ប្រ៊ុយណេ

ប្រ៊ុយណេដារូសាឡឹម

ទង់ជាតិ ​ សញ្ញាជាតិ
បាវចនា៖ "Always in service with God's guidance"(ប្រែសំរួលជាភាសាអង់គ្លេស) នៅចាំបំរើក្រោមឱវាទព្រះជាម្ចាស់ជានិច្ច
ភ្លេងនិងចំរៀងជាតិ៖ "Allah Peliharakan Sultan" បទ អាឡាស់ ប៉េលីហារ៉ាកាន់ ស៊ុលតង់ (ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណីស៊ុលតង់)
រដ្ឋធានី	បង់ដារសិរីបេហ្គាវ៉ាន់
ភាសា​ផ្លូវ​ការ​	ភាសាម៉ាឡេ ភាសាប្រ៊ុយណេ
របបដឹកនាំ	ស៊ុលតង់អ៊ីស្លាមិកដាច់ខាត
រដ្ឋាភិបាល -ព្រះចៅស៊ុលតង់	ហាស់សាណាល់ បុលគៀស
ឯករាជ្យភាព -ពីអង់គ្លេស	១ មករា ១៩៨៤
ផ្ទៃប្រទេស -សរុប -ផ្ទៃទឹក	៥ ៧៦៥គ.ម២(លំដាប់ទី១៧២) ៨,៦%
ចំនួនប្រជាជន -ស្ថិតិឆ្នាំ២០០៨ -ដង់ស៊ីតេ	៤០១ ៨៩០ (លំដាប់ទី១៧៤)៦៦ /គ.ម២(លំដាប់ទី១៣៤)
រូបិយប័ណ្ណ	ដុល្លាប្រ៊ុយណេ (BND)
ល្វែង​ម៉ោង​	UTC +៨,១
កូដទូរស័ព្ទប្រទេស	+៦៧៣
TLD អ៊ីនធឺណិត (TLD:Top Level Domain)	.bn

ប្រទេសប៊្រុយណេ ឈ្មោះផ្លូវការ ប៊្រុយណេដារូសាឡឹម​ (ប្រ៊ុយណេ ទ្វារនៃសន្តិភាព) ជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅភាគខាងជើងកោះបរនេអូ នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ប៊្រុយណេមានព្រំដែនជាប់ មហាសមុទ្រចិនខាងត្បួង និង រដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់របស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ដែនដីប៊្រុយណេមានភូមិសាស្ត្រចែកចេញជា២ផ្នែកដោយតំបន់លីមបាង របស់រដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់។ ប៊្រុយណេជារាជាណាចក្រស៊ុលតង់។ ប៊្រុយណេទទួលឯករាជ្យពីរាជាណាចក្ររួមនៅថ្ងៃទី ១ មករា ១៩៨៤។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

រាជាណាចក្រស៊ុលតង់នៃប៊្រុយណេធ្លាប់ជារដ្ឋមានអំនាចខ្លាំងនៅសតវត្សរ៍ទី១៤ដល់ទី១៦។ រាជាណាចក្រនេះលាតសន្ឋឹងលើកោះបរនេអូ​ទាំងមូលនិងតំបន់និរតី​ហ្វីលីពីនបច្ចុប្បន្ន។ ការមកដល់នៃពួកអឺរ៉ុបបានធ្វើអោយរាជាណាចក្រនេះទន់ខ្សោយជាបណ្ដើរៗ។ ចក្រភពប៊្រុយណេធ្លាក់ទន់ខ្សោយបំផុតនៅសតវត្សរ៍ទី១៩ ពេលដែលប្រទេសនេះបាត់បង់ដែនដីមួយភាគធំរបស់ខ្លួនទៅពួក White Rajahs នៃរដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់ រួចក៏រួមតូចនិងដាច់ជា២ដូចបច្ចុប្បន្ន។ ប៊្រុយណេស្ថិត​ក្រោម​អាណាព្យាបាលអង់គ្លេសពីឆ្នាំ ១៨៨៨ ដល់ឆ្នាំ ១៩៨៤។

មានកាបះបោរតូចមួយប្រឆាំងនឹងរាជានិយមនាទសវត្សរ៍៦០ ដែលត្រូវបង្ក្រាបដោយរាជាណាចក្ររួម។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានគេអោយឈ្មោះថា «បដិវត្តន៍ប៊្រុយណេ» ដែលបានរួមចំនែកក្នុងការបង្អាក់ការបង្កើតសហព័ន្ឋបរនេអូខាងជើង។

នយោបាយ

ព្រះចៅស៊ុលតង់ហាសាណាល់ បុលគៀស

ព្រះចៅស៊ុលតង់ហាស់សាណាល់ បុលគៀស របស់ប៊្រុយណេ (ងារនេះត្រូវបានបន្តរាប់តំនក្នុងរាជវង្ស) គឺជាប្រមុខរដ្ឋ និងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលប៊្រុយណេ។ ព្រះអង្គគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយប្រឹក្សាជាមួយក្រុមប្រឹក្សាជាច្រើន និង គណរដ្ឋមន្ត្រី។ បណ្ដាញផ្សព្វផ្សាយសារពត៌មានកាន់ជើងរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុង។ គ្រួសាររាជវង្សនៅតែជាឋានៈដែលត្រូវបានប្រជាជនទូទាំងប្រទេសគោរព។ គ្មានអង្គការនីតិបញ្ញត្តិដែលជ្រើសឡើងដោយការបោះឆ្នោតសកលទេ។ នៅខែសីហា ២០០៤ ព្រះចៅស៊ុលតង់បានតែងតាំងសភា១ តែតាមពិតសភានោះមិនមានអំណាចគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការផ្តល់យោបល់ដល់ព្រះមហាក្សត្រទេ។

គ្មានសេរីភាពសារពត៌មានក្នុងប្រទេសប៊្រុយណេទេ។ គេកម្រឃើញការរិះគន់រដ្ឋាភិបាលឬ​ព្រះមហាក្សត្រណាស់។

ភូមិវិទ្យា

ផែនទីរដ្ឋបាលប៊្រុយណេ

ប៊្រុយណេមានដែនដីដាច់ចេញជា២ផ្នែក និងមានផ្ទៃដីសរុប ៥ ៧៦៥ គ.ម២។ ប្រជាជន៩៧%រស់នៅផ្នែកខាងលិច(ផ្នែកធំ) ខណៈមានប្រជាជនតែ១ម៉ឺននាក់​ប៉ុណ្ណោះរស់នៅ​ផ្នែកខាងកើតដែលជាតំបន់ភ្នំ(ស្រុកតេមប៊ូរ៉ុង)។ ប្រជាជនសរុបមាន ៣៨៣ ០០០នាក់ ដែលក្នុងនោះ ៤៦ ០០០នាក់រស់នៅរាជធានី​បង់ដារសិរីបេហ្គាវ៉ាន់ (Bandar Seri Begawan)។ ទីក្រុងសំខាន់ៗផ្សេងទៀតមាន ទីក្រុងកំពង់ផែ មួរ៉ា ទីក្រុងផលិតប្រេងកាត សេរៀ និងទីក្រុង កូឡាបេឡៃ។

ប៊្រុយណេមានស្រុក៤គឺ៖

• បេឡៃ (Belait)
• ប៊្រុយណេ និង មួរ៉ា (Brunei and Muara)
• តេមប៊ូរ៉ុង (Temburong)
• ទូតុង (Tutong)

ប៊្រុយណេមានអាកាសធាតុត្រូពិចអេក្វាទ័រ ដោយមានសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ សំនើមខ្ពស់ សំបូរកំដៅថ្ងៃនិងភ្លៀង។

អាកាសធាតុ

បង់ដារសិរីបេហ្គាវ៉ាន់ទទួលរងនូវអាកាសធាតុត្រូពិចសើម​។ សីតុណ្ហភាពមធ្យមប្រចាំគឺ ២៣,៦ °C ជាសីតុណ្ហភពខែក្តៅជាមធ្យម ២៩,៤°C និង ខែត្រជាក់ជាមធ្យម ២១°C ។

ខែ	មករា	កុម្ភះ	មិនា	មេសា	ឧសភា	មិថុនា	កក្តដា	សីហា	កញ្ញា	តុលា	វិចិ្ឆកា	ធ្នូ	ឆ្នាំ
អតិបរមាមធ្យម (°C)	១៩	១៨	២១	២៥	២៨	៣២	៣៤	៣៣	៣១	២៧	២៤	២១	-
អប្បបរមាមធ្យម (°C)	១២	១២	១៤	១៧	២១	២៣	២៦	២៤	២៣	១៩	១៧	១៤	-
កំរិតទឹកភ្លៀង (mm)	៨៦	១៣៥	១៧៨	១៧០	២៣១	២៩០	២៤៨	៣០៥	២៤៤	១២២	៦៦	៧១	២១២៩

សេដ្ឋកិច្ច

ប៊្រុយណេជាប្រទេសតូចតែមាន។ ចំនួលពាក់កណ្ដាលបានមកពីផលិតកម្មប្រេងកាតឆៅនិងឧស្ម័នធម្មជាតិ។ រដ្ឋាភិបាលផ្ដល់នូវសេវាសុខភាព ស្បៀងអាហារ និងទីជំរក។ រដ្ឋមានគំរោងនាពេលអនាគតក្នុងការលើកកំពស់ពលកម្មការងារ កាត់បន្ថយអត្រានៃភាពអត់ការងារធ្វើ ពង្រឹងវិស័យធនាគារនិងទេសចរណ៍ និងពង្រីកមូលដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ច។ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ជាតិភូមិន្ទប៊្រុយណេ (Royal Brunei) កំពុងព្យាយាមធ្វើអោយប៊្រុយណេក្លាយជាច្រកឆ្លងកាត់អន្តរជាតិរវាងអឺរ៉ុប និងអូស្ត្រាលី/ញូហ្សៀលែន។

វិស័យសុខាភិបាល

ប៊្រុយណេផ្ដល់សេវាសុខភាពឥតគិតថ្លៃដល់ពលរដ្ឋទាំងអស់ តាមរយៈមន្ទីរពេទ្យសាធារណៈ។ មកទល់ឆ្នាំ២០០៨ គ្មានមន្ទីរពេទ្យណាមួយនៅប៊្រុយណេ​ដែល​ទទួល​បានការទទួលស្គាល់​ការថែទាំសុខភាពអន្តរជាតិទេ។ បច្ចុប្បន្នគ្មានសាលាវេជ្ជសាស្ត្រនៅក្នុងប្រទេសទេ។ អ្នកដែលមានបំនងក្លាយ​ជាគ្រូពេទ្យត្រូវតែទៅ​សិក្សានៅបរទេស។ ដើម្បីធានាបាននូវការថែទាំសុខភាពសាធារណៈ រដ្ឋចាំបាច់ត្រូវជួលគ្រូពេទ្យមានជំនាញពីបរទេស។ សាលាគិលានុបដ្ឋាយិកា​មួយត្រូវបាន​បង្កើតក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣។

ប្រជាសាស្ត្រនិងវប្បធម៌

ប្រហែល២ភាគ៣នៃប្រជាជនប៊្រុយណេមានដើមកំនើតពីជនជាតិម៉ាឡេ។ ភាសាផ្លូវការគឺភាសាម៉ាឡេ និង ភាសាអង់គ្លេស។ មានប្រជាជននិយាយភាសាចិនមួយក្រុមតូចដែរ។

សាសនាឥស្លាមជាសាសនារបស់រដ្ឋ។ សាសនាផ្សេងទៀតមាន ពុទ្ឋសាសនា និង គ្រឹស្តសាសនា និងសាសនាជនជាតិដើមតូចៗជាច្រើនទៀតនៅតំបន់ដាច់ស្រយ៉ាល។

ប៊្រុយណេហាមមិនអោយមានការជួញដូរនិងការផឹកគ្រឿងស្រវឹងជាសាធារណៈទេ។ ជនបរទេសនិងជនមិនមែនមូស្លីមត្រូវបានអនុញ្ញាត​អោយយកចូលជា​អតិបរមា ១២កំប៉ុងចំពោះស្របៀ និងចំនុះ២លីតចំពោះគ្រឿងស្រវឹងផ្សេងទៀត។ តាំងពីមានការហាមឃាត់នោះមក ហាងស្រានិងបារទាំងអស់ត្រូវបានបង្ខំ​អោយបិទទ្វារ។ ទោះជាបែបនេះក៏ដោយ នៅមានភោជនីយដ្ឋានមួយចំនួននៅតែផ្ដល់សេវាកម្មគ្រឿងស្រវឹង​ក្នុងប៉ាន់តែ ដោយខុសច្បាប់។

ក្រុមជនជាតិ

• ជនជាតិម៉ាឡេ៖ ៦៦,៣%
• ជនជាតិចិន៖ ១១,២%
• ម្ចាស់ស្រុក៖ ៣,៤%
• ផ្សេងៗទៀត៖ ១៩,១% (ការប៉ាន់ប្រមាណនៅឆ្នាំ២០០៤)

តំនភ្ជាប់ក្រៅ

• Wikitravel - Brunei (អង់គ្លេស)
• http://www.brunei.gov.bn/index.htm
• http://www.tourismbrunei.com/

ឯកសារយោង

• វីគីភីឌាភាសាអង់គ្លេស