អាហ្វហ្កានីស្ថាន៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ត added Category:ប្រទេស using HotCat |
កំណែអក្ខរាវិរុទ្ធ ស្លាក: កែសម្រួលតាមទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit |
||
បន្ទាត់ទី១៖ | បន្ទាត់ទី១៖ | ||
{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស |
{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស |
||
| conventional_long_name = |
| conventional_long_name = អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន |
||
| common_name = |
| common_name = អាហ្វហ្កានីស្ថាន |
||
| native_name = {{nobold|د افغانستان اسلامي امارت ([[ភាសាបាស្តូ]])<br/>امارت اسلامی افغانستان ([[ភាសាដារី]])}} |
| native_name = {{nobold|د افغانستان اسلامي امارت ([[ភាសាបាស្តូ]])<br/>امارت اسلامی افغانستان ([[ភាសាដារី]])}} |
||
| image_flag = Flag of Taliban.svg |
| image_flag = Flag of Taliban.svg |
||
បន្ទាត់ទី៣៣៖ | បន្ទាត់ទី៣៣៖ | ||
}} |
}} |
||
| government_type = [[អេមីរ៉ាត]]ប្រកាន់[[ទេវាធិបតេយ្យ]] [[រដ្ឋឯកភូត]]អាស្រ័យ[[ឌីអូបង់ឌី]][[ឥស្លាមនិយម|និយមឥស្លាម]]នៅក្រោម[[រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន]] |
| government_type = [[អេមីរ៉ាត]]ប្រកាន់[[ទេវាធិបតេយ្យ]] [[រដ្ឋឯកភូត]]អាស្រ័យ[[ឌីអូបង់ឌី]][[ឥស្លាមនិយម|និយមឥស្លាម]]នៅក្រោម[[រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន]] |
||
| leader_title1 = [[ប្រមុខអេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន| |
| leader_title1 = [[ប្រមុខអេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន|ប្រមុខ]] |
||
| leader_name1 = [[ហ៊ីបាទូឡា អាឃុនហ្សាដា]] |
| leader_name1 = [[ហ៊ីបាទូឡា អាឃុនហ្សាដា]] |
||
| leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាហ្វកានីស្ថាន|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] |
| leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាហ្វកានីស្ថាន|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] |
||
បន្ទាត់ទី៤១៖ | បន្ទាត់ទី៤១៖ | ||
| leader_title4 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាហ្វកានីស្ថាន|ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ]] |
| leader_title4 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាហ្វកានីស្ថាន|ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ]] |
||
| leader_name4 = [[អាប់ឌុល សាឡាំម ហាណាហ្វី]] (ស្តីទី) |
| leader_name4 = [[អាប់ឌុល សាឡាំម ហាណាហ្វី]] (ស្តីទី) |
||
| legislature = |
|||
| legislature = គ្មាន (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២១) |
|||
| sovereignty_type = [[ |
| sovereignty_type = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រអាហ្វហ្កានីស្ថាន|និម្មិតកម្ម]] |
||
| established_event1 = [[រាជវង្សហូតាក់|ចក្រភពហូតាក់]] |
| established_event1 = [[រាជវង្សហូតាក់|ចក្រភពហូតាក់]] |
||
| established_date1 = ១៧០៩ |
| established_date1 = ១៧០៩ |
||
| established_event2 = [[ចក្រភពឌូរ៉ានី]] |
| established_event2 = [[ចក្រភពឌូរ៉ានី]] |
||
| established_date2 = ១៧៤៧ |
| established_date2 = ១៧៤៧ |
||
| established_event3 = [[ |
| established_event3 = [[អេមីរ៉ាតអាហ្វហ្កានីស្ថាន]] |
||
| established_date3 = ១៨២៣ |
| established_date3 = ១៨២៣ |
||
| established_event4 = [[សន្ធិសញ្ញារ៉ាវ៉ាលពិនឌី|ទទួលស្គាល់]] |
| established_event4 = [[សន្ធិសញ្ញារ៉ាវ៉ាលពិនឌី|ទទួលស្គាល់]] |
||
| established_date4 = [[ |
| established_date4 = [[ទិវាបុណ្យឯករាជ្យជាតិអាហ្វហ្កានីស្ថាន|១៩ សីហា ១៩១៩]] |
||
| established_event5 = [[ |
| established_event5 = [[រាជាណាចក្រអាហ្វហ្កានីស្ថាន]] |
||
| established_date5 = ៩ មិថុនា ១៩២៦ |
| established_date5 = ៩ មិថុនា ១៩២៦ |
||
| established_event6 = [[ |
| established_event6 = [[សាធារណរដ្ឋអាហ្វហ្កានីស្ថាន|ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ]] |
||
| established_date6 = ១៧ កក្កដា ១៩៧៣ |
| established_date6 = ១៧ កក្កដា ១៩៧៣ |
||
| established_event7 = [[ |
| established_event7 = [[អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន|អេមីរ៉ាតឥស្លាមដំបូង]] |
||
| established_date7 = ៧ កញ្ញា ១៩៩៦ |
| established_date7 = ៧ កញ្ញា ១៩៩៦ |
||
| established_event8 = [[ |
| established_event8 = [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន|សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] |
||
| established_date8 = ២៦ មករា ២០០៤ |
| established_date8 = ២៦ មករា ២០០៤ |
||
| established_event9 = [[ការដួលរលំនៃទីក្រុងកាប៊ុល (២០២១)|តាលីបង់ចូលកាន់កាប់ទីក្រុងកាប៊ុល]] |
| established_event9 = [[ការដួលរលំនៃទីក្រុងកាប៊ុល (២០២១)|តាលីបង់ចូលកាន់កាប់ទីក្រុងកាប៊ុល]] |
||
បន្ទាត់ទី៩៨៖ | បន្ទាត់ទី៩៨៖ | ||
| today = |
| today = |
||
}} |
}} |
||
'''អាហ្វហ្កានីស្ថាន''' ([[ភាសាដារី]]/[[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]]៖ افغانستان) |
'''អាហ្វហ្កានីស្ថាន''' ([[ភាសាដារី]]/[[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]]៖ افغانستان) មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន''', គឺជាប្រទេសមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅអនុតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]។ វាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេស[[ប៉ាគីស្ថាន]]នៅភាគខាងកើតនិងត្បូង [[អ៊ីរ៉ង់]]នៅភាគខាងលិច [[តួកមេនីស្ថាន]] [[អ៊ូសបេគីស្ថាន]] និង[[តាហ្ស៊ីគីស្ថាន]]នៅភាគខាងជើង និង ប្រទេស[[ចិន]]នៅភាគឦសាន។ អាហ្វហ្កានីស្ថានមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៦៥២,៨៦៤ គីឡូម៉ែត្រការ៉េដោយគ្របដណ្តប់ទៅដោយតំបន់ភ្នំនិងវាលទំនាបនៅភាគខាងជើងនិងនិរតី។ [[កាប៊ុល]]គឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតដោយមានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណ ៤.៦ លាននាក់ដែលភាគច្រើនជា[[ជនជាតិប៉ាស្តុន]] [[ជនជាតិតាហ្សិក|តាហ្សិក]] [[ជនជាតិហាសារ៉ា|ហាសារ៉ា]] និង [[ជនជាតិអ៊ូសបេក|អ៊ូសបេក]]។ |
||
មនុស្សបានមកតាំងទីលំនៅលើទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថានចាប់តាំងពីយុគសម័យ[[ប៉ាឡេអូលីទិកកណ្តាល]]មកម្លេះហើយវាមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[ផ្លូវសូត្រ]]ដែលត្រូវជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មបុរាណដ៏សំខាន់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិដោយវាបានភ្ជាប់តំបន់បជ្ឈឹមបូព៌ាជាមួយផ្នែកផ្សេងទៀតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ ទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថានគឺជាទីកន្លែងកំណើតនៃជាតិសាសន៍ជាច្រើនហើយធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ប្រតិបត្តិការយោធាប្រវត្តិសាស្ត្រធំៗរួមមាន៖ យុទ្ធនាការឈ្លានពានរបស់[[អេឡិចសាន់ដឺ ដឹ ហ្គារ៉ែត|មហាក្សត្រអាឡិចសាន់ដឺ]] [[ចក្រភពមយូរ]] [[ជនជាតិអារ៉ាប់]] [[ចក្រភពម៉ុងកូល|ពួកម៉ុងកូល]] [[សហរាជាណាចក្រ|ចក្រភពអង់គ្លេស]] [[សហភាពសូវៀត|សូវៀត]] និងក្នុងពេលថ្មីៗនេះគឺយុទ្ធនាការរបស់[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]និងអង្គការ[[អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង|ណាតូ]]។ ចក្រភពជាច្រើនបាននិម្មិតឡើងនៅលើទឹកដីប្រទេសនេះរួមមាន៖ [[ចក្រភពសាណានីដ]] [[រាជវង្សសាហ្វារីដ|សាហ្វារីដ]] [[ហ្កាស្សនាវីដ]] [[ចក្រភពហូតាក់|ហូតាក់]] [[ចក្រភពឌូរ៉ានី|ឌូរ៉ានី]] និងចក្រភពជាច្រើនៗទៀត។<ref name="Galvin-PreIslamic">{{cite web |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archivedate=3 November 2001|title=The Pre-Islamic Period |publisher=Illinois Institute of Technology |work=Afghanistan Country Study |first=Luke |last=Griffin |date=14 មករា 2002 |accessdate=10 កញ្ញា 2021}}</ref> |
|||
រដ្ឋសម័យនៃអាហ្វហ្កានីស្ថានបានផ្តើមឡើងដំបូងចេញពីរាជវង្សហូចាក់ និងរាជវង្សឌូរ៉ានីនៅក្នុងសតវត្សទី១៨។ នៅចុងសតវត្សទី១៩ អាហ្វហ្កានីស្ថានបានក្លាយជារដ្ឋទ្រនាប់រវាងទឹកដីអាណានិគមអង់គ្លេសគឺ[[រាជឥណ្ឌា]] និង[[ចក្រភព រុស្ស៊ី|ចក្រភពរុស្ស៊ី]]។ បន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមអង់គ្លេស-អាហ្វហ្កានីស្ថានលើកទី៣]] បានបញ្ចប់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៩ ប្រទេសនេះក៏បានរួចផុតពីនឹមត្រួតត្រារបស់បរទេសហើយទីបំផុតបានបង្កើតចេញជា[[រាជាណាចក្រអាហ្វហ្កានីស្ថាន]]នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩២៦ ដោយមានការដឹកនាំពីស្តេច[[អាម៉ានូឡា ខាន់|អាម៉ានូឡា]]។ របបរាជានិយមនៅអាហ្វហ្កានីស្ថានមានអត្ថិភាពជិត ៥០ ឆ្នាំមុនពេលត្រូវបានដួលរលំនៅក្នុងរជ្ជកាលស្តេច[[មហាម៉ាដ សាហ៊ែរ ហ្សា|សាហ៊ែរ]]រួចក៏លេចចេញជាសាធារណរដ្ឋនៅអំឡុងខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៣។ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ [[បដិវត្តន៍ស័រ|រដ្ឋប្រហារ]]មួយទៀតបានកើតឡើងហើយប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានក៏បានក្លាយជារដ្ឋកុម្មុយនីស្ត។ នៅទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៨០ [[សង្គ្រាមសូវៀត–អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]ក៏បានផ្ទុះឡើងដោយ[[មូចាហ៊ីឌីនអាហ្វកានីស្ថាន|ចលនាមូចាហ៊ីឌីន]]ចង់ផ្តួលរំលំរបបកុម្មុយនិស្តថ្មី។ នៅត្រឹមឆ្នាំ១៩៩៦ ទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថានភាគច្រើនបានធ្លាក់ចូលក្នុងដៃក្រុម[[មូលដ្ឋាននិយមឥស្លាម]]មួយដែលគេតែងហៅថា[[តាលីបង់]], ក្រុមនេះបានបង្កើតចេញជារបបផ្តាច់ការរយៈពេល ៥ ឆ្នាំមុនពេលត្រូវផ្តួលរំលំវិញនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។ តាលីបង់ត្រូវបាន[[ការឈ្លានពានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកលើអាហ្វហ្កានីស្ថាន|ទម្លាក់ចេញពីអំណាច]]ដោយកងកម្លាំងអាមេរិកប៉ុន្តែក្រុមនេះមិនបានរលាយសាបសូន្យឡើយ។ ដោយហេតុនេះហើយទើបមាន[[សង្គ្រាមនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន (២០០១–២០២១)|សង្គ្រាមរយៈពេល ២០ ឆ្នាំ]]ផ្ទុះឡើងរវាងរដ្ឋាភិបាលរណបអាមេរិកនិងចលនាតាលីបង់ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ២០២១ អាមេរិកបានប្រកាសដកទ័ពចេញខណៈដែលក្រុមតាលីបង់បានបើកប្រតិបត្តិការយោធាប្រឆាំងដ៏ធំមួយដែលនាំឱ្យពួកគេឡើងត្រឡប់កាន់អំណាចវិញ។ |
|||
អាហ្វហ្កានីស្ថានមានកម្រិតភេរវកម្ម ភាពក្រីក្រ កង្វះអាហារូបត្ថម្ភសម្រាប់កុមារ និងអំពើពុករលួយខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសដទៃលើពិភពលោក។ ប្រទេសនេះសព្វថ្ងៃគឺជាសមាជិកនៃ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[អង្គការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម]] [[សមាគមអាស៊ីខាងត្បូងសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់]] [[ហ្សេ៧៧]] [[អង្គការសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច]] និង[[ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ]]។ សេដ្ឋកិច្ចរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថានគឺស្ថិតនៅលំដាប់ថ្នាក់លេខ ៩៦ នៅលើពិភពលោកដោយមានផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ផសស) ស្មើនឹង ៧២.៩ ពាន់លានដុល្លារបើគិតតាម[[យុគភាពអំណាចនៃការទិញ]]។ ប៉ុន្តែបើគិតជាផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗវិញ (យអទ) អាហ្វហ្កានីស្ថានគឺស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្របំផុតដោយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១៦៩ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសសរុបចំនួន ១៨៦ ប្រទេសគិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៨។ |
|||
== និរុត្តសាស្ត្រ == |
== និរុត្តសាស្ត្រ == |
កំណែនៅ ម៉ោង១០:១៩ ថ្ងៃអង្គារ ទី២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១
د افغانستان اسلامي امارت (ភាសាបាស្តូ) امارت اسلامی افغانستان (ភាសាដារី) | |
---|---|
វរលញ្ឆករ
| |
បាវចនា لا إله إلا الله، محمد رسول الله (ភាសាអារ៉ាប់) "គ្មានព្រះណាក្រៅពីអាឡោះទេ មហាម៉ាដគឺជាទេវទូតរបស់អាឡោះ" (សាហាដា) | |
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត | កាប៊ុល 33°N 66°E / 33°N 66°ECoordinates: 33°N 66°E / 33°N 66°E |
ភាសាផ្លូវការ | |
ក្រុមជនជាតិ |
|
សាសនា |
|
រដ្ឋាភិបាល | អេមីរ៉ាតប្រកាន់ទេវាធិបតេយ្យ រដ្ឋឯកភូតអាស្រ័យឌីអូបង់ឌីនិយមឥស្លាមនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន |
- ប្រមុខ | ហ៊ីបាទូឡា អាឃុនហ្សាដា |
មហាម៉ាដ ហាស្សាន អាឃុន (ស្តីទី) | |
អាប់ឌុល ហ្កានី បារ៉ាដារ (ស្តីទី) | |
អាប់ឌុល សាឡាំម ហាណាហ្វី (ស្តីទី) | |
និម្មិតកម្ម | |
១៧៤៧ | |
១៨២៣ | |
១៩ សីហា ១៩១៩ | |
៩ មិថុនា ១៩២៦ | |
១៧ កក្កដា ១៩៧៣ | |
៧ កញ្ញា ១៩៩៦ | |
២៦ មករា ២០០៤ | |
១៥ សីហា ២០២១ | |
ក្រឡាផ្ទៃ | |
- ផ្ទៃសរុប | ៦៥២,៨៦៤ គ.ម២ |
- ផ្ទៃទឹក (%) | គ្មានទិន្នន័យ |
ប្រជាជន | |
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០) | ៣២,៨៩០,១៧១[៤] (ទី៤៣) |
- ដង់ស៊ីតេ | ៤៨.០៨ នាក់/គ.ម២ (ទី១៧៤) |
GDP (PPP) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨) |
- សរុប | $៧២.៩១១ ពាន់លាន[៥] (ទី៩៦) |
- ក្នុងម្នាក់ | $២,០២៤[៥] (ទី១៦៩) |
GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨) |
- សរុប | $២១.៦៥៧& ពាន់លាន[៥] (ទី១១១) |
- ក្នុងម្នាក់ | $៤៩៣[៥] (ទី១៧៧) |
ជីនី (២០០៨) | 27.8[៦] ទាប · ទី១ |
HDI (២០១៩) | 0.511[៧] ទាប · ទី១៦៩ |
រូបិយវត្ថុ | អាហ្វកានី (افغانی) (AFN) |
ល្វែងម៉ោង | UTC+៤:៣០ ប្រតិទិនសុរិយគតិ (D†) |
ទិសបើកបរ | ស្តាំ |
កូដហៅទូរស័ព្ទ | +៩៣ |
ដែនកម្រិតខ្ពស់ | .af افغانستان. |
អាហ្វហ្កានីស្ថាន (ភាសាដារី/បាស្តូ៖ افغانستان) មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន, គឺជាប្រទេសមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅអនុតំបន់អាស៊ីកណ្ដាល។ វាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសប៉ាគីស្ថាននៅភាគខាងកើតនិងត្បូង អ៊ីរ៉ង់នៅភាគខាងលិច តួកមេនីស្ថាន អ៊ូសបេគីស្ថាន និងតាហ្ស៊ីគីស្ថាននៅភាគខាងជើង និង ប្រទេសចិននៅភាគឦសាន។ អាហ្វហ្កានីស្ថានមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៦៥២,៨៦៤ គីឡូម៉ែត្រការ៉េដោយគ្របដណ្តប់ទៅដោយតំបន់ភ្នំនិងវាលទំនាបនៅភាគខាងជើងនិងនិរតី។ កាប៊ុលគឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតដោយមានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណ ៤.៦ លាននាក់ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិប៉ាស្តុន តាហ្សិក ហាសារ៉ា និង អ៊ូសបេក។
មនុស្សបានមកតាំងទីលំនៅលើទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថានចាប់តាំងពីយុគសម័យប៉ាឡេអូលីទិកកណ្តាលមកម្លេះហើយវាមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់ផ្លូវសូត្រដែលត្រូវជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មបុរាណដ៏សំខាន់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិដោយវាបានភ្ជាប់តំបន់បជ្ឈឹមបូព៌ាជាមួយផ្នែកផ្សេងទៀតនៃទ្វីបអាស៊ី។ ទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថានគឺជាទីកន្លែងកំណើតនៃជាតិសាសន៍ជាច្រើនហើយធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ប្រតិបត្តិការយោធាប្រវត្តិសាស្ត្រធំៗរួមមាន៖ យុទ្ធនាការឈ្លានពានរបស់មហាក្សត្រអាឡិចសាន់ដឺ ចក្រភពមយូរ ជនជាតិអារ៉ាប់ ពួកម៉ុងកូល ចក្រភពអង់គ្លេស សូវៀត និងក្នុងពេលថ្មីៗនេះគឺយុទ្ធនាការរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងអង្គការណាតូ។ ចក្រភពជាច្រើនបាននិម្មិតឡើងនៅលើទឹកដីប្រទេសនេះរួមមាន៖ ចក្រភពសាណានីដ សាហ្វារីដ ហ្កាស្សនាវីដ ហូតាក់ ឌូរ៉ានី និងចក្រភពជាច្រើនៗទៀត។[៨]
រដ្ឋសម័យនៃអាហ្វហ្កានីស្ថានបានផ្តើមឡើងដំបូងចេញពីរាជវង្សហូចាក់ និងរាជវង្សឌូរ៉ានីនៅក្នុងសតវត្សទី១៨។ នៅចុងសតវត្សទី១៩ អាហ្វហ្កានីស្ថានបានក្លាយជារដ្ឋទ្រនាប់រវាងទឹកដីអាណានិគមអង់គ្លេសគឺរាជឥណ្ឌា និងចក្រភពរុស្ស៊ី។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមអង់គ្លេស-អាហ្វហ្កានីស្ថានលើកទី៣ បានបញ្ចប់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៩ ប្រទេសនេះក៏បានរួចផុតពីនឹមត្រួតត្រារបស់បរទេសហើយទីបំផុតបានបង្កើតចេញជារាជាណាចក្រអាហ្វហ្កានីស្ថាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩២៦ ដោយមានការដឹកនាំពីស្តេចអាម៉ានូឡា។ របបរាជានិយមនៅអាហ្វហ្កានីស្ថានមានអត្ថិភាពជិត ៥០ ឆ្នាំមុនពេលត្រូវបានដួលរលំនៅក្នុងរជ្ជកាលស្តេចសាហ៊ែររួចក៏លេចចេញជាសាធារណរដ្ឋនៅអំឡុងខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៣។ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ រដ្ឋប្រហារមួយទៀតបានកើតឡើងហើយប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានក៏បានក្លាយជារដ្ឋកុម្មុយនីស្ត។ នៅទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៨០ សង្គ្រាមសូវៀត–អាហ្វហ្កានីស្ថានក៏បានផ្ទុះឡើងដោយចលនាមូចាហ៊ីឌីនចង់ផ្តួលរំលំរបបកុម្មុយនិស្តថ្មី។ នៅត្រឹមឆ្នាំ១៩៩៦ ទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថានភាគច្រើនបានធ្លាក់ចូលក្នុងដៃក្រុមមូលដ្ឋាននិយមឥស្លាមមួយដែលគេតែងហៅថាតាលីបង់, ក្រុមនេះបានបង្កើតចេញជារបបផ្តាច់ការរយៈពេល ៥ ឆ្នាំមុនពេលត្រូវផ្តួលរំលំវិញនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។ តាលីបង់ត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីអំណាចដោយកងកម្លាំងអាមេរិកប៉ុន្តែក្រុមនេះមិនបានរលាយសាបសូន្យឡើយ។ ដោយហេតុនេះហើយទើបមានសង្គ្រាមរយៈពេល ២០ ឆ្នាំផ្ទុះឡើងរវាងរដ្ឋាភិបាលរណបអាមេរិកនិងចលនាតាលីបង់ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ២០២១ អាមេរិកបានប្រកាសដកទ័ពចេញខណៈដែលក្រុមតាលីបង់បានបើកប្រតិបត្តិការយោធាប្រឆាំងដ៏ធំមួយដែលនាំឱ្យពួកគេឡើងត្រឡប់កាន់អំណាចវិញ។
អាហ្វហ្កានីស្ថានមានកម្រិតភេរវកម្ម ភាពក្រីក្រ កង្វះអាហារូបត្ថម្ភសម្រាប់កុមារ និងអំពើពុករលួយខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសដទៃលើពិភពលោក។ ប្រទេសនេះសព្វថ្ងៃគឺជាសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម សមាគមអាស៊ីខាងត្បូងសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់ ហ្សេ៧៧ អង្គការសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ សេដ្ឋកិច្ចរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថានគឺស្ថិតនៅលំដាប់ថ្នាក់លេខ ៩៦ នៅលើពិភពលោកដោយមានផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ផសស) ស្មើនឹង ៧២.៩ ពាន់លានដុល្លារបើគិតតាមយុគភាពអំណាចនៃការទិញ។ ប៉ុន្តែបើគិតជាផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗវិញ (យអទ) អាហ្វហ្កានីស្ថានគឺស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្របំផុតដោយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១៦៩ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសសរុបចំនួន ១៨៦ ប្រទេសគិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៨។
និរុត្តសាស្ត្រ
អាហ្វហ្កានីស្ថាន រួមភាគ अश्वक (អស្វកៈ) និង स्थान (ស្ថាន) ជាភាសាសំស្ក្រឹត។ अश्वक (អស្វកៈ) ផ្លាស់ប្តូរជា आश्विन (អស្វិន ៖ អ្នកជិះសេះ)។ ជាភាសាខ្មែរ នាមនៃប្រទេសនេះជា «អស្វិនស្ថាន» ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
ប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីៗរបស់ប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានកើតឡើងដោយសារសង្គ្រាម និង ការរំជើបរំជួលផ្ទៃក្នុង ។ សហភាពសូវៀត បានចូលមក ឈ្លានពាននៅ ឆ្នាំ១៩៧៩ ប៉ុន្តែ កម្លាំងដែលមកឈ្លានពានត្រូវដកចេញទៅវិញនៅរយៈពេល១០ឆ្នាំ។ ក្រោយមក ដោយសារ កម្លាំងតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបបកុំមុយនីស្តរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថាន របបកុំមុយនីស្តនៅក្នុងទីក្រុងកាប៊ុលបានរលំរលាយទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ១៩៩២។
ការតស៊ូប្រឆាំងបានផ្ទុះឡើងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងចំណោមចលនាតស៊ូរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថានផ្សេងៗគ្នាបានជួយដល់ពួកតាលីបង់ជាចលនាបណ្ដាញគាំទ្រប៉ាគីស្ថានមួយ ដែលបានតស៊ូដើម្បីបញ្ចប់ពួកជ្រុលនិយម និង សង្គ្រាមក្នុងស្រុក ដែលបានបង្រួបបង្រួមប្រទេស ជាយថាហេតុ។ ពួកតាលីបង់បានឈ្លានរឹបអូសយកទីក្រុងកាប៊ុលបាននៅឆ្នាំ១៩៩៦ និងអាចចាប់យកចំណែកដីនៃប្រទេសជាច្រើនដែលនៅក្រៅការគ្រប់គ្រងនៃពួកសម្ព័ន្ធមិត្ត ខាងជើង នៅភាគឦសាន។ ក្រោយអំពើភេរវកម្មកាលពីថ្ងៃទី១១ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០១ ទាហានសហរដ្ឋអាមេរិក និង ទាហានសម្ព័ន្ធមិត្ត រួមទាំង ទាហានសម្ព័ន្ធមិត្តខាងជើងបានផ្ដួលរំលំពួកតាលីបង់ដែលផ្ដល់ជម្រកដល់អូសាម៉ា ប៊ីនឡាដិន។ នៅចុងឆ្នាំ២០០១ មានកិច្ចប្រជុំមួយនៅទីក្រុងប៊ែន ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ដើម្បីបង្កើតនូវបែបបទមួយសម្រាប់ការស្ថាបនានយោបាយឡើងវិញ ដែលផ្ដល់ជាចុងក្រោយនៅក្នុងការស្ថាបនារដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីនៅឆ្នាំ២០០៤។ នៅថ្ងៃទី០៩ខែតុលាឆ្នាំ២០០៤ ហាមីដ កាហ្សៃ បានក្លាយជាប្រធានាធិបតីដែលឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដំបូងបំផុតក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន។
ឯកសារយោង
- ↑ "BBCNazer.com | زندگى و آموزش | حرف های مردم: سرود ملی". www.bbc.co.uk. Retrieved 8 កញ្ញា 2021.
- ↑ Amirzai, Shafiq l. "(ភាសាបាស្តូ) د ملي سرود تاریخ | روهي". Rohi.Af. Retrieved 9 កញ្ញា 2021.
- ↑ "(ភាសាបាស្តូ) ملا فقیر محمد درویش د جهادي ترنم منل شوی سرخیل". نن ټکی اسیا. 2018-01-16. Retrieved 9 កញ្ញា 2021.
- ↑ ការិយាល័យស្ថិតិកណ្តាលអាហ្វកានីស្ថានឆ្នាំ២០២០
- ↑ ៥,០ ៥,១ ៥,២ ៥,៣ "អាហ្វកានីស្ថាន". មូលនិធិរូបិយវត្ថុពិភពលោក. Retrieved 17 សីហា 2021.
- ↑ "Gini Index". World Bank. Archived from the original on 11 ឧសភា 2014. Retrieved 17 សីហា 2021.
- ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. United Nations Development Programme. 15 ធ្នូ 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 17 សីហា 2021.
- ↑ Griffin, Luke (14 មករា 2002). "The Pre-Islamic Period". Afghanistan Country Study. Illinois Institute of Technology. Archived from the original on 3 November 2001. Retrieved 10 កញ្ញា 2021.
|
អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ |
- Pages using duplicate arguments in template calls
- ទំព័រទាំងឡាយដែលដាច់តំណភ្ជាប់
- Coordinates on Wikidata
- Pages which use infobox templates with ignored data cells
- Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page
- អត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ
- អាស៊ី
- អាហ្វកានីស្ថាន
- ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល
- ប្រទេសនៅអាស៊ី
- សាធារណរដ្ឋឥស្លាម
- ប្រទេសអាស៊ីខាងត្បូង
- រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ
- ប្រទេស