ព័ត៌មាន

ព័ត៌មាន

ព័ត៌មាន គឺជា ប្រព័ន្ធគមនាគមន៍​ឬការទំនាក់ទំនង នៃការជ្រើសរើសសម្រាំងយក ដំណឹងឬព័ត៌មាន នៅលើ ហេតុការណ៍ឬព្រឹត្តិការណ៍ ថ្មីៗ ដែលកើតឡើងនាពេល បច្ចុប្បន្នកាល ដោយ ៖ ការបោះពុម្ភជាអក្សរ , ការផ្សព្វផ្សាយ​, ប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត​ ឬ ការនិយាយពីមាត់មួយទៅមាត់មួយ រហូតទៅដល់ក្រុមមនុស្សឬអ្នកស្តាប់ ផ្សេងទៀតជាច្រើន ។

ដើមកំណើត

ទ្រឹស្តីមួយប្រកាសថា ពាក្យជាភាសាអង់គ្លេស "News" ឬ "ព័ត៌មាន" បានអភិវឌ្ឈន៍នៅ សតវត្សទី១៤ ដែលជាប្រយោជន៍ដ៏ពិសេស នៃទម្រង់ជាច្រើន នៃ "ព័ត៌មាន" ។ នៅក្នុង ភាសាអង់គ្លេសថ្នាក់កណ្តាល​ ពាក្យដែលមានតម្លៃស្មើគ្នាគឺ "Newes" ដូចជាភាសាបារាំង "nouvelles "​ និងភាសាអាល្លឺម៉ង់ "neues"​ ។ ការអភិវឌ្ឈន៍ រីកចម្រើន ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា គឺបានរកឃើញ​នៅក្នុង ភាសាស្លាវិក (Slavic languages) , ភាសាឆែក (Czech) និង​ ភាសាស្លូវ៉ាក់ ណូវីនី (Slovak noviny) , ញាតិសាលោហិតភាសាប៉ូឡូញ "nowiny" និង ភាសារូស្ស៊ី "novosti" ,​ ភាសាសែលតិច (Celtic languages) ៖ ភាសានៃស្រុកវ៉ែលចក្រភពអង់គ្លេស (newyddion) (មកពី ៖newydd) និងភាសាកូនីស្ស្ហ (Cornish) (nowodhow )(មកពី៖ nowydh) ។

ប្រវត្តិសាស្រ្ត

នៅមុនពេលការនៃ បង្កើតកាសែតព័ត៌មាន នៅដើមសតវត្សទី១៧ , ការបិទប្រកាសនិងដាក់បញ្ញាតិ របស់ រដ្ឋាភិបាលផ្លូវការ បានចរាចរនៃរយៈពេល នៃការប្រមូលផ្តុំកិត្យានុភាព នៃអាណាចក្រ។ ដំបូងគឺបានប្រើប្រាស់ ឯកសានៃការរៀបចំ សេវាកម្មនាំសំបុត្រមួយ សម្រាប់ ការសាយភាយនៃ​ ការសរសេរឯកសារ នៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប  , កន្លែងដែល ព្រះចៅផារ៉ាអ៊ុង​ (បរមនាម នៃក្សត្រប្រទេសអេហ្ស៊ីប ) បានប្រើអ្នកនាំសារសំបុត្រ សម្រាប់ពង្រីកសាយភាយ នៃបទបញ្ញាតិរបស់ពួកគេ នៅក្នុងដែនដី អាណាខេត្ត​ នៃរដ្ឋ (2400 BC)។ ការអនុវត្តន៍ស្ទើរតែទាំងអស់នេះ មានការចាក់ឬស នៅក្នុងការអនុវត្តន៍ចាស់ៗជាច្រើន នៃការនាំព័ត៌មានដោយផ្ទាល់ ហើយប្រហែលជាបានកសាងនៅលើ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ចាស់ៗមានមកពីមុន ។ នៅទីក្រុងរ៉ូមបុរាណ ,Acta Diurna ឬ រដ្ឋាភិបាលប្រកាសដំណឹងជាមុន ,​ បានបង្កើតជាសាធារណៈដោយ Julius Caesar ។ ពួកគេបានឆ្លាក់នៅលើ លោហៈធាតុ ឬ​​ ផ្ទាំងថ្ម ហើយបានសរសេរ នៅក្នុងកន្លែងសាធារណៈ ។ នៅក្នុងប្រទេសចិន , រដ្ឋាភិបាលតំបូងគេ បានបង្កើតទំព័រព័ត៌មាន , ដែលហៅថា tipao , ដែលបាន ធ្វើចរាចរណ៍នៅក្នុង តុលាការរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងអំឡុងពេល​ ថ្មីៗនៃសតវត្ស Han dynasty (សតវត្សទី២និងសតវត្សទី៣នៃគ្រឹស្តិសករាជ) ។ នៅចន្លោះឆ្នាំ ៧១៣ ដល់ ៧៣៤ , Kaiyuan Za Bao ( ផ្សព្វផ្សាយដំណឹងនៃតុលាការរដ្ឋាភិបាល) នៃប្រទេសចិន Tang Dynasty បានបោះពុម្ពជាសាធារណៈ នៅព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាល ​, វាបានសរសេរដោយដៃនៅលើសូត្រ និង បានអានដោយ ឥស្សរជនផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាល ។ នៅឆ្នាំ ១៥៨២ បានមានសេចក្តីបញ្ជាក់ ឬ ឯកសារយោង លើកដំបូង ទៅលើ ទំព័រព័ត៌មានដែលបោះពុម្ពជាលក្ខណៈឯកជន នៅទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន , នៅអំឡុងពេល ថ្មីៗនៃសតវត្ស Han dynasty ។ នៅ ដើមអ៊ឺរ៉ុបសម័យ បានតម្លើងបន្ថែម អន្តរកម្មឆ្លងកាត់ព្រំដែន បានបង្កើតការក្រោកឡើងដែលត្រូវការសម្រាប់ ព័ត៌មាន ឬ ដំណឹង ដែលបានធ្វើដោយ អ្នកសរសេរទំព័រព័ត៌មានសង្ខេបដោយដៃ ។​ នៅឆ្នាំ ១៥៥៦ រដ្ឋាភិបាលនៃ វីនីស Venice បានបោះពុម្ពជាលើកដំបូង នៅ ​Notizie scritte ប្រចាំខែ , ដែលមានតម្លៃ ១ កាហ្សេតា​( gazetta​​ ) ។ avvisi នេះត្រូវបាន សរសេរសំបុត្រព័ត៌មានដោយដៃ ហើយនិង បានប្រើសម្រាប់នាំទៅប្រគល់អោយ បញ្ហា នយោបាយ , យោធា , និង ព័ត៌មានសេដ្ឋកិច្ចរហ័ស និង យ៉ាងមានសមត្ថភាព ទៅលើ ទីក្រុងប្រទេសអ៊ីតាលី ( ១៥០០ - 1700 ) - ការចែករំលែក លក្ខណៈសម្បត្តិខ្លះ នៃ កាសែតព័ត៌មាន ថ្វីបើ ជាធម្មតាមិនបានពិចារណា​ ទៅលើ កាសែតព័ត៌មានពិតៗ ក៏ដោយ ។ ព្រោះតែ ​អត្រាកម្រិតអ្នកចេះអាននិងសរសេរអក្សរមានតិចតួច , ព័ត៌មានបានស្ថិតនៅពេល ផ្សព្វផ្សាយដោយ អ្នកស្រែកយំតាមទីក្រុង ។ Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien, ពីឆ្នាំ ១៦០៥ , បានទទួលស្គាល់ថាជា កាសែតព័ត៌មានដំបូងលើពិភពលោក ។ ភ្នាក់ងារព័ត៌មាន ដែលចាស់ជាងគេ គឺ Agence France-Presse (AFP) ។ វាបានរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៨៣៥ ដោយ អ្នកបកប្រែទីក្រុងប៉ារីស និង​ ភ្នាក់ងារផ្សព្វផ្សាយពាណិច្ចកម្ម ,​ Charles-Louis Havas ដូចជាAgence Havas ។ នៅសម័យកាលទំនើប , ព័ត៌មានបោះពុម្ព បានទូរស័ព្ទទៅដល់ ការិយាល័យព័ត៌មាន ឬ បាននាំយកទៅដល់ទីនោះដោយ អ្នករាយការណ៍ ,​ ជាកន្លែងដែល ព័ត៌មានត្រូវបានសរសេរ ហើយ បញ្ជូនសារទៅតាមសេវាភ្ជាប់ខ្សែរ ព្រមទាំង ពិនិត្យបោះពុម្ពផ្សាយ និង​ ដាក់នៅក្នុងពុម្ព ដោយដៃ ជាមួយរឿងព័ត៌មានផ្សេងទៀត សម្រាប់ការបោះពុម្ពផ្សាយជា យថាប្រភេទ។ បច្ចុប្បន្ន​ ពាក្យស័ព្ទ "ព័ត៌មានថ្មីៗ" ក្លាយជាពាក្យដែលប្រើច្រំដែល ដូច​ជា ព័ត៌មានខ្សែកាបផ្សព្វផ្សាយពាណិច្ចកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក ជាសេវាដែលអាចប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍បាន ២៤ម៉ោង ក្នុង ១ថ្ងៃ ដោយប្រើប្រាស់ បច្ចេកវិទ្យា ប្រព័ន្ធ ផ្កាយរណប ដើម្បីនាំយក​ ព្រឹត្តិកាណ៍ ព័ត៌មាន បច្ចុប្បន្នថ្មីៗ ទៅកាន់ផ្ទះរបស់ អតិថិជន ដូចជា ហេតុការណ៍ដែលកើតឡើង ។ ព្រឹត្តិកាណ៍ ហេតុការណ៍ ដែលប្រើប្រាស់​ ពេលវេលាច្រើនម៉ោង​ ឬ ច្រើនថ្ងៃ ដើម្បីកា្លយជា ចំណេះដឹង សាធារណៈ នៅក្នុង ទីក្រុង ទីប្រជុំជន ឬ នៅក្នុងប្រទេសជាតិ ដែលបញ្ជូនយ៉ាងភ្លាមៗ ទៅកាន់អតិថិជនជាច្រើន តាមរយៈ​ វិទ្យុ , ទូរទស្សន៍ , ទូរស័ព្ទ , និង ប្រព័ន្ធ អ៊ីនធើណែត ។

កាសែតព័ត៌មាន

ដែលជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ទីក្រុងដែលធំបំផុតនៅក្នុង សហរដ្ឋអាមេរិក គឺមាន កាសែតព័ត៌មានពេលព្រឹក និង ពេលថ្ងៃត្រង់ ។ ដែលជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលបានរីកចម្រើនវិវឌ្ឈន៍ឡើង និង​ ព័ត៌មានផ្សាយចេញបានកើនបន្ថែម ដល់ចំនុចនៃ ក្បែរស្ថានភាពបញ្ចប់ ,​ កាសែតព័ត៌មានពេលថ្ងៃត្រង់​ដែលល្អបំផុត ត្រូវបានបញ្ចប់ ។ កាសែតព័ត៌មានពេលព្រឹក ត្រូវបានបាត់បង់តាមលំដាប់​ នៃការវិលទៅមក ,​ អាស្រ័យយោងតាម ការលូតលាស់ទៅមុខនៃសេចក្តីរាយការណ៍ ដោយសារក្រដាសរបស់ពួកគេផ្ទាល់ ។​ ជាធម្មតា , មាតិកា​ព័ត៌មាន គួរតែផ្ទុកទៅដោយ "៥Ws" (នរណា,កន្លែងណា,ពេលណា,អ្វី,ហេតុអ្វី,និងមូលហេតុផងដែរ) នៃព័ត៌មានទាំងមូល ។ វាគួរតែមិនមានសំណួរណាមួយដែលនៅសល់ ។ នៅ កាសែតព័ត៌មាន ជាធម្មតា ទីកន្លែងជារឿងដែលសំខាន់បំផុត ដែលត្រូវដាក់នៅទំព័រទី១ ,​ ដូច្នេះ ព័ត៌មាន ឬ​ ដំណឹង ដែលសំខាន់បំផុត គឺជាការចាប់ផ្តើម ។ អ្នកអានដែលរវល់ អាចអានបានតិចតួច ឬ ច្រើន តាមដែលពួកគេចង់បាន​ ។ ស្ថានីយ៍ក្នុងស្រុក និង​ បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយ ជាមួយការកំនត់ទម្រង់ ត្រូវតែប្រមូលយករឿង ដែលកើតឡើងនៅក្នុងព័ត៌មាន និង ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានទាំងនោះ ទៅក្នុងទិដ្ឋភាពដែលសំខាន់ ព្រោះតែពេលវេលាបង្ខិតបង្ខំ ។​ ប៉ុស្តិព័ត៌មានខ្សែរកាប មានដូចជា ព័ត៌មានប៊ីប៊ីស៊ី (BBC news) ,​ ព័ត៌មានកញ្ជ្រោង ( Fox News ) , អឹមអែសអិនប៊ីស៊ី (MSNBC) និង ស៊ីអិនអិន (CNN) , ដែលអាចទាញបានផលប្រយោជន៍ ពីរឿងដែលកើតឡើង , ពិធីបូជាផ្សេងៗ , រឿងសំខាន់ដែលគ្មានមន្ទិលសង្ស័យ ,​ និង ការផ្តល់នូវការរៀបរាប់យ៉ាងច្រើន អំពីព័ត៌មានដែលចេញផ្សាយ តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ។ ការរៀបចំព័ត៌មាន គឺជានិច្ចកាលបានសង្ឃឹមទុកទៅលើ បំនងប្រាថ្នាសម្រាប់ វត្ថុវិស័យភាព ,​ អ្នករាយការណ៍​ ប្រកាសដើម្បីព្យាយាម គ្របដណ្តប់លើគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ នៃរឿងដោយគ្មានភាពលំអៀង ,​ ដូចជាបាន ប្រៀបធៀបទៅនឹង អ្នកអត្ថាធិប្បាយ ឬ អ្នកវភាគ , ដែលជាអ្នកផ្តល់ គំនិតយោបល់ ឬ ចំនុចឯកជននៃមតិយោបល់ ។ ជាលទ្ធផលគឺ ការចាកឆ្ងាយពីហេតុការណ៍ នៅក្នុងភាពរាំងស្ងួត ,​ ចរិយាមាយាទដែលមិនព្រមទទួលស្គាល់នូវពាក្យសន្យា ឬ ទទួលស្គាល់ការពិត , និង​ បន្ទាប់មកឈរពីក្រោយ "ទុកអោយអ្នកអានធ្វើការសម្រេចចិត្ត" និង​ មតិយោបល់ដែលត្រឹមត្រូវ ។ រដ្ឋាភិបាល ៣ ឬ ៤ បានរំលោភលើ ការបង្ខិតបង្ខំយ៉ាងពិតប្រាកដ ឬ មន្រ្តីប៉ូលីសផ្នែករៀបចំព័ត៌មានប្រឆាំងនឹងភាពលំអៀង ។ នៅចក្រភពអង់គ្លេស , ជាឧទាហរណ៍ , កម្រិតកំណត់ដែលដាក់បញ្ចូលដោយ ភ្នាក់ងារ រដ្ឋាភិបាល អហ្វខម Ofcom , ការិយាល័យនៃការទំនាក់ទំនង ។ ទាំង កាសែតព័ត៌មាន ទាំង កម្មវិធីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាទូទៅបានសង្ឃឹមទុកថា នៅសល់អព្យាក្រឹត្យ និង ជៀសវាងពីភាពលំអៀង លើកលែងតែ អត្ថបទដែលបោះពុម្ពផ្សាយបង្ហាញប្រាប់យ៉ាងច្បាស់ ឬ អត្ថបទមួយវគ្គ ។ គណបក្សរដ្ឋាភិបាលជាច្រើន បានធ្វើការងារ បញ្ចេញ-ដំណើរការ ការរៀបចំព័ត៌មាន , ដែលអាចមានវត្តមាន នៅក្នុងគំនិតយោបល់របស់រដ្ឋាភិបាល ។

សូម្បីតែស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពបែបនោះ ដែលជាកន្លែង វត្ថុវិស័យភាពបានសង្ឃឹមទុក , វាលំបាកក្នុងការសម្រេចគោលបំណង , និង អ្នកកាសែតឯកជន អាចធ្លាក់ក្នុងភាពអយុត្តិធម៌ នៃភាពលំអៀងជាលក្ខណៈឯកជានរបស់ពួកគេ , ឬ សុខចិត្តចាញ់លើបញ្ហាពាណិច្ចកម្ម ឬ សម្ពាធនៃនយោបាយ ។ ជាលក្ខណៈដូចគ្នា , ភាពអយុត្តិធម៌នៃការរៀបចំព័ត៌មាន ត្រូវបានព្រមទទួលដោយ សាវជីវកម្មដែលបានប្រមូលផ្តុំ យ៉ាងត្រឹមត្រូវ ប្រហែលជាជាសំណួរ , ដោយមានការលើកទឹកចិត្ត លក្ខណៈធម្មជាតិសម្រាប់ក្រុមដូចគ្នា ដើម្បីរាយការណ៍ព័ត៌មាន នៅក្នុងលក្ខណៈដែលបម្រុង ដើម្បីជម្រុញការប្រមូលផ្តុំ ហិរញ្ញវត្ថុដែលគួរអោយចាប់អារម្មណ៍ ។ ចំពោះបុគ្គល និង អង្គការ ដែលជាប្រធានបទនៃ ការរាយការណ៍ព័ត៌មាន អាចប្រើប្រាស់ បច្ចេកទេស ការគ្រប់គ្រងព័ត៌មាន ដើម្បីព្យាយាមបង្កើត ការបោះពុម្ពដែលអាចធ្វើទៅបាន ។ ពីព្រោះ ចំពោះបុគ្គលនីមួយៗ មានចំណុចពិសេសនៃការយល់ឃើញ , វាបានទទួលស្គាល់ថា មិនអាចមាន វត្ថុវិស័យភាពដ៍ពេញលេញ នៅក្នុងការរាយការណ៍ព័ត៌មាន ។

ព័ត៌មានគ្មានតម្លៃ

ព័ត៌មានគ្មានតម្លៃគឺអោយអត្ថន័យថា ជារឿងដែលមានទំនាក់ទំនងគ្រប់គ្រាន់ ទៅនឹងសាធារណៈ ឬ អ្នកស្តាប់ដែលពិសេស ដែលអនុញ្ញាតិអោយ គាបសង្កត់ការតាំងចិត្ត ឬ ការរាយកាណ៍ ។

នៅក្នុងប្រទេសខ្លះ និង ចំណុចខ្លះនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ , ដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និង ប្រជាជនមានការពិចារណានឹង "ព័ត៌មានមានតម្លៃ" ហើយបានជួបប្រទះ និយមន័យខុសៗគ្នា , ដូចជាការប្រមូលផ្តុំនៃ ការវាយតម្លៃព័ត៌មាន ។ ជាឧទាហរណ៍ ,ការរាយការណ៍ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី២០ នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក បានផ្តោតទៅលើនយោបាយ និង រឿងក្នុងស្រុក ជាមួយ ការប៉ះទង្គិចបញ្ហា សង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ដែលសំខាន់ , ដូចជា ការចុះចតនៃការរស់នៅរបស់មនុស្ស នៅលើឋានព្រះច័ន្ទ និង សង្គ្រាមត្រជាក់ ។ អ្វីដែលថ្មីៗទៀត , ចំណុចរួមដូចគ្នាដែលនៅសល់ នៅលើ បញ្ហានយោបាយ និង រឿងក្នុងស្រុក , យ៉ាងណាក៍ដោយ , ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានចម្រុះ បច្ចុប្បន្នបានស្ថិតក្រោមការតិទៀនដោយ ការដៅបញ្ជាក់ហួសពេក នៅលើ "ព័ត៌មានមិនឈប់" និង "ការខ្សឹបខ្សៀវ" ដូចជា រឿងសង្គមរបស់បុគ្គលដែលមានកិត្តយស , រឿងក្នុងតំបន់ទាក់ទងនិងសគុណបន្តិចបន្តួច ។ ភាពលុបលើនៃជនល្បីល្បាញ និង ព័ត៌មានក្នុងសង្គម , ​ភាពងងឹតនៃព្រំដែនរវាង ព័ត៌មាន និង ការបង្ហាញដោយពិត និង វប្បធម៌ដែលល្បីៗខុសៗគ្នាដទៃទៀត , និង ការមកដល់ាអ្នកកាសែតក្នុងក្រុង អាចផ្តល់យោបល់ថា ប្រភេទនៃព័ត៌មាន និង​ ការអោយតម្លៃព័ត៌មាន បានធ្វើវិវត្តន៍ និង របៀបគម្រូនៃព័ត៌មានជាប្រពៃណី នោះគឺបច្ចុប្បន្នត្រឹមតែ ទាក់ទងដោយភាគ ។​​ ព័ត៌មានគ្មានតម្លៃ មិនត្រឹមតែអាស្រ័យលើប្រធានបទប៉ុណ្ណោះទេ , ប៉ុន្តែក៏អាស្រ័យនឹង ការបង្ហាញនៃប្រធានបទ និង ការជ្រើសរើសដំណឹង ឬ ព័ត៌មានពីប្រធានបទនោះផងដែរ ។