្កេតឃើញថា នៅសហកាលសម័យ (époque contemporaine) ដែលសកលលោកកំពុងទាល់ច្រក ហើយកំពុងពិចារណា(Examen de Conscience) នេះ ប្រាសាទបាយ័នរបស់ព្រះបាទព្រះជ័យវរ្ម័នទី៧ ត្រូវដើរតួសំខាន់បំផុត ក្នុងផ្លូវសន្តិភាព និងអហិង្សា ក្នុងលក្ខណៈ និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌនយោបាយ ដូចមានអត្ថន័យខាងក្រោមនេះ ៖

១-ពីព្រោះមេត្តា : មានប្រយោជន៍ “លះបង់ព្យាបាទ” មានការឈ្នានីស ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ការឈ្លានពាន ។ល។ ផ្ទុយទៅវិញមេត្តានាំឲ្យមានការសន្ដោសគ្នា ការរាប់អានគ្នា ការយោគយល់គ្នា ការអត់ឱនគ្នា ការស្មោះត្រង់នឹងគ្នា ហើយក៏ជាមូលដ្ឋាននៃសីល (សុចរិត) ។

២-ពីព្រោះករុណា : មានប្រយោជន៍ “លះបង់ការបៀតបៀនគ្នា” មានការមិនជ្រៀតជ្រែក ផ្ទៃក្នុងរបស់អ្នកដទៃ របស់ ប្រទេសដទៃ មិនបំផ្លាញអ្នកដទៃ ៘ ផ្ទុយទៅវិញ ត្រូវធ្វើជំនួយ ឥតចំណង (Aide Inconditionnelle) ជាសង្គហធម៌ពិតៗ ។

ពុទ្ធសុភាសិត : ការមិនបៀតបៀនគ្នា ជាកម្លាំង ១ ។ ចេញពីបញ្ហានេះ ក៏មានការចរចាគ្នា ការផ្សះផ្សារគ្នា ដែលជាតិនិមួយៗ និងពិភពលោក កំពុងនិយមយ៉ាងពេញបន្ទុក ។ តែលទ្ធផលល្អ អាស្រ័យពីមេត្តាចិត្ត ករុណាចិត្ត ស្ដែងចេញពីការស្មោះត្រង់ពិតៗ ។

៣-ពីព្រោះមុទិតា : មានប្រយោជន៍“លះបង់សេចក្ដីអផ្សុក”

គឺការមិនត្រេកអរ ការមិនធុញទ្រាន់ ការមិនពេញចិត្ត ឈានទៅរកការច្រណែនជាដើម ។ មុទិតា បណ្ដុះ និងជំរុញស្មារតី សហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីបម្រើ និងបំពេញផលប្រយោជន៍ ឲ្យគ្នាទៅវិញ ទៅមក (គ្មានទោស) ។

៤-ពីព្រោះឧបេក្ខា : មានប្រយោជន៍ ”លះបង់តម្រេក” គឺរាគ : មិនឲ្យអារម្មណ៍មិនល្អ កើតតាមទ្វារទាំង ៦ គាបសង្កត់បានមានរូបសំឡេង ក្លិន រស ផស្សៈ ចិត្ត ។ ក្នុងវិស័យនយោបាយ ឧបេក្ខា បណ្ដុះស្មារតីយុត្តិធម៌ និងអព្យាក្រឹត្យមិន ចូលបក្សពួករួមជម្លោះអន្តរជាតិ តែក៏មិនសម្ងំសុខដែរ (Non égoïste) មានអត្ថិភាពប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ជាភស្តុតាងស្រាប់ ដែលតួសំខាន់បំផុត ក្នុងការលប់បំបាត់សព្វាវុធ និងបង្កើតសន្តិភាព (Le désarmement et la Coexistence pacifique) ដើម្បីសន្តិភាពសង្គម និងសាកល ។

មួយវិញទៀត រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ប្រាសាទបាយ័ន មានអត្ថន័យប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសាកលយ៉ាងពេញបន្ទុក ដោយការ ប្រៀបធៀបខាងក្រោយនេះ ៖

១-ពីព្រោះ លោកអគ្គលេខាធិការ អង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវមាននាទីជាប្រាង្គកណ្ដាល មានមុខព្រហ្មបួនធំជាងគេ ខ្ពស់ជាងគេក្នុងកម្ពស់ថ្នាក់ទីមួយ ។

២-ពីព្រោះ មហាអំណាចទាំងប្រាំ និងគណៈកម្មការសន្តិសុខ អ.ស.ប ត្រូវមាននាទីជាប្រាង្គបន្ទាប់ ក្នុងកម្ពស់ថ្នាក់ទី២ ។

៣-ពីព្រោះអង្គការនានា និងបណ្ដាប្រទេសទាំងឡាយ ជាសមាជិក អ.ស.ប ត្រូវមាននាទីជាប្រាង្គបន្ទាប់ទៀត ក្នុងកម្ពស់ថ្នាក់ទីបី ។

៤-ពីព្រោះអ្នកយាមកាម កងទ័ពជាសេនាធិការ អ.ស.ប ក្នុងពេលបំពេញបេសកកម្ម អន្តរជាតិ ត្រូវមាននាទីជាប្រាង្គ នៅលើ ក្លោងទ្វារ និងនៅតាមបរិវេណកំពែងប្រាសាទ ។

ឈរលើលទ្ធផល នៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងលើនេះ សឲ្យឃើញថា ប្រាសាទបាយ័នរបស់ខ្មែរយើង មានតម្លៃជាតិ និង សាកល ហើយអាចផ្ដល់វប្បធម៌សន្តិភាព និងអហិង្សាបរិបូរណ៍ ។

តាមគំរូស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទបាយ័ន របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ទី៧នោះបុព្វបុរសខ្មែរយើងបាន បញ្ចូល “ព្រហ្មមុខ ៤” ជានិមិត្តរូប នៃព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ ក្នុងជំនឿប្រពៃណីជាតិ តរៀងរហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។

-យើងសង្កេតឃើញព្រហ្មមុខ ៤ សាងសង់នៅលើកំពូល ចេតិយ ដែលបញ្ចុះធាតុ បុព្វបុរសមានមាតាបិតា គ្រូបាធ្យាយជាដើម ជានិមិត្តរូប នៃព្រហ្មវិហារធម៌របស់បុព្វការី ។ បុព្វការីជននោះក្នុងកាលលោកនៅមានជីវិត បម្រើសង្គមក្រុមគ្រួសារ និងមាតុភូមិ ហើយក៏ជា មេរៀនដ៏ឲ្យកូនចៅសិស្សគណជំនាន់ក្រោយយល់ និងដើរតាមគំរូវីរភាពទាំងឡាយនោះ ។

-យើងសង្កេតឃើញព្រហ្មមុខ ៤ធំមួយ សាងសង់នៅលើ ចំកណ្ដាលព្រះវិហារ ឬ អារាម ជានិមិត្តរូបនៃព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលព្រះសង្ឃ និងពុទ្ធបរិស័ទ ត្រូវប្រតិបត្តិ និងពុទ្ធនិគមន៍ ៘

-យើងសង្កេតឃើញ ពេលថ្មីៗនេះ មានរៀបចំពិធីបុណ្យ សហស្សវត្សឆ្នាំ ២០០០ នៅក្នុងបរិវេណអង្គរវត្ត យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មានអន្តរជាតិចូលរួម ទាំងសម្ដែងសិល្បៈផង ។ ក្នុងពេលនោះ មានចែកប័ណ្ណនិងបិទផ្សាយបដាវប្បធម៌សន្តិភាព វប្បធម៌អហិង្សា និងប្រកាសបួងសួងរកសន្តិភាព សម្រាប់ពិភពលោកយើងផង ។

ការពិត ព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ នេះ អាចជាមូលដ្ឋានសំខាន់ សម្រាប់ស្ថាបនាសន្តិភាព ក្នុងលោកនេះដូចមានកំពូលព្រហ្មមុខ ៤ ចំនួនសរុប ៥៤ ប្រាង្គជានិមិត្តរូបស្រាប់ សម្រាប់ជាមេរៀន ឲ្យមហាក្សត្រ អាមាត្យ មន្ត្រី សេនាបតី កងទ័ព មេបាក្នុងសង្គមជាតិ យល់អំពី ករណីយកិច្ច និងកាតព្វកិច្ច និងសេចក្ដីចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ ពុំអាក់ខានឡើយ ។

ខេត្តព្រះសីហនុ ខណ្ឌមិត្តភាព

គឺជាខណ្ឌ័មួយដែលស្តិតនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុដែលពីភ្នំពេញមកកានតំបន់នេះមានចំងាយ២៣២គ.ម។ មានចំនួនប្រជាជន ៦៧៤៤០(១៩៩៨)។ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៩ មកក៍បានប្តូរឈ្មោះមកជាក្រុងព្រះសីហនុវិញ។ នៅក្នុងខណ្ឌ័នេះមាន០៥ឃុំ ១៩ភូមិ។ក្នុងតំបន់នេះមានធនាគារ អង្គការ មន្ទីពេទ្យ សាលារៀនជាច្រើនដូចជា សាលាអនុវិទ្យាល័យនិងវិទ្យាល័យហ៊ុនសែនមិត្តភាព មត្តេយ្យេខេត្តព្រះសីហនុ សាលាឃ្លាំងលើបឋមសិស្សា នឹង អនុវិទ្យាល័យកម្មករក្រុងព្រះសីហនុ ឋបមសិស្សាជាស៊ីម បឋមសិក្សាផ្សារលើ អនុវិទ្យាល័យសម្តេចឪ វិទ្យាល័យក្រុងព្រះសីហនុ សលាឡាយហ្វ ។ ហើយមានសាកលវិទ្យាល័យចំនួន០៤ សាកលវិទ្យាល័យBBU សាកលវិទ្យាល័យUME សាកលវិទ្យាល័យKUTM សាកលវិទ្យាល័យLife ចំនែកផ្សារនៅតំបន់នេះមាន០៤ ផ្សារលើ ផ្សារអូរមួយដែលមានប្រជាជនមួយចំនួនហៅថាផ្សារចិន ផ្សារពាណិជ្ជកម្ម នឹងផ្សារឃ្លាំងលើ)។ ហើយនៅក្នុងតំបន់មានវត្តចំនួនបីគឺ វត្តលើ វត្តក្រោម វត្តអូរត្រេះ ។ នៅតំបន់នេះក៏មានកាស៊ីណូធំៗចំនួន០4ផងដែលគឺកាស៊ីណូកំពង់សោមសីធី កាស៊ីណូដាយមិនស៊ី កាស៊ីណូហូររីដេ និងកាសីណូអូរតែលសុខា ។ ហើយពាក់កណ្តាលនៃខណ្ឌ័នេះពន្ធ័ជុំវិញទៅដោយទឹកសមុទ្រនឹងកោះដែលបានធ្វើអោយតំបន់នេះជាតំបន់ផ្លូវទឹកសមុទ្រធំជាង គេកំពុងផែស្វយ័តជាកំពុងផែអន្តរជាតិនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលមានទូក នឹង កាប៉ាល់តូចធំដឹក ទំនិញពីប្រទេសនានាចូលមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាតាមផ្លូវសមុទ្រនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ តំបន់ទេសចរណ៍ ដោយសារតែខណ្ឌ័នេះជាប់សមុទ្រដែល ធ្វើអោយមានឆ្នេរសមុទ្រដ៏ស្រស់ស្អាត់ ចំនួន០៤គឺ ឆ្នេរអូរឈើទាល ឆ្នេរឯករាជ្យ(អូរតែល៧ជាន់) ឆ្នេរសុខា នឹង ឆ្នេរអូរត្រេះនឹងជាតំបន់ទេសចរណ៍ដែល សំបូរទៅដោយអាហារសមុទ្រស្រស់ៗ ដែលមានតំលៃសមរម ឆ្នេរខ្សាច់សស្អាត ទឹកសមុទ្រមានពណ៏ខៀវស្រងាត់ ខ្យល់អាកាសធម្មជាតិនិងបរិសុទ្ធ ហើយប្រជាជននៅក្នុងតំបន់នេះមានទឹកមុខស្រស់ញញឹម ហើយមានផ្ទះសំណាក់ និងសណ្ឋាគារជាច្រើនដែលធ្វើអោយតំបន់នេះមានមនុស្សច្រើនកុះករជាពិសេសគឺនៅថ្ងែសៅរ៍ថ្ងែអាទិត្យនឹងថ្ងែបុណ្យទាន។ ប្រជាជននៅក្នុងខណ្ទ័នេះ ភាគច្រើនជាអ្នកលក់ដូរ និងជាអ្នកនេសាទ។ហើយនៅតំបន់នេះមាន ផ្ទះសំណាក់ សណ្ឋាគារ និងភោជនីដ្ឋានជាច្រើនកន្លែង ។ អត្ថបទផ្សេងៗ
[(ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែ)] ល្បែងគោះត្រឡោក ដក់ស្រង់ចេញពី culturehistory/MjExODE1Y2Q3YWM ល្បែងគោះត្រឡោក ជាល្បែងមួយយ៉ាងដែលមនុស្សប្រុសជំទង់ៗឬចំណាស់ៗដែលគេលេងក្នុងពេលណាក៏បាន តែគេច្រើនតែលេងក្នុងពេលលើកជំនូន-ស៊ីស្លា ឬមង្គលការកូន គឺពេលហែកូនប្រុសទៅជូនជំនូន ឬទៅចូលរោងនៅផ្ទះខាងស្រី ក្នុងពេលនោះ គេតែងរកអ្នកចេះគោះត្រឡោក មកលេងជាកំសាន្ត ។ មនុស្សអ្នកលេងមានតែម្នាក់ទេ ។ មុននឹងលេង គេយកត្រឡោកល្អៗ២ ទំហំប៉ុនគ្នា មកកាន់នៅដៃស្ដាំ ១ ដៃឆ្វេង ១ ហើយគេអង្គុយ ឬឈរ គោះប្រជល់គ្នាតាមចង្វាក់ មាន ៧ គឺ: ទី១ គោះលើក្បាល ទី២ គោះខាងមុខ ទី៣ គោះខាងក្រោមឃ្លៀកស្ដាំ ទី៤ គោះខាងក្រោមឃ្លៀកឆ្វេង ទី៥ គោះខាងក្រោមជើងស្ដាំ ទី៦ គោះខាងក្រោមជើងឆ្វេង ទី៧ គោះខាងក្រោយខ្នង សកម្មភាពរបស់អ្នកគោះបែបអង្គុយ ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:

លុះគោះគ្រប់ ៧ ថ្នាក់ហើយ គេចាប់គោះពីទី ១ សាជាថ្មីឡើងទៀត តាមលំដាប់ហូរហែទៅ ។ បើគោះបែបឈរ គេគោះបណ្ដើរ ច្រៀងបណ្ដើរតាមបទ ឬទំនុកដែលគេចេះ ។ នៅពេលហែកូនកំលោះទៅជូនជំនូន ឬទៅចូលរោងការ ឬនាំកូនក្រមុំចុះពីផ្ទះទៅចូលរោងខាងប្រុស គេតែងគោះបែបឈរ គឺអ្នកគោះត្រឡោក គេឈររេរាំធ្វើជាស្ទាក់មុខកូនកម្លោះ មិនឲ្យឡើងទៅលើផ្ទះខាងស្រី ឬកូនក្រមុំមិនឲ្យចូលទៅរោងខាងប្រុស ។ បើម្ដាយឪពុកនៃសាមីខ្លួនទាំងសងខាងអាណិតគ្នា កុំឲ្យឈរយូរពេក ខ្លាចនឿយហត់ ឬខ្មាស់គេ គេយកវត្ថុអ្វីមួយមានស្រានិងសាច់ក្លែម ឬប្រាក់ជាដើមតាមសមគួរ សូមអ្នកគោះត្រឡោកនោះ បើអ្នកគោះគេសុខចិត្តព្រមបើកឲ្យទៅ ទើបចូលទៅបាន ។ ល្បែងនេះ ជាល្បែងមួយយ៉ាង នាំឲ្យអ្នកទស្សនាកើតសេចក្ដីរីករាយ ហើយជាល្បែងដែលរាប់ចូលក្នុងការហាត់ប្រាណ នាំឲ្យដៃកើតសាច់ដុំ និងឲ្យដៃរហ័សរហួន ៕ អត្ថបទផ្សេងៗ
[(ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែ)] ល្បែងលាក់កន្សែង ដក់ស្រង់ចេញពី culturehistory/MjExODE1Y2Q3YWM ល្បែងលាក់កន្សែង ជាល្បែងមួយយ៉ាងរបស់ក្មេងខ្មែរក្នុងបុរាណកាលតែងលេងសំរាប់ជាទី កំសាន្តសប្បាយ នៅពេលយប់ខែភ្លឺក្នុងរដូវចូលឆ្នាំ ឬនៅពេលជាចន្លោះការហត់នឿយម្ដងៗ ។ មុនដំបូង ពួកក្មេងៗគេបបួលគ្នាបានចំនួនពី ៦-៧ នាក់ឡើងទៅ ឲ្យអង្គុយច្រហោងដំកង់ជាវង់មូល ដាក់ដៃទាំងពីរទៅមុខលើក្បាលជង្គង់ក្នុងទីណាមួយដែលជាទីវាលស្រឡះ រាបស្មើល្អ ។ ហើយគេយកកន្សែង ឬក្រមាតូចមួយមករុំមូលឆ្មូលរឹតឲ្យតឹងណែនល្អ ទុកជាយបន្តិចសម្រាប់កាន់ យួរបាន សន្មត់ហៅថា កន្សែង មានម្នាក់ក្រោកចេញទៅក្រៅវង់កាន់កន្សែងនោះ ដើរព័ទ្ធជុំវិញយ៉ាងលឿន ពីខាងក្រោយខ្នងអ្នកអង្គុយ បញ្ឆោតអ្នកអង្គុយមិនឲ្យដឹងខ្លួនថា គេលាក់កន្សែងក្រោយខ្នងអ្នកណា ។ សកម្មភាពរបស់អ្នកលេង ដូចរូបភាពខាងមុខនេះ ៖ ល្បែងនេះ មានត្រណមយ៉ាងតឹងរឹងមិនឲ្យអ្នកលេងងាកក្រោយ ឬលូកដៃទៅក្រោយខ្នង បើអ្នកណាមួយហ៊ានងាក ឬលូកស្ទាបខ្នង ក្រោយខ្នង អ្នកលាក់គេមានអំណាចដាក់ទណ្ឌកម្មអ្នកនោះ មិនឲ្យឡើងលាក់កន្សែង ឬគេឲ្យអ្នកនោះអង្គុយធ្មេចភ្នែកក៏បាន ស្រេចតែគេដាក់ទោសយ៉ាងណាតាមចិត្តគេស្ម័គ្រ ។ អ្នកលាក់ លុះរត់ក្រឡឹងអ្នកអង្គុយ ២-៣ ជុំហើយ មើលតែអ្នកណាអង្គុយបែបភ្លេចខ្លួន គេក៏ដាក់កន្សែងក្រោយខ្នងអ្នកនោះភ្លាម រួចគេរត់យ៉ាងរហ័សព័ទ្ធវង់អ្នកអង្គុយ ដើម្បីឲ្យឆាប់រកដល់កន្លែងកន្សែងដែលគេដាក់នោះ ។ បើអ្នកដែលត្រូវគេលាក់កន្សែងពីក្រោយខ្នងនោះមិនដឹងខ្លួន លុះអ្នកលាក់គេរត់ក្រឡឹងមកម្ដងទៀតចាប់យកកន្សែងនោះបានមុន គេទុកអ្នកលាក់នោះជាឈ្នះ ត្រូវមានអំណោយរើសយកកន្សែងទៅគក់ខ្នងអ្នកដែលអង្គុយនោះ ហើយគេយកកន្សែងលាក់ត ។ តែបើអ្នកអង្គុយដឹងខ្លួនថា គេលាក់កន្សែងចំក្រោយខ្នងខ្លួន ហើយចាប់យកកន្សែងបានមុនអ្នកលាក់រត់មកដល់ គេទុកអ្នកអង្គុយនោះជាឈ្នះ ត្រូវមានអំំណាចក្រោកឡើងចាប់កន្សែងដេញគក់អ្នកលាក់នោះវិញ តែបើអ្នកនោះគេរត់ទៅដល់កន្លែងចន្លោះអង្គុយបានទៅ អ្នកកាន់កន្សែងនោះ មិនត្រូវគក់គេទេ ត្រូវរត់ក្រឡឹងអ្នកអង្គុយដំកង់ ដើម្បីនឹងលាក់តទៅទៀត គឺថា អ្នកលាក់ពីមុនត្រូវទៅអង្គុយកន្លែងអ្នកចាប់កន្សែងបានក្នុងវង់ ដដែល ។ គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។ ជួនកាលអ្នកខ្លះមិនដែលបានឡើងលេងលាក់កន្សែងនឹងគេម្ដងសោះក៏មាន ព្រោះគេលាក់កន្សែងក្រោយខ្នងខ្លួន ខ្លួនមិនដឹង រវល់តែគេគក់ខ្នងបានរាល់ពេល ។ ល្បែងនេះ គេលេងដើម្បីហាត់ខ្លួនឲ្យមានស្មារតីរឹងប៉ឹង រហ័សរហួន ឲ្យមានប្រាជ្ញាវាងវៃ ហាត់ទម្លាប់ខ្លួនឲ្យចេះប្រុងស្មារតីជានិច្ច ៕ អត្ថបទផ្សេងៗ
[(ព្រះរាជជីវប្រវត្តិរបស់សម្តេច ព្រះមហាវីរក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ)] ដកស្រង់ចេញពី ទស្សនាវដ្តីខ្មែរសម័យថ្មី

ភ្នំពេញ៖ ព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទ សម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះវររាជបិតាឯករាជ្យជាតិខ្មែរ បូរណ ភាពទឹក ដី និងបង្រួបបង្រួមជាតិ បានយាងសោយទិវង្គត នៅក្នុងព្រះជន្មាយុ ៩០ ព្រះវស្សា កាលពីយប់រំលងអធ្រាត្រ ឈានចូលថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១២ នៅក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន ដោយព្រះជរាពាធ។ព្រះបរមសពរបស់ព្រះអង្គត្រូវបានដង្ហែយាងមកដល់ មាតុប្រទេស នៅ ថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១។ អង្គសម្តេចឪ សម្តេចតា សម្តេចតាទួត តាលួត ជាអង្គក្សត្រ ក្រោមព្រះរាជសកម្មភាព ដ៏អង្គអាចក្លាហានរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងការទាម ទារឯករាជ្យជាតិពីអណានិគមបារាំងទាំងស្រុងនៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា ១៩៥។ ព្រះរាជសកម្មភាពទាមកសាងប្រទេស ជាតិឲ្យលិចធ្លោរឡើងលើពិភពលោក ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ព្រមទាំងព្រះរាជសកម្មភាពទាមទារអាណា ខេត្តមួយចំនួនពីប្រទេសសៀម ជាពិសេសការតស៊ូក្តីនៅតុលាការយុត្តិធម៌ទីក្រុងឡាអេ ក្នុងការទាមទារប្រាសាទ ព្រះវិហារ មកជាសម្បត្តិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ ព្រះនាមពេញ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ ព្រះនាមដើម នរោត្ដម សីហនុ ព្រះនាមក្នុងរាជ្យ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ វរ្ម័ន រាជហរិវង្ស ឧភតោសុជាតិ វិសុទ្ធពង្ស អគ្គមហាបុរសរតន៍ និករោត្ដម ធម្មិកមហារាជាធិរាជ បរមនាថ បរមបពិត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី ឋានៈ ព្រះរាជបុត្រ, ព្រះមហាក្សត្រ, នាយករដ្ឋមន្ត្រី, ប្រមុខរដ្ឋ ប្រសូត្រ ៣១ តុលា ១៩២២ ព្រះបិតា នរោត្ដម សុរាម្រឹត ព្រះមាតា ស៊ីសុវត្ថិ កុសុមៈ រាជាភិសេកលើកទី១ ថ្ងៃទី២៨ តុលា ១៩៤១ គ្រងរាជ្យពី ១៩៤១ ដល់ ១៩៦០ (១៩ឆ្នាំ) រជ្ជកាលមុន សិរីសុវត្ថិ មុនីវង្ស រជ្ជកាលបន្ទាប់ នរោត្ដម សុរាម្រឹត រាជាភិសេកលើកទី២ ២៤ កញ្ញា ១៩៩៣ ព្រះបរមនាមកិត្តិយស ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះវររាជបិតាឯករាជ្យ បូរណភាពទឹកដី និងឯកភាពជាតិខ្មែរ ព្រះរាជអគ្គមហេសី នរោត្ដម មុនីនាថ សីហនុ ព្រះបាទ សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ [អានថា៖ នៈ-រោត-ដំ-សី-ហៈ-នុ] ស្ដេចព្រះរាជសម្ភព នាថ្ងៃអង្គារ ១១កើត ខែកក្ដិក ឆ្នាំ ច ចត្វាស័ក ព.ស.២៤៥៦ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៣១ ខែតុលា គ.ស.១៩២២ នៅឯព្រះបរមរាជវាំងក្រុងចតុ ម្មុខមង្គល ព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជា។ ព្រះអង្គ ទ្រង់ជាព្រះរាជបុត្រ នៃព្រះបាទ នរោត្ដម សុរាម្រឹត និងជាព្រះមហាក្សត្រ អង្គទី៥ នៃព្រះរាជអាណាចក្រ កម្ពុជាឯករាជ្យ។ ក្រៅពីតំណែងព្រះមហាក្ស័ត្រិយ៍ ព្រះអង្គក៏បានធ្លាប់ធ្វើជាប្រមុខរដ្ឋ និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះ រាជាអាណាចក្រកម្ពុជា ជាច្រើនសម័យ។ ព្រះរាជជីវប្រវត្តិ ព្រះករុណា ព្រះបាទ សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ស្ដេចព្រះរាជសម្ភព នាថ្ងៃអង្គារ ១១ កើត ខែកក្ដិក ឆ្នាំ ច ចត្វា ស័ក ព.ស.២៤៥៦ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៣១ ខែតុលា គ.ស.១៩២២ នៅឯព្រះបរមរាជវាំងក្រុងចតុម្មុខមង្គល ព្រះរាជ អាណាចក្រកម្ពុជា។ ព្រះអង្គ ទ្រង់ជាព្រះរាជបុត្រ នៃព្រះបាទ នរោត្ដម សុរាម្រឹត និងសម្ដេចព្រះមហាក្ស័ត្រិយានី ស៊ីសុវត្ថិ កុសុមៈ។ ការសិក្សា ពីឆ្នាំ១៩៣០ ដល់ឆ្នាំ១៩៤០ ព្រះអង្គបានចូលសិក្សា នៅសាលាបឋមសិក្សា Francois Baudoin និងវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ រាជធានីភ្នំពេញ។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គបានបន្តការសិក្សានៅវិទ្យាល័យបារាំង សាសលូឡូបា (Chasseloup Laubat) នៅព្រៃនគរ (វៀតណាមខាងត្បូង)។ នៅឆ្នាំ១៩៤៦ និង១៩៤៨ ព្រះអង្គបានបន្តការសិក្សាជាន់ខ្ពស់ នៅសាលាអនុវត្តទ័ពសេះ និងកងទ័ពរថពាសដែកនៅសូមៀរ (Saumur) ប្រទេសបារាំង។ ការឡើងគ្រងរាជ្យ លើកទី១ នៅ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤១ ក្រុមប្រឹក្សាព្រះរាជបល្ល័ង្គ បានជ្រើសតាំង និងថ្វាយព្រះរាជឋានៈព្រះអង្គជា ព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នៅរាជធានីភ្នំពេញ បន្តពីព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះ សិរីសុវត្ថិ មុនីវង្ស។ ព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិនៅថ្ងៃទី២៨ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤។ បន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង ព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យសម្បត្តិ នាថ្ងៃទី០២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៥ ថ្វាយព្រះបិតាព្រះអង្គ គឺព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សុរាម្រឹត។ លើកទី២ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ បានឡើងគ្រងរាជ្យជាលើកទីពីរនាថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣ និងបានចូលនិវត្ដន៍នាថ្ងៃទី០៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០។ ព្រះរាជបូជនីយកិច្ច ក្នុងព្រះឋានៈជាព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជា ព្រះអង្គបានបំពេញព្រះរាជបូជនីយកិច្ចធំៗ ជាច្រើន សម្រាប់ជាតិ ដូចជា៖ • មហាជោគជ័យក្នុងការទាមទារឲ្យរាជាណាចក្រថៃឡង់ដ៍ សងមកព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជាវិញ ជាដាច់ខាតនូវ ខេត្តខ្មែរ ដែលក្នុងពេលមានចម្បាំងសកលលោកលើកទី២ ថៃឡង់ដ៍បានយកពីកម្ពុជាទៅ គឺខេត្តបាត់ដំបង សៀម រាប កំពង់ធំ ស្ទឹងត្រែង • ទាមទារឯករាជ្យភាពនៃព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជាពីសាធារណរដ្ឋបារាំង • និងការឈ្នះក្ដីប្រាសាទព្រះវិហារនាទីក្រុងឡាអេ ពីរាជាណាចក្រថៃឡង់ដ៍ជាដើម ។ សង្គមរាស្ត្រនិយម បន្ទាប់ពីព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យ ថ្វាយព្រះបិតាហើយ ហើយព្រះអង្គបានប្រឡូកចូលក្នុង ឆាកនយោបាយ បង្កើត ចលនាសង្គមរាស្ត្រនិយម និងបានឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជា ជាច្រើន សម័យ។ សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម គឺជាសម័យកាលរុងរឿងមួយទៀត នៃព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជាដែលដឹកនាំ ដោយព្រះ អង្គ ក្រោយប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង ដោយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេសន្មតថា ជាកោះ សន្តិភាព និងមានការរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ។ រដ្ឋប្រហារ សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ត្រូវបានលោកសេនាប្រមុខ លន់ ណុល ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ព្រះអង្គចេញពីតំណែង ព្រះប្រមុខរដ្ឋនាថ្ងៃ ទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ក្នុងខណៈពេលព្រះអង្គកំពុងបំពេញព្រះទស្សនកិច្ចក្រៅប្រទេស។ ចលនាតស៊ូសីហនុនិយម បន្ទាប់ពីព្រះអង្គបានត្រូវទម្លាក់ និងបន្ទាប់ពីប្រទេសវៀតណាម បានឈ្លានពានប្រទេសកម្ពូជា នាឆ្នាំ១៩៧៩ ព្រះ អង្គបានបង្កើតចលនាតស៊ូនៅតាមព្រំដែន រួមជាមួយភាគីពីរទៀត របស់សម្ដេចបវរសេដ្ឋា សឺន សាន និងកម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ រួមធ្វើការចរចាជាមួយភាគីសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា របស់លោក ហេង សំរិន, ហ៊ុន សែន រហូតដល់មានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នាថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩។ ព្រះអង្គបានយាងត្រឡប់ មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ និងត្រូវបាន ឡើងសោយរាជ្យជាថ្មីវិញ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតនាឆ្នាំ១៩៩៣ រៀបចំដោយ អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ការដាក់រាជ្យ ដោយសារមានបញ្ហាផ្នែកព្រះសុខភាព ព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យនាថ្ងៃទី០៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០។ បច្ចុប្បន្នព្រះអង្គ កំពុងបន្តព្យាបាល ព្រះរោគនាទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន។ រដ្ឋសភានៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានថ្វាយព្រះឋា នៈ ព្រះអង្គជា «ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះវររាជបិតាឯករាជ្យ បូរណ ភាពទឹកដី និងឯកភាពជាតិខ្មែរ»៕ អត្ថបទផ្សេងៗ
[(ប្រវត្តិទង់ជាតិ និងភ្លេងជាតិ)] ទង់ជាតិ និង ភ្លេងជាតិជាអត្តសញ្ញាណសម្គាល់ជាតិសាសន៍ជាផ្លូវការ ហើយជាសញ្ញាដែលត្រូវប្រើដោយមិនងាយនឹងធ្វើការផ្លាស់ប្តូរនោះឡើយ។ លោកអ្នកនាងកញ្ញា នៅនាទីវប្បធម៌នាពេលនេះ អ្នកស្រីមាន សួស្ដីសូមនាំមកជូនពីប្រវត្តិរបស់ទង់ជាតិ និងភ្លេងជាតិខ្មែរ តាមរយៈការធ្វើបទសម្ភាសន៍ជាមួយលោក រ័ត្ន សណ្តាប់ដែលជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅស្តីពីប្រវត្តិភ្លេងជាតិ ទង់ជាតិខ្មែរ។

ទង់ជាតិខ្មែរ សំឡេង៖ សូមចុចប៊ូតុងសំឡេងដើម្បីស្ដាប់សេចក្ដីរាយការណ៍ ទង់ជាតិត្រូវបានគេសន្និដ្ឋានថា មនុស្សបានប្រើប្រាស់ជាច្រើនរយឆ្នាំមុនគ្រិស្ដសរាជ ដោយគេបានរកឃើញដំបូងគេនៅប្រទេសក្រិក និង នៅចម្លាក់ផ្នូរបុរាណរបស់ប្រទេសអេហ្ស៊ីប។ នៅលើពិភពលោកមានតែប្រទេសដាណឺម៉ាកមួយទេ ដែលគេសំគាល់ថាជាប្រទេសដែលប្រើប្រាស់ទង់ជាតិតែមួយជាប់លាប់ជាង គេ ព្រោះទង់ជាតិនោះត្រូវបានប្រើប្រាស់តាំងពីសតវត្សទី១៣ រហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ន។ ដោយឡែកសម្រាប់កម្ពុជាវិញ លោករ័ត្ន សណ្តាប់អ្នកនិពន្ធសៀវភៅស្តីពីប្រវត្តិទង់ជាតិ ភ្លេងជាតិបានថ្លែងថាគេបានរកឃើញពីទង់ជាតិនៅតាមចម្លាក់នានានៃ ប្រាង្គប្រាសាទទាំងឡាយ។ (សំឡេង) លោក រ័ត្ន សណ្តាប់បានថ្លែងថាជាទូទៅ អត្ថន័យនៃការប្រើប្រាស់ពណ៌ក្នុងទង់ជាតិគឺ ពណ៌ក្រហម តំណាងឲ្យគ្រោះថ្នាក់ឬសង្រ្គាម ពណ៌ស តំណាងឲ្យសន្តិភាពឬការចុះចាញ់ ពណ៌បៃតងតំណាងឲ្យសុវត្ថិភាព ឬ ក្តីសង្ឃឹមពណ៌លឿងតំណាងឲ្យការប្រុងប្រយ័ត្ន និងពណ៌ខ្មៅតំណាងឲ្យការកាន់ទុក្ខ។ បើ និយាយពីទង់ក្នុងទស្សនៈខ្មែរគឺជាវត្ថុដែលមានជីវិត ដូច្នេះហើយបានជានៅពេលដែលគេលើកទង់ម្តងៗ តែងតែធ្វើឡើងដោយអធឹកអធមខ្លាំងណាស់ពុំមែនជាកិច្ចដែលធ្វើ ដោយស្ងាត់កំបាំងនោះទេ។ ការធ្វើពិធីដើម្បីប្រកូកប្រកាសដល់ពពួកទេវតា ដែលមានន័យថាជាការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងឋានមនុស្ស និងឋានទេវតា។ លោករ័ត្ន សណ្តាប់បានបញ្ជាក់ថាទង់ជាតិនៃប្រទេសមួយមិនអាចផ្លាស់ប្តូរដោយ ងាយនោះទេ នៅពេលដែលគេផ្លាស់ប្តូរទង់ជាតិនោះមានន័យថារបបនយោបាយប្រទេសនោះ ក៏ផ្លាស់ប្តូរដែរ។ (សំឡេង) ជាទូទៅទង់តែងត្រូវបង្ហូតពី ក្រោមឡើងទៅលើ។ លោករ័ត្ន សណ្តាប់បានថ្លែងថា ការបង្ហូតទង់ជាតិទៅលើជាការបង្ហាញពីការស្វែងរកដល់ទីខ្ពស់ខ្ពង់ និង សុខក្សេមក្សាន្ត។ (សំឡេង) ទង់ជាតិកម្ពុជាមានការ វិវត្តជាច្រើនលើកច្រើនសាណាស់។ បើតាមលោករ័ត្ន សណ្តាប់បានបញ្ជាក់ថាបើទោះជាមានការផ្លាស់ប្តូរទង់ជាតិច្រើនសាក្តី ក៏ប៉ុន្តែ គេសង្កេតឃើញថាការប្រើប្រាស់រូបប្រាសាទអង្គវត្តនេះគឺមានតាំងពី ឆ្នាំ១៨៦៣ មកម្ល៉េះ។ លោកបានថ្លែងថា ដោយឡែកចំពោះការប្រើប្រាស់ពណ៌ និង ការបោះពុម្ពនាពេលបច្ចុប្បន្ន ទង់ជាតិពុំត្រូវបានប្រើប្រាស់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវទាំងស្រុងនោះទេ។ (សំឡេង) ជា ទូទៅទង់ជាតិនិងភ្លេងជាតិតែងតែប្រើនៅក្នុងពេលជាមួយគ្នា។ ភ្លេងជាតិបទនគររាជត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើកាលពីឆ្នាំ១៩៩៣។ ដោយឡែកភ្លេងជាតិត្រូវបានបង្កើតដំបូងក្នុងរជ្ជកាលព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស ក្នុង ឆ្នាំ១៩៣៩ ដោយព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តមសុរាម្រិត។ បទនគរាជនេះគឺជាស្នាដៃនិពន្ធរបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត។ (សំឡេង) បទនគររាជបង្កប់នូវអត្ថន័យជ្រាលជ្រៅណាស់។ លោក រ័ត្ន សណ្តាប់បានបញ្ជាក់បន្ថែមទាក់ទងនឹងអត្ថន័យយ៉ាងដូច្នេះ៖ (សំឡេង)

អត្ថន័យនៃបទនគររាជទាំងបីវគ្គ ជាការបញ្ជាក់ដូចអ្វីដែលមានចែងក្នុងបាវចនាគឺជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ ដោយគ្រាន់តែបទនេះបានលើកយកព្រះមហាក្សត្រមករៀបរាប់មុនតែ ប៉ុណ្ណោះ៕