លក្ខណៈអង្គុយនៅមុខលោកធំ
[១] ពាក្យថាអ្នកធំមួយម៉ាត់នេះ សំដៅយកព្រះសង្ឃ, ក្សត្រិយ៍, មន្ត្រី, ចៅហ្វាយនាយ, គ្រូអាចារ្យ, មាតាបិតា... ។ល។ ចំពោះព្រះមហាក្សត្រិយ៍ និងក្សត្រិយ៍តាំងក្រុមនោះបើបណ្ដាសាមញ្ញជនជាពលរដ្ឋ ត្រូវការគាល់ថ្វាយសេចក្ដីផ្សេងៗក្ដី ឬ បានទទួលព្រះរាជឧង្ការពីម្ចាស់ផែនដីក្ដី ព្រះបន្ទូលក្សត្រិយ៍តាំងក្រុមក្ដី ត្រូវចូលទៅជិត ហើយថ្វាយបង្គំ រួចអង្គុយឲ្យរាបទាបល្អសឹមថ្វាយសេចក្ដីតាមហេតុរឿង (នៅលើព្រះមហាប្រាសាទ ឬលើដំណាក់) ។ បើប្រសិនជានៅទីសួនឧទ្យាន ក៏ត្រូវអង្គុយលើចុងជើងទាំងពីរ (ស្ទើរតែច្រហោង) កែងដៃទាំងពីរសង្កត់លើភ្លៅ លើកចុងដៃឡើងផ្គុំថ្វាយបង្គំ ឱនក្បាលបន្តិច រួចទើបថ្វាយសេចក្ដីតាមដំណើរ ។ យើងជាពលរដ្ឋ មិនត្រូវស្រែកថ្វាយសេចក្ដីពីចម្ងាយឲ្យសោះជាដាច់ខាត ត្រូវរត់ចូលទៅជិត អង្គុយថ្វាយបង្គំសិន សឹមថ្វាយសេចក្ដីតាមការ ។ មន្ត្រីក្ដី អាណាប្រជារាស្ត្រក្ដី កាលចូលគាល់ព្រះរាជា ហើយទ្រង់ព្រះរាជទានព្រំ ឬ កន្ទេលជាទីអង្គុយ យើងត្រូវអង្គុយបត់ជើង កែងដៃទាំងពីរសង្កត់លើភ្លៅ ដៃប្រណម្យ ឱនក្បាលបន្តិច ហៅថា អង្គុយម៉ប ទើបសមរម្យ ។ លក្ខណៈអង្គុយនៅមុខលោកធំ គឺនៅចំពោះព្រះភក្ត្រព្រមហាក្សត្រិយ៍ ជាដើម តទៅមន្ត្រី និងបុព្វការីជន ត្រូវអង្គុយឲ្យរាបរយជាដរាប ។ មិនត្រូវអង្កុយច្រហោង គងជើងពែនភ្នែនបញ្ឈរជង្គង់ឲ្យសោះ ព្រោះជាអំពើទាស់នឹងច្បាប់សម្រាប់ស្រុកដែលមានទម្លាប់ទំនៀម ប្រើឲ្យគោរពប្រតិបត្តិ ក្សត្រិយ៍ មនត្រី នឹងបុព្វការី ។ ត្រូវអង្គុយបត់ជើង ហើយកុំច្រត់ដៃចំហៀងខ្លួនក្ដី ទៅមុខក្ដី ទៅក្រោយក្ដី ជាដាច់ខាត ។ ចុះដៃទាំងពីរត្រូវទុកដាក់ទៅត្រង់ណា? ត្រូវផ្គុំគ្នាដាក់លើភ្លៅនៃជើងដែលយើងបត់ពីលើ។ បើរូយបង្គុយ ត្រូវប្រែជើងបត់ទៅម្ខាងនោះមានបែបយ៉ាងឲ្យប្រែឲ្យល្អមើលទៀត មិនឲ្យឆ្គង មិនឲ្យឃើញច្រងេងច្រងាង ។ នោះត្រូវឱនខ្លួនទៅមុខកែងដៃទាំងពីរសង្កត់ ទៅលើភ្លៅ បង្ហើបអង្គុយបន្តិចឡើង ទើបដោះជើងត្រឡប់ទៅម្ខាងបានស្រួល ហើយរៀបអង្គុយជាថ្មី របៀបប្រែអង្គុយផ្លាស់ជើងនេះ មិនត្រូវផ្លាស់ពីខាងមុខទេ ។ គេសម្គាល់ថាបើនរណាប្រែអង្គុយផ្លាស់ជើងពីខាងមុខ អ្នកនោះជាមនុស្សមិនដឹងខុសត្រូវមិនចេះគួរសម មិនចេះគារវកិច្ច ឬ គេចាត់ឲ្យឈ្មោះថាជាមនុស្សព្រហើន ។ ដែលលើកយករបៀបអង្គុយរាបគាល់ព្រះមហាក្សត្រិយ៍ មកអធិប្បាយជូនជាតួយ៉ាងដូចមានខាងលើនេះ ក៏ប៉ុន្តែត្រូវកែបន្តិចតទៅទៀត សម្រាប់អង្គុយ នៅចំពោះព្រះសង្ឃ - មន្ត្រីធំ - តូច នាយចៅហ្វាយ និង បុព្វការី ។ បើយើងអង្គុយរាបនៅចំពោះព្រះភក្ត្រស្ដេចសង្ឃ ដែលព្រះមហាក្សត្រិយ៍លើកតំកើងឡើងឲ្យមានព្រះជាតិជាស្ដេច ដូចសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ (ទៀង) និងសម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី (ប៉ាន) នោះលក្ខណៈអង្គុយគល់ក៏ត្រូវប្រើបែបអង្គុយគាល់ព្រះមហាក្សត្រិយ៍ដែរ ។ សូម្បីតែពាក្យសម្ដីក៏ត្រូវប្រើពាក្យក្នុងព្រះរាជសព្ទទាំងអស់ ។ បើអង្គុយនៅចំពោះព្រះសង្ឃក្ដី - មន្ត្រីធំក្ដី - តូចក្ដី - នាយចៅហ្វាយក្ដី - បុព្វការីក្ដី ត្រូវប្រើលក្ខណៈឲ្យបានរៀបរយទាំងជើង - ដៃ ទាំងផ្លាស់ជើង - ផ្លាស់ដៃ ប៉ុន្តែមិនត្រូវម៉បដូចអង្គុយគាល់ព្រះមហាក្សត្រិយ៍ និងក្សត្រិយ៍តាំងក្រុមទេ ។ អង្គុយត្រង់ខ្លួនបានហើយ ។
ឯកសារយោង[កែប្រែ]
- ↑ ទម្លាប់ទំនៀមខ្មែរ រៀបរៀងដោយ ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី ញិក នូវ