លទ្ធិ វេទនិយម
និយមន័យ[កែប្រែ]
វេទនិយមគឺជាលទ្ធិបុរាណមួយ មាននៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ហើយដែលបាននិយមឱ្យតម្លៃលើគម្ពីរវេទ ដោយភ្ជាប់មនុស្សទៅនឹងលោកៈ និងទេវៈ។ វេទគឺជាពុទ្ធិពិសិដ្ឋឬជាពុទ្ធិដ៏ស័ក្តិសិទ្ធ ដែលជាអំណាយរបស់អាទិទេព។ អាទិទេពបានប្រគល់គម្ពីរវេទឱ្យមនុ ដែលជាមនុស្សចប្បងបំផុតនៅក្នុងលោក។ មនុបានផ្សយគម្ពីរវេទដល់ពួកឬសិតាមស្ឬតិ។ ពួកឬសិក៏បានបង្រៀនវេទមន្តុមកឱ្យពួកព្រាហ្មណ៍តាមការរៀនតាម យល់តាម សូត្រតាមដោយពុំមានសិទ្ធសួរដេញដោលរកខុសត្រូវឡើយ ព្រោះគម្ពីរវេទជាអំណោយអាទិទេពមានលក្ខណៈជាសច្ចៈ។ ឯពួកព្រាហ្មណ៍មានសិទ្ធិផ្តាច់មុខក្នុងការកាន់កាប់សិក្សាផ្សាយគម្ពីរវេទ។ គម្ពីរវេទកើតឡើងតាំងពីប្រហែល១៥០០ឆ្នាំមុនគ.ស[១]។ វេទនិយម ជាគោលចលនានៃវប្បធម៌ឥណ្ឌាមួយផ្នែក ដែលស្គាល់រាប់អានឱ្យតម្លៃទៅលើគម្ពីរវេទ។ គម្ពីរនេះ ជាចំណេះវិជ្ជា គំនិត កម្រងមន្តអាគម អត្ថបទ មូលដ្ឋាន និងជាពិធីរៀបចំសង្គមមនុស្ស ដែលពួកអារ្យ័ន នាំចូលមកក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។
សម័យកាល[កែប្រែ]
លទ្ធិវេទនិយម គឺចលនាដើមនៃលទ្ធិព្រាហ្មណ៍និយម និងហិណ្ឌូនិយម។ គេចែកចលនានេះជា ៣ សម័យកាលគឺ៖
- សម័យកាលវេទនិយម (ឆ្នាំ ១៥០០ មុនគ្រិស្តសករាជ ដល់ ឆ្នាំ ៥៥០ មុនគ្រិស្តសករាជ)
- សម័យកាលព្រាហ្មណ៍និយម (ឆ្នាំ ៥៥០ មុនគ.ស ដល់ សតវត្សទី ១០ ឬ ១១ នៃគ្រិស្តសករាជ)
- សម័យកាលហិណ្ឌូនិយម (សតវត្សទី ១០ ឬ ១១ នៃគ្រិស្តសករាជ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន) ។
ត្រៃវេទ[កែប្រែ]
គម្ពីរវេទមាន៣ហៅថា ត្រៃវេទ ឬវេទបីគឺឫគ្វេទ សាមវេទ យជុវេទ៌។ ក្រោយមកគេបន្ថែមវេទមួយទៀតគឺអថវ៌វេទ។ គម្ពីរឫគ្វេទជាពាក្យឆន្ទ ពាក្យសម្រាបើសូត្រសរសើរអាទិទេព និងទេវៈៗផង សម្រាប់សូត្រសំបូងសម្រូង បួងសួង អង្វរកររអាទិទេព ទេវៈ សុំប្រសិទ្ធពរឱ្យបានសម្រេចតាមបំណង។ គម្ពីរសាមវេទជាពាក្យឆន្ទៈ ពាក្យកាព្យ សម្រាប់សូត្របន្ទន់ចិត្តអាទទិទេព ទេវៈនៅពេលធ្វើពិធីបូជាអាទិទេព ទេវៈ។ គម្ពីរយជុវេទ៌ជាពាក្យកម្រងកែវ ជាពាក្យសូត្របួងសួង សុំអាទិទេព ទេវៈឱ្យមកជូយ ដើម្បីឱ្យមានឫទ្ធិ តេជៈ បារមីមានជោគជ័យ និងជាកម្ពីចែងអំពីការធ្វើពលីកម្ម។ គម្ពីរអថវ៌វេទគឺជាគម្ពីរចែងអំពីមន្តអាគមគាថា អូមអាម ពូកែស័ក្តិសិទ្ធ សម្រាប់សូត្របណ្តេញ បំបាត់ឱបទ្រព ចង្រៃ ខ្មោច ព្រាយ បិសាច អារក្ស អ្នកតា ធ្មប់ អាបជាដើម និងសូត្រសម្រាប់ដាក់ស្នេហ៍ ធ្វើឱ្យគេស្រឡាញ់ ពេញចិត្ត មានសិសីសួស្តី មានស្នេហ៍មុខ និងសម្រាប់សូត្រឱ្យគេពិបាកវេទនា មានទុក្ខ ក្តៅក្រហាយវិនាសហេនហោចជាដើម។ ទោះបីគម្ពីរវេទមានបួនយ៉ាងណាក៍ដោយ គេនៅតែហៅថា ត្រៃវេទ ឬវេទបីដដែល។ ម្យ៉ាងទៀតវេទនីមួយៗនេះមានគម្ពីរអដ្ឋកថាមួយៗជាជំនួយពន្យល់ថែមទៀតដូចជា គម្ពីរព្រាហ្មណៈ គម្ពីរអារណ្យកៈ និងគម្ពីរឧបនិស័យ។ គម្ពីរព្រាហ្មណៈជាគម្ពីរនិយាយពន្យល់អំពីពិធីស័ក្តិសិទ្ធិរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍។ គម្ពីរអារណ្យកៈគឺជាគម្ពីរ ដែលចែងអំពីការរស់នៅក្នុងព្រៃ ដែលជាការរស់ដាច់អំពីសង្គមមនុស្ស។ គម្ពីរឧបនិស័ទ គឺជាគម្ពីរដែលត្រូវសិក្សា ស្វាធ្យាយ ភ្ជាប់នឹងគម្ពីរព្រាហ្មណៈ និងគម្ពីរអារណ្យកៈ[២]។