ព្រំដែន កម្ពុជា-ថៃ
ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ គឺជាព្រំដែនអន្តរជាតិរវាង ប្រទេសកម្ពុជា និង ប្រទេសថៃ ។ ព្រំដែននេះមានប្រវែង ៨១៧ គីឡូម៉ែត្រ (៥០៨ ម៉ាយ) ហើយរត់ពីចំណុចបីជាមួយប្រទេសឡាវ នៅភាគឦសានទៅឈូងសមុទ្រថៃនៅភាគខាងត្បូង។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]តំបន់ព្រំដែនបានផ្លាស់ប្តូរទៅមកជាប្រវត្តិសាស្ត្ររវាងអាណាចក្រខ្មែរ និងថៃផ្សេងៗ។ ចាប់ពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៦០ ប្រទេសបារាំង បានចាប់ផ្តើមបង្កើតវត្តមាននៅក្នុងតំបន់ ពីដំបូងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និង វៀតណាម សម័យទំនើប ហើយក្រោយមកទៀតក៏មានឡាវជាមួយនឹងអាណានិគមនៃ ឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំង ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៨៨៧។ នៅឆ្នាំ១៨៦៧ សន្ធិសញ្ញាបារាំង-ថៃ ដោយថៃបានបញ្ជាក់ពីកម្មសិទ្ធិនៃតំបន់ បាត់ដំបង និង អង្គរ។ នៅឆ្នាំ១៨៩៦ ចក្រភពអង់គ្លេស (មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសភូមា ) និងបារាំងបានយល់ព្រមចាកចេញពីសៀម ជារដ្ឋរណប។ ចន្លោះអាណានិគមរៀងៗខ្លួន។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ បារាំងបានបន្តពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនទៅសៀម ដោយរំដោះនិងបញ្ចូលខេត្តមួយចំនួនទៅប្រទេសកម្ពុជានៅភាគខាងជើងនៅឆ្នាំ១៩០៤ ដូចជា ខេត្តម្លូព្រៃ ទន្លេរពៅ ហើយបន្ទាប់មកក៏មានដូចជា ខេត្តបាត់ដំបង ខេត្តសិរីសោភ័ណ និង ខេត្តសៀមរាប នៅឆ្នាំ១៩០៧ នៅពេលដែលបានប្រគល់ខេត្តត្រាត ទៅឱ្យសៀម។ ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃបច្ចុប្បន្នត្រូវបានកំណត់ប្រដូចដូច្នេះតាមរយៈសន្ធិសញ្ញាជាច្រើនរវាងបារាំង និង សៀម ចន្លោះឆ្នាំ១៨៦៧ និង ១៩០៧ ថៃទោះជាយ៉ាងណា នេះត្រូវបានបញ្ច្រាស់បន្ទាប់ពីការបរាជ័យរបស់ជប៉ុន ហើយព្រំដែនមុនសង្រ្គាមបានស្ដារឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៤៦។
.svg)
ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៥៣ ហើយរដ្ឋទាំងពីរចាប់តាំងពីពេលនោះមកមានទំនាក់ទំនងជម្លោះនិងប្រេះស្រាំបន្តិចម្តងៗរហូតដល់កើតនូវជម្លោះមួយបានកើតឡើងនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ លើកម្មសិទ្ធិនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលស្ថិតនៅជាប់នឹងព្រំដែនក្នុងជួរភ្នំដងរែក។ នៅឆ្នាំ១៩៦២ ករណីនេះត្រូវបានបញ្ជូនទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដែលសម្រេចឱ្យកម្ពុជាមានសិទ្ធិពេញក្នុងការគ្រប់គ្រងតំបន់នៃប្រាសាទព្រះវិហារ។ ពាក់កណ្តាលទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ក៏បានឃើញវិវាទលើកម្មសិទ្ធិលើ កោះកូកុត។ វិវាទទាំងនេះបានរលត់ទៅវិញ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយទៅជាជម្លោះជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងទសវត្សរ៍បន្ទាប់ និងការគ្រប់គ្រងដ៏គ្រោះថ្នាក់នៃពួកខ្មែរក្រហម ដែលមានជនភៀសខ្លួនរាប់ពាន់នាក់ឆ្លងព្រំដែន។ នៅឆ្នាំ១៩៨១ ជនភៀសខ្លួនកម្ពុជា និងវៀតណាមជាង ២៥០ ០០០ នាក់បានរស់នៅក្នុងជំរុំចំនួនម្ភៃនៅតាមព្រំដែន ដែលត្រូវបានគាំទ្រដោយទីភ្នាក់ងារជំនួយអន្តរជាតិ និង ប្រតិបត្តិការសង្គ្រោះព្រំដែនរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ ការប្រយុទ្ធគ្នា បានផ្ទុះឡើងនៅតាមព្រំដែនបន្ទាប់ពី ការឈ្លានពាន របស់វៀតណាមមកលើ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ បន្តពេញទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ រហូតដល់វៀតណាមបានដកខ្លួនចេញពីប្រទេសក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩។ ក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបញ្ឈប់ការជ្រៀតចូលរបស់ខ្មែរក្រហមពីប្រទេសថៃ ប្រទេសកម្ពុជាបានសាងសង់បន្ទាយដ៏ធំមួយ។ របងតាមបណ្តោយព្រំដែននៅពាក់កណ្តាលទីពីរនៃទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០។ ចាប់តាំងពីការមកដល់នៃសន្តិភាពនៅកម្ពុជានៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសថៃបានផ្ទុះឡើងម្តងទៀតជុំវិញបញ្ហាប្រាសាទព្រះវិហារក៏ដូចជាវិសាលភាពតិចតួចគឺកោះកូកុត។ គណៈកម្មការព្រំដែនមួយត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ ក្នុងការប៉ុនប៉ងដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វាមានការរីកចម្រើនតិចតួច ហើយការបោះបង្គោលព្រំដែនពេញលេញដែលពេញចិត្តភាគីទាំងពីរនៅតែលេចធ្លោ។
ភូមិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]
ព្រំដែនមួយនេះចាប់ផ្តើមពីទិសឦសានត្រង់ចំណុចបីជាមួយប្រទេសថៃ នៅកំពូល ព្រះចំបែង ជួរភ្នំដងរែក និងតាមកំពូលភ្នំទៅខាងលិច។ ពេលចេញពីភ្នំ ព្រំប្រទល់បែរទៅទិសនិរតី ឆ្ពោះទៅទិសនិរតីជាធ្នូធំទូលាយ ម្តងម្កាលប្រើប្រាស់ទន្លេដូចជា ស្វាយចេក សិរីសោភ័ណ និង មង្គលបូរី ។ បន្ទាប់មកវាបន្តទៅភាគខាងត្បូង មួយផ្នែកតាមជួរភ្នំក្រវាញបញ្ចប់នៅឈូងសមុទ្រថៃ។ ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃមានប្រវែងប្រមាណ៨០០គីឡូម៉ែត្រ ដែលរត់ពីឈូងសមុទ្រថៃនៅភាគខាងត្បូងដល់ទន្លេមេគង្គខាងជើង ។ ដីនៅតាមព្រំដែនជាទូទៅជាភ្នំ និងភ្នំ ដោយមានទន្លេធំៗជាច្រើនហូរកាត់តំបន់នេះ។ ជួរភ្នំដែលលេចធ្លោជាងគេគឺភ្នំដងរែក ដែលបង្កើតជារបាំងធម្មជាតិរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
ជម្លោះ
[កែប្រែ]ប្រាសាទព្រះវិហារ
[កែប្រែ].jpg)
ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ លើប្រាសាទព្រះវិហារ ជាបញ្ហារ៉ាំរ៉ៃរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ប្រាសាទនេះស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំក្នុងខេត្តព្រះវិហារក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺជាចំណុចជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ដោយសារវាស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ វិវាទជុំវិញកម្មសិទ្ធិដីជុំវិញប្រាសាទដែលត្រូវបានប្រទេសទាំងពីរទាមទារ។ នៅឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ បានសម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារជារបស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែកម្មសិទ្ធិលើដីជុំវិញនោះត្រូវបានទុកចោល។ នៅឆ្នាំ២០០៨ ប្រាសាទនេះត្រូវបានផ្តល់ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ ដែលបង្កឱ្យមានជម្លោះជាថ្មីរវាងប្រទេសទាំងពីរលើកម្មសិទ្ធិលើដីជុំវិញប្រាសាទ។ ការកំណត់នេះទំនងជាផ្តល់ឱ្យកម្ពុជានូវការទាមទារកាន់តែខ្លាំងឡើងចំពោះទឹកដី ដែលនាំឱ្យមានការប៉ះទង្គិចតាមព្រំដែន និងការប៉ះទង្គិចយោធារវាងប្រទេសទាំងពីរ។ កាលពីឆ្នាំ២០១១ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយទៀតដែលផ្តល់កម្មសិទ្ធិលើដីជម្លោះជុំវិញប្រាសាទដល់កម្ពុជា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរបានបន្តស្ងប់ស្ងាត់ ហើយការផ្ទុះឡើងនៃអំពើហឹង្សាជាបន្តបន្ទាប់បានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។ ព្រំដែនជាប្រភពនៃភាពតានតឹងរវាងកម្ពុជា និងថៃអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដោយមានជម្លោះជាច្រើនលើកម្មសិទ្ធិនៃតំបន់ពិសេស។ បញ្ហាដ៏ចម្រូងចម្រាសបំផុតមួយគឺប្រាសាទព្រះវិហារដែលស្ថិតនៅលើច្រាំងភ្នំដងរែក ហើយត្រូវបានប្រទេសទាំងពីរទាមទារ។ កាលពីឆ្នាំ២០១៣ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានសម្រេចថាប្រាសាទព្រះវិហារជារបស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែតំបន់ជុំវិញនៅតែមានជម្លោះ។ ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ប្រទេសទាំងពីរបានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវទំនាក់ទំនង និងដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែន រួមទាំងការបង្កើតគណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះ និងការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាច្រើនស្តីពីការកំណត់ព្រំដែន និងការគ្រប់គ្រង។