នរោត្តម៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
→ការគ្រងរាជ្យ: Full ceremonial name (according to Siamese Chronicle) |
|||
បន្ទាត់ទី៣៥៖ | បន្ទាត់ទី៣៥៖ | ||
នៅពេលនោះផងដែរ ការបះបោររបស់ពួក[[Cham (Asia)|ចាម]] ដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងប្រឆាំងនឹងខ្មែរ ដែលការរាជ្យព្រះបាទអង្គឌួង ទ្រង់បានបង្រ្កាបឲ្យស្ងប់ស្ងាត់ម្តងហើយ។ នៅឆ្នាំ១៨៦២ ព្រះបាទនរោត្តមចាញ់សង្គ្រាម ហើយបានបោះបង់រាជធានីឧត្តុង្គ ភៀសព្រះកាយទៅ[[ខេត្តបាត់ដំបង]] ហើយក្រោយមកទៀតក៏បាននិរទៀសព្រះកាយទៅដល់បាងកក។ ដោយមើលឃើញថា សៀមនិងយួនបានជម្រុញឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងអស្ថិរភាពផ្ទៃក្នុង បារាំងបានបង្ខំឲ្យព្រះបាទនរោត្តមយាងត្រឡប់មកឧត្តុង្គវិញនៅឆ្នាំ១៨៦៣ ហើយឡាយព្រះហស្ថលេខាមួយស្តីពីការដាក់ប្រទេសកម្ពុជានៅក្រោមការការពារបារាំង។ ប្រទេសកម្ពុជាក៏បានធ្លាក់ទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងម្តង ដោយក្លាយជារដ្ឋឯករាជ្យរបស់អាណាព្យាបាលបារាំង បើទោះជាមានអធិបតេយ្យភាពផ្ទាល់ខ្លួនយ៉ាងណាក្តី។ |
នៅពេលនោះផងដែរ ការបះបោររបស់ពួក[[Cham (Asia)|ចាម]] ដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងប្រឆាំងនឹងខ្មែរ ដែលការរាជ្យព្រះបាទអង្គឌួង ទ្រង់បានបង្រ្កាបឲ្យស្ងប់ស្ងាត់ម្តងហើយ។ នៅឆ្នាំ១៨៦២ ព្រះបាទនរោត្តមចាញ់សង្គ្រាម ហើយបានបោះបង់រាជធានីឧត្តុង្គ ភៀសព្រះកាយទៅ[[ខេត្តបាត់ដំបង]] ហើយក្រោយមកទៀតក៏បាននិរទៀសព្រះកាយទៅដល់បាងកក។ ដោយមើលឃើញថា សៀមនិងយួនបានជម្រុញឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងអស្ថិរភាពផ្ទៃក្នុង បារាំងបានបង្ខំឲ្យព្រះបាទនរោត្តមយាងត្រឡប់មកឧត្តុង្គវិញនៅឆ្នាំ១៨៦៣ ហើយឡាយព្រះហស្ថលេខាមួយស្តីពីការដាក់ប្រទេសកម្ពុជានៅក្រោមការការពារបារាំង។ ប្រទេសកម្ពុជាក៏បានធ្លាក់ទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងម្តង ដោយក្លាយជារដ្ឋឯករាជ្យរបស់អាណាព្យាបាលបារាំង បើទោះជាមានអធិបតេយ្យភាពផ្ទាល់ខ្លួនយ៉ាងណាក្តី។ |
||
ដោយកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង ស្តេចសៀមបានយល់ព្រមប្រគល់គ្រឿងសម្រាប់រាជ្យ ថ្វាយដល់ព្រះបាទនរោត្តមដើម្បីឡើងអភិសេក។ នៅឆ្នាំ១៨៦៤ ព្រះបាទនរោត្តមត្រូវបានអភិសេកជាស្តេចនៃប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមការជ្រោមជ្រែងរបស់មន្ត្រីបារាំង និងសៀម។ នៅពេលក្រោយពេលដែលព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យទ្រង់ទទួលព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យថា "''' |
ដោយកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង ស្តេចសៀមបានយល់ព្រមប្រគល់គ្រឿងសម្រាប់រាជ្យ ថ្វាយដល់ព្រះបាទនរោត្តមដើម្បីឡើងអភិសេក។ នៅឆ្នាំ១៨៦៤ ព្រះបាទនរោត្តមត្រូវបានអភិសេកជាស្តេចនៃប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមការជ្រោមជ្រែងរបស់មន្ត្រីបារាំង និងសៀម។ នៅពេលក្រោយពេលដែលព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យទ្រង់ទទួលព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យថា "'''អង្គសម្តេចព្រះនរោត្តម បរមរាមទេវាវតារ គុណសារសុន្ទរឬទ្ធិ មហិស្វរាធិបតី |
||
ស្រីសុរិយោសុរ័ត្ន នឬព័ទ្ធពង្សតម្រង់រាជ បរមនាថមហាកម្ពោជាធិបតិន្ទ្រ សព្ពសិល្បសិទ្ធិស្ថិតស្ថាពរ ព្រហ្មាមរអំណោយជ័យ ជាមហៃស្វរិយានៃបថពីតល សកលកម្ពោជាណាចក្រ អគ្គមហាបុរុសរ័ត្នវឌ្ឍនាតិរេក ឯកឧត្តមបរមបពិត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពោជាធិបតី'''"។ ស្តេចក្មេងអង្គនេះឡើងសោយរាជ្យនៅពេលដែលប្រទេសកំពុងមានចលាចលផ្ទៃក្នុង ដោយសារយួននិងសៀមបានចាត់ទុកប្រទេសកម្ពុជាជាសមរភូមិរបស់ពួកគេរាប់ជំនាន់មកហើយ ប៉ុន្តែបារាំងបានរារាំងនិងបានយកទឹកដីខ្លះពីប្រទេសពីរនោះមកវិញផង។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចុះទន់ខ្សោយដោយសារសង្រ្គាមផ្ទែក្នុងជាច្រើន ហើយបានក្លាយជាតំបន់ប្រទាញប្រទង់របស់បារាំងនិងសៀម។ មិនត្រឹមតែក្រុមឧទ្ទាមទេដែលចង់កំចាត់សៀមនិងយួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា សូម្បីតែពួកចោរព្រៃក៏បានចូលរួមដែរ។ |
|||
នៅឆ្នាំ១៨៨៤ បារាំងបានគ្រប់គ្រងប្រទេសឡាវ និងច្បាំងឈ្នះយកប្រទេសយួន។ [[Franco-Siamese War|សង្រ្គាមបារាំងសៀម (១៨៩៣)]] បានបញ្ចប់ដោយសន្ធិសញ្ញាមួយដែលកាត់ប្រទេសឡាវឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងវិញ ក្រោយពីបារាំងបានបិទផ្លូវទឹកនៅបាងកក។ |
នៅឆ្នាំ១៨៨៤ បារាំងបានគ្រប់គ្រងប្រទេសឡាវ និងច្បាំងឈ្នះយកប្រទេសយួន។ [[Franco-Siamese War|សង្រ្គាមបារាំងសៀម (១៨៩៣)]] បានបញ្ចប់ដោយសន្ធិសញ្ញាមួយដែលកាត់ប្រទេសឡាវឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងវិញ ក្រោយពីបារាំងបានបិទផ្លូវទឹកនៅបាងកក។ |
កំណែនៅ ម៉ោង០៥:១០ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី០២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧
នរោត្តម | |
---|---|
ស្តេចនៃប្រទេសកម្ពុជា | |
ស្តេចនៃប្រទេសកម្ពុជា | |
រជ្ជកាល | ១៨៦០-១៩០៤ |
អង្គមុន | អង្គឌួង |
អង្គក្រោយ | ស៊ីសុវត្ថិ |
ប្រសូត | កុម្ភៈ ១៨៣៤ អង្គរបុរី, កម្ពុជា |
សុគត | 24 April 1904 ទីក្រុងបង់កក, ប្រទេសថៃ | (អាយុ 70 ឆ្នាំ)
រាជបច្ឆាញាតិ | បុត្រា និង បុត្រី ៦២អង្គ |
វង្ស | នរោត្តម |
បិតា | អង្គឌួង |
សាសនា | ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ |
ព្រះបាទនរោត្តម (១៨៣៤–១៩០៤) សោយរាជ្យជាស្តេចនៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ពីឆ្នាំ១៨៥៩ ដល់ឆ្នាំ ១៩០៤។ ទ្រង់ជាព្រះរាជបុត្រច្បងនៃសម្ដេចព្រះអង្គឌួង ហើយជាព្រះរៀមនៃ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា និង ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ ដែលឡើងសោយរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គ។ នរោត្តម ជាពាក្យមកពីភាសាបាលី សំស្រ្តឹត កើតចេញពីពាក្យ នរ ប្រែថា មនុស្ស/បុរស និង ឧត្តម ប្រែថាកំពូល ខ្ពង់ខ្ពស់ មានន័យ កំពូលបុរស ឬកំពូលមនុស្ស។ ព្រះបាទនរោត្តមត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្តេចខ្មែរទី១នៃសម័យខ្មែរទំនើបក្រោមអាណានិគមនិយមបារាំង។ ទ្រង់ត្រូវបានគេស្គាល់ច្បាស់ដោយសារការការពារប្រទេសកម្ពុជាកុំឲ្យបាត់បង់ទៅក្នុងការដណ្ដើមគ្នារវាងប្រទេសសៀម និងយួន។ នៅឆ្នាំ១៨៦៣ ដើម្បីរារាំងប្រទេសជិតខាងដ៏ខ្លាំងទាំងពីរ គឺយួន និងសៀម កុំឲ្យលេបយកទឹកដីកម្ពុជាបាន ទ្រង់បានអញ្ជើញបារាំងឲ្យមកធ្វើជាអាណាព្យាបាលប្រទេសកម្ពុជា។ ជនជាតិខ្មែរជាច្រើនជឿថានេះជាព្រះរាជសកម្មភាពដ៏មហាអស្ចារ្យ and his shrewdness did actually save Cambodia from disappearing.
នៅពេលដែលទ្រង់ប្រសូត ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ យួននិងសៀម នៅឡើយទេ។ ប្រទេសទាំងពីរនោះបានចែកគ្នាកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជាដោយយកទន្លេមេគង្គធ្វើជាខ្សែបន្ទាត់ ប៉ុន្តែព្រះរាជវង្សខ្មែរស្ថិតនៅតំបន់សៀមត្រូតត្រា បើទោះជាយួនមានអំណាចខ្លាំងជាងសៀមយ៉ាងណាក្តី។ យួននិងសៀមតែងតែច្បាំងគ្នាលើដីខ្មែរ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាខូតខាតយ៉ាងខ្លាំងព្រោះក្លាយជាសមរភូមិរបស់ប្រទេសជិតខាង។ រាជធានីជាន់នោះគឺស្ថិតនៅឧត្តុង្គ ប៉ុន្តែរដ្ឋបាលខ្មែរបែជានៅឯប្រទេសសៀមឯបាងកក។ ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមត្រូវបានព្រះបិតាព្រះអង្គបញ្ជូនទៅរៀនសូត្រនៅវត្តបវរនិវេសមហាវិហារ នៅក្រុងបាងកក ដែលព្រះអង្គសិក្សាព្រះពុទ្ធសាសនា និងភាសាបាលី បុរាណ។
ការគ្រងរាជ្យ
នៅឆ្នាំ១៨៥៩ ក្រោយវេលាដែលព្រះបាទអង្គឌួងសោយទីវង្គត ព្រះបាទនរោត្តមគឺជាព្រះបុត្រាស្នងរាជ្យ ប៉ុន្តែមិនទាន់បានឡើងសោយរាជ្យដោយសារតែស្តេចសៀមមិនប្រគល់មកវិញនូវគ្រឿងសម្រាប់រាជ្យ ដែលធ្វើឲ្យព្រះអង្គក្លាយជាស្តេចត្រាញ់របស់ស្តេចសៀម ទោះចង់ឬមិនចង់ក្តី។
នៅពេលនោះផងដែរ ការបះបោររបស់ពួកចាម ដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងប្រឆាំងនឹងខ្មែរ ដែលការរាជ្យព្រះបាទអង្គឌួង ទ្រង់បានបង្រ្កាបឲ្យស្ងប់ស្ងាត់ម្តងហើយ។ នៅឆ្នាំ១៨៦២ ព្រះបាទនរោត្តមចាញ់សង្គ្រាម ហើយបានបោះបង់រាជធានីឧត្តុង្គ ភៀសព្រះកាយទៅខេត្តបាត់ដំបង ហើយក្រោយមកទៀតក៏បាននិរទៀសព្រះកាយទៅដល់បាងកក។ ដោយមើលឃើញថា សៀមនិងយួនបានជម្រុញឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងអស្ថិរភាពផ្ទៃក្នុង បារាំងបានបង្ខំឲ្យព្រះបាទនរោត្តមយាងត្រឡប់មកឧត្តុង្គវិញនៅឆ្នាំ១៨៦៣ ហើយឡាយព្រះហស្ថលេខាមួយស្តីពីការដាក់ប្រទេសកម្ពុជានៅក្រោមការការពារបារាំង។ ប្រទេសកម្ពុជាក៏បានធ្លាក់ទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងម្តង ដោយក្លាយជារដ្ឋឯករាជ្យរបស់អាណាព្យាបាលបារាំង បើទោះជាមានអធិបតេយ្យភាពផ្ទាល់ខ្លួនយ៉ាងណាក្តី។
ដោយកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង ស្តេចសៀមបានយល់ព្រមប្រគល់គ្រឿងសម្រាប់រាជ្យ ថ្វាយដល់ព្រះបាទនរោត្តមដើម្បីឡើងអភិសេក។ នៅឆ្នាំ១៨៦៤ ព្រះបាទនរោត្តមត្រូវបានអភិសេកជាស្តេចនៃប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមការជ្រោមជ្រែងរបស់មន្ត្រីបារាំង និងសៀម។ នៅពេលក្រោយពេលដែលព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យទ្រង់ទទួលព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យថា "អង្គសម្តេចព្រះនរោត្តម បរមរាមទេវាវតារ គុណសារសុន្ទរឬទ្ធិ មហិស្វរាធិបតី ស្រីសុរិយោសុរ័ត្ន នឬព័ទ្ធពង្សតម្រង់រាជ បរមនាថមហាកម្ពោជាធិបតិន្ទ្រ សព្ពសិល្បសិទ្ធិស្ថិតស្ថាពរ ព្រហ្មាមរអំណោយជ័យ ជាមហៃស្វរិយានៃបថពីតល សកលកម្ពោជាណាចក្រ អគ្គមហាបុរុសរ័ត្នវឌ្ឍនាតិរេក ឯកឧត្តមបរមបពិត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពោជាធិបតី"។ ស្តេចក្មេងអង្គនេះឡើងសោយរាជ្យនៅពេលដែលប្រទេសកំពុងមានចលាចលផ្ទៃក្នុង ដោយសារយួននិងសៀមបានចាត់ទុកប្រទេសកម្ពុជាជាសមរភូមិរបស់ពួកគេរាប់ជំនាន់មកហើយ ប៉ុន្តែបារាំងបានរារាំងនិងបានយកទឹកដីខ្លះពីប្រទេសពីរនោះមកវិញផង។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចុះទន់ខ្សោយដោយសារសង្រ្គាមផ្ទែក្នុងជាច្រើន ហើយបានក្លាយជាតំបន់ប្រទាញប្រទង់របស់បារាំងនិងសៀម។ មិនត្រឹមតែក្រុមឧទ្ទាមទេដែលចង់កំចាត់សៀមនិងយួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា សូម្បីតែពួកចោរព្រៃក៏បានចូលរួមដែរ។
នៅឆ្នាំ១៨៨៤ បារាំងបានគ្រប់គ្រងប្រទេសឡាវ និងច្បាំងឈ្នះយកប្រទេសយួន។ សង្រ្គាមបារាំងសៀម (១៨៩៣) បានបញ្ចប់ដោយសន្ធិសញ្ញាមួយដែលកាត់ប្រទេសឡាវឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងវិញ ក្រោយពីបារាំងបានបិទផ្លូវទឹកនៅបាងកក។
ក្រោមអាណាព្យាបាលរបស់បារាំង
ទង្វើរបស់ពួកអាណានិគមបារាំងបានដុតបញ្ឆេះកំហឹងដែលរាលដាលយ៉ាងខ្លាំង។ នៅចន្លោះឆ្នាំ១៨៨៥ និង១៨៨៦ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថាដែលជាព្រះអនុជព្រះបាទនរោត្តមបានដឹកនាំបដិវត្តន៍មួយប្រឆាំងអាណានិគមបារាំង។ ពួកអាណានិគមបារាំងបានសង្ស័យថាហ្លួងនរោត្តមបានគាំទ្រជាសម្ងាត់ដល់សកម្មភាពរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា ហើយក៏បានស្តីបន្ទោសព្រះអង្គផងដែរចំពោះការទាក់ទងនឹងបដិវត្តន៍នេះ។ បដិវត្តនត្រូវបានផ្តាច់ផ្តិលនៅពេលប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានផ្តល់ទំនុកចិត្តដោយព្រះបាទនរោត្តមដែលត្រូបានបារាំងបានផ្តល់អំណាចអោយ។ បន្ទាប់ពីការត្រឡប់មកវិញនូវភាពស្ងប់ស្ងាត់ទាំងឡាយក្រោយពីមានបដិវត្តន័ឆ្នាំ១៨៨៥-១៨៨៦ ព្រះបាទនរោត្តមបានរក្សាតំណែងដែលមានអំណាចជាអចិន្ដ្រៃយ៍។ ដើម្បីបង្ការខ្លាចក្រែងលោមានបដិវត្តន៍ជាថ្មីណាមួយកើតឡើងម្តងទៀត ពួកអាណានិគមបារាំងបានបន្ថយក្នុងការដាក់គំនាបដល់ក្សត្រហួសហេតុពេកនោះទេ។ នៅឆ្នាំ១៨៨៤ អាជ្ញាធរបារាំងបានបង្ខំឲ្យព្រះបាទនរោត្តមឡាយព្រះហស្ថលេខាផ្តល់អំណាចដល់អាណាព្យាបាលបារាំងនូវការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលទាំងមូល រូមទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលជាផ្លូវរស់តែមួយគត់របស់រជ្ជកាលហ្លួងនរោត្តម។ ព្រះបាទនរោត្តមបានប្រកែក ប៉ុន្តែបារាំងបានយកនាវាចម្បាំងមកបោះយុថ្កានៅពីមុខព្រះបរមរាជវាំង ធ្វើឲ្យព្រះអង្កអស់ជម្រើសហើយត្រូវតែបង្ខំព្រះរាជហឬទ័យឡាយព្រះហស្តលេខា។
បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមចិន-បារាំង (១៨៨៤-១៨៨៥) ឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំងលេចរូបរាងឡើងក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ១៨៨៧ ដែលរួមមានដែនដីអណ្ណាម តុងកឹង កូសាំងស៊ីន ដែលសព្វថ្ងៃនេះជាប្រទេសវៀតណាម និងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
នៅមុនពេលដែលព្រះអង្គសោយព្រះទិវង្គតនៅឆ្នាំ១៩០៤ ព្រះអង្គបានចាត់ព្រះរាជបុត្រាព្រះអង្គគឺ ព្រះអង្គម្ចាស់យុគន្ធរឲ្យឡើងជាព្រះរាជទាយាទ។ ប៉ុន្តែព្រះអង្គម្ចាស់យុគន្ធរបានបដិសេធជាមួយបារាំង និងមិនបានទទួលព្រះសិរីរាជសម្បត្តិនោះទេ។ ពួកអាណានិគមបានប្តូររាជធានីពីឧត្តុង្គមកភ្នំពេញ ដោយហ្លួងនរោត្តមមិនមានចំណាត់ការអ្វីទាំងអស់ដើម្បីរារាំងទង្វើនេះ រួចមកព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យនៅឆ្នាំ១៩០១។ ពួកអាណានិគមបារាំងបានចាត់ចែងដំណើរការរដ្ឋមិនផ្លូវការជាបណ្តោះអាសន្នជំនួសទ្រង់ ព្រះអង្គស្តេចយាងទៅសម្រាកព្រះកាយនៅស្រុកសៀម និងបានសោយទិវង្គតនៅរាជធានីបាងកក ក្នុងឆ្នាំ១៩០៤។ ព្រះបរមសពព្រះអង្គត្រូវបានបញ្ជូនត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញ និងត្រូវបានប្រារព្ធព្រះរាជពិធីថ្វាយព្រះភ្លើងតាមបែបផែនព្រះពុទ្ធសាសនានៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៦។
បេក្ខជនដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យឡើងសោយរាជ្យបន្តគឺព្រះអនុជព្រះអង្គ ដែលមានព្រះនាម ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ។
ព្រះរាជសន្តតិវង្សនៃព្រះបាទនរោត្តម
ព្រះមហេសី និងព្រះស្នំ
ព្រះបាទបរមរាមាទេវវតនា ព្រះបាទព្រហ្មហរិរក្ស ព្រះអង្គមានព្រះអគ្គមហេសី និងព្រះស្នំ ចំនួនសរុប ៤៧អង្គ មានដូចជា៖
១ ព្រះអង្គម្ចាស់ ផាត់ជុនី
២ ក្រោយឆ្នាំ ១៨៤៨ ព្រះអង្គម្ចាស់ ស្ងួន (បុត្រីពៅនៃព្រះបាទនរាយណ៍រាជាទី៤)
៣ ឆ្នាំ ១៨៥០ ព្រះនាង ទិត្យាជាមាម៉ាន់ដាណម
៤ ឆ្នាំ ១៨៥៧ ម៉ម យាយ
៥ ឆ្នាំ ១៨៥៦ ម៉ម ក្រាង
៦ ឃុន វ៉ារ៉ា (ម៉មវ៉ាន់ ឬម៉មវ៉ូ)
៧ ឆ្នាំ ១៨៥៨ ព្រះនាង កន្ធាម៉ាលីភោគ
៨ ឆ្នាំ ១៨៥៨ ព្រះម្នាងចៅ សុគន្ធរាសានារី
៩ ឆ្នាំ ១៨៥៧ ព្រះនាង ផល្លាទេវី សុដាច្ឆ័ត្រផស
១០ ឆ្នាំ ១៨៥៨ ព្រះនា ងកន្ធរតននារី
១១ ឆ្នាំ ១៨៥៨ សម្តេចព្រះអង្គមហេសី តារាការ (បុត្រីនៃព្រះមហាឧបរាជអង្គអ៊ិម)
១២ ព្រះម្នាង ជាមាសុដាដួងផាន
១៣ ឆ្នាំ ១៨៦១ ព្រះនាងចាមសុជាតិបុស្បានារីតាន (អតីតស្នំនៃព្រះបាទអង្គដួងទី២)
១៤ ឆ្នាំ ១៨៦២ អ្នកមហាហង្សយ៉េង
១៥ ឆ្នាំ ១៨៦២ អ្នកអាន
១៦ ឆ្នាំ ១៨៦៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រិយ ឧបុល (បុត្រីនៃព្រះបាទអង្គដួងទី២)
១៧ ឆ្នាំ ១៨៦៤ អ្នកព្រះម្នាង ស្រីទេវីកញ្ញារ៉ា
១៨ ឆ្នាំ ១៨៦៥ ឃុនព្រះ អ្នកញឹក
១៩ ឆ្នាំ ១៨៦៦ អ្នកម្នាង ប៉ក់
២០ ឆ្នាំ ១៨៦៦ ព្រះនាងចាមឧរៃទេវីអប្សរី
២១ ឆ្នាំ ១៨៦៧ អ្នកម្នាង សោម
២២ ឆ្នាំ ១៨៦៤ ចៅចមមាតា អៀម បុស្បា (បុត្រីនៃចៅពញ្ញាអភ័យវង្សធិបតី ញ៉ុញ និងលោកជំទាវ(ថាន់ភូយ៉ីង) ថាប់ធីម ប៊ុននាគ)
២៣ ឆ្នាំ ១៨៦៥ អ្នកម្នាង ជ័យ
២៤ ឆ្នាំ ១៨៦៩ អ្នកនូ
២៥ ឆ្នាំ ១៨៦៩ អ្នកម្នាង ម៉ម
២៦ ឆ្នាំ ១៨៧០ អ្នកម្នាង កុលាប
២៧ ឆ្នាំ ១៨៧១ អ្នកផ្តាល
២៨ ឆ្នាំ ១៨៧១ អ្នកម្នាង ផាយូ
២៩ ព្រះអង្គម្ចាស់ ឯកណរ
៣០ ឆ្នាំ ១៨៧១ អ្នកម្នាង និមរាមអីសរ
៣១ ព្រះនាងចាមសិរីទេវីអប្សរី
៣២ ឆ្នាំ ១៨៧៣ ព្រះនាង សុដាបវរី
៣៣ ឆ្នាំ ១៨៧៣ អ្នកម្នាង និមក្រុងពាន
៣៤ ឆ្នាំ ១៨៧៤ ព្រះម្នាង កន្ធរ៉ាបុស្បាម៉ាក់ភួង (អ្នកម្នាងក្លិត)
៣៥ ឆ្នាំ ១៨៧៨ អ្នកម្នាង មត
៣៦ ឆ្នាំ ១៨៨៥ ម៉ម នុម៉ាន
៣៧ ឆ្នាំ ១៨៩២ អ្នកម្នាង តាត
៣៨ ឆ្នាំ ១៨៩២ ឃុន ស្ងួន
៣៩ ឆ្នាំ ១៨៩២ ម៉ម សោម
៤០ ម៉ម ជីវ
៤១ ព្រះអង្គម្ចាស់ សុមាងការា
៤២ ឆ្នាំ ១៨៩២ ព្រះនាងចៅ ស្មាម
៤៣ ឆ្នាំ ១៨៩៣ ម៉មឈឺ
៤៤ ឃុនថីម
៤៥ អ្នកម្នាង អៀម ចាប
៤៦ អ្នកម្នាង អៀម ស្រីកញ្ញារ៉ា
៤៧ ឃុនចម បូសុឡា
ព្រះឱរស និងព្រះរាជធីតា
ព្រះបាទបរមរាមាទេវវតនា ព្រះបាទព្រហ្មហរិរក្ស ព្រះអង្គមានព្រះឱរសចំនួន ២៧ ព្រះអង្គមានដូចជា៖
១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ហស្សកណ្ឌ (១៨៥៨ ដល់ ១៨៨៨)
២ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ភ័ក្ខ
៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. អរុណយុគន្ធរ ជាព្រះរាជឱរសពុទ្ធចៅ (១៨៦០ ដល់ ២៧ មិថុនា ១៩៣៤បាងកក) ជារាជទាយាទ តែត្រូវដកចេញដោយសកម្មភាពប្រឆាំងបារាំង។ រស់នៅនិរទេសនៅប៊ែលស្សិច សិង្ហបុរី ឆ្នាំ ១៩០០ និងបាងកក ឆ្នាំ ១៩១៣។
៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ផាន់តាវង្ស (១៨៦០ ដល់ ១៩០៩)
៥ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ដួងចក្រ (១៨៦១ ដល់ ២៥ មិនា ១៨៩៧ ដែលហ្វា អាល់ហ្សេរី) គាំទ្រសកម្មភាពប្រឆាំងបារាំងឆ្នាំ ១៨៨៥ ដល់ ១៨៨៦។ ចាប់ខ្លួនបានដោយបារាំងខែ មេសា ១៨៩០ក្រោយមកភៀសខ្លួនទៅបាងកក ឆ្នាំ ១៨៩១ ធ្វើដំណើរទៅ ប៉ារីសខែ មិថុនា ១៨៩៣។ និរទេសទៅអាល់ហ្សេរី ខែសីហា ១៨៩៣។
៦ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ហិម៉ារ៉ា (១៨៦៣ ដល់ ១៨៩០)
៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. មយ៉ូរ៉ា (១៨៦៤ ដល់ ១៩១៨ បាត់ខ្លួននៅប្រទេសវៀតណាម) និរទេសមួយជិវិតទៅភាគខាងជើងឡាវ ទីក្រុងស៊ាងខួង ឆ្នាំ១៩១៦។
៨ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ភីយ (១៨៦៦ ដល់ ១៨៨៨)
៩ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សុគន្ធបទ (១៨៦៧ ដល់ ១៨៨៨)
១០ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. មគ្គវ័ន្ត (១៩៦៧ ដល់ ១៩១៤)
១១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. រយ៉ា (១៨៦៨ ដល់ ក្រោយឆ្នាំ ១៩០៩)
១២ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ម៉ាយ៉ូរ៉េត (១៨៦៩ ដល់ ១៨៩០)
១៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ចម្រើនឬទ្ធិ (១៨៦៨ ដល់ ១៩១០)
១៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. កេសរ៉ា (១៨៦៩ ដល់ ១៩០៩)
១៥ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. បទុមា
១៦ សម្តេចក្រុមព្រះអង្គមហាសេនាបតី ព្រះរាជអយ្យកោ ន. ភានុវង្ស (១៨៧១ ដល់ ១៩៣៤)
១៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ដួងសាម៉ូរ៉ា (១៨៧១ ដល់ ១៨៩០)
១៨ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. រដ្ឋានេត្រ (កើត ១៨៧១)
១៩ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សាឡាវ៉ាន់ (១៨៧២ ដល់ ១៩២៤)
២០ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. រយ៉ា (១៨៧២ ដល់ ១៩០៧)
២១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. កេតដា
២២ សម្តេចក្រុមព្រះវរចក្ររណឬទ្ធិ សម្តេចព្រះរាជអយ្យកោ ន. សុធារស (១៨៧២ ដល់ ១៩៤៥) អភិ. សម្តេចព្រះអយ្យិកាកថានីកល្យាណីរាជាសុដាភគវត្តី ន.ផង៉ាង៉ាម
២៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ក្រាសុងសារីវង្ស (ក្រេសានសូរិយាវង្ស) (១៨៧២ ដល់ ១៩០៩)
២៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ម៉ាតារី (១៨៧៤ ដល់ ១៩២០)
២៥ សម្តេចក្រុមព្រះមហាសេនាបតី ន. សុត្ថាវង្ស (១៨៧៦ ដល់ ១៩១៨)
២៦ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សក្ខិរិយាវង្ស (១៨៧៦ ដល់ ១៩២០)
២៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ច័ន្រ្ទលេខា (១៨៩០ ដល់ ២៨ ឧសភា ១៩៧១)
ព្រះរាជធីតាចំនួន៣៤ ព្រះអង្គមានដូចជា៖
០១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. កម្ពុជារាជសុដាដួង (១៨៥០ ដល់ ១៩១៣)
០២ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ភួងកម្ពុជារតន (១៨៥៥ ដល់ ១៩១៣)
០៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ភួងម៉ាលី (១៨៥៨ ដល់ ១៩១៣)
០៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. កុសុម៉ា (១៨៥៨ ដល់ ១៩១៣)
០៥ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ភោគ (១៨៥៨ ដល់ ១៨៩០)
០៦ សម្តេចចៅហ្វាន. ចន្ទរក្សអម្ពរ (១៨៥៩ ដល់ ១៩៣២)
០៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ល្អងនួន (១៨៦១ ដល់ ១៩៣២)
០៨ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. កុយ (១៨៦១ ដល់ ១៨៨៨)
០៩ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. មរចន្ទ (១៨៦៣ ដល់ ១៩៣២)
១០ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ករណ្ណិកាកែវ (១៨៦៣ ដល់ ១៩២០)
១១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. វណ្ណា (១៨៦៣ ដល់ ១៨៩៣)
១២ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. វាស្មា (១៨៦៤ ដល់ ១៩០៩)
១៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ត្រឡោ (១៨៦៤ ដល់ ១៨៨៨)
១៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. យាយកន្ថា (កើត ១៨៦៦)
១៥ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សុដាវត្តី (១៨៦៦ ដល់ ១៩០០)
១៦ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សុម៉ាលី (១៨៦៧ ដល់ ១៩០៤)
១៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សុម៉ាវត្តី (១៨៦៩ ដល់ ១៩៣២)
១៨ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. កញ្ចនារី (កើត ១៨៦៨)
១៩ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ម៉ារី (កើត ១៨៧០)
២០ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ប្រាថាម៉ាន់ (១៨៧០ ដល់ ១៩២៦)
២១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ក្រឆាង (១៨៧១ ដល់ ១៩២០)
២២ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ប្រាថមម៉េដ (១៨៧១ ដល់ ១៩០៤)
២៣ សម្តេចព្រះសាវ៉ាងវឌ្ឍនារាជកន្និដ្ឋាចារណរដ្ឋម៉ាលីកា (១៨៧១ ដល់ ១៨ មិនា ១៩៥១)
២៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. យផាន់ថា (១៨៧២ ដល់ ១៩៥៧)
២៥ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ឧម៉ាទេវី (១៨៧២ ដល់ ១៩១៣)
២៦ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ស្រីសោម៉ាទេវី (១៨៧៣ ដល់ ១៩០៤)
២៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. វិជាវរតនា (កើត ១៨៧៣)
២៨ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. នឹមនងឡាក់ (១៨៧៤ ដល់ ១៩២៦)
២៩ សម្តេចព្រះអយ្យិកាកថានីកល្យាណីរាជាសុដាភគវត្តីផង៉ាង៉ាម (១៨៧៤ ដល់ ១៩៤៤) អភិ. សម្តេចក្រុមព្រះវរចក្ររណឬទ្ធិ សម្តេចព្រះរាជអយ្យកោ ន. សុធារស
៣០ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សុភ័ណ្ឌ (១៨៧៩ ដល់ ១៩២៦)
៣១ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. សោម៉ាម៉ាន់ (១៨៨៦ ដល់ ១៩២០)
៣២ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ទេពសុងសារិកាន (១៨៩៣ ដល់ ១៩០៤)
៣៣ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ឆ្លើមក្វាន់ (១៨៩៣ ដល់ ១៩០៩)
៣៤ ព្រះអង្គម្ចាស់ន. ឆើតឆីង (១៨៩៤ ដល់ ១៩២៦)
ការបះបោរ
គ្រឿងឥស្សរិយយស
- គ្រឿងឥស្សរិយយស ថ្នាក់មហាសេនាកងពលកិត្តិយស-១៨៧២ (មេកងធំ-១៨៦៩) (មេកងសេះ-១៨៦៥) (បារាំង)
- គ្រឿងឥស្សរិយយស ថ្នាក់មហាសេនាគជេន្ទ្រស (សៀម)
- គ្រឿងឥស្សរិយយស សេនាថ្នាក់មហាចក្រី (សៀម)
មុនដោយ អង្គឌួង |
ស្តេចនៃប្រទេសកម្ពុជា ១៨៦០ - ១៩០៤ |
តដោយ ស៊ីសុវត្ថិ |
ឯកសារយោង
1. Encyclopædia Britannica.com 2. Milton E. Osborne, The French Presence in Cochinchina and Cambodia
- Pages with script errors
- អត្ថបទs with short description
- Pages using infobox royalty with unknown parameters
- 1834 births
- 1904 deaths
- Cambodian monarchs
- Cambodian Buddhists
- Knights Grand Cross of the Order of the White Elephant
- Grand Croix of the Légion d'honneur
- Knights of the Order of the Royal House of Chakri