ចៅល្គុនឥន្ទ

ចៅល្គុនអេន စောလကွန်းအိန်
ព្រះអនុរាជនៃមុំហ៍ (មោត្តមៈ)
រជ្ជកាល	ឧសភា ១៥៤១ – ឧសភា ១៥៥០
អង្គមុន	ចៅពញា
អង្គក្រោយ	ស្មេនធ៏
ប្រសូត	បារគូ (បាហ្គោ)
សុគត	ឧសភា ១៥៥០? មុំហ៍ (មោត្តមៈ)?
រាជពន្ធភាព	ព្រះភគិនីកនិដ្ឋានៃព្រះបាទដ្កាយុពី
វង្ស	ហង្សាវត្តី
មាតា	ព្រះមាតុលានៃព្រះដ្កាយុពី
សាសនា	ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ

អត្ថបទនេះស្ដីអំពីព្រះអនុរាជនៃមុំហ៍នៃព្រះរាជវង្សតោនងូ។ ចំពោះមេទ័ពសតវត្សទី១៥ សូមមើលល្គុនអេន (មេទ័ពហង្សាវត្តី)។

ក្នុងឈ្មោះភូមានេះ ចៅ គឺជាយសមួយ។

ចៅល្គុនឥន្ទ (ភូមា: စောလကွန်းအိန် [sɔ́ ləɡʊ́ɴ ʔèiɴ] [សឡឹហ្គុនអេន]) គឺជាព្រះអនុរាជនៃមុំហ៍ (មោត្តមៈ) ចាប់ពីឆ្នាំ១៥៤១ ដល់ ១៥៥០។ ព្រះអនុរាជជាតិមនអង្គនេះ ជាទីប្រឹក្សាយោធាកំពូលនៃព្រះបាទឌ្បិនឝ្វេធិ និង មេទ័ព ព្រះរៀមអង្គនៃរាជវង្សតោនងូ។ ពួកទ្រង់បានប្រកៀកស្មាគ្នាគ្រប់យុទ្ធនាការយោធាចាប់ពីឆ្នាំ១៥៤០ ដល់ ១៥៤៩។ ព្រះអង្គបានដឹកនាំយុទ្ធនាការឆ្នាំ១៥៤៧-១៥៤៨ ដែលដណ្ដើមបានរដ្ឋសីមា ថ្វាយ (តាវ៉យ) មកវិញក្នុងសង្គ្រាមតទល់នឹងសៀម (១៥៤៧-៤៩)។ ព្រះអង្គត្រូវបានទំលាក់ពីតំណែងដោយស្មេនធ៏ក្នុងពេលច្របូកច្របល់បន្ទាប់ពីការធ្វើគតព្រះបាទឌ្បិនឝ្វេធិក្នុងឆ្នាំ១៥៥០។

ពង្សាវតារ

ចៅល្គុនឥន្ទ ក្នុងខត្តិយវង្សហង្សាវត្តី ជាព្រះនត្តានៃព្រះបាទធម្មចេតិ (រ. ១៤៧១-១៤៩២) ហើយទ្រង់ក៏ជាព្រះភាគិនេយ្យ និងជាព្រះភាតាថ្លៃនៃព្រះមហាក្សត្រដ្កាយុពី ស្ដេចនៃហង្សាវត្តី (រ. ១៥២៦-១៥៣៩) ផងដែរ។ ព្រះមាតាទ្រង់គឺជាព្រះមាតុលានៃព្រះបាទដ្កាយុពី ហើយព្រះអង្គបានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះភគិនីកនិដ្ឋានៃព្រះបាទដ្កាយុពី។ ព្រះអង្គជាអភិជនម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកអភិជនហង្សាវត្តីដែលបានចូលបំរើការឱ្យព្រះចៅឌ្បិនឝ្វេធិ ក្រោយពីព្រះបាទដ្កាយុពីបានសោយទិវង្គតនៅក្រៅប្រទេស។

ព្រះអនុរាជ និង មេទ័ព

ក្នុងខែឧសភា ១៥៤១ ព្រះអង្គត្រូវបានតែងតាំងជាព្រះអនុរាជនៃអាណាខែត្រមុំហ៍ (ប្រហែល ជារដ្ឋមនសព្វថ្ងៃនេះ) ដោយព្រះបាទឌ្បិនឝ្វេធិ។In May 1541, he was appointed viceroy of the province of Martaban (approximately, present-day Mon State) by Tabinshwehti. ជាសាមន្តរាជមួយអង្គ ព្រះអង្គមិនត្រឹមតែជួយដោយកំលាំងមនុស្សដល់យុទ្ធនាការកងទ័ពមិនឈប់ឈររបស់ព្រះមហាក្សត្រធំរៀងរាល់ឆ្នាំរវាងឆ្នាំ១៥៤១ និង ១៥៤៩ ប៉ុន្តែព្រះអង្គថែមទាំងដឹកនាំកងទ័ពក្នុងយុទ្ធនាការអស់ទាំងនោះថែមទៀត។As a vassal ruler, he not only contributed manpower to the high king's nonstop military campaigns every year between 1541 and 1549 but also led armies in those campaigns. ព្រះអង្គគឺជាមេទ័ពមួយរូបក្នុងចំណោមមេទ័ពកំពូលទាំងបី (រួមនិង ព្រះរៀមអង្គ ស្មេនព្យូ) ក្នុងការលុកលុយរបស់តោនងូនៅភូមាលើក្នុងឆ្នាំ១៥៤៣-៤៤។He was one of the three top generals (along with Bayinnaung and Smim Payu) in Toungoo's invasion of Upper Burma in 1543–44. ក្នុងឆ្នាំ១៥៤៧In 1547–៤៨48, ព្រះអង្គបានដឹកនាំកងទ័ពតោនងូយ៉ាងជោគជ័យ (កងទ័ពជើងទឹក ៤០០០ នាក់ និងកងទ័ពជើងគោក ៨០០០ នាក់) និងអាចដណ្ដើមយកយ៉េ និង ថ្វាយពីកងទ័ពសៀមមកវិញ។ he successfully led Toungoo forces (4000 naval troops and 8000 land troops), and retook Ye and Tavoy (Dawei) from Siamese forces. ព្រះអង្គស្ថិតនៅក្រោមបញ្ជាការរបស់ព្រះរៀមអង្គក្នុងការលុកលុយសៀមឆ្នាំ១៥៤៨-៤៩។He was under the command of Bayinnaung in the 1548–49 invasion of Siam.

ក្នុងខែមករា/កុម្ភៈ ១៥៥០ (ខែតាបូដ្វេ មី.ស. ៩១១) ល្គុនឥន្ទបានទៅកាន់ដីសណ្ដឥរាវត្តីជាមួយព្រះមហាក្សត្រ និងព្រះរាជបរិពាររបស់ទ្រង់ក្នុងដំណើរទាក់ដំរីធំមួយដើម្បីស្វែងរក "ដំរីស" ដែលពិបាកទាក់មួយក្បាល។In January/February 1550 (Tabodwe 911 ME), Lagun Ein went to the Irrawaddy delta with the king and his crew on an extended elephant hunting trip in search of an elusive "white elephant". ទ្រង់ត្រូវបានសុំអោយយាងទៅជាមួយក្នុងរាជដំណើរដោយព្រះរៀមអង្គ ដែលបារម្ភចំពោះសុវត្ថិភាពរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។He was asked to go along on the trip by Bayinnaung, who was concerned about the safety of the king. ដូចព្រះរៀមអង្គបានសង្ស័យមែន ម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកមហាមាត្យស្និទនឹងព្រះរាជា ចៅហ្វាយស្រុកស៊ីត្តោនស្មេនចៅធុ មានផែនការណ៍ធ្វើគតព្រះមហាក្សត្រ។As Bayinnaung suspected, one of the king's closest advisers, the governor of Sittaung Smim Sawhtut, was planning to assassinate the king. វត្តមានរបស់ល្គុនឥន្ទបានបង្អាក់ដល់ផែនការណ៍របស់ចៅធុអស់រយៈពេល ពីរឃេរ ប៉ុន្តែចៅធុនៅទីបំផុតបានបញ្ចុះបញ្ចូលព្រះមហាក្សត្រឱ្យបញ្ជូនល្គុនឥន្ទត្រឡប់ទៅមុំហ៍វិញ។Lagun Ein's constant presence foiled Sawhtut's plans for over two months but Sawhtut finally convinced the king to send Lagun Ein back to Martaban. ល្គុនឥន្ទបានជំទាស់តែត្រូវគោរពតាមរាជបញ្ជា។Lagun Ein protested but had to obey the order. មិនយូរមិនឆាប់បន្ទាប់ពីព្រះអង្គបានយាងចេញទៅ ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានធ្វើគតដោយកូនចៅរបស់ចៅធុ។Soon after he left, the king was assassinated by Sawhtut's men.

ក្រោយពីការចូលទិវង្គតរបស់ឌ្បិនឝ្វេធិមក នគរ ដែលព្រះអង្គបានកសាងមកក្នុងរយៈកាល ១៥ ឆ្នាំមុននេះ បានបែកបាក់យ៉ាងឆាប់រហ័ស។After Tabinshwehti's death, the kingdom he had built up in the last 15 years promptly fell apart. ជំនួសឱ្យការចុះចូលទៅនឹងអ្នកស្នងរាជ្យពីព្រះអង្គ ព្រះរៀមអង្គនោះ ចៅហ្វាយស្រុកធំៗនីមួយៗបានប្រកាសឥស្សរភាពរៀងៗខ្លួន។Instead of submitting to his chosen successor Bayinnaung, each major governor declared himself independent. ស្មេនធ៏ ដែលបានបង្កការបះបោរមួយក្នុងតំបន់ដីសណ្ដ តាំងពីដើមឆ្នាំ ១៥៥០ ហើយបានដណ្ដើមបានតំបន់មុំហ៍ទៀត។Smim Htaw, who had raised a rebellion in the delta since early 1550, took over the Martaban region. ទោះបីជាមិនច្បាស់លាស់ថាមានអ្វីកើតឡើងចំពោះល្គុនឥន្ទដែលពង្សាវតារមិនបានវែកញែកនៅព្រះនាមឬបស់ទ្រង់ម្ដងទៀតឡើយ ព្រះអង្គទំនងជាត្រូវធ្វើគតដោយពួកបរិវាររបស់ស្មេនធ៏ហើយមើលទៅ។Though it is unclear as to what happened to Lagun Ein—Chronicles do not mention his name again—he was probably killed by Smim Htaw's men.

គន្ថនិទ្ទេសន៍

• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd. 
• Pan Hla, Nai (1968) (ជាភាសាភូមា). Razadarit Ayedawbon (8th printing, 2004 រ.រ.). Yangon: Armanthit Sarpay. 
• Royal Historical Commission of Burma (1832) (ជាភាសាភូមា). Hmannan Yazawin. 1–3 (2003 រ.រ.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar. 
• Sein Lwin Lay, Kahtika U (1968) (ជាភាសាភូមា). Mintaya Shwe Hti and Bayinnaung: Ketumadi Taungoo Yazawin (2006, 2nd printing រ.រ.). Yangon: Yan Aung Sarpay. 

ព្រះរាជគោរម្យងារ
មុនដោយ ចៅពញា ប្រកាសខ្លួនជាក្សត្រ	ព្រះអនុរាជមុំហ៍ ១៥៤១–១៥៥០	តដោយ ស្មេនធ៏ ប្រកាសខ្លួនជាក្សត្រ