ប្រវត្តិសាស្ត្រ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ត រ៉ូបូ បន្ថែម: szl, ky, jv, bo, lij, ltg, pdc, am, tk, my, ba, ckb, krc, kl, pfl, stq, be-x-old, gan, rue, sah, zea, ne, nap, kk, kab, map-bms, so, ug, ks, frr, yo, mwl, ie, eml, hif, ay, ml, pap, cu, zh-classical, gn, tg, ext, h |
ត r2.5.5) (រ៉ូបូ បន្ថែម: arz, as, cdo, es, gu, hak, ig, iu, kv, lmo, mg, mr, nah, new, pa, pnb, pnt, tl, vo, wo ដកចេញ: nap កែសំរួល: cs, is |
||
បន្ទាត់ទី៦០៖ | បន្ទាត់ទី៦០៖ | ||
== បណ្តាខ្សែរភ្ជាប់ក្រៅ== |
== បណ្តាខ្សែរភ្ជាប់ក្រៅ== |
||
[[Category:វិទ្យាសាស្ដ្រ]] |
[[Category:វិទ្យាសាស្ដ្រ]] |
||
[[af:Geskiedenis]] |
[[af:Geskiedenis]] |
||
[[am:ታሪክ]] |
[[am:ታሪክ]] |
||
[[an:Historia]] |
[[an:Historia]] |
||
[[ang:Stǣr]] |
[[ang:Stǣr]] |
||
[[ar:تاريخ]] |
[[ar:تاريخ]] |
||
[[arz:تاريخ]] |
|||
[[as:ইতিহাস]] |
|||
[[ast:Hestoria]] |
[[ast:Hestoria]] |
||
[[ay:Nayra sarnaqawi]] |
[[ay:Nayra sarnaqawi]] |
||
បន្ទាត់ទី៨៣៖ | បន្ទាត់ទី៨៣៖ | ||
[[bs:Historija]] |
[[bs:Historija]] |
||
[[ca:Història]] |
[[ca:Història]] |
||
[[cdo:Lĭk-sṳ̄]] |
|||
[[ceb:Kasaysayan]] |
[[ceb:Kasaysayan]] |
||
[[ckb:مێژوو]] |
[[ckb:مێژوو]] |
||
[[co:Storia]] |
[[co:Storia]] |
||
[[cs: |
[[cs:Historie]] |
||
[[cu:Їсторїꙗ]] |
[[cu:Їсторїꙗ]] |
||
[[cv:Истори]] |
[[cv:Истори]] |
||
បន្ទាត់ទី៩៦៖ | បន្ទាត់ទី៩៧៖ | ||
[[en:History]] |
[[en:History]] |
||
[[eo:Historio]] |
[[eo:Historio]] |
||
[[es:Historia]] |
|||
[[et:Ajalugu]] |
[[et:Ajalugu]] |
||
[[eu:Historia]] |
[[eu:Historia]] |
||
បន្ទាត់ទី១១២៖ | បន្ទាត់ទី១១៤៖ | ||
[[gl:Historia]] |
[[gl:Historia]] |
||
[[gn:Tembiasakue]] |
[[gn:Tembiasakue]] |
||
[[gu:ઈતિહાસ]] |
|||
[[gv:Shennaghys]] |
[[gv:Shennaghys]] |
||
[[hak:Li̍t-sṳ́]] |
|||
[[he:היסטוריה]] |
[[he:היסטוריה]] |
||
[[hi:इतिहास]] |
[[hi:इतिहास]] |
||
បន្ទាត់ទី១២៣៖ | បន្ទាត់ទី១២៧៖ | ||
[[id:Sejarah]] |
[[id:Sejarah]] |
||
[[ie:Historie]] |
[[ie:Historie]] |
||
[[ig:Ákíkó mbu]] |
|||
[[io:Historio]] |
[[io:Historio]] |
||
[[is: |
[[is:Saga]] |
||
[[it:Storia]] |
[[it:Storia]] |
||
[[iu:ᖃᐅᔨᓴᕐᓂᖅ ᑎᑎᖅᑲᑎᒍᑦ ᖃᓄᐃᓕᐅᖅᑕᐅᖃᑦᑕᕐᓂᑯᓂᒃ/qaujisarniq titiqqatigut qanuiliuqtauqattarnikunik]] |
|||
[[ja:歴史]] |
[[ja:歴史]] |
||
[[jbo:citri]] |
[[jbo:citri]] |
||
បន្ទាត់ទី១៣៨៖ | បន្ទាត់ទី១៤៤៖ | ||
[[ks:تاریخ]] |
[[ks:تاریخ]] |
||
[[ku:Dîrok]] |
[[ku:Dîrok]] |
||
[[kv:Важвылӧм]] |
|||
[[ky:Тарых]] |
[[ky:Тарых]] |
||
[[la:Historia]] |
[[la:Historia]] |
||
បន្ទាត់ទី១៤៤៖ | បន្ទាត់ទី១៥១៖ | ||
[[li:Historie]] |
[[li:Historie]] |
||
[[lij:Stöia]] |
[[lij:Stöia]] |
||
[[lmo:Stòria]] |
|||
[[lt:Istorija]] |
[[lt:Istorija]] |
||
[[ltg:Viesture]] |
[[ltg:Viesture]] |
||
[[lv:Vēsture]] |
[[lv:Vēsture]] |
||
[[map-bms:Sejarah]] |
[[map-bms:Sejarah]] |
||
[[mg:Tantara]] |
|||
[[mhr:Эртык]] |
[[mhr:Эртык]] |
||
[[mk:Историја]] |
[[mk:Историја]] |
||
[[ml:ചരിത്രം]] |
[[ml:ചരിത്രം]] |
||
[[mr:इतिहास]] |
|||
[[ms:Sejarah]] |
[[ms:Sejarah]] |
||
[[mt:Storja]] |
[[mt:Storja]] |
||
បន្ទាត់ទី១៥៦៖ | បន្ទាត់ទី១៦៦៖ | ||
[[my:သမိုင်း]] |
[[my:သမိုင်း]] |
||
[[mzn:بگذشتی]] |
[[mzn:بگذشتی]] |
||
[[nah:Huēhuehcāyōmatiliztli]] |
|||
[[nap:Storiografia]] |
|||
[[nds:Historie]] |
[[nds:Historie]] |
||
[[nds-nl:Geschiedenis]] |
[[nds-nl:Geschiedenis]] |
||
[[ne:इतिहास]] |
[[ne:इतिहास]] |
||
[[new:इतिहास]] |
|||
[[nl:Geschiedenis]] |
[[nl:Geschiedenis]] |
||
[[nn:Historie]] |
[[nn:Historie]] |
||
បន្ទាត់ទី១៦៧៖ | បន្ទាត់ទី១៧៨៖ | ||
[[oc:Istòria]] |
[[oc:Istòria]] |
||
[[os:Истори]] |
[[os:Истори]] |
||
[[pa:ਇਤਿਹਾਸ]] |
|||
[[pap:Historia]] |
[[pap:Historia]] |
||
[[pdc:Gschicht]] |
[[pdc:Gschicht]] |
||
[[pfl:Gschichd]] |
[[pfl:Gschichd]] |
||
[[pl:Historia]] |
[[pl:Historia]] |
||
[[pnb:تریخ]] |
|||
[[pnt:Ιστορία]] |
|||
[[ps:تاریخ]] |
[[ps:تاریخ]] |
||
[[pt:História]] |
[[pt:História]] |
||
បន្ទាត់ទី១៩៨៖ | បន្ទាត់ទី២១២៖ | ||
[[th:ประวัติศาสตร์]] |
[[th:ประวัติศาสตร์]] |
||
[[tk:Taryh]] |
[[tk:Taryh]] |
||
[[tl:Kasaysayan]] |
|||
[[tpi:Histori]] |
[[tpi:Histori]] |
||
[[tr:Tarih]] |
[[tr:Tarih]] |
||
បន្ទាត់ទី២០៦៖ | បន្ទាត់ទី២២១៖ | ||
[[vec:Istoria]] |
[[vec:Istoria]] |
||
[[vi:Lịch sử]] |
[[vi:Lịch sử]] |
||
[[vo:Jenav]] |
|||
[[war:Kasaysayan]] |
[[war:Kasaysayan]] |
||
[[wo:Taariix]] |
|||
[[yi:היסטאריע]] |
[[yi:היסטאריע]] |
||
[[yo:Ìtàn]] |
[[yo:Ìtàn]] |
កំណែនៅ ម៉ោង១៥:៥៩ ថ្ងៃអង្គារ ទី១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១១
ប្រវត្ដិគឺជាវិទ្យាសាស្ដ្រដែលរៀនហេតុការណ៏របស់មនុស្ស។ មានពីរគំនិតអំពីប្រវត្តិមួយដែល និយាយថាប្រវត្តិដើម នៅពេលមនុស្សបានបង្កើតអក្សរ (១០០០០ឆ្នាំហើយនៅ ទ្វីបអាស៊ីខាងលិច)។
ប្រវត្តិមុនមនុស្សស្គាល់អក្សរគេហៅពេលនោះ បុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រ។មួយទៀតដែលគិតថាប្រវត្តិដើមនៅ
ប្រទេសមួយពេលមាននិវេទន៏របស់ប្រទេសមួយ។
ស្គាល់ប្រវត្តិគឹជាសារះសំខាន់សំរាប់ស្វែងយល់បច្ចុប្បន្នកាលពីព្រោះសង្គមបច្ចុប្បន្នគឹជាលទ្ចផលរបស់អតីត។ហើយនិងពេលគេស្គាល់ប្រវត្តគេបានគិតដល់អនាគតកាល។
ប្រវត្តិ និង បុរេប្រវត្តិ
សំរាប់អ្នកប្រាជ្ញបុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រគឹជាពេលវេលាដែលមនុស្សអត់ស្គាល់ការសរសេរទេ។ ថ្វីបើមនុស្សបានកើតឡើងហើយរស់នៅមានប្រហែល២លានឆ្នាំនៅលើផែនដីបុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រវែងមែនពិត។ អ្នកប្រាជ្ញបានចែកពេលវេលារបស់មនុស្សដូចតទៅ៖
- បុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រ: ប្រហែល២លានឆ្នាំ។
- ប្រវត្តិ:១០០០០ឆ្នាំ។
ប្រវតិ្តនៃបណ្តាទ្វីប
អត្ថបទនេះបង្ហាញនូវគំនិតដែលគិតថា ប្រវត្តិចាប់ផ្តើមនៅពេលមនុស្សបង្គើតការសរសេរ។ ប៉ុន្ដែក៏មានគំនិតដែលគិតថា ប្រវត្តិអត់ត្រូវការរសរសេរពីព្រោះមានរបៀបផ្សេងៗទៀតសំរាប់បញ្ជីប្រវត្តិ។
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី
ប្រវត្តិទ្វីបអាស៊ី អាចនិយាយថា ជាសំណុំមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនតំបន់ឆ្នេរនៅដាច់ពីគ្នា៖ អាស៊ីខាងកើត, អាស៊ីខាងត្បូង និងមជ្ឍឹមបូព៌ាដែលជាតំបន់ដ៏ធំមួយថិតនៅចន្លោះទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប-អាស៊ី។ តំបន់ជុំវិញឆ្នេរជាទីកំណើតនៃអរិយធម៌បូរាណបំផុតលើពិភពលោក។ តំបន់ទាំងបីនោះសុទ្ធសឹងបានអភិវឌ្ឍអរិយធម៌ដំបូងបំផុតនៅលើដី មានជីរជាតិនៃខ្ពង់រាបក្បែរទន្លេ។ អរិយធម៌នៅតំបន់មេសូប៉ូតាមី, ខ្ពង់រាបនៃប្រទេសឥណ្ឌា និង នៅប្រទេសចិន មានលក្ខណះប្រហាក់ប្រហែលគ្នាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញទៅមកនូវ បច្ចេកវិទ្យានិងគំនិត ដូចជា គណិតវិទ្យា និងផលប្រយោជ។ សញ្ញាណផ្សេងទៀតដូចជាអក្សរ អាចត្រូវបានអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់នីមួយៗ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បណ្តាទីក្រុង, បណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាអាណាចក្រផងដែរ ត្រូវបានអភិវឌ្ឍលើវាលរាបទាំងនោះ។
ទ្វីបអាស៊ីមានប្រវត្តិមួយយ៉ាងចាស់។អារិយធម៌ធំដំបូងចាប់កំណើតនៅទ្វីបនេះដូចជាប្រទេចិនប្រទេសឥណ្ឌានិងភូមិភាគមេសូផូតាមី។ ពីព្រោះទ្វីបនេះជាទ្វីបមួយធំអ្នកប្រាជ្ញចែកវាជាបួនផ្នែក៖
ប្រវត្តិទ្វីបអឺរ៉ុប
ប្រវត្តិនៅទ្វីបអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើមជាមួយប្រទេសក្រិក។ Herodoto គឹជាអ្នកទីមួយដែលចេះសរសេរប្រវត្តិ។ទស្សនវិជ្ជាក៏បានចាប់កំណើតនៅទីនោះ។
ប្រវត្តិទ្វីបអាហ្វ្រីក
ប្រវត្តិនៅទ្វីបអាហ្វ្រីកបានផ្តើមឡើងជាមួយប្រទេសអេហ្សីប។
ប្រវត្តិទ្វីបអាមេរិក
ប្រវត្តិរបស់ទ្វីបអាមេរិកផ្តើមឡើងបាន៨០០០ឆ្នាំជាមួយប្រជាជនTolteca។ នៅសតវត្សរ៏ទី ៩គ.ស. មានប្រជាជនថ្មីហៅថា Mayaដែលមានការសរសរ និងប្រតិទិនមួយដែលល្អបំផុតក្នុងប្រវត្តិរបស់ពិភកលោក។ គេបានរកឃើញលេខ០ដែលជួយដល់អភិវឌ្ឍន៏របស់ចំណោទលេខនព្វន្ធ។
Contents [hide]