ឧបោសថ

ឧបោសថ ( សំស្ក្រឹត : ឧបវសថ ) ថ្ងៃគឺជាថ្ងៃ បុណ្យពុទ្ធសាសនា ដែលមានតាំងពីសម័យព្រះពុទ្ធ(៦០០មុនគ.ស. ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បង្រៀនថា ថ្ងៃឧបោសថគឺសម្រាប់ "ការសម្អាតចិត្តដែលសៅហ្មង" នាំឱ្យកើតសេចក្តីស្ងប់ និងសេចក្តីត្រេកអរ។ នៅថ្ងៃនេះ ទាំងឧបាសក សង្ឃ ត្រូវពង្រឹងការប្រតិបត្តិរបស់ខ្លួន បង្កើនចំណេះដឹងរបស់ខ្លួនឱ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅ និងបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តរួមតាមរយៈអំពើបដិបត្តិរបស់ព្រះសង្ឃដែលមានអាយុកាលរាប់សហស្សវត្សរ៍។ សម័យនោះឯង ឧបាសក ឧបាសិកា ធ្វើ​នូវ​សតិសម្បជញ្ញៈ ដើម្បី​រក្សា​នូវ ​សិក្ខាបទ ៥ ឬ (តាម​ទំនៀម​បាន​ណែនាំ) សិក្ខាបទ ១០។ ជា​ថ្ងៃ​សម្រាប់​ការ​ប្រតិបត្តិ​ការ​ប្រៀនប្រដៅ និង​សមាធិ​របស់​ព្រះពុទ្ធ។

ថ្ងៃប្រារព្ធពិធី

អាស្រ័យលើវប្បធម៌ និងពេលវេលា ឧបោសថ ត្រូវបានប្រារព្ធពីពីរថ្ងៃទៅប្រាំមួយថ្ងៃតាមច័ន្ទគតិ។

ប្រទេសថេរវាទ

ជាទូទៅ ឧស្សាហ៍​ត្រូវ​បាន​គេ​សង្កេត​ឃើញ​ប្រហែល​មួយ​ដង​ក្នុង​មួយ​សប្តាហ៍​ក្នុង​ប្រទេស ​ថេរវាទ ស្រប​តាម ​ច័ន្ទគតិ ​ទាំង​បួន​គឺ ព្រះ​ច័ន្ទ​ថ្មី ព្រះ​ចន្ទ​ពេញ​វង់ និង​ព្រះ​ច័ន្ទ​ពីរ​​នៅ​ចន្លោះ​ព្រះ​ច័ន្ទ​។ នៅក្នុងសហគមន៍មួយចំនួន ដូចជានៅប្រទេសស្រីលង្កា មានតែព្រះច័ន្ទថ្មី និងព្រះច័ន្ទពេញបូរមីទេ ដែលត្រូវបានប្រារព្ធជាថ្ងៃ ឧបោសថ ។

នៅក្នុង ពុទ្ធសាសនាភូមា ឧបោសថថា (ហៅថា ဥပုသ်နေ့ ubot nei ) ត្រូវ​បាន​ពុទ្ធសាសនិក​កាន់​តែ​គោរព​កោត​ខ្លាច​នៅ​ថ្ងៃ​ខាង​ក្រោម​នេះ៖ ( လဆန်း ​ច័ន្ទ la hsan ), ព្រះច័ន្ទពេញវង់ ( လပြည့်နေ့ la pyei nei ), waning moon ( လဆုတ် la hsote ) និងព្រះច័ន្ទថ្មី ( လကွယ်နေ့ la kwe nei ) ។ ថ្ងៃ​ធម្មតា​បំផុត​នៃ​ការ​គោរព​គឺ​ព្រះ​ច័ន្ទ​ពេញ​វង់ និង​ព្រះ​ច័ន្ទ​ថ្មី។ នៅប្រទេសភូមាមុនអាណានិគម ឧបោសថ គឺជាថ្ងៃឈប់សម្រាកស្របច្បាប់ដែលត្រូវបានគេសង្កេតឃើញជាចម្បងនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុង ដែលសកម្មភាពខាងលោកិយ ដូចជាប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មបានបញ្ឈប់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយចាប់តាំងពីការគ្រប់គ្រងអាណានិគមមកថ្ងៃអាទិត្យបានជំនួស ឧបោសថ ជាថ្ងៃសម្រាកស្របច្បាប់។ ពិធីបុណ្យធំៗរបស់ពុទ្ធសាសនិកភូមា កើតឡើងនៅថ្ងៃ ឧបោសថ ពោលគឺ Thingyan ដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃ វស្សា (ចាប់ផ្តើមពីព្រះច័ន្ទពេញបូណ៌មី ប្រហែលខែកក្កដា ដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីនៃ Thadingyut ប្រហែលខែតុលា)។ ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នេះ ឧបោសថ​ត្រូវ​បាន​ពុទ្ធសាសនិក​សង្កេត​ឃើញ​ច្រើន​ជាង​ពេល​ដែល​នៅ​សល់​ក្នុង​ឆ្នាំ។ ក្នុង​សម័យ​ឧបោសថ ព្រះសង្ឃ​នៅ​វត្ត​និមួយៗ​ប្រជុំ​គ្នា​សូត្រ ​បាតិមោក្ខ ​ជា​ការ​ចងក្រង ​គម្ពីរ​វិន័យ ។

ប្រទេសមហាយាន

នៅប្រទេស មហាយាន ដែលប្រើ ប្រតិទិនចិន ថ្ងៃ ឧបោសថ ត្រូវបានប្រារព្ធដប់ដងក្នុងមួយខែ គឺនៅថ្ងៃទី 1, 8, 14, 15, 18, 23, 24 និងបីថ្ងៃចុងក្រោយនៃខែនីមួយៗ។ ម៉្យាងទៀត គេអាចសង្កេតថ្ងៃឧស្សាហ៍បានប្រាំមួយដងក្នុងមួយខែ។ នៅថ្ងៃទី 8, 14, 15, 23 និងពីរថ្ងៃចុងក្រោយនៃខែតាមច័ន្ទគតិ។ នៅប្រទេសជប៉ុន ដប់ថ្ងៃនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា jū sainichi (十斎日, Ten Days of Fasting) ខណៈពេលដែលការអនុវត្តប្រាំមួយថ្ងៃត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា roku sainichi (六斎日, Six Days of Fasting) ។

ឈ្មោះថ្ងៃពេញបូណ៌មី ឧបោសថ

ឈ្មោះភាសាបាលីនៃថ្ងៃ ឧបោសថ គឺផ្អែកលើឈ្មោះសំស្រ្កឹតនៃ នក្សត្រ (បាលី: នក្ខត្ត ) ក្រុមតារានិករឬតាមច័ន្ទគតិដែលព្រះច័ន្ទឆ្លងកាត់ក្នុងខែតាមច័ន្ទគតិ។

Full Moon Uposatha Day Names

ខែ	បាលី	សំស្ក្រឹត	Burmese	ខ្មែរ	សិង្ហាល	ថៃ	ថ្ងៃ
មករា	Phussa	Puṣya	Pyatho (ပြာသို)	Buss (បុស្ស)	Duruthu (දුරුතු)	Pusaya (ปุศยะ)	30
កុម្ភ	Māgha	Māgha	Tabodwe (တပို့တွဲ)	Meak (មាឃ)	Navam (නවම්)	Makha (มาฆะ)	29
មិនា	Phagguṇa	Phalguṇa	Tabaung (တပေါင်း)	Phalkun (ផល្គុន)	Medin/Maedhin (මැදින්)	Pholkuni (ผลคุณี)	30
មេសា	Citta	Chitrā	Tagu (တန်ခူး)	Chaet (ចេត្រ)	Bak (බක්)	Chittra (จิตรา)	29
ឧសភា	Visākhā	Viśākhā	Kason (ကဆုန်)	Pisak (ពិសាខ)	Vesak (වෙසක්)	Visakha (วิสาขา)	30
មិថុនា	Jeṭṭhā	Jyeṣṭha	Nayon (နယုန်)	Ches (ជេស្ឋ)	Poson (පොසොන්)	Chetta (เชษฐา)	29/30
កក្កដា	Āsāḷhā	Aṣāḍhā	Waso (ဝါဆို)	Asath (អាសាឍ)	Esala/Aesala (ඇසළ)	Asarnha (อาสาฬหะ)	30
សីហា	Sāvana	Śrāvaṇa	Wagaung (ဝါခေါင်)	Srap (ស្រាពណ៍)	Nikini (නිකිණි)	Savana (สาวนะ)	29
កញ្ញា	Poṭṭhapāda	Proṣṭhapāda/Bhādrapadā	Tawthalin (တော်သလင်း)	Phuttrobot (ភទ្របទ)	Binara (බිනර)	Phattarapratha (ภัทรปทา)	30
តុលា	Assayuja	Aśvayuja/Aśvinī	Thadingyut (သီတင်းကျွတ်)	Assoch (អស្សុជ)	Vap (වප්)	Assavani (อัศวนี)	29
វិច្ឆការ	Kattikā	Kāṛttikā	Tazaungmon (တန်ဆောင်မုန်း)	Katdeuk (កត្តិក)	Il (ඉල්)	Krittika (กฤติกา)	30
ធ្នូ	Māgasira	Māṛgaśiras	Natdaw (နတ်တော်)	Meukesae (មិគសិរ)	Unduvap (උඳුවප්)	Maruekasira (มฤคศิระ)	29

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

ពាក្យថា " ឧបោសថ " មកពីពាក្យ មុលុបោសថ ( ៣.៧០ ) ដែល ស្ដ្រី ឈ្មោះ វិសាខ បានចូលគាល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ហើយនិយាយថា នាងកំពុងប្រារព្ធថ្ងៃឧបោសថ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា មានថ្ងៃឧបោសថខុសៗគ្នា ទើបទ្រង់ត្រាស់ប្រាប់នាងថា ឧបោសថ ជាថ្ងៃឧបោសថរបស់ អរិយសាវ័ក ។