លីលាវតី

ភាគ​ទី ១

អ្នក​ស្គាល់​កតិកា​ (ខសន្យា, ច្បាប់) នៃ​ការ​លេង​កីឡា​នៅ​ពេល​ទស្សនា​ការ​ប្រកួត​កីឡា តែង​តែ​ទទួល​បាន​ភាព ស្រណុក​ស្រណាន​ច្រើន​ជាង​អ្នក​មិន​ស្គាល់​កតិកា​នៃ​ការ​លេង​កីឡា យ៉ាង​ណា​មិញ អ្នក​ស្គាល់ ​កតិកា​របស់​លោក រស់​នៅ​លើ​ពិភព​គឺ​ផែនដី​នេះ​តែងតែ​បាន​ប្រៀប​ជាង​អ្នក​មិន​ស្គាល់​កតិកា​របស់​លោក​យ៉ាង​នោះ​ដែរ ។

ពុទ្ធធម៌ជាពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះជិនស្រី បង្រៀនឲ្យមនុស្សយល់ដឹងកតិការបស់លោក ស្គាល់ការពិតរបស់លោក អ្នកយល់ដឹងពុទ្ធធម៌ជាអ្នកយល់ដឹងលោក គេនឹងលេងកីឡា ជាមួយនឹងលោកនេះដោយទឹកចិត្តអ្នកកីឡា គឺថា ញញឹមជានិច្ចនៅពេលចាញ់ ឬ នៅពេលឈ្នះ ទាំងនៅពេលសោយសុខ និង នៅពេលរងទុក្ខ ។

មនុស្សយើងចូលចិត្តអ្វីៗងាយៗ មើលអ្វីងាយៗ អាន-ស្តាប់-យល់អ្វីងាយៗប៉ុន្តែពុទ្ធធម៌ជាពាក្យប្រៀនប្រដៅល្អិតជ្រាលជ្រៅ ពិបាកស្តាប់ ពិបាកអាន ពិបាកយល់ណាស់ហេតុដូច្នេះបានជាមនុស្សមិនសូវចាប់អារម្មណ៍វិធីផ្សព្វផ្សាយពុទ្ធធម៌ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះសោត ក៏សំដៅយកការថែរក្សាប្រពៃណីដោយភាគច្រើនជាជាងឲ្យមនុស្សយល់ដឹងពុទ្ធធម៌ទើបបានផលមិនជាទីគាប់ចិត្ត ។

រឿងលីលាវតី (ลีลาวดี) ជា​ការ​លើកបង្ហាញ​ពុទ្ធធម៌​ក្នុង​រូប​បែប​ល្បើក​និទាន​ដោយ​មិន​ចាំបាច់​ឲ្យ​អ្នកអាន​ប្រើ​ខួរ​ក្បាល​គិត​ច្រើន​ពេក​ទេ​ខ្ញុំ​ប្រែ​សម្រួល​ចេញ​ពី​សៀវភៅ​របស់​លោក ធម្មឃោស (សាស្ត្រាចារ្យ សែង ចន្ទ្រង៉ាម, ศาสตราจารย์แสง จันทร์งาม) ដោយ​មាន​គោលបំណង​ចង់​ឲ្យ​ពុទ្ធធម៌​របស់​ព្រះ​បរមសាស្តា​ស្ថិត​នៅ​ជា​គូ​ផែនដី​ខ្មែរ​ជា​យូរ​អង្វែង​ ដើម្បី​ឲ្យ​ខេមរជន​ជា​ទូទៅ​យល់​ដឹង​ឲ្យ​ទូលំទូលាយ មានចិត្តស្លូតបូត មានសុជីវធម៌ និង សីលធម៌​ក្នុង​សង្គម​ដើម្បី​លើក​ទឹកចិត្ត​ខេមរជន​ឲ្យ​ស្រឡាញ់​ក្នុង​ការអាន​សៀវភៅ និង ដើម្បី​លើក​ស្ទួយ​វណ្ណកម្ម​អក្សរសាស្ត្រ​​ជាតិ ក្នុង​យុគសម័យ​បច្ចុប្បន្​នផង ។

ឆ្ងាយ​ពីជ្រោះ​ភ្នំហិមាល័យ (The Himalayan range)​ ទៅ​ទិស​ទក្សិណ​ (ខាង​ត្បូង​) នៃ​ដែនដី​ភារតរដ្ឋ(ឥណ្ឌា) ប៉ែក​ទិស​ឧត្តរ (ខាង​ជើង) មាន​ទីក្រុង​មួយ ឈ្មោះថា គោរក្ខបុរៈ (Gorakhpur) ត​អំពី​ក្រុង​នេះ​ទៅ​ទិសពាយ័ព្យ​តាម​ផ្លូវ​អយស្ម័យយាន (រថភ្លើង) ក្នុង​បល្លកញ្ចៈ មាន​ចម្ងាយ​ផ្លូវ​ប្រមាណ​ជា ៦ យោជន៍៍ ពួក​បូជនីយេសក៍ (pilgrim) ​នឹង​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​ដល់​ច្រាំង​ស្ទឹង​ អចិរវតី ដែល​ជា​ស្ទឹង​ធំ ១ ក្នុង​ចំណោមស្ទឹង​ទាំង ៥ គឺ មហានទី​គង្គា (the Ganga, the Ganges) មហានទីអចិរវតី (the Acirvati, the Rapti river) មហានទីយមុនា (the Yamuna) មហានទីសរភូ (the Sarabhu) និង មហានទីមហី (the Mahi) ស្ទឹងធំដែលហៅតាមគម្ពីរថេរវាទថា មហានទី​អចិរវតីនេះ​តែងផ្តល់ជំនោជោកជាំដល់មធ្យមប្រទេស (Madhyadesh) ប៉ុន្តែឥឡូវនេះនៅសល់តែដីខ្សាច់ និង ទឹកតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ឰដ៏ច្រាំងទិសទក្សិណនៃស្ទឹងនេះ យើង​ឃើញ​មាន​សំណាក​បាក់បែក (ruins) នៃ​ក្រុងសាវត្ថី (Śrāvastī, श्रावस्ती, Sāvatthī) ជារាជធានីនៃ កោសលរដ្ឋដ៏ល្បីរន្ទឺក្នុង​អតីតកាល​ដែល​ត្រូវ​បាន​រក​ឃើញ​ដោយបុរាណវិទូបច្ចឹមប្រទេស ។

កាលពីពុទ្ធសករាជ ២៥៥០ ឆ្នាំប្លាយកន្លងមកហើយ ទីក្រុងសាវត្ថីនាសម័យនោះរុងរឿងថ្កុំថ្កើងណាស់ ក្រៅតែពីក្រុងរាជគ្រឹះជារាជធានីនៃមគធរដ្ឋចេញគ្មានក្រុងណាក្នុងមធ្យមប្រទេស ប្រៀបផ្ទឹមនឹងក្រុងសាវត្ថីបានឡើយ ចាប់តាំងពីជើងភ្នំហិមាល័យរហូតដល់ច្រាំងស្ទឹងគង្គាចាត់ជាក្រុង ល្អឯកជាង ក្រុងដទៃទៀតក្នុងដែនដីជម្ពូទ្វីប ក្រុងពារាណសី សាកេតុ កបិលព័ស្តុ និង ក្រុងផ្សេងៗទៀតសុទ្ធតែស្ថិតនៅក្នុងខណ្ឌសីមា ឬ ជាក្រុងបរិវាររបស់សាវត្ថីទាំងអស់ប្រៀបបីដូចជាហ្វូងតារាករក្នុងដែននភាល័យជាបរិវាររបស់ព្រះរជនីករដូច្នោះ ។

ក្នុងក្រុងសាវត្ថីនេះឯង ព្រះបរមសាស្តារបស់យើងបានទ្រង់ប្រថាប់នៅអស់រយៈពេល ២៥ ព្រះវស្សាយូរជាងកន្លែងណាៗទាំងអស់ ។ ព្រះអង្គប្រថាប់នៅក្នុងវត្តជេតវ័នដែល អនាថបិណ្ឌិក សេដ្ឋីសាងថ្វាយអស់រយៈពេល ១៩ ព្រះវស្សា និង ប្រថាប់នៅក្នុងវត្តបុព្វារាមដែលនាងវិសាខា មហាឧបាសិកាសាងថ្វាយអស់រយៈពេល ៦ ព្រះវស្សា ។

ព្រះអង្គទ្រង់បានអាស្រ័យទីក្រុងសាវត្ថីនេះជាទីប្រកាសផ្លូវនៃបរមសុខដ៏ប្រសើរដល់អស់ វេនេយ្យសត្វច្រើនរាប់ពុំបានប្រមាណពុំត្រូវ ។អ្នកក្រុងសាវត្ថីជាច្រើនដែលបដិបត្តិ តាមសម្មាមគ្គ ដែលព្រះអង្គត្រាស់បង្រៀនប្រៀនប្រដៅបានចូលដល់សុគតិហើយ ។

ឥឡូវនេះ ក្រុងសាវត្ថីបានក្លាយជាក្រុងអតីតកាលទៅហើយ ប្រាសាទ រាជមន្ទីរ ខ្លោងទ្វារកូដាគារ និង ទេវាល័យដែលធ្លាប់តែឈរបង្អួតរាងត្រដែតត្រដឹមស្កឹមស្កៃបានប្រែក្លាយជា គំនរ ឥដ្ឋ គំនរដីដ៏រកប្រយោជន៍គ្មានទៅហើយ ទីក្រុងសាវត្ថីដែលធ្លាប់តែអ៊ឹកធឹកគគ្រឹកគគ្រេងដោយ សម្លេងទាំង ៦ គឺ រនាត គងវង់ ស្រឡៃ សម្ភោរ ស្គរធំ និង ពិណ ហើយ និង មីរដេរដាសដោយ សេដ្ឋីគ្រហបតី សមណៈព្រាហ្មណាចារ្យ ឈ្មួញដង្ខៅជនានុជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈបានប្រែ ក្លាយទៅជាដងព្រៃដ៏ស្ងាត់ច្រងំ ជាទីសណ្ឋិតនៅនៃពួក ព្រាយបិសាច និង សត្វព្រៃ សមដូច ពុទ្ធតម្រាស់ថា យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្វន្តំ និរោធធម្មំ ប្រែថា "ធម្មជាតណានីមួយ រមែងមានការ កើតឡើងជាធម្មតា ធម្មជាតទាំង អស់នោះរមែងមានការរលត់ទៅវិញជាធម្មតា" ។ ពាក្យពេចន៍នេះ ជាអមតវាចារបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ ។ ទីក្រុងសាវត្ថីបានកើតឡើងហើយក៏រលត់ទៅវិញតាមសភាព របស់សង្ខារសមដូចពុទ្ធតម្រាស់ មែន ប៉ុន្តែក្នុងអតីតកាល ក្រុងសាវត្ថីនេះជាប្រភពនៃធម្មនិទានផ្សេងៗក្នុងព្រះត្រៃបិដក អដ្ឋកថា ជាដើម តទៅនេះ នឹងលើកយកតែសាច់ រឿងខ្លះ ដើម្បីបន្ថែមចំណេះដឹងដល់អ្នកត្រូវការចេះ ដឹងច្រើនម្យ៉ាង និង ដើម្បីបន្ថែមបីតិប្រាមោទ្ធដល់អ្នកប្រាថ្នានឹងស្រាកស្រាលសម្រាលចិត្តដែលកើតចេញពីអត្ថរសនៃធម៌ ក្នុងរឿងលីលាវតីនេះម្យ៉ាងរឿងលីលាវតីនេះនឹងចុះផ្សាយនៅក្នុងវេបសាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរត្រង់ធម្មនិទាននេះបន្តិចម្តងៗទៅជារឿយលុះត្រាតែដល់អវសាននៃរឿងនេះ សូមប្រិយមិត្រអ្នកអានចាំតាមដានលំអានរឿងនេះដូចតទៅ ៖

ក្មេងចណ្ឌាល

សាយណ្ហកាល​កំពុង​ឈានចូល​មក ព្រះទិនករកំពុងចរចុះទាបហៀបនឹងលិចដងព្រៃឰដ៏ត្រើយ បច្ឆិមទិសនៃមហានទីអចិរវតី (Aciravati, Rapti river) ផ្នត់​ពពក​ដ៏​មីរ​ដេរដាស​លើ​ដែន​នភាល័យប៉ែកបច្ឆិមទិសបានត្រូវពន្លឺ ព្រះពាន់រង្សីចែងចាំងឡើងពណ៌ក្រហមច្រាលរន្ទាលឆ្លាស់ខ្មៅនឹងលឿងគួរឲ្យពិចពិលរមិលមើល ពន់ពេក ។

ហ្វូងបក្សាបក្សីហើរលះបង់ចោលគោចរដ្ឋានជាហ្វូងជាហ្វាយវិលត្រឡប់ទៅកាន់ សម្បុក ចំណែកឯពួកគោបាលឯណោះវិញកំពុងកៀងគោអំពែត្រឡប់ទៅកាន់ភូមិលំនៅឋានរបស់ខ្លួន បោះបង់ចោលក្សេត្រភូមិ និង សំយាបព្រៃឲ្យស្ថិតនៅនាកណ្តាលក្តីស្ងាត់ច្រងំនៃសាយណ្ហកាល ។

ក្សិណនោះ រេវត្តៈកុមារក្មេងកម្លោះនៃភូមិចណ្ឌាលកំពុងដើរតយង៉យទើលងើលតាម ក្រោយ គោរបស់គេសំដៅឆ្ពោះទៅកាន់ភូមិដែលមើលទៅឃើញលឹមៗនៅខាងមុខឯណោះ សម្បុរ កាយរបស់គេឡើងខ្មៅគគ្រីមគគ្រើម សូចិនាឲ្យឃើញថាជាអ្នកធ្វើការងារធ្ងន់ សម្លៀកបំពាក់ ដាច់ដាចរហែករហុយសឲ្យឃើញទុគ្គតភាពរបស់គ្រួសារ មែនពិត ឪពុករបស់គេ មានមុខ របរ ខាងការកាប់ឧសលក់ រាល់បុព្វណ្ហសម័យ ឪពុកគេតែងបររទេះចូលទៅដងព្រៃ ដើម្បីរកឧស ហើយ និង វិលត្រឡប់មកផ្ទះវិញក្នុងសាយណ្ហសម័យ លុះព្រឹកឡើង ក៏យកឧស ផ្ទុកពេញ រទេះ បរចូលទៅលក់ក្នុងក្រុងសាវត្ថីជាប្រចាំ ហើយក៏វិលត្រឡប់មកវិញមួយអន្លើ ដោយស្បៀងអាហារ និង សម្លៀកបំពាក់បន្តិចបន្តួច ។

ឪពុករបស់រេវត្តៈកុមារមានមេគោឆ្មាត់ ១ ក្បាល និង គោព្រោះ២ ក្បាលទៀតសម្រាប់ទឹម ។ រេវត្តៈកុមារតែងតែកៀងគោទាំងនោះទៅបន្ស៊ីតិណជាតិតាមក្សេត្រភូមិ និង សំយាបព្រៃប៉ែក ឧត្តរទិសនៃមហានទីអចិរវតីជាមួយនឹងពួកក្មេងគ្រាមវាសីជាទិនានុទិនជាប់មិនដាច់ ក៏ប៉ុន្តែតាម ធម្មតា រេវត្តៈកុមារចូលចិត្តនៅម្នាក់ឯងស្ងាត់ៗមិនសូវទៅប្រឡែងលេងជាមួយនឹងមិត្តភក្តិទេ ពីព្រោះក្លើៗទាំងនោះច្រើនតែនាំគេទៅបង្កជម្លោះប្រវាយប្រតប់នឹងពួកក្មេងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ជា រឿយៗ ជួនកាលដល់ថ្នាក់រងរបួសស្នាមត្រឡប់មកវិញក៏មាន ។ ជម្លោះទាស់ទែងទាំងនេះ បណ្តាលមកពីពួកក្មេងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍បណ្តុះគំនិតស្អប់ខ្ពើមពួកក្មេងចណ្ឌាលដោយសម្តែង អាកប្បកិរិយាមើលងាយមើលថោកដោយប្រការផ្សេងៗ ។

ល្ងាចថ្ងៃនេះ គេត្រូវកៀងគោត្រឡប់មកផ្ទះវិញតែម្នាក់ឯង ត្បិតមិត្រសម្លាញ់ដែលឃ្វាលគោជា មួយគ្នាបានវិលត្រឡប់មកផ្ទះវិញយូរហើយ លុះមកដល់កំពង់ទឹកក្បែរភូមិ គេក៏កៀងគោឲ្យចុះផឹក ទឹកហើយខ្លួនឯងក៏ចុះងូតទឹកក្នុងស្ទឹងអចិរវតី ខណៈដែលកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងទឹកនោះ គេមិនភ្លេចនឹងបែរមុខទៅទិសខាងលិចហើយគយគន់មើលព្រះទិវាករពណ៌ក្រហមច្រាលដែលកំពុងចរចុះ អស្តង្គតកាន់ផ្ទៃទឹកនោះទេ ដាក់ដៃទាំងទ្វេពាតនៅចន្លោះដើមទ្រូងហើយក៏សូធ្យមន្តថ្កើងព្រះបារមី នៃព្រះសុរិយទេពជាម្ចាស់រហូតដល់ព្រះទិវាករអស្តង្គតរលត់បាត់ទៅ ទើបយកដៃទាំងពីរក្បង់ទឹក លើកឡើងហើយបង្ហូរចុះវិញព្រមទាំងអធិដ្ឋានសូមជ័យជម្នះចូរកើតមានដល់ខ្លួន និង ចណ្ឌាល ទាំង ពួង រេវត្តៈកុមារតែងតែធ្វើយ៉ាងនេះជាប្រចាំ គេគិតរំពឹងក្នុងចិត្តនៅពេលដែលដើរតាម ក្រោយ គោ ត្រឡប់ទៅកាន់ភូមិវិញថា "ថ្មើរណេះ ពុកមុខជាវិលត្រឡប់មកពីក្រុងសាវត្ថីវិញ ហើយ ព្រឹកមិញនេះ ពុកសន្យាថានឹងទិញភួយថ្មីមកផ្ញើ ថ្មើរណេះ ភួយថ្មីប្រហែលជារងចាំ នៅឯផ្ទះហើយ តាំងពីពេល នេះតទៅ នឹងដេកនៅសុខស្រួលមិនខាន" គេនឹកញញឹមក្នុងចិត្ត កាលបើគិតស្មានថាខ្លួនឯង នឹងបាន ភួយថ្មី ព្រោះគេបានដេកនៅរងាមកតាំងពីដើមហេមន្តរដូវ ម្លេះ ការដែលគេមិនបានភួយថ្មីនៅគ្រាមុន ក៏ព្រោះតែឪពុកមានកិច្ចរវល់ត្រូវចាយវាយទ្រព្យទៅ ក្នុងផ្ទូវដទៃ ទើបប្រាក់មិនគ្រប់គ្រាន់នឹង ទិញ ភួយឲ្យកូនប្រុសជាទីស្រឡាញ់តែមួយគត់របស់ខ្លួន បានទើបនឹងគ្រប់គ្រាន់នៅគ្រានេះឯង លុះ ត្រឡប់ មកដល់ផ្ទះវិញហើយ ជួសនឹងបានភួយថ្មីដូច គេគិតស្មានទុក រេវត្តៈកុមារបែរជាបាន ទទួល ដំណឹងថ្មីមួយដែលគេចាត់ទុកថាជាដំណឹងអាក្រក់ គួរសម ដោយហេតុថា ឪពុកស្រដី ឡើងក្រោយ ពីអាហារពេលល្ងាចថា "នែរេវត្តៈកូន ! ថ្ងៃនេះ លោកសុមង្គលគ្រហបតីឯក្រុង សាវត្ថី ដែលទទួល ទិញ ឧសពុកជាប្រចាំមកយូរហើយនោះ បានមានប្រសាសន៍នឹងពុកថា លោកត្រូវការក្មេងប្រុសម្នាក់ គាត់គិតថ្លៃឈ្នួលឲ្យ ១ ថ្ងៃ ១ កហាបណៈ លោកទទូចឲ្យពុកជួយរកក្មេងឲ្យ ពុកទើបជម្រាបប្រាប់លោកថា ខ្ញុំប្របាទមាន កូនប្រុសម្នាក់អាយុ ១៥ ឆ្នាំ បើលោកម្ចាស់ត្រូវការ ខ្ញុំប្របាទនឹងនាំមកផ្ទុកផ្តាក់ជូន លោក គ្រហបតីប្រាប់ថាបើបានកូនប្រុសរបស់លោក រឹតតែប្រសើរ លោកនឹងគិតថ្លៃឈ្នួលឲ្យជា ទ្វេភាគ ពុកបានប្រឹក្សាជាមួយនឹងម៉ែឯងហើយ សម្រេចថា គួរឲ្យឯងទៅ ឯងនឹងថាយ៉ាងម៉េច"រេវត្តៈកុមារអង្គុយឈ្ងោកមុខចុះស្ងៀម មិនបានឆ្លើយតបថា ដូចម្តេចទេ ម្តាយមើលអាកប្បកិរិយា ទៅដឹងថាកូនប្រុសមិនចង់ទៅ ទើបស្រដីឡើងថា "កូនមាសម្តាយ! ចូរកូនទៅរស់នៅនឹង លោកគ្រហបតីចុះ បើកូនទៅរស់នៅជាមួយនឹងលោក ម្តាយគិតថាកូននឹងបានទទួល ប្រយោជន៍ច្រើនយ៉ាង ប្រាក់ថ្លៃឈ្នួលដែលកូនបានទទួលពីលោកគ្រហបតី បើនៅសល់ពី ការចាយវាយ ក៏សន្សែសន្សំរួបរួមទុកហើយក៏ផ្ញើមកឲ្យឪពុកម្តាយចាយខ្លះ វាជាការជួយ ទំនុកបម្រុងឪពុកម្តាយចិញ្ចឹមជីវិត ឪពុកឯង និង ម្តាយមួយថ្ងៃៗកាន់តែចាស់ទៅៗ កម្លាំងវាំងជា កាន់តែថមថយខ្សោយចុះរាល់ថ្ងៃ គង់នឹងមិនមានកម្លាំងកំហែងល្មមនឹងធ្វើការរកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត បានល្អដូចមុនទេ ឪពុកម្តាយត្រូវពឹងពាក់អាស្រ័យកូន ម្យ៉ាងទៀត កាលបើកូនចូលទៅរស់នៅ ក្នុងទីក្រុង កូននឹងយល់ដឹងរឿងរ៉ាវផ្សេងៗ ការណ៍នេះកូននឹងបានចំណេះឈ្លាសវៃពិទ័គ្ធក្នុង កុសលោបាយរកទទួលទានសម្រាប់ខ្លួនតទៅមុខ មិនបាច់ព្រួយបារម្ភពីឪពុកម្តាយទេ ចូរកូន ព្រួយបារម្ភពីខ្លួនឯងឲ្យមែនទែន យើងទាំងពីរនាក់ចាស់ណាស់ហើយ សេចក្តីសុខសម្រាប់ មនុស្សចាស់គឺ ការដែលបានឃើញកូនមាន ចំណេះវិជ្ជា សិរី សម្បត្តិ សុខ ចូរទៅរស់នៅ ជាមួយនឹងលោកគ្រហបតីចុះ ណៈកូន ! " និយាយហើយម្តាយក៏យកដៃអង្អែលខ្នងកូនប្រុស ដោយសេចក្តីសន្តោសប្រណី ។

រេវត្តៈកុមារនៅស្ងៀមឈឹង ដោយទឹកចិត្តពិត គេមិនចង់ទៅទេ ប៉ុន្តែលុះបានស្តាប់ហេតុផលរបស់ ម្តាយគេហើយ គេក៏ចិត្តទោរទន់ ប៉ុន្តែប្រកែកថា "ប៉ុន្តែលោកគ្រហបតីហ្នឹងជាមនុស្សវណ្ណៈ ព្រាហ្មណ៍មិនមែនឬ" ឪពុកប្រញាប់ឆ្លើយភ្លាមថា "ត្រឹមត្រូវហើយ ពិតតែលោកជាមនុស្សវណ្ណៈ ព្រាហ្មណ៍មែន តែថាកូនមិនបាច់ខ្វល់ចិត្តថានឹងបានទទួលការប្រមាថមើលងាយពីលោកទេ ពុកបានទាក់ទងធ្វើជំនួញជាមួយនឹងលោកអស់កាលយូរអង្វែងរហូតដល់ស្គាល់ចិត្តរបស់លោក ហើយ ពិតតែលោកជាមនុស្សវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដែលកើតពីព្រះឱស្ឋរបស់ព្រះព្រហ្មមែន ប៉ុន្តែលោកមិនប្រកួចប្រកាន់ស្រទាប់វណ្ណៈទេ ចំពោះរឿងនេះ ពុកធានារ៉ាប់រងបាន" ។

នៅទីបំផុត រេវត្តៈកុមារក៏ទទួលពាក្យឪពុកថានឹងទៅ ប៉ុន្តែមិនមែនទៅដោយស្ម័គ្រចិត្តទេ សុខចិត្តទៅព្រោះតែយោគយល់ដល់ឪពុកម្តាយប៉ុណ្ណោះ រាត្រីថ្ងៃនោះ គេគេងពុំលក់ឡើយ ត្បិតគិតកណ្តក់ក្នុងចិត្តក្នុងការដែលនឹងត្រូវចូលទៅរស់់នៅក្នុងក្រុងសាវត្ថីត្រង់កណ្តាលហ្វូង មនុស្សចម្រុះវណ្ណៈ សូម្បីបើឪពុកបានធានារ៉ាប់រងហើយថាលោកគ្រហបតីជាមនុស្សល្អ ក៏ដោយ គេអត់នឹងកាត់ស្មានហេតុការណ៍ទៅក្នុងទុទិដ្ឋិនិយមមិនបាន ពីព្រោះគេធ្លាប់ជួបប្រទះ មកហើយ រួចក៏ធ្លាប់តស៊ូមកហើយជាមួយនឹងទិដ្ឋិមានះដ៏រឹងរបឹងរបាញរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ អាកាសធាតុថ្ងៃនោះរងាខ្លាំងណាស់ ភួយផ្ទាំងតូចរបស់គេដណ្តប់បានផុតមុខផុតក្រោយ គេហាក់នឹងថាកំពុងគេងលើកំពូលភ្នំកៃលាស សព្វបើរងាញ័រញាក់ម្តេចម្តា នៅក្នុងជម្រៅ ដួងចិត្តវិញ គេនៅតែនឹកកក់ក្តៅក្នុងចិត្តត្បិតបាននៅនែបនិត្យជិតឪពុកម្តាយបង្កើត កាលបើ ចូលទៅរស់នៅក្នុងទីក្រុងនាកណ្តាលជំនុំមនុស្សវណ្ណៈផ្សេងៗហើយ គេនឹងស្រងេះស្រងោច កណ្តោចកណ្តែងអម្បាលណាហ្ន! រេវត្តៈ កុមារគិតគន់ពន់រែកក្នុងរឿងនេះរហូតរាត្រីកាល ។

លុះថ្ងៃព្រឹកឡើង រេវត្តៈកុមារក៏ជម្រាបលាម្តាយរបស់ខ្លួនហើយក៏ដើរតាមក្រោយឪពុកឆ្ពោះទៅ កាន់ក្រុងសាវត្ថី សម្លេងម្តាយគេស្រែកផ្តាំផ្ញើជាលើកចុងក្រោយថា"ទៅនៅជាសុខចុះ កូនមាស ម្តាយ! ចូរកុំភ្លេចថាយើងជាមនុស្សចណ្ឌាលដ៏ថយថោក ចូរធ្វើ ខ្លួនឲ្យគត់មត់ស្រគត់ស្រគំ តាំង ចិត្តប្រណិប័តន៍បម្រុងបម្រើលោកគ្រហបតីឲ្យបានល្អ ចូរចាំបណ្តាំរបស់ម្តាយទុក ណៈកូន ! " ពាក្យពេចន៍របស់ម្តាយបានក្លាយជាឱសថទិព្វជួយ ស្រោចស្រពដួងចិត្តរបស់គេគ្រប់ពេលវេលា ។

កន្លែងថ្មី-ជីវិតថ្មី

កាលបើមករស់នៅក្នុងក្រុងបានមិនយូរប៉ុន្មាន រេវត្តៈកុមារក៏ដឹងបានថាលោកគ្រហបតីជា កណ្យាណជនពិតដូចឪពុកគេនិយាយប្រាប់សព្វគ្រប់ប្រការ ដោយអាស្រ័យមេត្តាករុណា របស់ លោក រេវត្តៈកុមារបានទទួលសម្លៀកបំពាក់ថ្មី ភួយថ្មី និង ជីវិតថ្មី គេមានឱកាសបានសិក្សារៀនសូធ្យអក្ខរសម័យពីព្រាហ្មណ៍អ្នកស្ទាត់ជំនាញក្នុងត្រៃវេទម្នាក់ដែលលោកគ្រហបតី ជួលមកឲ្យ បង្រៀន ជួសនឹងរស់នៅក្នុងឋានៈជាក្មេងបម្រើរេវត្តៈកុមារត្រឡប់ជាបានទទួលសេចក្តីស្រឡាញ់ អាណិតបីដូចជាកូនប្រុសរបស់លោក គេមានសេចក្តីសុខច្រើនជាងកាល ដែលរស់នៅឯផ្ទះ ទ្វេឡើង ប៉ុន្តែក៏មិនភ្លេចថាខ្លួនជា មនុស្សចណ្ឌាលមានឋានៈត្រកូលតូចទាបដែរ គេទើបប្រព្រឹត្តខ្លួន គត់មត់ស្រគត់ស្រគំជានិច្ចខ្នះខ្នែងរៀនសូធ្យ និង ធ្វើការងារដោយសេចក្តីមិនធ្វេសប្រហែស ទើបបានជាទីស្រឡាញ់ទុក ចិត្តរបស់លោកគ្រហបតីកាន់តែច្រើនឡើង ។

លោកគ្រហបតីជាថៅកែជំនួញធំម្នាក់នៅក្នុងទីក្រុងសាវត្ថី លោកតែងនាំរទេះ ៥០០ នឹម ផ្ទុក ទំនិញបរទៅលក់តាមស្រុកភូមិផ្សេងៗក្នុងជនបទស្ទើរទូទាំងដែនដីជម្ពូទ្វីបទម្រាំនឹងវិលត្រឡប់ មកដល់ក្រុងសាវត្ថីវិញម្តងៗ ត្រូវចំណាយពេលរាប់ខែ លោកគ្រហបតីមានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ ជយសេនមានអាយុស្របាក់ស្របាលដំណាលនឹងរេវត្តៈកុមារហើយស្រឡាញ់ ចូលចិត្តរេវត្តៈកុមារពន់ពេកណាស់ មានកូនស្រីច្បងឈ្មោះ កណិការ និង កូនស្រីពៅ ឈ្មោះលីលាវតីទាំងពីរនាក់នេះលោកគ្រហបតីឲ្យរស់នៅលើប្រាសាទជាន់ខ្ពស់ ខាងលើ មាននាងទាសីចាំប្រណិប័តន៍បម្រើជាប្រចាំ ក្នុងគ្រាដែលមានបុណ្យនក្ខត្តឫក្សធំៗ ប៉ុណ្ណោះទោះអនុញ្ញាតឲ្យចុះមកអភិរមរីករាយរអាករពាយបាន ប៉ុន្តែកាលដែលលោកគ្រហបតី មិននៅគេហដ្ឋាន នាងទាំងពីរក៏ចុះមកលេងកំសាន្តខាងក្រោមជាអាចិណ្ណ ពីព្រោះនាង គ្រហបតានីជាម្តាយមិនសូវប្រិតប្រៀងប្រពៃណីបុរាណដូចយ៉ាងលោកគ្រហបតីជាឪពុកទេ ។

គ្រាមួយនោះ នៅពេលដែលលោកគ្រហបតីមិននៅគេហដ្ឋាន ត្រូវធ្វើដំណើរទៅប្រកបជំនួញ ជួញប្រែឯដែនកាសី មួយខែប្លាយទៀតទើបវិលត្រឡប់មកដល់ក្រុងសាវត្ថីវិញទាំងលោកក៏ បាននាំជ័យសេនជាកូនប្រុសទៅជាមួយដែរ ដើម្បីឲ្យបានមើលឃើញ និង គយគន់មើលវិធីការ ជំនួញ មើលឃើញស្រុកទេស និង ពួកជនក្នុងតំបន់ផ្សេងៗអាចនឹងមានចំណេះចេះគិតកាញ់ ទូលំទូលាយ និង ចេះប្រកបរបរពាណិជ្ជកម្មបានយ៉ាងល្អតទៅអនាគត នាងព្រាហ្មណីជាម្តាយ បានឱកាសក៏នាំកូនស្រីទាំងពីរចេញដើរលំហែកាយតាមសួនឧទ្យាន តាមទេវាល័យ និង ទីប្រជុំជន ពេលខ្លះក៏ហួសទៅលេងទឹកក្នុងស្ទឹងអចិរវតី ក្នុងកំឡុងពេលនោះឯង រេវត្តៈកុមារ កម្សត់ត្រូវទទួលរងទុក្ខអភិក្រម ។

គេចាប់ផ្តើមរអៀសខ្លួនថាកំពុងត្រូវនាងព្រាហ្មណី និង កណិការសំឡក់សម្លឹងមើលដោយ ក្រសែភ្នែកសម្តែងភាពជាបច្ឆាមិត្រ គេមិនសប្បាយចិត្តសោះគិតថា ខ្លួនមុខជាធ្វើអ្វីខុសម្យ៉ាង មិនខាន ទើបជាហេតុឲ្យត្រូវផ្តោតសម្លឹងមើលបែបនោះ ក្មេងកម្លោះងាករេបែរមកពិចារណា ត្រួតត្រាមើលខ្លួនឯងយ៉ាងល្ងិតល្អន់ ប៉ុន្តែគិតមិនឃើញថាខ្លួនបានធ្វើអ្វីខុសទេ ការងារក្នុង មុខបាឋដែលដាក់ឲ្យ មិនមានខ្ចោះខ្វះចន្លោះថ្លោះធ្លោយអ្វីទេ កិរិយាឫកពាគេក៏សំរួមរវាំងបាន យ៉ាងល្អល្អះតាមដែលបានទទួលការប្រៀនប្រដៅមក ប៉ុន្តែដើម្បីជាការមិនប្រមាទទ្វេធ្វេស រេវត្តៈកុមារបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះកាតព្វកិច្ច និង កិរិយាមារយាទឲ្យកាន់តែល្អប្រសើរឡើង ទុកជាម្លឹងក៏ដោយ អាកប្បកិរិយារបស់ម្តាយកូនទាំងពីរក៏នៅតែមិនផ្លាស់ប្តូរដដែល ។ នៅថ្ងៃមួយ ខណៈដែលរេវត្តៈកុមារកំពុងជួតត្រដុសផ្ទៃឥដ្ឋប្រាសាទតាមធម្មតា នាងកណិការគាប់ ជួនដើរកាត់មក គ្រាន់តែសំឡឹងឃើញរេវត្តៈកុមារភ្លាម នាងក៏ម្នីម្នា លើកជាយសម្ពត់ភូសាឡើង បិទមាត់ និង ច្រមុះ ចងចិញ្ចើមសម្តែងអាការៈមើលងាយមើល ថោកទាំងរអ៊ូរងាំរង៉ូវនូវអ្វីម្យ៉ាងហើយក៏ដើរចៀសចេញទៅ ។ គ្រាមួយទៀត គេបានលបស្តាប់ឬម្តាយកូនសន្ទនាគ្នាក្នុងបន្ទប់ថា"បពិត្រអ្នកម៉ាក់ ! អង្កាល់ណាបានអាក្មេងចណ្ឌាលកាកមនុស្សនឹងគេចចេញពីផ្ទះយើង"នាងព្រាហ្មណីឆ្លើយថា "មែនហ្នឹងណៈ ម៉ាក់កំពុងតែគិតរឿងហ្នឹងដែរ ទោះជាយ៉ាងណា ក៏ដោយ ម៉ាក់ត្រូវតែកម្ចាត់វាចេញទៅឲ្យទាល់តែបាន ម៉ាក់នៅទ្រាំមើលកាឡកណ្ណីចង្រៃនេះ តទៅទៀតមិនបានទេ "នាងកណិការនិយាយទាំងឆុរឆាវហេវហាវថា "កូនមិនយល់សោះថា ហេតុអីបានជាលោកប៉ាសុខចិត្តបន្ទន់បន្ទាបកិត្តិយសដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់វណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិទៅទទួលយកតួចង្រៃចង្រោកចូលមកទុកក្នុងផ្ទះយ៉ាងនេះ ប៉ាមិនខ្លាចប្រឡាក់ប្រឡូសដោយ អពមង្គលឬយ៉ាងណាអេះ" នាងព្រាហ្មណីនិយាយបន្ទរទៀតថា "ប៉ាឯងធ្វើហ្នឹងហាក់បីដូចជាមនុស្សវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍សាបសូន្យអស់រលីងអំពីដែនដីជម្ពូទ្វីប ហើយអញ្ចឹង បើប៉ាឯងនៅតែ ធ្វើអញ្ចឹងតទៅទៀត ម៉ាក់ប្រហែលជានៅទ្រាំមើលមុខអ្នកក្រុង សាវត្ថីមិនបានទៀតទេ" អាស្រ័យពាក្យពេចន៍ទាំងអម្បាលម៉ាននេះ រេវត្តៈកុមារទើបដឹងច្បាស់ថាអត្តចរិតជាសត្រូវរបស់ ចៅហ្វាយនាយបណ្តាលមកពីចណ្ឌាលភាពរបស់គេហ្នឹងឯង មិនមែនព្រោះអសុក្រិតភាពក្នុងការងារ ឬ ចរិយាមារយាទនោះទេ ហេតុដូច្នេះគ្មានមធ្យោបាយណាដោះស្រាយបានឡើយ ក្រៅតែពីស្លាប់ហើយទៅចាប់កំណើតថ្មីក្នុងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ ពុំនោះសោតទេ ក៏រត់គេចចេញពី ផ្ទះដ៏សែនទោម្នេញនោះទៅ អាកប្បកិរិយាជាអរិភាពរបស់ចៅហ្វាយនាយមើលទៅហាក់ដូច ជាធ្ងន់ធ្ងរឡើង រេវត្តៈកុមារត្រូវផ្តាច់បង់នូវសិទ្ធិផ្សេងៗដែលធ្វាប់បានទទួល និង ត្រូវបង្ខិតបង្ខំឲ្យ ធ្វើការងារកាន់តែធ្ងន់ឡើងៗដូចយ៉ាងទាសករដទៃទៀត ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការធ្វើ កិច្ចការលំបាក គេអាចល្មមនឹងស៊ូទ្រាំបាន ព្រោះកាលដែលនៅរស់ជាមួយនឹងឪពុកម្តាយ គេធ្លាប់លំបាកមកហើយ ប៉ុន្តែការដែលនឹងទទួលជំនេរជេរស្តីដោយពាក្យសម្តីទ្រគោះបោះ បោកផ្សេងៗនេះ ទើបជាហេតុឲ្យគេមិនអាចធន់ទ្រាំបាន នៅពេលដែលឪពុករបស់គេមក អើតងើតនាល្ងាចថ្ងៃមួយ គេបានបូរបាច់រ៉ាយរ៉ាប់ប្រាប់សេចក្តីទុក្ខព្រួយឲ្យឪពុកស្តាប់សព្វគ្រប់ ហើយសុំឪពុកត្រឡប់ទៅនៅផ្ទះដើមវិញ ប៉ុន្តែត្រូវឪពុកហាមឃាត់ ប្រាប់ថា "ចូរស៊ូទ្រាំទៅណៈកូន ! ចូរខិតខំធ្វើអំពើល្អឡើង ជួលកាលអំពើល្អរបស់កូន ក៏អាចនឹងឈ្នះចិត្ត របស់គេក៏បាន បើអត់ទ្រាំមិនបានទេ នឹងត្រឡប់ ទៅនៅផ្ទះជាមួយនឹងឪពុកវិញក៏បាន ប៉ុន្តែគប្បីបង្អង់រងចាំឲ្យ លោកគ្រហបតីត្រឡប់មកគេហដ្ឋានវិញសិនសឹមជម្រាបលាលោក ត្រឡប់ទៅវិញ" ។

រេវត្តៈកុមារស៊ូទ្រាំនៅតទៅទៀតតាមពាក្យណែនាំរបស់ឪពុក មុនគេងរាល់យប់ គេតែងតែសូធ្យ មន្តអង្វរព្រះសិវៈជាម្ចាស់ដើម្បីជួយបណ្តាលឲ្យលោកគ្រហបតីឆាប់វិលត្រឡប់មកវិញ ព្រះជាម្ចាស់ឰដ៏សគ្គាល័យហាក់បីដូចជាបានឮសម្លេងយំយែកក្នុងដួងចិត្តរបស់គេ ត្បិតមក មិនយូរប៉ុន្មាន លោកគ្រហបតីក៏និវត្តមកពិតមែន រេវត្តៈកុមារបែរជាបានទទួលសិទ្ធិសព្វយ៉ាងដូច ដើមវិញ នាងព្រាហ្មណី និង កណិការត្រឡប់ជាបដិបត្តិចំពោះគេយ៉ាងបាតដៃជាខ្នងដៃ ទាំងម្តាយទាំងកូនបានសម្តែងសេចក្តីមេត្តាត្រាប្រណីដល់គេយ៉ាងចេញមុខចេញមាត់ ប៉ុន្តែ រេវត្តៈកុមារដឹងថាទង្វើទាំងអស់គេក្លែធ្វើដើម្បីផ្គាប់ផ្គន់លោកគ្រហបតីប៉ុណ្ណោះ យ៉ាងណាក៏ ដោយ រាល់ពេលវេលាដែលលោកគ្រហបតីនៅគេហដ្ឋាន គេក៏មានសេចក្តីសុខស្ទើរតែភ្លេច បាត់អស់សេចក្តីទុក្ខសោកដែលបានទទួលនៅពេលដែលលោកមិននៅ លុះពេលតមកមិនយូរ ប៉ុន្មាន លោកគ្រហបតីក៏ត្រូវចាកចេញទៅធ្វើជំនួញទៀត ម្តងនេះ នាងព្រហ្មណីក៏ចាប់ផ្តើម កំញើញពាធាទៀតថា "ឯងធ្វើបានល្អណាស់ អាគម្រក់ ! ការដែលឯងមិនប្រាប់ឲ្យប្តីអញដឹង ជាការល្អហើយ ប៉ុន្តែទោះបីជាឯងប្រាប់គាត់ក៏ដោយ ក៏គាត់មិនជឿដែរ ដើម្បីជារង្វាន់ដល់ឯង ចាប់តាំងពីថ្ងៃនេះជាដើមទៅ ឯងតោងតែទៅនៅក្នុងខ្ទមក្រោយប្រាសាទឯណោះ អញទ្រាំនៅ រួមជាមួយនឹងអាចង្រៃឯងយូរហើយ" ។

នៅល្ងាចថ្ងៃនោះ រេវត្តៈកុមារត្រូវឱបក្រសោបយកបង្វេចសម្លៀកបំពាក់របស់ខ្លួនទៅនៅក្នុង កូនខ្ទមតូចក្នុងសួនច្បារក្រោយប្រាសាទ គេបានទទួលបញ្ជាឲ្យធ្វើការងារក្នុងចម្ការ ដូចជា ដងទឹក ស្រោចដើមឈើ ចាំងស្មៅ ជ្រួយដីជាដើម នាងព្រាហ្មណីបានប្រគល់ភារកិច្ចដល់ ទាសករម្នាក់ឲ្យជាអ្នកមើលការខុសត្រូវគេ រាល់ពេលព្រឹក និង ពេលល្ងាចមានទាសីម្នាក់យក ភោជនាហារទៅឲ្យ អាហារនោះក៏គ្មានអ្វីក្រៅពីបាយចុងអង្ករ និង ទឹកជ្រក់ឡើយ ទោះបីជា ធ្វើការងារធ្ងន់ក៏ដោយ គេក៏មានអារម្មណ៍ធូរស្បើយស្រួលចិត្តច្រើនជាងនៅគេហដ្ឋានពីព្រោះ មិនបានឮសម្លេងជេរប្រទេច និង ប្រមាថកាតទានដោយផរុសវាចាផ្សេងៗ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការនៅតោលម៉ោលតែម្នាក់ឯងស្ងាត់ៗ ក៏គាប់អធ្យាស្រ័យរបស់គេណាស់ ត្បិតគេធ្លាប់រស់នៅ ណែលណលតែលតោលម្នាក់ឯងមកស្ទើរតែគ្រប់ពេលវេលា គេមានឱកាសនៅរួមជាមួយនឹង ឪពុកម្តាយក៏ចំពោះតែពេលព្រឹក ពេលល្ងាច និង ពេលយប់ប៉ុណ្ណោះ កំឡុងពេលថ្ងៃ គេនៅក្នុង ព្រៃជាមួយនឹងគោគូជីវិត និង ពួកម៉ាកក្មេងចណ្ឌាលឯណោះ ព្រោះហេតុនោះ កាលបើបាន ត្រូវបណ្តេញចេញពីគេហដ្ឋានមកនៅក្នុងខ្ទមម្នាក់ឯង ទើបត្រូវអធ្យាស្រ័យគេណាស់ ។

អ្នកប្រាថ្នាល្អ

នៅថ្ងៃមួយ រេវត្តៈកុមារត្រូវបង្ខំឲ្យចាំងស្មៅក្នុងសួនច្បារស្ទើរតែពេញមួយថ្ងៃរសៀល ទម្រាំនឹង សូរេចស្រេចហើយក៏ជ្រេល្ងាចល្មម គេមានអារម្មណ៍ល្ហិតល្ហៃអស់ដៃអស់ជើងជាងរាល់ថ្ងៃ ទើប តាំងចិត្តថា នៅពេលទៅដល់ខ្ទមងូតទឹកហើយ នឹងប្រញាប់ចូលគេងសម្រាកភ្លាម គេរូតរះដើរ ត្រឡប់ទៅខ្ទមវិញ គ្រាន់តែឈានជើងឡើងលើខ្ទមប៉ុណ្ណោះ ភ្នែកក៏ប្រទះឃើញកញ្ចប់អ្វីម្យ៉ាងតាំង នៅកណ្តាលបន្ទប់ គេប្រញាប់ឈោងចាប់វាឡើងមកពិនិត្យមើលដោយចម្លែកចិត្ត វាជាកញ្ចប់អ្វី មួយមិនធំមិនតូច មានខ្សែចងឆ្វាក់ទាក់ជុំវិញយ៉ាងមាំ គេនិយាយនឹងខ្លួនឯងតិចៗថា "ស្អីហ្នឹង ខ្ញុំ ត្រូវបើកវាមើលសិន" ពោលហើយគេក៏ស្រាយខ្សែចេញសន្សឹមៗវែកសំពត់ខ្ចប់ចេញដោយដៃ ទាំងពីរញ័រចំប្រប់ និង ក្តុកក្តាក់ក្នុងពោះដោយអាការភ័យអររអឹករអាំ ទីបំផុត វត្ថុដែលនៅខាងក្នុង ក៏ត្រូវលេចគ្រហាញចេញមកក្រៅ គេប្រទះឃើញផ្លែស្វាយទុំជោរ ១ ផ្លែ បាយតំណាប់ជាច្រើនដុំ បន្ទះសាច់គោអាំងឆ្អិនហើយ ១ បន្ទះ ហើយនៅមានសំបុត្រ ១ ច្បាប់ ដែលសរសេរសេចក្តីដូចតទៅនេះ"រេវត្តៈ ខ្ញុំដឹងច្បាស់ថាឯងកំពុងស្ថិតនៅក្នុងអន្លង់មហាទុក្ខ ព្រោះត្រូវនាងព្រាហ្មណី និង កណិការពាធាយាយី គេទាំងពីរប្រតិបត្តិចំពោះឯងយ៉ាងឃោរឃៅណាស់ ខ្ញុំមើលឃើញ ហើយ ស៊ូទ្រាំនៅមើលបំណាំមិនបាន ទើបដាច់ចិត្តជួយសង្គ្រោះឯងតាមដែលអាចជួយបាន ឯងសូមជ្រាបថា តាំងពីពេលនេះតទៅ នឹងមានមិត្រអ្នកមានបំណងល្អចាំជួយឈឺឆ្អាលឯង នៅម្តុំបរិវេណនេះ ចូរទទួលយកាដូ(របស់ផ្ញើ)បន្តិចបន្តួចរបស់ខ្ញុំទុកហើយបរិភោគចុះ""អ្នកប្រាថ្នាល្អ" យុវកម្លោះចណ្ឌាលអានសេចក្តីសំបុត្រសាចុះសាឡើង ហើយខួរក្បាលរបស់គេក៏ចាប់ផ្តើមគិត ច្រើនឆ្ងល់ក្នុងចិត្តថា អ្នកណាហ្នអេះជាអ្នកផ្ញើរបស់ និង សំបុត្រនេះមកឲ្យ តម្រេកត្រេកអរ សេចក្តីរំភើប និង សេចក្តីសន្ទិះពិភាល់សង្ស័យធ្វើឲ្យក្មេងកម្លោះភ្លេចក្តីនឿយហត់អស់រលីង គេពុំជឿសោះឡើយថាអ្នកណាម្នាក់នៅក្នុងគេហដ្ឋាននេះជាអ្នកផ្ញើរបស់នេះមកឲ្យគេនោះទេ ពីព្រោះមនុស្សម្នាក់ៗមើលអាកប្បកិរិយាទៅដូចជាសត្រូវចំពោះគេទាំងអស់ ក្រៅតែពីលោក គ្រហបតី និង ជ័យសេនប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែពេលនេះអ្នកទាំងពីរនាក់នោះកំពុងទៅធ្វើជំនួញនៅឯដែន ឆ្ងាយ បើដូច្នេះមានអ្នកណាផ្សេងទៀតហ្ន គេសម្លឹងមើលអាហារទាំងនោះដោយស្រេកឃ្លាន ចង់នឹងបរិភោគអាហារទាំងនោះឲ្យសមនឹងចំណង់ស្រេកឃ្លានដែរ ប៉ុន្តែនៅសន្ទិះសង្ស័យ ខ្លាច ក្រែងអាហារនោះមិនបរិសុទ្ធអាចមានអ្នកខ្លះប៉ងព្យាបាទចំពោះគេនាំយកអាហារជម្រៀត ថ្នាំ ពុលមកថ្កល់បញ្ឆោតដើម្បីសំឡេះជីវិតគេ រេវត្តៈកុមារយកអាហារទាំងនោះមករួមវេចដូចដើម វិញ ហើយក៏ដេកគិតមើលទៅថា"អ្នកប្រាថ្នាល្អ"ជាអ្នកណាហ្ន ! ប៉ុន្តែមិនអាចដឹងបាន ទេ ទីបំផុត គេក៏លង់លក់ទៅដោយសេចក្តីនឿយហត់ ។ លុះព្រឹកថ្ងៃតមក កាលដែលនាងទាសីយកអាហារមកឲ្យ រេវត្តៈកុមារក៏សាកសួរថា"នែបងស្រី ! ល្ងាចម្សិលមិញនេះ បងមានបានយកអាហារមកឲ្យខ្ញុំទេ?" "មិនបានយកមកទេ"នាងទាសីឆ្លើយដោយសំដីរាបស្មើ "ខ្ញុំទៅដងទឹកនៅឯស្ទឹង អចិរវតីជាមួយនឹងនាងកុម្ភទាសី ហើយត្រឡប់មកដល់ផ្ទះវិញព្រលប៉ធំ ណាស់ទៅហើយ" "បើអញ្ចឹង អ្នកណាយកកញ្ចប់បាយនេះមកឲ្យខ្ញុំ"រេវត្តៈហុចកញ្ចប់បាយនោះឲ្យនាងទាសីមើល នាងទទួលយកទៅពិនិត្យយ៉ាងល្អិតល្អន់សម្តែងអាការងឿងឆ្ងល់ហើយនិយាយថា"ខ្ញុំមិនដឹងទេឯងឃើញនៅឯណា?"រេវត្តៈចង្អុលកន្លែងឃើញឲ្យនាងមើលនាងទាសីសម្តែងចំណាប់អារម្មណ៍ យ៉ាងសំណំសំនួន ធ្វើ ឲ្យរេវត្តៈជឿជាក់ថានាងពិតជាមិនបានដឹងដំណើរដើមទងអញ្ចឹងមែន ជំនុំគ្នាមួយស្របក់ហើយ នាងទាសីក៏រូតរះត្រឡប់ទៅវិញ លុះពិសាបាយហើយរេវត្តៈកុមារក៏ ធ្វើការងារតាមមុខបាឋ របស់គេតទៅ រាល់ពេលវេលាដែលគេធ្វើការងារគេមិនភ្លេចនឹកគិតដល់សំបុត្រចម្លែកនោះទេ អ្នកប្រាថ្នាល្អ ជាអ្នកណាហ្ន លុះធ្វើការងាររួចហើយគេក៏ត្រឡប់ចូល ទៅកាន់ខ្ទមវិញគេត្រូវចម្លែកចិត្តម្តងទៀតជាលើកទីពីរនៅពេលប្រទះឃើញកញ្ចប់របស់ចម្លែក ១ កញ្ចប់ទៀត តាំងនៅត្រង់កន្លែងដដែលនឹងថ្ងៃមុន នៅពេលដែលបើកមើលទៅ គេក៏ប្រទះឃើញសំពត់ សំឡុយសូត្រសាច់ម៉ដ្ឋឆើតឆាយ ១ ផ្ទាំងជាសំពត់មានតម្លៃអនេកអន័គ្ឃនាំចូលមកពីដែនកាសី មានតែពួកអឌ្ឍជនប៉ុណ្ណោះទើបមានឱកាសប្រើប្រាស់បាន ក្រៅពីសំពត់សំឡុយ នៅមានបាយមធុបាយាស និង សំបុត្រដូចសព្វមួយដងដែលមានដំណើរសេចក្តីថា "រេវត្តៈកុមារ ខ្ញុំបានដឹងថាឯងមិនបរិភោគ ចំណីអាហារដែលខ្ញុំផ្ញើមក ទុកជូនដល់លោកពិសាគ្រាឃ្លាន ។ ខ្ញុំស្រងាកចិត្ត ចំពោះគំនិតដែលចេះអៀនប្រៀន ឬមួយស្អប់ខ្ញុំអ្នកជាម្ចាស់ទាន ធ្វើបុណ្យតាមមានជូនមនុស្សកម្សត់ ។ ទោះឯងស្អប់ក្តី ខ្ញុំមិនថាអ្វី នាំឲ្យជូរចត់ ចូរយកសំពត់នេះ ទុកស្លៀកគ្រាអត់ ជូនរេវត្តៈកម្សត់ជាអនុស្សាណ៍" អ្នកប្រាថ្នាល្អ រេវត្តៈកុមារគិតក្នុងចិត្តថា "យើងមិនបរិភោគអាហារទាំងនោះអ្នកប្រាថ្នាល្អក៏ដឹងដែរ ហើយអ្នក ដែលដឹងរឿងនេះច្បាស់អភិកាសមានតែនាងទាសីម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ អ្នកប្រាថ្នាល្អ គឺ ប្រហែលជានាងទាសីនេះទេដឹង ! " ។

រេវត្តៈកុមារព្យាយាមឈ្លេចសួរយកការពិតពីនាងទាសីប៉ុន្តែនាងប្រកែកម៉ឹងគ្រប់ម៉ាត់ ចាប់តាំង ពីពេលនោះមក អ្នកប្រាថ្នាល្អអាសាអាសាញ់នោះក៏យកចិត្តទុកដាក់អនុគ្រោះគេជារៀងរហូត មក រេវត្តៈកុមារធូរស្បើយចិត្តខ្លះព្រោះគិតថានៅកណ្តាលក្តីកណ្តោចកណ្តែងនេះ គេនៅមាន រហស្សមិត្រម្នាក់ដែរ ។

ភ្ញៀវគ្រាវិកាល

ថ្ងៃនោះជាថ្ងៃពេញបូណ៌មីនៃខែពិសាខ កាលបើព្រះទិវាករចរចុះអស្តង្គតរលត់បាត់ពីផែនដីទៅ មិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះហេមករពេញដួងក៏ផុសរះឡើងផុតកំពូលភ្នំយុគន្ធរ ចែងចាំងពន្លឺភ្លឺថ្លាប្រភាស ពាសពេញទាំងភូមិភាគជម្ពូទ្វីប រេវត្តៈកុមារកំពុងអង្គុយនៅត្រម៉ងត្រម៉ោចតែឯកឯងកៀនមាត់ស្រះ នៅត្រង់កណ្តាលនៃសោភណភាព និង វិវេកភាពនៃរាត្រីកាល ខ្សែវាយោបក់ផាត់រសាត់មកប៉ះម្តង ម្កាលត្រជាក់ស្រេប ព្រមដោយដោយក្លិនក្រអូបឈ្ងុយឈ្ងប់នៃបទុមជាតិ សម្លេងច្រៀងទំនុក សោកសៅរបស់នាងកុមារិកាស្តាប់ឮល្វេងល្វើយមកមួយដងមួយគ្រាអំពីសីហបញ្ឈរនៃប្រាសាទ ដែលស្ថិតនៅទល់មុខនឹងសួនឧទ្យាន ។ ខែភ្លឺ ជំនោរខ្យល់ និង សម្លេងច្រៀងសមតែធ្វើឲ្យ រេវត្តៈកុមាររស់នៅបានសុខស្រួលដូចយ៉ាងមហាជនទូទៅ ប៉ុន្តែបេះដូងរបស់គេក្នុងពេលនោះ ពោរពេញទៅដោយទុក្ខទោម្នេញរហូតទាល់តែរកប្រឡោះទំនេរនៅសល់សម្រាប់សេចក្តីសុខ ណាៗគ្មាន គេចោលក្រសែភ្នែកសម្លឹងមើលទៅព្រះឧឡុរាជដែលកំពុងតែអណ្តែតលឿនលយ ឰដ៏មេឃាអម្ពុធរ ហើយក៏នឹកភ្នកដល់អតីតកាលកន្លងមក គិតដល់ឪពុកម្តាយ គិតដល់មេគោ ឆ្មាត់ និង ច្រាំងស្ទឹងអចិរវតីដែលគេធ្លាប់នាំវាទៅបន្ស៊ីតិណជាតិ គេចង់ត្រឡប់ទៅរកវាវិញ ទៅរស់នៅក្រោមដើមទ្រូងដ៏កក់ក្តៅរបស់ឪពុកម្តាយដូចដើមវិញ យុវកម្លោះបណ្តែតអារម្មណ៍ ឲ្យអណ្តែតអណ្តូងទៅគួរនាដូចជាដុំពពកពណ៌សក្បុសដូចសំឡីកំពុងអណ្តែតត្រសែតទៅកាត់ ព្រះនិសារករជាដុំៗដូច្នោះ ។ យុវកម្លោះកំពុងអង្គុយគិតភ្លឹកភ្លាំងអស់ពេលជាយូរ មកភ្ញាក់ដឹងខ្លួនព្រើតនៅពេលត្រចៀកបាន ឮសម្លេងស្រែកហៅឈ្មោះគេឮមកពីខាងក្រោយខ្នងល្វើយៗថា "រេវត្តៈ ! រេវត្តៈ ! ហ្នឹងឯងមែន ទេ" គេបែរខ្វាប់ប្រញាប់មើលទៅត្រង់សម្លេងនោះ ហើយបានប្រទះឃើញមនុស្សម្នាក់មាន សម្លៀកបំពាក់ទទូរពណ៌ខ្មៅកំពុងដើរវែកដង្គុមឈើសំដៅមករកគេស្ទុងៗ ដោយស្លន់ចិត្ត និង ចម្លែកចិត្តលាយឡំគ្នា យុវកម្លោះម្នីម្នាក្រោកឡើង ប្រុងជើងនឹងតស៊ូ ព្រោះនៅមិនទាន់ដឹងថា អ្នកនោះជាបិសាច ឬ មនុស្សទេ បុគ្គលចម្លែកនោះមកឈរនៅទល់មុខគេហើយស្រដីឡើង តិចៗថា "នាយមុខជាភិតភ័យណាស់មែនទេ ខ្ញុំមិនមែនជាបិសាចទេ កុំភ័យអខ្លាចអី" សម្លេងនោះជាសម្លេង តូចស្រួចស្រាល់ហាក់នឹងថាសម្លេងរបស់ស្រ្តីដែលរេវត្តៈកុមារគិតថាធ្លាប់បានស្តាប់ឮមកហើយ គេសួរដោយចម្លែកចិត្ត ភ័យរន្ធត់ទាំងតក់ប្រមាថា "អ្នកនាងជាអ្នកណា? មកពីណា? ហេតុអីបានជាមកទីនេះទាំងយប់ព្រលប់អញ្ចឹង" "នាយចាំខ្ញុំមិនបានទេឬ? " ភ្ញៀវគ្រាវិកាលនិយាយបណ្តើរលើកស្បៃទទូរលើក្បាលចេញបណ្តើរ បង្ហាញឲ្យឃើញដួងភក្ត្រ ដ៏ស្រស់ស្អាត លេចត្រដែតច្រងោនៅកណ្តាលពន្លឺព្រះនក្ខត្តរាជ ស្មារតីចងចាំបានប្រាកដ ជាក់ច្បាស់ដល់រេវត្តៈកុមារ គេហាមាត់ចង្គ្រង់ដោយស្រឡាំងកាំង ពីព្រោះបុគ្គលចម្លែកនោះមិន មែនអ្នកណាដទៃទេ ប៉ុន្តែជា លីលាវតីកូនស្រីពៅរបស់លោកគ្រហបតីហ្នឹងឯង គេនិយាយទាំងរំភើបភ័យអរថា "លីលាវតី ! លីលាវតី ! នេះលីលាវតីពិតមែនឬ?" "ត្រូវហើយ ខ្ញុំហ្នឹងឯងជាលីលាវតី កុំហៅឈ្មោះខ្ញុំឮពេក តិចលោគេឮ" នាងនិយាយហាម បណ្តើរលើកស្បៃគ្របក្បាលបណ្តើរដូចដើមវិញ រេវត្តៈកុមារសួរថា "លីលាវតី ! អ្នកនាងមកទីនេះធ្វើអីនៅពេលយប់យន់យ៉ាងនេះ?"នាងឆ្លើយភ្លាមថា "ខ្ញុំមកសួរសុខទុក្ខឯង" "មកសួរសុខទុក្ខខ្ញុំបាទ ! យី ! អាចទៅរួចដែរឬ? វណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់មកសួរសុខទុក្ខក្មេង ចណ្ឌាលកាកសំណល់មនុស្សដូចយ៉ាងខ្ញុំបាទនេះ ប្រហែលជាខ្ញុំបាទយល់សប្តិទេដឹង ! " "ឯងមិនមែនយល់សប្តិទេ រេវត្តៈ ! ឯងនៅមានស្មារតីពេញលេញ ខ្ញុំមកសួរសុខទុក្ខឯងពិត មែនណៈ កុំដេញដោលច្រើនពេក មក៍អង្គុយជំនុំគ្នាលេខល្អជាង" លីលាវតីនិយាយបណ្តើរខិត ចូលមកចាប់ដៃយុវកម្លោះឲ្យអង្គុយចុះបណ្តើរ រេវត្តៈកុមារថយក្រោយក្រាកទៅជិតប្របមាត់ ស្រះហើយពោលទាំងសស្លើតសស្លក់ថា "កុំ ! កុំ ! លីលាវតី កុំភ្លេចថាខ្ញុំបាទនេះត្រឹមតែជាក្មេងចណ្ឌាលម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ កុំធ្វើឲ្យសិរីរាសី របស់ព្រាហ្មណ៍ត្រូវអាប់ប៉ត្រាប់សៅហ្មងព្រោះតែខ្ញុំបាទ" "ហៃរេវត្តៈនេះ ឡប់ទេដឹង ! "នាងនិយាយបណ្តើរអង្គុយចុះលើផ្ទាំងមាត់ស្រះបណ្តើរ ចំណែកខាងរេវត្តៈកុមារនៅឈរច្រងាំងស្ងៀមដដែល ការបង្ហាញខ្លួនរបស់លីលាវតីធ្វើឲ្យគេ រំភើបភ្ញាក់ផ្អើលដល់ថ្នាក់គិតថាខ្លួនកំពុងតែយល់សប្តិ ប៉ុន្តែវាច្បាស់ក្រឡែតជាងការយល់សប្តិ យល់សូងទៅទៀត គេប្រមូលសតិអារម្មណ៍ត្រឡប់មកវិញបន្តិចម្តងៗរួចក៏អង្គុយចុះត្រង់ កន្លៀតមួយដែលទៀបជាងភ្ញៀវរាត្រីកាលរបស់គេ "រេវត្តៈ ! ឯងប្រមែប្រមុំសតិអារម្មណ៍បានដូចដើមវិញហើយឬ?" លីលាវតីនិយាយឡើងក្រោយពី បាត់មាត់ទៅមួយសន្ទុះធំ "ឯងជឿហើយឬនៅថាខ្ញុំមកសួរសុខទុក្ខឯងមែន?"កាលបើឃើញយុវ កម្លោះចណ្ឌាលនៅមិនទាន់ឆ្លើយតបព្រោះលំណែនលំណាន់តាន់តាប់ក្នុងចិត្ត លីលាវតីទើប និយាយតទៅទៀតថា "ខ្ញុំអាណិតឯង ណៈរេវត្តៈ ! កាលដែលឯងត្រូវអ្នកម៉ាក់ និង បង កណិការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ខ្ញុំបានត្រិះរិះពិចារណារកមធ្យោបាយជួយសង្គ្រោះឯងមកយូរហើយ ប៉ុន្តែមិនទាន់រកឃើញវិធីណាមួយដែលនឹងអាចជួយឯងបានដោយចំហនៅឡើយទេ ទើប ឆ្លៀតជួយឯងជាកំបាំងលួចលាក់សិន ខ្ញបានផ្ញើអាហារ និង សម្លៀកបំពាក់តាមនាងទាសីមក ឲ្យឯងបីឬបួនដង សង្ឃឹមថាឯងប្រហែលជាបានទទួលហើយ" នាងឈប់និយាយហើយបែរ ទៅគន់មើលធម្មជាតិដែលនៅជុំវិញខ្លួន ទឹកនៅក្នុងស្រះបែករលកឡើងតូចៗនៅពេលត្រូវ ជំនោរខ្យល់រសៀកៗបក់ផាត់មកប៉ះ ស្រមោលព្រះចន្ទនៅក្នុងទឹកញ័ររំភើតរំភើងទៅតាម ទឹករលក សម្លឹងមើលទៅហាក់បីដូចជាពន្លឺប្រាក់រលាយរលាក់អណ្តែតត្រសែតក្នុងមេពុម្ព ដុច្នោះ ក្លិនដ៏ក្រអូបក្រអួនឈ្ងុយឈ្ងប់នៃផ្កាកោមុទភាយចេញមកម្តងម្កាល ដើមអសោក ប្របមាត់ស្រះរលាស់ស្លឹកឮសូរភឹបៗព្រោះត្រូវកម្លាំងខ្យល់បក់ផាត់ លីលាវតីភ្លឹកភ្លាំងនឹង ប្រណីតភាពនៃបរិដ្ឋានធម្មជាតិ លុះបានសតិស្មារតីហើយនាងក៏និយាយថា "រេវត្តៈ ឯងប្រហែលជាឃ្លានណាស់ហើយ និះខ្ញុំមានរបស់អន្តិចអន្តួចមកផ្ញើដែរ" នាងលូកយក កញ្ចប់ដែលខ្ចប់របស់ចេញពីកន្សែងឃ្លុំហើយដាក់នៅខាងមុខយុវកម្លោះនោះ រួចនិយាយថា "ទទួលទុកហូបចុះ ថ្ងៃក្រោយ បើមានឱកាសសឹមខ្ញុំយកមកឲ្យទៀត" ។ ខណៈនោះមានសម្លេងអ្វីម្យ៉ាងឮមកពីគុម្ពោតស៊ុមទ្រុមក្នុងសួនច្បារ លីលាវតីឈរសម្រឹងស្តាប់ មួយស្របក់ហើយក៏ក្រទីក្រទាក្រោកឡើង និយាយថា "រេវត្តៈ ខ្ញុំត្រូវចាកចេញទៅសិនហើយ ឥឡូវនេះចង់តែនៅជជែកលេងជាមួយនឹងឯងឲ្យបាន យូរដែរ ប៉ុន្តែសេរីភាពក្នុងការធ្វើដូច្នេះគ្មានសោះ ចូរចាំទុកថា បើគ្មានអ្នកណាយល់ចិត្តឯងទេ ក៏នៅមានលីលាវតីម្នាក់ដែរដែលយល់ចិត្តឯង លាសិនហើយណៈ" លីលាវតីលើកស្បៃទទូរក្បាលជិតស្លុងទាំងប្រញាប់ប្រញាល់ដើរលឹបបាត់ទៅក្នុងចន្លោះគុម្ពោត ឈើ រេវត្តៈកុមារភ្លេចភ្លាំងអ្វីៗទាំងអស់សូម្បីទាំងពាក្យថា"អរគុណ"ចំពោះទឹកចិត្ត សប្បុរសរបស់នាង គេនៅតែអង្គុយស្ងៀមទ្រឹងត្រង់កន្លែងនោះដដែលទាល់តែព្រះចន្ទចរជ្រេ ទេរចុះទៅប៉ែកបច្ឆិមទិស ទើបឡើងទៅកាន់កូនខ្ទមគេងសម្រាក ។ ហេតុការណ៍ទើបកន្លងផុតទៅថ្មី ៗ ធ្វើឲ្យគេត្រូវគិតគ្នេរគ្នាន់ គេពិតជាមិនបានយល់សប្តិទេ លីលាវតីពិតជាមករកគេមែន នាងប្រាប់ថាអាណិតគេដែលបានទទួលរកទុក្ខលំបាក នាងមិនរើសអើង ឬ ស្អប់ខ្ពើមមនុស្សចណ្ឌាលអម្បាលយ៉ាងគេទេ នាងមិនខ្លាចនឹងប្រឡាក់ ប្រឡូសដោយអពមង្គលទេឬ នាងគង់នឹងមិនស្អប់ខ្ពើមទេ បើស្អប់ខ្ពើម នាងមុខជាមិនចុះមករក គេក្នុងរាត្រីកាអញ្ចឹងទេ បើដូច្នេះមែន នាងក៏ជាមនុស្សវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដែលចម្លែកជាងគេ នៅ ខណៈដែលបងស្រីរបស់នាងស្អប់ខ្ពើមរអើមមើលងាយមើលថោកយ៉ាងក្រៃលែង នាងត្រឡប់ ជាលបលួចចុះមកលេងគេដល់ខ្ទមក្នុងពេលយប់យន់ទៅវិញ រេវត្តៈកុមារនឹងស្ងើចសរសើរ ចំពោះមេត្តាករុណាធម៌របស់លីលាវតីយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ គេចង់ទៅតាមក្រាបសំពះបាទជើង នាងជាបដិការតបស្នងសងគុណនាង ផ្ទុយទៅវិញ គេត្រឹមតែជាក្មេងចណ្ឌាលកាកសំណល់ មនុស្សប៉ុណ្ណោះ !

ស្រីក្រមុំចិត្តធម៌

ក្រោយពីបានជួបជាមួយនឹងលីលាវតីនៅរាត្រីយប់នោះហើយ រេវត្តៈកុមាររីករាយសប្បាយចិត្ត ខុសពីធម្មតា នាងទាសីក៏នៅតែនាំយកអាហារ សម្លៀកបំពាក់ និង របស់ផ្សេងៗទៀតពីលីលាវតី មកឲ្យគេមិនដាច់ រេវត្តៈកុមារក៏បរិភោគ និង ប្រើប្រាស់របស់របរទាំងនោះដោយគ្មានខ្លាចក្រែងរអែង ឬសង្ស័យ អ្វីតទៅទៀតឡើយ ពេលនេះ គេនឹកចង់ជួបលីលាវតីជាខ្លាំង ចង់ក្រាបសំពះបាទជើងរបស់នាង ហើយពោលពាក្យ អរព្រះគុណប្រាប់នាងឲ្យសាកសមនឹងសេចក្តីមេត្តាករុណារបស់នាង ប៉ុន្តែលីលាវតីក៏ពុំប្រាកដ ខ្លួនឲ្យឃើញទៀតឡើយ នៅពេលល្ងាចក្រោយពីស្រេចការងារហើយ រេវត្តៈកុមារក៏ចុះងូតទឹក ក្នុងស្រះហើយក៏ឡើងទៅអង្គុយនៅក្បែរមាត់ស្រះនោះ ជួនកាលក៏ អង្គុយរហូតដល់ព្រលប់ ទើបឡើងទៅកាន់ខ្ទមកម្សត់ដើម្បីដេកសម្រាកកាយ ។ ផ្កាកោមុទក្នុងស្រះកំពុងបែកត្របករីកសំពោងព្រោងព្រាតពាសពេញ ចំណែកឯពួកភមរជាតិ វិញកំពុងហើរឆ្វែលឆ្វាត់ចូលត្រឹបកេសរពីផ្កាមួយទៅផ្កាមួយយ៉ាងក្សេមក្សាន្តសម្រាន្តចិត្ត រេវត្តៈកុមារអង្គុយសម្លឹងមើលធម្មជាតិទាំងនេះយ៉ាងភ្លើតភ្លើន ទោះបីជានៅក្នុងសួនច្បារដ៏ស្ងាត់ ប៉ើមក៏ដោយ យុវកម្លោះក៏មិនកណ្តោចកណ្តែងចិត្តដូចពីមុនដែរ ត្បិតគេនឹកគិតហាក់នឹងថាមាន លីលាវតីអង្គុយនៅនែបនិត្យក្បែរខាងគ្រប់ពេលវេលា "ផ្កាឈូកទំាងនោះស្អាតណាស់" យុវកម្លោះចណ្ឌាលគិត "ប្រសិនបើបានឲ្យជាជំនូនដល់លីលាវតី មុខជាល្អណាស់" ព្រមដោយ គំនិតនេះ រេវត្តៈកុមារក៏ចុះទៅកាន់ស្រះរើសបេះផ្កាណាល្អៗរួមចងជាបាច់ធំ ហើយឡើងមកលើ គោកថ្កល់ទុកនៅក្បែរៗខ្លួនសម្រាប់ឲ្យជារង្វាន់ដល់លីលាវតី យុវកម្លោះចណ្ឌាលសម្លឹងមើល បាច់ផ្កានោះដោយពំនេញចិត្ត រំពេចនោះស្រាប់តែទឹកមុខរបស់គេប្រែជាក្រៀមក្រំស្រទំភ្លាម នៅពេលដែលផ្អូកគិតបានថាខ្លួនត្រឹមតែជាក្មេងចណ្ឌាលដែលមានតម្លៃថយថោកជាងសត្វ តិរច្ឆានទៅទៀត លីលាវតីស្រីត្រដែតត្រដឹមដោយយស និង សក្តិ ត្រេកអរនឹងទទួលយកជំនូន របស់គេឬ យុវកម្លោះស្រវាចាប់យកបាច់ផ្កាដែលនៅក្បែរខ្លួនគ្រវែងចោលទៅក្នុងទឹកស្រះភ្លាម ហើយក៏អង្គុយដកដង្ហើមធំយ៉ាងកណ្តុករអុកចិត្ត លំនឹកសោកស្តាយញ៉ាំងឲ្យគេងាករេបែរទៅ សម្លឹងមើលបាច់ផ្កាជាច្រើនដង ។ នៅខណៈដែលរេវត្តៈកុមារកំពុងតែអង្គុយយ៉ាងភ្លឹកភ្លាំងនោះ លីលាវតីបានមករកគេក្នុងភិនភាគ ដដែលទៀត ពេលនេះ រេវត្តៈកុមារមិនច្រាស់ច្រាល់រចាល់ចិត្តទេ មានតែស្នាមញញឹមប្រិមប្រិយ និង សន្ទនាប្រាស្រ័យជាមួយនឹងនាងឲ្យបានច្រើនជាទីបំផុត "លីលាវតី ! ខ្ញុំបាទចង់សួរអ្នកនាងមួយសំណួរឬពីរសំណួរ សូមអ្នកនាងឆ្លើយប្រាប់ខ្ញុំបាទ ដោយសុទ្ធចិត្តផង ម្តេចឡើយអ្នកនាងជាមនុស្សវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់មានកិត្តិយសថ្លៃថ្នូរ បានជាព្រមបន្ទន់បន្ទាបចុះមករកខ្ញុំបាទ អ្នកនាងមិនស្អប់ខ្ពើមខ្ញុំបាទទេឬ?" នាងក្រមុំសម្លឹងមើលគេដោយសេចក្តីអាណិតអាសូរហើយឆ្លើយថា "នាយមិនគួរមានសេចក្តីសង្ស័យណាៗតទៅទៀតទេ ពីព្រោះការដែលខ្ញុំមកសេពគប់រាប់រក នាយនេះ ក៏សម្តែងថាខ្ញុំមិនស្អប់ខ្ពើមទេ បើខ្ញុំស្អប់ខ្ពើមវិញ ខ្ញុំពិតជាមិនមករកនាយឡើយ" ចម្លើយរបស់លីលាវតីធ្វើឲ្យយុវកម្លោះត្រូវអង្គុយទ្រឹងទាំងជញ្ជឹងគិតគន់យ៉ាងខ្លាំង "ចម្លែកណាស់ ! "រេវត្តៈកុមារឧទានឡើងទាំងចម្លែកចិត្ត "លីលាវតី ! អ្នកនាងជាមនុស្សវណ្ណៈ ព្រាហ្មណ៍ដែលចម្លែកណាស់ រីឯមនុស្សវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដូចយ៉ាងអ្នកនាងដែរទូទាំងផ្ទែផែន ពសុធា ពួកគេនាំគ្នាស្អប់ខ្ពើមមើលងាយមើលថោកមនុស្សចណ្ឌាល អ្នកនាងបែរជាមិនស្អប់ ខ្ពើមទៅវិញ ខ្ញុំបាទចង់សួរអ្នកនាងទៀតថាហេតុអីបានជាអ្នកនាងមិនស្អប់ខ្ពើមខ្ញុំបាទ?" "រេវត្តៈ ! ខ្ញុំមើលមិនឃើញហេតុផលថា ម្រ៉ាងឡើយក៏ស្អប់ខ្ពើមនាយឬមនុស្សចណ្ឌាលទូទៅ នោះទេ មនុស្សយើងទោះបីជាសន្មតឲ្យផ្សេងគ្នាដោយវណ្ណៈ ដោយជាតិ ដោយត្រកូល ក៏ដោយ ការពិតទៅ ក៏នៅតែជាមនុស្សដូចគ្នា មានមនោគតិនឹកគិតដូចគ្នា ម្នាក់ៗស្រឡាញ់ជីវិត មិនគិតចង់ស្លាប់ ប្រាថ្នាសេចក្តីសុខសប្បាយ ស្អប់ស្អាយណាយទុក្ខដូចគ្នា មនុស្សទោះបីល្អ ឬអាក្រក់ ខ្ពស់ឬទាប មិនស្ថិតនៅនឹងជាតិវណ្ណៈទេ ប៉ុន្តែស្ថិតនៅនឹងអំពើរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ហ្នឹងឯង មនុស្សវណ្ណៈខ្ពស់ ប៉ុន្តែធ្វើអំពើអាក្រក់ ក៏ឈ្មោះថា ទាប មនុស្សវណ្ណៈទាប ប៉ុន្តែធ្វើអំពើល្អ ក៏ឈ្មោះថា ខ្ពស់រតនជាតិមានពៃទូរ្យជាដើមទោះជាធ្លាក់ទៅ ក្នុងភក់ជ្រាំក៏នៅតែជារបស់ល្អដដែល អ្នកណាៗក៏ប្រាថ្នាចង់បាន ផ្ទុយទៅវិញ សាកសពរបស់បុគ្គលដែលស្លាប់ទៅសូម្បីបញ្ចុះនៅក្នុងក្តារមឈូសមាសតាំងនៅច្រងាងលើ ទែនបូជាយ៉ាងល្អត្រកាល ក៏នៅតែជារបស់ស្អុយរលួយដដែល អ្នកណាៗក៏មិនប្រាថ្នាចង់បាន ដែរ ខ្ញុំគិតឃើញដូច្នេះបានជាមិនស្អប់ខ្ពើមនាយ " "លីលាវតីអើយ ! សម្តីរបស់អ្នកនាងពិតជាពីរោះអ្វីម្លេះទេ រហូតមួយជីវិតរបស់ខ្ញុំបាទនេះ មិនដែលស្តាប់ឮសម្តីបែបនេះឡើយ ដែលតែឮពាក្យថា " អាមនុស្សកាកសង្គម "អាមនុស្សគ្មានវណ្ណៈ ឬ អាមនុស្សថោកជាងតិរច្ឆានខ្ញុំបាទមិនដែលគិតថាខ្លួនឯងជាមនុស្សមនានឹងគេទេ គិតថាខ្លួនឯងប្រៀបដូចជាតួអបមង្គល ដែលចូលទៅកាន់ផ្ទះអ្នកណាមួយត្រូវគេបណ្តេញជំលាប ខ្ញុំបាទទើបតែស្គាល់នូវតម្លៃខ្លួនឯង ក្នុងថ្ងៃនេះទេ លីលាវតីអើយ ! អ្នកនាងពិតជាព្រះអវតារចុះមកជួយស្រោចស្រង់ខ្ញុំបាទយ៉ាង ពិតប្រាកដ" ។ យុវកម្លោះពោលនូវប្រយោគចុងក្រោយដោយសម្លេងញ័រគ្រលរ គេក្រាបចុះក្បែរជើងនាងក្រមុំ ដោយសទ្ធាសម្បទាស្មោះអស់ពីដួងចិត្ត លីលាវតីប្រាប់គេឲ្យក្រោកឡើងអង្គុយដូចដើមវិញ ហើយនិយាយថា "មនុស្សយើងណៈរេវត្តៈ! ច្រើនតែវីវក់ឈ្លក់វង្វេងនឹងប្រឡៅដែលចងព្យួរនៅនឹងករហូតដល់ ភ្លេចបាត់នូវសភាពពិតរបស់ខ្លួន ប្រសិនបើមនុស្សយើងនាំគ្នាដោះប្រឡៅចេញពីកហើយ មកសេពគប់រាប់រកគ្នាតាម សភាពពិត ដំណើរប្រេះស្រាំរវាងអារ្យជាតិនឹងមិនមានឡើយ សុខសន្តិភាពនឹងគ្របដណ្តប់ទូទាំងជម្ពូទ្វីបទាំងមូលមិនខាន ណ្ហើយចុះ ! ទោះអ្នកផ្សេងគេមិន ព្រមដោះប្រឡៅចេញក៏ដោយ សូមឲ្យយើងទាំងពីរនាំគ្នាដោះចេញហើយជាមិត្តល្អនឹងគ្នា តរៀងទៅ" ។ អ្នកទាំងពីរនិយាយសំណេះសំណាលគ្នារហូតអធ្រាត លីលាវតីទើបត្រឡប់ចូលប្រាសាទវិញ បន្សល់ទុករេវត្តៈកុមារឲ្យនៅម្នាក់ឯង ទិដ្ឋភាពនៃសួនឧទ្យានជុំវិញកូនខ្ទមស្ងប់ស្ងាត់ ប៉ុន្តែចិត្តរបស់ រេវត្តៈកុមារត្រឡប់ជាស្រើបស្រាយរីករាយហ៊ឹកហ៊ាក់ទៅវិញ ឥឡូវនេះគេដឹងថា គេជាមនុស្សម្នាក់ នឹងគេដែរ លីលាវតីឲ្យពាក្យធានារ៉ាប់រងដល់គេបែបនោះ យុវកម្លោះមាន ទឹកមុខស្រស់បស់ឡើង ធ្វើការងារក្នុងសួនច្បារបានដោយមិនចេះនឿយហត់ គេនឹងនឿយ ហត់ដូចម្តេចបានកាលបើមានកូនក្រមុំរបស់លោកគ្រហបតីចាំឲ្យកម្លាំងចិត្តពីក្រោយខ្នងនោះ លីលាវតីលបចុះ មករកគេស្ទើរតែរាល់យប់ នាងតែងតែនិយាយថា "រេវត្តៈ ! ទោះនឹងមិនមាន ស្រទាប់វណ្ណៈរវាងយើងទាំងពីរក៏មែនពិត ប៉ុន្តែអ្នកផ្សេងគេនៅមាន យើងចាំបាច់ត្រូវអាស្រ័យ អ្នកដទៃ ព្រោះហេតុនោះសូមឲ្យយើងទាំងពីរជាមិត្រនឹងគ្នាចំពោះតែរាត្រីកាលសិនទៅ នៅ ពេលថ្ងៃ យើងត្រូវធ្វើពើជាសត្រូវនឹងគ្នាដើម្បីផ្គាប់ចិត្តអ្នកដទៃទាំងដើម្បីសុវត្ថិភាពរបស់យើង ទាំងពីរផង " ។ រេវត្តៈកុមារឆ្លើយថា "រឿងនេះខ្ញុំបាទយល់ច្បាស់ហើយ អ្នកនាងមិនបាច់ព្រួយបារម្ភទេ ខ្ញុំបាទ នឹងប្រឹងសម្តែងល្ខោនឲ្យបានល្អជាទីបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន" ។ ព្រោះហេតុនោះកាលបើជួបរេវត្តៈកុមារដោយចៃដន្យនៅពេលថ្ងៃ លីលាវតីតែងតែលើកជាយ សំពត់ឡើងបិទមុខ និង ច្រមុះ ទាំងធ្វើមុខធ្វើមាត់សម្តែងសេចក្តីស្អប់ខ្ពើម ដើម្បីឲ្យនាងព្រាហ្មណី និង កណិការឃើញថា នាងស្អប់ខ្ពើមពិតមែន ប៉ុន្តែក្នុងសំវរីកាលវិញ កាលបើមនុស្សនៅក្នុង ប្រាសាទនាំគ្នាសម្រាកសម្រាន្តនិទ្រ្ទាហើយ នាងតែងប្រាប់ទាសីជំនិតឲ្យនៅចាំមើលផ្លូវហើយ ខ្លួននាងក៏លួចទៅជួបរេវត្តៈកុមារដែលអង្គុយរងចាំនៅឯមាត់ស្រះកោមុទឯណោះ លុះដល់ បច្ឆិមយាមទើបត្រឡប់ឡើងទៅប្រាសាទវិញ នាងធ្វើបែបនេះជាអនុទិនមិនដែលដាច់ រហូត ដល់អ្នកទាំងពីរកើតមានសេចក្តីស្និទ្ធស្នាលនឹងគ្នាយ៉ាងខ្លាំង ដែលសេចក្តីស្និទ្ធស្នាលនេះកំពុង ប្រែក្លាយទៅជាសេចក្តីស្នេហាយ៉ាងល្អូកល្អិន ។ រេវត្តៈកុមារនឹកចម្លែកចិត្តណាស់ ព្រោះយប់មិញនេះ លីលាវតីមកយឺតយូរជាងពេលកំណត់ តាមធម្មតា កាលបើមកដល់ហើយ ជួសនឹងស្រស់ស្រាយរីករាយ និង បបែបបួលជជែកគ្នា លេងដូចសព្វមួយដង នាងបែរជាអង្គុយដកដង្ហើមធំ បង្ហាញឲ្យឃើញថា កំពុងពិបាកចិត្តនឹង រឿងអ្វីមួយ កិរិយាអាការរបស់នាងធ្វើឲ្យរេវត្តៈកុមារខ្វល់ព្រួយផងដែរ "លីលាវតី ! ថ្ងៃនេះ អ្នកនាងមើលទៅដូចជាផ្លាស់ប្តូរច្រើនណាស់ អ្នកនាងកំពុងតែមានទុក្ខ ព្រួយអីហ្នឹង សូមប្រាប់ខ្ញុំបាទផង ក្រែងលោខ្ញុំបាទមានផ្លូវជួយរំលែកទុក្ខបានខ្លះ" "អរគុណណាស់ រេវត្តៈ ! "នាងឆ្លើយទាំងខំញញឹម "រឿងទុក្ខព្រួយនោះមានពិតមែន ប៉ុន្តែជា រឿងតូចតាចទេ គឺថា រឿងដែលយើងធ្លាប់និយាយគ្នាទុកនោះឯង ឥឡូវនេះបានកើតឡើង ហើយ រឿងដែលខ្ញុំមកសេពគប់រាប់រកឯងនេះបានហុយហាយខ្ចរខ្ចាយទៅដល់អ្នកម៉ាក់ និង បងស្រីរបស់ខ្ញុំហើយ" "លីលាវតី ! "ក្មេងកម្លោះឧទានឡើងដោយស្លន់ចិត្ត "នេះមិនមែនជារឿងតូចតាចទេណៈ ម្យ៉ាងវិញទៀត វាជាប់ទាក់ទងនឹងដំណើរជីវិតរបស់យើង ទាំងពីរទៀតផង តើខ្ញុំបាទនឹងជួយអ្នកនាងយ៉ាងម៉េចបាន?" "ឯងមិនបាច់ខ្វល់ទេ រេវត្តៈ ! រឿងនេះទុកឲ្យជាមុខនាទីរបស់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំប្រាប់ឯងហើយថា វាជា រឿងតូចតាចទេ"លីលាវតីអះអាង "ប៉ុន្តែរឿងនេះមិនមែនជារឿងតូចតាចទេណៈ លីលាវតី ! វាទាក់ទងនឹងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ទូទៅ អ្នកនាងនឹងត្រូវអាក្រោសថ្កោលទោសថាជាមនុស្សទុយ៌សចំពោះជាតិត្រកូល ហើយអាចនឹង ត្រូវដាក់ទោសទណ្ឌយ៉ាងធ្ងន់ រឿងទាំងអស់កើតមានព្រោះតែខ្ញុំបាទនេះជាដើមហេតុ ដូច្នេះ មុននឹងរឿងនេះឡាមប៉ាមជារឿងធំ យើងគប្បីគិតរិះរកមធ្យោបាយការពារខ្លួនទុកជាមុនសិន អ្នកនាងចូរផ្អាកដំណើរមកអើតងើតខ្ញុំបាទជាបណ្ណោះអាសន្នសិនទៅ " លីលាវតីសម្លឹងមើលរេវត្តៈកុមារទាំងមិនសូវពេញចិត្តហើយនិយាយចេញមកយ៉ាងម៉ឹងម៉ាត់ថា "រេវត្តៈ ! ខ្ញុំធ្វើយ៉ាងនេះមិនបានទេ រឿងអ្វីដទៃខ្ញុំអាចធ្វើបានទាំងអស់ ប៉ុន្តែរឿងឲ្យខ្ញុំឈប់មក រកនាយនោះ ខ្ញុំធ្វើមិនបានទេ នាយស្អប់លីលាវតីហើយឬ? នាយមិនចង់សេពគប់រាប់អាន លីលាវតីហើយឬ?" នាងនិយាយដោយសម្លេងញ័ររន្ថើនសម្តែងតំណូចចិត្តជាខ្លាំង "មិនមែនទេ លីលាវតី ! "យុវកម្លោះប្រញាប់បដិសេធភ្លាម "អ្នកនាងកុំអាលយលច្រឡំ ខ្ញុំបាទមិនមែនមានន័យដូច្នោះទេ ដោយទឹកចិត្តពិត ខ្ញុំបាទចង់នៅក្បែរអ្នកនាងគ្រប់ពេលវេលា ការបានជួបមុខអ្នកនាង បានសន្ទនាជាមួយនឹងអ្នកនាង នោះគឺជាសេចក្តីសុខរបស់ខ្ញុំបាទ ប៉ុន្តែរឿងដែលចង់ឲ្យផ្អាកដំណើរមកនៅពេលនេះ ក៏ដើម្បីការពារហេតុអាភេទអាក្រក់ តាំងពី ដើមដៃប៉ុណ្ណោះ កាលបើរឿងនោះស្ងប់ស្ងាត់បាត់ទៅហើយ យើងអាចនឹងជួបគ្នាបានដូចសព្វ មួយដងទៀត ឲ្យផ្អាកត្រឹមតែបណ្ណោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះទេ" លីលាវតីអង្គុយស្តាប់ហេតុផលរបស់រេវត្តៈកុមារមួយសន្ទុះហើយពោលថា "ណ្ហើយចុះ ! រឿងហ្នឹងទុកឲ្យជាមុខនាទីរបស់ខ្ញុំ" និយាយបានត្រឹមតែប៉ុណ្ណេះ នាងក៏ប្រញាប់ ក្រោកឡើង ដើរប្រូចទៅក្នុងទីងងឹតអន្ធការ ។ រេវត្តៈកុមារនៅតែអង្គុយត្រង់កន្លែងនោះដដែល ជញ្ជឹងទ្រឹងគិតបញ្ហានោះតទៅរហូតដល់ អធ្រាត ទើបឡើងទៅកាន់ខ្ទមតូចគេងសម្រាក ប៉ុន្តែនៅខណៈដែលកំពុងតែគេងលក់រលីវៗ នោះ គេក៏ភ្ញាក់ព្រើតស្ទុះឡើង ពីព្រោះត្រចៀកបានស្តាប់ឮសម្លេងល្វើយៗមកពីចម្ងាយ ក្មេងកម្លោះម្នីម្នាក្រោកឡើង អង្គុយផ្ទៀងត្រចៀកស្តាប់យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ វាជាសម្លេង ស្រែកយំរបសអ្នកណាម្នាក់លើ ប្រាសាទ ឮសូរម្តងៗហើយក៏ស្ងាត់បាត់ទៅ រេវត្តៈកុមារស្លន់ចិត្ត ណាស់ ខ្លាចក្រែងកើតរឿងអ្វីឡើងនៅលើប្រាសាទ គេភាវនាក្នុងចិត្តសូមកុំឲ្យរឿងហេតុនោះ ទាក់ទងនឹងលីលាវតីរបស់គេឡើយ គេអង្គុយផ្ទៀងត្រចៀកចាំស្តាប់អស់ពេលជាយូរ ប៉ុន្តែពុំ បានឮសម្លេងអ្វីទៀតឡើយ ក្រៅតែពីសម្លេងដកដង្ហើមរបស់ខ្លួនឯង ទើបប្រះខ្លួនចុះដេកទាំង ក្តីសង្ស័យ ។ លុះដល់ថ្ងៃបន្ទាប់មក លីលាវតីក៏មករកគេយឺតជាងរាល់ដង និង ដោយអាកប្បកិរិយាស្រងូត ស្រងាត់ជាងសព្វដង "រេវត្តៈ ! នាយយល់ឃើញយ៉ាងណា? សម្រាប់នាយ ពិភពផែនដីនេះ គួរឲ្យរស់នៅទេ?" លីលាវតីនិយាយប្រារព្ធឡើងយ៉ាងសញ្ជប់សញ្ជឹង រេវត្តៈកុមារគិតក្នុងចិត្តថាដល់ពេលវេលាដែលត្រូវបញ្ជាក់ប្រាប់មនោសញ្ចេតនាក្នុងចិត្តឲ្យ លីលាវតីដឹងហើយទើបឆ្លើយថា "សម្រាប់ខ្ញុំបាទ ពិភពផែនដីណាក៏ដោយចុះ ប្រសិនបើមាន លីលាវតីរស់នៅហើយ ពិភពផែនដីនោះគួរឲ្យរស់នៅទាំងអស់" ពាក្យសម្តីដ៏មានន័យរបស់រេវត្តៈកុមារធ្វើឲ្យលីលាវតីសម្លឹងមើលគេទាំងភាំងស្រឡាំងកាំងអស់ពេលជាយូរ "នាយចង់និយាយថាម៉េច? រេវត្តៈ ! "នាងសួរ "ប្រាប់មកចុះ សម្រាប់នាយ ខ្ញុំសុខចិត្តឲ្យអភ័យ ទោសទាំងអស់ "នាងធានាខុសត្រូវ "ខ្ញុំបាទស្រឡាញ់អ្នកនាង លីលាវតី ! ខ្ញុំបាទស្រឡាញ់អ្នកនាងជាងជីវិតរបស់ខ្ញុំបាទទៅទៀត បេះដូងរបស់ខ្ញុំបាទក្បត់ទុយ៌សចំពោះអ្នកនាងដែលមានព្រះគុណទៅហើយ ខ្ញុំបាទដឹងច្បាស់ ថា ខ្លួនឯងគ្រាន់តែជាក្មេងចណ្ឌាលកម្សត់ម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ គ្មានតម្លៃអ្វីសូម្បីតែជូតជើងឲ្យអ្នកនាង ផង ខ្ញុំបាទបានខំព្យាយាមហាមប្រាមចិត្តដែរ ប៉ុន្តែវាមិនព្រមជឿស្តាប់សោះ បពិត្រអ្នកនាង ! អ្នកនាងមិនបាច់អាក់អន់ស្រពន់ចិត្តទេ ខ្ញុំបាទមិនត្រូវការសូម្បីតែពាក្យថា ស្រឡាញ់ពីអ្នកនាង ទេ ខ្ញុំបាទគ្រាន់តែជម្រាបប្រាប់ការពិតដល់អ្នកនាងប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំបាទមិនអាចនឹងសន្សំវាទុកត ទៅទៀតបានទេ ប្រសិនបើអ្នកនាងយល់ឃើញថា បម្រាប់ការពិតរបស់ខ្ញុំបាទ ជាការប្រមាថ កាតទានដល់វណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមរបស់អ្នកនាង សូមដាក់ទោសទណ្ឌប្រហារជីវិត ខ្ញុំបាទទៅចុះ ខ្ញុំបាទរីករាយនឹងក្ស័យជីវិតនៅក្រោមកណ្តាប់ដៃរបសអ្នកនាង ខ្ញុំបាទនឹងស្លាប់ ទៅប្រកបដោយសេចក្តីសុខ..." "បានហើយ រេវត្តៈ ! "លីលាវតីលើកដៃបក់ហាមគេកុំឲ្យនិយាយតទៅទៀត "ខ្ញុំមិនអាចស៊ូទ្រាំស្តាប់សម្តីរបស់នាយបានទេ" ស្រីជំទង់មានអាការៈធ្លាក់ទឹកមុខស្រពាប់ស្រពោនចុះភ្លាម នាងលើកដៃខ្ទប់មុខហើយយំខ្សឹក ខ្សួលដោយសម្លេងតិចៗ រេវត្តៈកុមារភ័យស្លន់ណាស់ដែលបានឃើញអាការៈដ៏ចម្លែករបស់ លីលាវតី គេបានរំកិលខ្លួនចុះទៅអង្គុយលុតជង្គង់នៅចំពោះមុខនាង ហើយនិយាយដោយ សម្លេងញ័ររន្ថើនថា "លីលាវតី ! អ្នកនាងយ៉ាងម៉េចទៅហើយ មេត្តាប្រាប់ខ្ញុំបាទផង បេះដូងរបស់ខ្ញុំបាទពេលនេះ ក្តៅក្រហល់ក្រហាយហាក់ដូចជាមានរងើកភ្លើងធំគគុលបំពក់នៅក្នុងខ្លួនអញ្ចឹង អ្នកនាងខឹង នឹងខ្ញុំបាទឬ ការដែលខ្ញុំបាទបានជ្រុលសម្តីជាមួយនឹងអ្នកនាង" "មិនមែនទេ រេវត្តៈ ! "លីលាវតីនិយាយទាំងនៅសសឹកខ្សឹកខ្សួល "ខ្ញុំខឹងនឹងនាយដោយរឿងអ្វី ខ្ញុំគួរតែសើចក្អាកក្អាយដោយបីតិសោមនស្សទៅវិញទេដែលបានស្តាប់ឮសម្តីដ៏ពីរោះរបស់ នាយ ប៉ុន្តែកាលបើនឹកភ្នកទៅរកស្ថានភាពវុត្តិកម្មរវាងយើងទាំងពីរ ខ្ញុំទើបរើសយកយំជា ជាងសើច ប៉ុន្តែនាយដឹងហើយឬនៅថា ទឹកភ្នែករបស់មនុស្សយើងមិនមែនសុទ្ធតែជាសញ្ញានៃ សេចក្តីសោកសង្រេង និង ព្រួយចិត្តជានិច្ចកាលនោះទេ ជួនកាល ទឹកភ្នែកក៏ជាសញ្ញានៃសេចក្តី រីករាយត្រេកអរចិត្តដែរ" ។ យុវកម្លោះធូរស្បើយចិត្តនៅពេលស្តាប់ឮចម្លើយរបស់លីលាវតីហើយ គេពោលភ្លាមថា "បើអញ្ចឹង មានន័យថា អ្នកនាងមិនខឹងនឹងខ្ញុំបាទទេ មែនទេ ផ្ទុយទៅវិញថែមទាំងត្រេកអរ ទៀត ដែលបានស្តាប់សម្តីបែបនោះរបស់ខ្ញុំបាទ ខ្ញុំបាទយល់ថាអ្នកនាងក៏ស្រឡាញ់ខ្ញុំបាទដែរ ប៉ុន្តែខ្លាចជាការយល់ខុស" "មិនខុសទេ រេវត្តៈ ! នាយយល់ត្រូវហើយ"ស្រីក្រមុំនិយាយយ៉ាងក្លាហាន ធ្វើឲ្យរេវត្តៈកុមារ សោមនស្សចិត្តជាទីបំផុត គេភ្លេចខ្លួនឈោងទៅចាប់ដៃលីលាវតីមកក្រសោបឱបទុកហើយ និយាយទាំងរលះរលាំងថា "លីលាវតីអើយ ! ប្រសិនបើសេចក្តីត្រេកអរចិត្ត និង សេចក្តីសុខផ្លូវចិត្តជាធម្មជាតិមានតួខ្លួន ប្រាណវិញ ម្លេះប្រហែលជាវារុញច្រានដើមទ្រូងរបស់រេវត្តៈខ្ញុំបាទឲ្យផ្ទុះបែកធ្លាយជាបំណែក មិនខាន ហើយសូមឲ្យទាសករភក្តីរបស់អ្នកនាងបានថើបចុម្ពិតដៃរបស់អ្នកនាងឲ្យសាកសម នឹងសេចក្តីត្រេកអរចិត្តផងចុះ" រេវត្តៈកុមារចាប់ត្រកងដៃស្រីក្រមុំឡើងចុម្ពិតដោយល្អូកល្អិនដោយគ្មានការហាមប្រាមឡើយ គេទាំងពីរនាក់មានចិត្តជាសុខពន់ពេកណាស់ភ្លេចអស់នូវសេចក្តីទុក្ខលំបាកទាំងពួង គេទាំងពីរ មានអារម្មណ៍ហាក់នឹងថាលើលោកនេះមានត្រឹមតែពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះ អ្នកទាំងពីរនិយាយសា សងគ្នាក្នុងបរិយាកាសដ៏ឈ្ងប់ឈ្ងុយដោយស្នេហាស្នេហ័ហឺតរហូតដល់ព្រះចន្ទកាឡបក្សរះ ផុតកំពូលប្រាសាទ លីលាវតីទើបវិលត្រឡប់ឡើងទៅគេហដ្ឋានដ៏ខ្ពស់ស្កឹមស្កៃវិញ រីឯរេវត្តៈ- កុមារក៏បានចាកចេញទៅកាន់កូនខ្ទមឯជាយឧទ្យានដែរ វាពិតជាផ្សេងគ្នាដូចមេឃ និង ដីមែន ហ្ន !

រេវត្តៈកុមារបង្ខំចិត្តចាកចេញ

"លីលាវតី ! ថ្ងៃនេះ អ្នកនាងមើលអាកប្បកិរិយាទៅដូចជាស្រពាប់ស្រពោនណាស់" រេវត្តៈកុមារ និយាយប្រារព្ធនឹងលីលាវតីនៅពេលដែលនាងមករកគេនាល្ងាចថ្ងៃមួយ "ខ្ញុំបាទមានអារម្មណ៍មិនសប្បាយចិត្តសោះកាលដែលបានឃើញអាកប្បកិរិយារបស់អ្នកនាង ដូច្នេះ សូមមេត្តាប្រាប់ខ្ញុំបាទផងបានទេថាអ្វីជាដើមហេតុនៃសេចក្តីសោកសៅនេះ ក្រែងលោ ខ្ញុំបាទអាចនឹងរកផ្លូវជួយដោះ ស្រាយកម្ចាត់កំចោករោកបាន ដើម្បីលីលាវតី សូម្បីតែជីវិត របស់ខ្ញុំបាទក៏អាចលះបង់បានដែរ សូមប្រាប់ខ្ញុំបាទភ្លាមៗមក" "អរគុណណាស់ រេវត្តៈ ! ប៉ុន្តែគ្មានរឿងហេតុអីទេ នាយប្រហែលជាគិតច្រើនពេកទេដឹង"នាង ក្រមុំឆ្លើយតបទាំងមិនសូវពេញសម្តី យុវកម្លោះដឹងថាលីលាវតីលាក់បាំងការពិតទើបរំអុករកសួរតទៅទៀតដើម្បីឈ្លេចរក សច្ចការណ៍ឲ្យបាន "លីលាវតី ! អ្នកនាងចាំបាច់បិទបាំងការពិតធ្វើអី អ្នកនាងមិនទុកចិត្តរេវត្តៈជាទាសករស្មោះត្រង់ របស់អ្នកនាងទេឬ " ស្រីក្រមុំជ្រប់មុខចុះស្ងៀម យកម្រាមដៃត្រដុសជាយសំពត់ភូសាទៅមក នាងកំពុងតែស្ថិតនៅ ក្នុងអន្លង់មហាទុក្ខទាំងចង់នឹងប្រាប់រេវត្តៈឲ្យដឹងដើម្បីសុំជំនួយដែរ ប៉ុន្តែនាងនៅមើលមិន ឃើញវិធីអនុវត្តនៅឡើយ បើពឺតតែធ្វើយ៉ាងនេះតទៅទៀត ជួសនឹងកើតមានផលល្អ ត្រឡប់ជា កើតមានផលអាក្រក់កាន់តែខ្លាំងឡើង គឺ រេវត្តៈនឹងដោយក្តៅក្រហាយទៅជាមួយដែរ ព្រោះ ហេតុនោះលីលាវតីទើបកាត់ចាត់ប្រឈមមុខនឹងគ្រោះកម្មតែម្នាក់ឯង ដោយមិនសុខចិត្តឲ្យ រេវត្តៈពិបាកទៅជាមួយនឹងនាងទេ "លីលាវតី ! មុននេះបន្តិច ខ្ញុំបាទបានឮសម្លេងយំខ្សឹកខ្សួលលាន់ចេញមកអំពីប្រាសាទ ខ្ញុំបាទ គិតថាមុខជាកើតរឿងអីមួយមិនខានឯប្រាសាទ ទាំងរឿងនោះគង់នឹងមិនទាក់ទិននឹង សំណោកសោកសៅរបស់លីលាវតីរបស់ខ្ញុំបាទេណៈ" ភ្លាមនោះ លីលាវតីងើបមុខសម្លឹងមើលរេវត្តៈកុមារដោយភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំង ព្រោះមិននឹកស្មាន ថារេវត្តៈនឹងបានឮសម្លេងនោះឡើយ ហើយនាងក៏និយាយបន្លប់កាច់កុងថា "ខ្ញុំក៏បានឮសម្លេងនោះដែរ ប៉ុន្តែវាមិនមែនឮឯប្រាសាទហ្នឹងទេ គឺវាឮនៅឯប្រាសាទមួយខ្នង ទៀតដែលនៅជាប់គ្នា" ចម្លើយរបស់លីលាវតីមិនបានធ្វើឲ្យរេវត្តៈកុមារយល់យាក់ជាក់ច្បាស់ទេ ពាក្យសម្តី និង អាកប្បកិរិយារបស់នាងនៅមានពិរុទ្ធភាពនាំឲ្យសង្ស័យមួយចំនួន កាលបើលីលាវតីចាកចេញ ទៅមិនយូរប៉ុន្មាន សម្លេងយំសោកបោកប្រាណនោះក៏បន្លឺឡើងមកម្តងទៀត យុវកម្លោះខំផ្ទៀង ត្រចៀកស្តាប់យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីរេរកកន្លែងពិតនៃសម្លេងនោះ នៅពេលស្តាប់ក្នុង បន្ទប់មិនច្បាស់ គេក៏ចេញមកស្តាប់នៅខាងក្រៅទៀត សម្លេងនោះចេញមកពីប្រាសាទពិត ប្រាកដមែន វាជាសម្លេងទួញថ្ងូរសម្តែងសេចក្តីឈឺចាប់របស់អ្នកណាម្នាក់ ដោយមិនផ្សូរ ផ្សងយូរ រេវត្តៈកុមារក៏ម្នីម្នាដើរចេញពីខ្ទមតម្រង់ទៅកាន់ប្រាសាទ សំណាងល្អ ទ្វារក្រោយនៅ មិនទាន់បិទ គេក៏ស្ទុះលបចូលទៅខាងក្នុងរបងដែលងងឹតចាក់ភ្នែកមិនយល់ ហើយឡើង ទ្រើបៗទៅតាមជណ្តើរ រហូតបានទៅដល់ជាន់លើដែលជាប្រភពនៃសម្លេងនោះ គេក៏ប្រញាប់ ប្រញាល់ដើរទៅកាន់ទ្វារដែលកំពុងតែកើតហេតុ ប៉ុន្តែចៃដន្យក៏ដើរទៅបុកជល់នឹងមនុស្សម្នាក់ ព្រោះងងឹតឈ្លប់មើលមិនឃើញគ្នា មនុស្សដែលគេដើរជល់នោះស្ទុះហេមកសម្លឹងមើលមុខគេ "អ្នកណាហ្នឹង មកធ្វើអីទីនេះ?" រេវត្តៈកុមារសម្លឹងមើលមុខមួយសន្ទុះ ទើបឆ្លើយថា "ខ្ញុំ គឺ រេវត្តៈ មានកើតរឿងហេតុអីហ្នឹង?" "កើតរឿងធំហើយ រេវត្តៈ ! "នាងទាសីឆ្លើយដោយសស្លន់សស្លោ "នាងព្រាហ្មណីបានដឹង ហើយថាឯង និង លីលាវតីបានលួចទៅជួបគ្នា ទាំងពីរនាក់ខឹងសម្បានឹងលីលាវតីជាខ្លាំង ការដែលនាងលួចទៅជួបឯង ពួកគេប្រកាន់ថាជាអំពើតក់ម៉ក់អាក្រក់ក្រៃ គួរឲ្យអាម៉ាស់មុខ ជាទីបំផុត ថ្ងៃដំបូង នាងព្រាហ្មណីបានកោះហៅលីលាវតីទៅសាកសួរ នាងក៏ទទួលសារភាព ដោយស្មោះស្ម័គ្រ ហើយលើកហេតុផលថា ទង្វើរបស់នាងមិនមែនជារឿងគួរឲ្យអាម៉ាស់មុខ នោះទេ នាងជាម្តាយខឹងខ្លាំងណាស់ដល់ថ្នាក់ចាប់លីលាវតីចងហើយវាយសំពងយ៉ាងគ្មាន មេត្តា ប៉ុន្តែលីលាវតីក៏អត់នឹងទៅរកឯងមិនបាន ហើយរាល់លើកដែលទៅរកឯង ក៏ត្រូវនាង ព្រាហ្មណីវាយដំយ៉ាងនេះ ឯងស្តាប់មើលខ្លួនឯងចុះ រេវត្តៈ ! ខ្ញុំទ្រាំស្តាប់ទៀតមិនបានទេ" នៅពេលដែលនាងទាសីដើរចុះពីកាំជណ្តើរបាត់ទៅ រេវត្តៈប្រញាប់យកត្រចៀកផ្អឹបស្តាប់ ត្រង់ទ្វារ សម្លេងខាងក្នុងលាន់ឮមកខាងច្បាស់ក្រឡែត "មីកូនទុយ៌ស ! ហងកើតមកដើម្បី បំផ្លាញវង្សត្រកូល ខត្តិយមហាសាល ព្រាហ្មណ៍មហាសាលមាននៅគរគោកគរដីក្នុងក្រុង សាវត្ថី ប៉ុន្តែត្រឡប់ជាត្រេកអរទៅសមគប់នឹងអាមនុស្សចណ្ឌាលកម្ទេចមនុស្សទៅវិញ អញ សុខចិត្តខាតបង់កូនទុយ៌សដូចយ៉ាងហងឯងនេះប៉ុន្តែមិនសុខចិត្តបង្ខូចកិត្តិនាមរបស់ព្រាហ្មណ៍ ជាដាច់ខាត ហ៏ ! ខ្ញុំកំដរក្រអាញ សំពងវា ៨ រំពាត់ទៀត " សម្លេងរំពាត់ជ្រែកអាកាសមកប៉ះផ្ទៃស្បែក សម្លេងស្រែកចំទាលដោយក្តីឈឺចាប់ សម្លេងសើច ក្អាកក្អាយសម្តែងសេចក្តីពេញចិត្តរបស់ម្តាយលាន់ឮមកម្តងទៀត រេវត្តៈឈរខាំធ្មេញដោយ បេះដូងឈឺពើតផ្សា គេចង់នឹងបំបាក់ទ្វារចូលទៅជួយលីលាវតី ប៉ុន្តែវិធីជួយរំដោះដែលឈ្លាស វៃជាងនេះមិនមានទេឬ "កុំវ៉ៃវាអី ម៉ាក់ ! "សម្លេងកណិការនិយាយខ្ទាស់ឡើង "ទោះជាវ៉ៃវាទៅក៏ងាប់ទទេ យើងមកធ្វើ យ៉ាងនេះល្អជាង គឺថា រឿងនេះកើតឡើងក៏ព្រោះតែអាក្មេងចណ្ឌាលម្នាក់ហ្នឹងជាដើមហេតុ បើអញ្ចឹងសូមឲ្យយើងជួយគ្នាបណ្តេញវាចេញទៅ" "ម៉ាក់ក៏ចង់ធ្វើអញ្ចឹងដែរ ប៉ុន្តែកូនឯងភ្លេចហើយឬ អាអពមង្គលហ្នឹង វាជាទីស្រឡាញ់ពេញចិត្ត របស់ប៉ាឯង បើប៉ាឯងត្រឡប់មកមិនឃើញវា យើងអាចនឹងជួបប្រទះសេចក្តីលំបាកជាងនេះ" សម្លេងម្តាយកូនស្ងប់បាត់ទៅ នៅសល់តែសម្លេងយំសសឹករបស់លីលាវតី ខណៈដែលកំពុងតែ ឈរគិតនៅ៝ឯទ្វារនោះឯង រេវត្តៈក៏កើតមានគំនិតមួយដែលអាចជួយរំដោះលីលាវតីបាន គេប្រញាប់ប្រញាល់ត្រឡប់មកខ្ទមតូចវិញ ហើយសរសេរសំបុត្រ ១ ច្បាប់ឡើងដែលមាន លំអានសេចក្តីថា ៖

"លីលាវតីស្រីឆើតឆោម ប្រកបគុណព្រមស្រស់សោភា
រេវត្តៈខ្ញុំបាទសូមឃ្លាតឃ្លា ចាកស្រីស្ងួនភ្ងានាពេលនេះ ។
បើទ្រាំរស់នៅគង់មិនបាន នាំទុក្ខខ្លួនប្រាណយ៉ាងគម្រិះ
នាងត្រូវម្តាយវាយដំច្រំជិះ ព្រោះខ្ញុំបាទនេះជាដើមហេតុ ។
ចណ្ឌាលខ្ញុំបាទជនថយថោក មិនគួរនៅជ្រកទីត្រដែត
សូមលាត្រឡប់ទៅស្រុកខេត្ត មិនមែនបដិសេធនាងនោះទេ ។
តាមពិតនាងល្អបវរស្រស់ ទាំងចិត្តសប្បុរសអស់ជាងគេ
សង្គ្រោះខ្ញុំបាទឥតទំនេរ ទោះម្តាយវាយជេរក៏ស៊ូទ្រាំ ។
សរសេរសំបុត្រដល់ត្រង់ណេះ ខ្ញុំសូមកាត់ស្លេះទាំងក្រៀមក្រំ
វណ្ណៈខ្ពស់ទាបត្រូវបង្ខំ ញ៉ាំងឲ្យរូបខ្ញុំឃ្លាតចាកលា ។
សរសេរសំបុត្រទាំងទឹកភ្នែក ហូរមកពុះជ្រែកម្តងមួយគ្រា
រេវត្តៈខ្ញុំបាទសូមក្រាបលា ស្រីឆោមលីលាវតីហើយ ។
បើបុណ្យវាសនាពីអតីត ជួយតាមប្រកិតឲ្យផលអើយ
ពួកយើងទាំងទ្វេបានកៀកកើយ រស់នៅធូរស្បើយតាមស្រមៃ ។
សម្តីចុងក្រោយអួលដើម-ក លាស្រីបវរទាំងបក់ដៃ
តាមដោយលិខិតចារសេចក្តី ពោរពេញអត្ថន័យអាល័យនាង ។"
ដោយសេចក្តីស្រឡាញ់ចេញពីបេះដូង
រេវត្តៈ (ចណ្ឌាល)

គេនាំយកសំបុត្រនោះទៅប្រគល់ឲ្យនាងទាសីប្រាប់បង្គាប់ឲ្យនាងប្រគល់ឲ្យលីលាវតីក្នុង ឱកាសសមរម្យ រួចក៏ដើរត្រឡប់ទៅកាន់ខ្ទមវិញ យុវកម្លោះប្រមែប្រមូលសម្បុកសម្បត្តិតូចតាច តិចតួចរបស់គេ ហើយយកក្រណាត់វេចជាបង្វេចមួយយ៉ាងធំ ភាគច្រើនក៏ជាសម្លៀកបំបពាក់ ដែលលីលាវតីឲ្យគេហ្នឹងឯង គេយកបង្វេចមកឱបក្រសោបហើយក៏ម្នីម្នាចាកចេញពីខ្ទមទៅ ឈរនៅខាងក្រោមងាកមកសម្លឹងមើលខ្ទមកម្សត់របស់គេហើយស្រដីតិចៗថា "លាសិនហើយ ! ខ្ទមសម្លាញ់អ្នកធ្លាប់នាំសេចក្តីសុខមកឲ្យខ្ញុំ" ។ គេក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ដើរឆ្ពោះទៅកាន់មាត់ស្រះត្រង់ចំណុចដែលគេបានជួបនឹងលីលាវតីនៅគ្រាដំបូង ឈរនៅទីនោះមួយសន្ទុះហើយរូតរះដើរប្រជ្រៀតកាត់ភាពងងឹតអន្ធការចេញទៅ ផ្លូវធំ ដើរផងរត់ផង រហូតទៅដល់ខ្លោងទ្វារក្រុងខាងទិសឧត្តរ នៅពេលនោះឆ្មាំទ្វារហៀបនឹង បិទទ្វារល្មម ប៉ុន្តែរេវត្តៈកុមារអាស្រ័យភាពរហ័សរហួនទើបមុខចេញទៅរួចបាន ។ គេមានអារម្មណ៍ធូរទ្រូងដែលបានស្រូបយកបរិយាកាសស្រស់ថ្លាបរិសុទ្ធខាងក្រៅកំពែងក្រុង ចាប់តាំងពីពេលនេះតទៅ គេសង្ឃឹមថានឹងបានទៅរស់នៅក្រោមរង្វង់ដៃដ៏កក់ក្តៅរបស់ ឪពុកម្តាយដូចមុនមិនខាន ។

លោកឪពុកអ្នកម្តាយនៅឯណា?

ចម្ងាយផ្លូវពីខ្លោងទ្វារក្រុងដល់ភូមិចណ្ឌាលមិនជិតប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែរេវត្តៈកុមារតាំងចិត្តថានឹងទៅឲ្យ ដល់នៅយប់នេះឯង គេមិនចង់នៅក្នុងក្រុងឬសូម្បីតែបរិវេណជិតក្រុងរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍តទៅ ទៀតឡើយ ចង់នឹងភៀសខ្លួនចេញទៅឲ្យឆ្ងាយជាទីបំផុតតាមដែលអាចភៀសទៅឆ្ងាយបាន គេប្រញាប់ដើរទៅយ៉ាងលឿននៅកណ្តាភាពងងឹតអន្ធការ និង សេចក្តីស្ងាត់ច្រៀបនៃរាត្រីកាល ជួនកាលគេក៏ដើរចំពង់ដុំថ្មនៅលើផ្លូវរដិបរដុបដួលជ្រហិតជ្រហមនៅនឹងដី ធ្វើឲ្យបង្វេចខោអាវ ខ្ទាត់ឆ្លោយចេញដៃ ក្មេងកម្លោះប្រឹងខាំធ្មេញព្រយុងខ្លួនក្រោកឡើង រាវរកបង្វេចខោអាវដោយ អាស្រ័យពន្លឺព្រឹលៗរបស់ផ្កាយ ទម្រាំនឹងរកឃើញក៏ត្រូវចំណាយពេលជាច្រើន សម្លេងខ្លែង ស្រាកយំចចាចនៅខាងក្រោយខ្នង នាំឲ្យកម្លោះចណ្ឌាលនឹកគិតថាលីលាវតីកំពុងតែរត់តាម មក គេភ្លឹកភ្លាំងងាកបែរក្រោយហើយក៏ឈប់ឈរនៅចាំនាង ប៉ុន្តែគ្រាន់តែដឹងថាវាជាសម្លេង ស្រែករបស់ខ្លែងស្រាក គេក៏រូតរះធ្វើដំណើរតទៅ ។ នៅទីបំផុត រេវត្តៈកុមារក៏ចូលទៅដល់ភូមិចណ្ឌាល អ្នកភូមិនាំគ្នាសម្រាន្តលក់អស់ហើយ ឆ្ដែចាស់ពីរបីក្បាលក្រោកឡើងមកភ្រុសសន្ធាប់តាមក្រោយកែងជើងរបស់គេ ប៉ុន្តែក្មេងកម្លោះ មិនអើពើទេ គេដើរតទៅ រហូតទាល់តែមើលឃើញផ្ទះរបស់ឪពុកឈរនៅស្ទុងៗក្នុងភាពងងឹត សមន្ធការ រេវត្តៈកុមារត្រេកអរណាស់ ប្រញាប់ស្ទុះទៅគោះទ្វារហៅឪពុកថា "ពុក ! បើកទ្វារ ទទួលកូនផង កូនមកហើយ ពុក ! " គេហៅទាំងគោះទ្វារដោយចង្វាក់រន្ថើន ប៉ុន្តែខាងក្នុងនៅតែ ស្ងាត់ច្រៀប ស្ងាត់ឈឹងហាក់នឹងថាគ្មានជីវិតនៅខាងក្នុងសោះ គេនៅតែគោះទ្វារហៅតទៅ "ពុក ! សូមបើកទ្វារទទួលកូនផង" ។ នៅទីបំផុត ក៏មានសម្លេងសង្ឍកចេញមកពីខាងក្នុងថា "អ្នកណាគេហ្នឹង មកដាស់ធើអីនៅយប់ អធ្រាតអញ្ចឹង" "កូនទេ រេវត្តៈណៈ ! ចាំសម្លេងកូនមិនបានទេឬ " "រេវត្តៈ !"សម្លេងចេញពីខាងក្នុងបន្លឺហៅឈ្មោះគេតិចៗ ជាវិធីនឹកគិតហើយក៏មានសម្រឹបជើង ផ្ទប់នឹងផ្ទៃក្តារដើរសំដៅមកទ្វារ ទ្វារត្រូវបានបើកចេញមកហើយអ្នកទាំងពីរក៏ប្រទល់មុខគ្នា "ឯងជាអ្នកណា មកពីណា?" បុរសដែលបើកទ្វារសួរ តែរេវត្តៈមិនបានឆ្លើយទេ គេចាប់ផ្តើម ចម្លែកចិត្ត ព្រោះគិតឃើញថាបុរសម្នាក់នេះមិនមែនជាឪពុករបស់គេទេ ព្រោះមើលទៅមានពុក មាត់ស្រមូមស្រមាមចាស់ជាងឪពុករបស់គេឆ្ងាយណាស់ ទាំងអាកប្បកិរិយាដែលសម្តែងចេញ ចំពោះគេ ក៏បញ្ជាក់ច្បាស់ថាជាអ្នកព្រៀងលាន រេវត្តៈកុមារដើរតាមម្ចាស់ផ្ទះចូលទៅខាងក្នុង ដោយសេចក្តីសង្ស័យស្ទាក់ស្ទើរជាខ្លាំង "ឪពុករបស់ខ្ញុំផ្លាស់ប្តូរដល់ថ្នាក់នេះម្លេះឬ" គេគិតនៅ ក្នុងចិត្ត នៅពេលដែលអ្នកទាំងពីរមកអង្គុយនៅមុខចង្រ្កានភ្លើងព្រមគ្នាហើយ ការពិតក៏ប្រាកដ ឡើង បុរសម្នាក់នោះមិនមែនជាឪពុករបស់គេទេ ប៉ុន្តែជាបុរសប្លែកមុខដែលរេវត្តៈកុមារមិន ដែលឃើញមកពីមុន ។ "អូ ! ខ្ញុំបាទចូលផ្ទះច្រឡំទេ"គេឧទានឡើងទាំងម្នីម្នាចេញទៅក្រៅ ប៉ុន្តែគេត្រូវត្រឡប់ចូលមកម្តង ទៀត ពីព្រោះផ្ទះនោះពិតជាផ្ទះរបស់គេពិតមែន គេនៅចាំបានច្បាស់ បើអញ្ចឹង ឪពុករបស់គេទៅ ណា? បុរសនោះជាអ្នកណា? "ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំបាទទៅណា?"គេសួរបុរសមានវ័យចំណាស់នោះយ៉ាងតក់ក្រហល់ "ឪពុកម្តាយរបស់ឯងជាអ្នកណា សាកប្រាប់មកមើល៍" "ឪពុករបស់ខ្ញុំបាទឈ្មោះ ពន្ធុមៈ ម្តាយឈ្មោះ សុជានី " "ឱ ! "វយជនឧទានឡើងទាំងងក់ក្បាលថាយល់ហើយ "ឯងចង់សំដៅដល់ប្តីប្រពន្ធ ២ នាក់ដែលធ្លាប់ជាម្ចាស់ផ្ទះនេះមែនទេ ឯងឈ្មោះរេវត្តៈ កូនប្រុស របស់លោកពន្ធុមៈមែនទេ គេធ្លាប់ដំណាលឲ្យតាស្តាប់ជារឿយៗដែរថា មានកូនប្រុសម្នាក់រស់ នៅជាមួយនឹងលោកសុមង្គលគ្រហបតីឯក្រុងសាវត្ថី " "ត្រូវហើយ ខ្ញុំបាទជាកូនរបស់គាត់ សូមមេត្តាប្រាប់ខ្ញុំបាទផងថាតើពេលនេះពួកគាត់នៅឯណា" ក្មេងកម្លោះអន្ទោកអន្ទោល ព្រឹធជនលើកដៃអង្អែលពុកចង្កា ភ្នែកមៀងមើលទៅពិតានដោយយោនិសោមនសិការគិតរិះ រកមើលហើយមានប្រសាសន៍ថា "គាត់ចាកចេញពីភូមិនេះទៅយូរហើយ តាខ្លួនឯង ក៏មិនដឹង ថាគាត់ទៅណាដែរ ប្រហែលជាឡើងទៅនៅភាគខាងជើងក្បែរជើងភ្នំហិមាល័យ ប៉ុន្តែមិនដឹង ថាជាភូមិអ្វីប្រាកដទេ មុនពេលទៅ គាត់មិនបានប្រាប់ឯងឲ្យដឹងទេឬ?" "មិនបានប្រាប់ទេ ខ្ញុំបាទទើបតែដឹងអម្បាញ់មិញនេះឯង អនិច្ចា ! លោកឪពុកអ្នកម្តាយមិនគួរ បោះបងចោលកូនដោយរបៀបនេះសោះ ខ្ញុំបាទខំពុះពារមកទីនេះដោយលំបាកលំបិន ក៏ព្រោះតែសង្ឃឹមថានឹងបានរស់នៅក្រោមរង្វង់ដៃដ៏កក់ក្តៅរបស់ឪពុកម្តាយ ប៉ុន្តែបែរជាខុស បំណង ព្រះអាទិទេពមិនអាសូរខ្ញុំបាទសោះ" គេយកដៃទាំង ពីរខ្ទប់មុខឱន ចុះហើយមាន សម្លេងសសឹកយំដោយសំណោកសោកសៅ ។ "កុំទួញសោកអី ចៅអើយ ! ទោះបីជាចៅមិនបានជួបឪពុកម្តាយ ប៉ុន្តែបានជួបតា ក៏ស្មើនឹង ឪពុកម្តាយដែរ តានៅម្នាក់ឯង គ្មានកូនចៅទេ នៅជាមួយតាចុះ តានឹងអាណិតស្រឡាញ់មើល ចៅ ឲ្យដូចជាកូនចៅរបស់តាអញ្ចឹង" "ជាព្រះគុណយ៉ាងខ្ពស់ដែលតាមានចិត្តករុណាដល់ខ្ញុំបាទ ប៉ុន្តែខ្ញុំបាទនៅជាមួយនឹងតាមិន បានទេ"រេវត្តៈកុមារនិយាយទាំងកំពុងខ្សឹកខ្សួល "ចៅឯងនឹងទៅណា?"តាចាស់សួរ "នឹងទៅគ្រប់ច្រកល្ហកដែលឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំបាទរស់នៅ បើពួកគាត់នៅទិសខាងជើង ខ្ញុំបាទ នឹងទៅទិសខាងជើង"ក្មេងកម្លោះអះអាង វុទ្ធជនសម្លឹងមើលមុខគេដោយញញឹមពេបជ្រាយចំពោះសេចក្តីប្តេជ្ញាចិត្តដែលឥតគិតគូរអ្វី សោះរបស់ក្មេងសុពលឈាមរាវ ហើយក៏មានប្រសាសន៍ថា "ឯងមានចិត្តមោះមុតណាស់ហ្ន ចៅប្រុស ! ប៉ុន្តែថាចៅឯងស្គាល់ផ្លូវទៅទិសខាងជើងស្ទើរ ពេកហើយ ចាំតាប្រាប់ឯងតាមការពិតទៅចុះថា ទិសខាងជើងនៃភូមិប្រទេសគ្របដណ្តប់ទៅ ដោយព្រៃភ្នំក្រំថ្មក្រាស់ទ្រុបទ្រុល និង ដេរដាសទៅដោយខ្មោចព្រាយបិសាច និង សត្វសាហាវ ជាច្រើន មនុស្សមនាធ្វើដំណើរទៅមកដោយមានគ្នាជាហ្វូងជាក្រុម មានអាវុធគ្រប់ដៃទើបគេច ផុតពីអន្តរាយនៃជីវិតបានដោយសុវត្ថិភាព បើទៅតែម្នាក់ឯង គង់ប្រហែលនឹងមិនរួចជីវិតឡើយ បើចៅទៅផ្សងព្រេងតែម្នាក់ឯង តាខ្លាចក្រែងថាអាចនឹងមានគ្រោះថា្នក់ដល់ជីវិតបាន នៅជាមួយនឹងតាទីនេះហើយ មិនបាច់ទៅទេ ជួនកាលឪពុកម្តាយរបស់ឯងអាចនឹងវិលត្រឡប់ មកវិញក៏បាន" ។ រេវត្តៈកុមារនៅតែទទូចថានឹងទៅតែម្យ៉ាង តាចាស់ខំព្យាយាមអធិប្បាយពន្យល់លើកហេតុផល ដើម្បីឃាត់ខាំងក្មេងកម្លោះឲ្យនៅជាមួយ ប៉ុន្តែមិនអាឃាត់ខាំងចិត្តរបស់រេវត្តៈកុមារបានឡើយ "តាមចិត្តចុះ បើអញ្ចឹង " តាចាស់សុខចិត្តចុះចាញ់តំណាំងចិត្តរបស់រេវត្តៈ ហើយក៏បែកខ្ញែកគ្នា ទៅរកកន្លែងគេងរៀងៗខ្លួន អ្វីៗស្ថិតនៅដូចសភាពដើមទាំងអស់ ប្លែកតែលើកនេះ គេនៅឯកោ ម្នាក់ឯង គ្មានឪពុកម្តាយនៅជាមួយទេ ស្ថិតនៅក្នុងឋានៈជាភ្ញៀវប្លែកទ្រនំ គ្មានសិទ្ធិជាម្ចាស់ផ្ទះ ដូចមុនទេ រេវត្តៈកុមារមានអារម្មណ៍ស្រងោចចិត្តបីដូចជាកំពុងគេងនៅក្នុងព្រៃដាច់ស្រយាល គេចង់រត់គេចចេញទៅនៅយប់នេះឲ្យបាត់ ប៉ុន្តែដោយសភាពទន់ល្ងមអស់កម្លាំងរហាំងរហែង ទាំងកាយ និង ចិត្តទើបលង់លក់ទៅ នៅពេលដេកលក់ គេសុបិនឃើញឪពុកម្តាយរបស់គេ មមើ ស្រមើស្រមៃដល់ឪពុកម្តាយរហូតបានឮដល់ត្រចៀកតាចាស់ជាម្ចាស់ផ្ទះ ធ្វើឲ្យគាត់នឹក អាណិតអាណោចគេយ៉ាងស្រមុតចិត្ត គាត់ក្រោកឡើងផ្ទៀងត្រចៀកស្តាប់យ៉ាងយកចិត្តទុក ដាក់មួយសន្ទុះ ក្មេងកម្លោះក៏មមើឡើងទៀត គេទួញសោកដល់ឪពុកម្តាយ ប៉ុន្តែពេលខ្លះក៏ដូច ជាមិនមែនជាឪពុកម្តាយរបស់គេទេ ជាឈ្មោះមនុស្សផ្សេងដែលតាចាស់មិនធ្លាប់បានឮមកពី មុន ហើយមិនយល់អត្ថន័យនៃពាក្យនោះផង គឺ ពាក្យថា "លីលាវតី" ។ លុះដល់ថ្ងៃព្រឹកឡើង រេវត្តៈកុមារក៏ជម្រាបលាតាចាស់ជាម្ចាស់ផ្ទះធ្វើដំណើរតទៅ នៅពេលដើរ កាត់ភូមិ ពួកអ្នកស្រុកភូមិ និង មិត្តភក្តិចាស់ៗនាំគ្នាស្រែកសួរដំណើរដំណឹងហើយក៏ស្នើសុំឲ្យ នៅជាមួយនឹងពួកគេ ប៉ុន្តែរេវត្តៈកុមារមិនបានតបស្នងសុភាមនោរថរបស់អ្នកណាឡើយ គេធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅមុខ ឆ្លងកាត់ក្សេត្រភូមិព្រៃព្រឹក្សាករ និង និគមជនបទជាច្រើនអនេក ចូលដល់ភូមិណា ក៏សាកសួរអ្នកភូមិនោះរកឪពុកម្តាយរបស់គេ នៅពេលមិនជួប ក៏ធ្វើដំណើរ តទៅមុខ ។

កណ្តាលព្រៃចោរ

នៅពេលថ្ងៃត្រង់នាថ្ងៃមួយ ខណៈដែលព្រះអាទិត្យកំពុងចាំងរស្មីពេញដួង អាកាសធាតុក្តៅរហែង រហាង មានក្មេងកម្លោះម្នាក់ដើរទ្រេតទ្រោតក្រោមអាកាសធាតុក្តៅចែសចូលទៅក្នុងភូមិ កាលិកគ្រាមដែលតាំងនៅទិសខាងជើងនៃដែនកោសល សម្បុរកាយរបស់គេក្រៀមក្រទាំងស្លេក ស្លាំង សក់វែងបោះច្រោងស៊ើងទ្រើង ខោអាវរដេចរដាច់ រូបរាងស្គមកំព្រឹងកំព្រយ ប្រៀបដូចជា មនុស្សទើបនឹងជាស្រោះស្រោងពីជម្ងឺ កម្តៅថ្ងៃ និង សម្រេកស្រេកឃ្លានធ្វើឲ្យគេស្រវាំងភ្នែក មើល មិនដឹងថាអ្វីជាអ្វីទេ គេទើបដើរពារទៅលើក្មេងៗអ្នកភូមិដែលកំពុងតែដេកនៅក្រោមដើមឈើក្បែរ ផ្លូវ ក្មេងម្នាក់ស្ទុះក្រោកឡើងដោយអាការក្រេវក្រោធយ៉ាងខ្លាំង ស្ទុះហេទៅចាប់ដើមដៃក្មេងមុខ ចម្លែកម្នាក់នោះ ហើយកំញើញសំឡុតថា "ថីបានជាឯងហ៊ានដើរជាន់អញ ឯងខ្វាក់ភ្នែកទេឬ បានជាមើលមិនឃើញមនុស្សដែលកំពុងតែដេកឬមួយឯងធ្វើឫកឡូយដាក់អញ" ក្មេងចម្លែក ម្នាក់នោះសម្រុតខ្លួនចុះហើយប្រះខ្លួនដេកដោយមិនបានហាមាត់ឆ្លើយតបអ្វីសោះ ។ "ឱ ! មើលទៅប្រហែលជាឆ្កួតមែនហើយ"ក្មេងម្នាក់ឧទានឡើង "សង្កេតមើលភ្នែកវាចុះ ឡើងក្រហមក្រឡែតក្រឡង់គួរឲ្យខ្លាចមែនទែន ឮគេថា មនុស្សកំពុងតែវក់ខ្លាំងមានភ្នែកយ៉ាង នេះឯង" ។ លុះបានដឹងថាក្មេងម្នាក់នោះជាមនុស្សឆ្កួត ក្មេងៗអ្នកស្រុកក៏នាំគ្នាសស្រាំមកចោមរោមមើល ជាហ្វូងធំ ក្មេងចម្លែកនោះនៅតែដេកធ្មឹងដដែល មិនបានអើពើនឹងពួកក្មេងក្មាងដែលមកចោម រោមគេនោះទេ ក្មេងមួយចំនួនគិតចង់លេងសប្បាយ ក៏យកឈើមកបុកញល់រាងកាយរបស់គេ គេមានអារម្មណ៍ថាក្មេងទាំងនោះរំខានណាស់ ទើបលើកជើងឡើងរកកល់នឹងធាក់ ធ្វើឲ្យហ្វូង ក្មេងនាំគ្នាថយក្រោយក្រាក មួយសន្ទុះក៏ត្រឡប់ទៅឈររោមមើលគេទៀត ក្មេងម្នាក់ក៏ចាប់គេ អូសលេងទៅមកដោយអារម្មណ៍ស្រណុក លុះក្មេងចម្លែកនោះក្រោកឡើងនឹងតស៊ូ គេក៏ ទម្លាក់ចោលហើយថយក្រោយទៅ ក្មេងខ្លះទៀតក៏នាំគ្នាយកដីមកបាចរោយរាយលើក្បាល របស់គេ ហើយក៏បន្លឺសម្លេងស្រែកហ៊ោទ្រៀវកញ្ច្រៀវខ្ញៀវខ្ញារយ៉ាងសប្បាយក្អាកក្អាយជាលើក ជាគ្រា ។ ខណៈនោះ មានបុរសម្នាក់ដើរឆ្ពោះមកកាន់ទីនោះដែរ កាលបើបានឃើញក្មេងៗកំពុងតែឈរ មើលអ្វីមួយ ហើយក៏ឈាងចូលទៅសួរថា "ក្មួយៗកំពុងរោមមើលអីហ្នឹង" ក្មេងទាំងនោះនាំគ្នា ឆ្លើយថា "ពួកខ្ញុំទាំងអស់គ្នាកំពុងមើលមនុស្សឆ្កួត" ។ បុរសនោះក៏វែកជ្រែកហ្វូងក្មេងចូលទៅឈរមើលក្មេងចម្លែកម្នាក់នោះ ហើយសួរក្មេងៗទាំង នោះថា "ក្មេងឆ្កួតម្នាក់នេះជាអ្នកណា មកពីណា?" ប៉ុន្តែគ្មានសម្លេងឆ្លើយតបឡើយ គាត់ក៏ប្រាប់ ឲ្យក្មេងទាំងនោះថយទៅក្រោយ ហើយក៏អង្គុយគិតពិចារណាក្បែរក្មេងចម្លែកម្នាក់នោះ ចំណែកឯក្មេងចម្លែកម្នាក់នោះនៅតែដេកស្តូកត្រង់កន្លែងដើមដដែលដោយអាការល្ហិតល្ហៃពន់ប្រមាណ បើទោះជាភ្នែករបស់គេមានពន្លឺផ្លេកផ្លាប់ក្រឡាប់ក្រឡែតពិតមែន ប៉ុន្តែក៏មានប្រាកដ ទឹកភ្នែកហូររហេញចេញមក បុរសម្នាក់នោះឃើញហើយក៏មានសន្តានចិត្តអាណិតអាសូរ ពន់ពេក គេគិតថាក្មេងម្នាក់នេះមិនមែនជាមនុស្សឆ្កួតទេ ទើបយកដៃទៅបបោសធូលីដីចេញពី ក្បាលរបស់គេ ហើយក៏ទាញយកសំពត់មកបក់ឲ្យគេដោយការុញ្ញចិត្តអាណិតអាសូរ ក្មេងទាំង នោះបានឃើញបុរសនោះធ្វើដូច្នោះក៏មានចិត្តចង់ធ្វើដែរ ទើបនាំគ្នាអង្គុយចុះជួយបក់ដែរ បុរសនោះបង្គាប់ឲ្យក្មេងម្នាក់ទៅដងទឹកមក ហើយក៏យកផ្តិលទៅផ្អឹបមាត់ក្មេងចម្លែកនោះ គេក៏ ស្ទុះស្ទាផឹកទឹកភ្លាមដោយសម្រេកស្រេកឃ្លាន ទឹកដែលនោះសល់ គាត់ក៏យកមកលុបលាង តាមថ្ងាសតាមដងខ្លួន និង តាមដៃរបស់ក្មេងចម្លែកនោះដើម្បីបន្ទោបង់កម្តៅថ្ងៃ គាត់សង្កេត ឃើញថាកែវភ្នែករបស់ក្មេងចម្លែកពោរពេញទៅដោយសញ្ញានៃអំណរអរគុណ ភ្លាមនោះ អាការៈរបស់គេក៏ប្រសើរជាងមុន ។ "ឯងជាអ្នកណា មកពីណា?" បុរសនោះចាប់ផ្តើមសួរនៅពេលដែលឃើញអាការៈរបស់គេ អន្រើបឡើងហើយ "ខ្ញុំបាទមកពីក្រុងសាវត្ថី "ក្មេងចម្លែកនោះឆ្លើយតបដោយសម្លេងខ្សាវ ប៉ុន្តែ រាបស្មើជាប្រក្រតី ធ្វើឲ្យគាត់កាន់តែជឿជាក់ឡើងថែមទៀតថា ក្មេងម្នាក់នោះមិនមែន ជាមនុស្សឆ្កួតទេ គាត់ដេញដោលតទៅទៀតថា "ឯងមកម្នាក់ឯងទេឬ ចុះឯងឆ្លងកាត់ព្រៃហ័ត ព្រៃហោងមកយ៉ាងម៉េចបាន?" "ត្រូវហើយ ខ្ញុំបាទមកតែម្នាក់ឯងទេ គ្មានអ្នកណាជាគ្នាទេ ខ្ញុំបាទដើរឆ្លងកាត់ព្រៃហ័តព្រៃហោង មកអស់ពេល ២ ថ្ងៃ គ្មានជួបមនុស្សសោះ និង អត់ ២ ថ្ងៃមកហើយ ខ្ញុំបាទល្ហិតល្ហៃល្ងមខ្លាំង ណាស់នៅពេលមកដល់ទីនេះ ខ្ញុំបាទសន្លប់មិនដឹងខ្លួនទេ" ។ ឥឡូវនេះ គ្រប់គ្នានៅទីនោះក៏ប្រាកដក្នុងចិត្តថា គេមិនមែនឆ្កួតទេ ម្នាក់ៗនាំគ្នាអាណិតអាសូរ គេគ្រប់គ្នា ។ "ឯងឈ្មោះអី គិតនឹងទៅណា?បានជាខំធ្វើដំណើរឆ្ងាយមកដល់ទីនេះ" "ខ្ញុំបាទឈ្មោះ រេវត្តៈ ពីមុន រស់នៅក្នុងទីក្រុងសាវត្ថីជាមួយនឹងឪពុកម្តាយ ប៉ុន្តែពេល នេះពួកគាត់បានភៀសខ្លួនមករស់នៅភាគខាងជើងនេះ ប៉ុន្តែមិនដឹងថានៅទីណាទេ ខ្ញុំបាទធ្វើ ដំណើរមកនេះក៏ដើម្បីស្វែងរកឪពុកម្តាយហ្នឹងឯង" ទឹកមុខរបស់គេស្រងូតស្រងាត់ជាខ្លាំង នៅពេលនិយាយមកដល់ត្រង់នេះ គេខះខំពន្យល់ប្រាកប់លក្ខណៈភិនភាគរបស់ឪពុកម្តាយគេ ព្រមទាំងប្រាប់ឈ្មោះហើយក៏សួរថា " មានអ្នកណាជួបនៅទីណាខ្លះទេ?" គេច្រត់ដៃច្រានខ្លួន ក្រោកឡើង អង្កុយចាំមើលមនុស្សគ្រប់ៗគ្នាដើម្បីស្តាប់ចម្លើយដោយអន្ទះសាចង់ដឹង នៅពេល ដែលអ្នករាល់គ្នានៅទីនោះឆ្លើយថាមិនដែលបានឃើញ គេក៏ផ្តួលខ្លួនដេកតទៅទៀត ទាំងដក ដង្ហើមធំយ៉ាងណែនដើមទ្រូងទាំងពោលរងាំរង៉ូវនូវអ្វីពីរបីម៉ាត ។ បុរសនោះបង្គាប់ឲ្យក្មេងខ្លះទៅរកអាហារមកឲ្យគេបរិភោគ ទាំងនិយាយលួងលោមគេឲ្យ ស្បើយទុក្ខថា "កុំសោកសង្រេងអី ក្មួយអើយ ! សឹមពូជួយប្រដុងប្រជាក្មួយ ពូនឹងនាំក្មួយដើររក ឪពុកម្តាយឲ្យទាល់តែឃើញ ជឿថា ឪពុកម្តាយរបស់ក្មួយប្រហែលជានៅម្តុំក្រុងកបិលព័ស្តុ បាវា ឬ កុសិនារា ក្រុងណាមួយ មិនយូរទេ នឹងជួបពួកគាត់មិនខាន" ។ រេវត្តៈកុមារក្រោកឡើងអង្គុយហើយក្រាបសំពះក្បែរជើងរបស់បុរសអ្នកមានចិត្តបុណ្យនោះ ព្រោះតែគាត់ រេវត្តៈកុមារទើបរួចផុតពីការអុកឡុកឆាឆៅ ហើយពេលនេះគាត់ថែមទាំងស្នើខ្លួនជា អ្នកនាំរេវត្តៈកុមារដើររកឪពុកម្តាយទៀត គាត់ពិតជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយមេត្តាករុណា មែនហ្ន ! "ពូក៏មិនមែនជាអ្នកស្រុកនេះដែរ ផ្ទះពូក៏នៅឯភាគខាងជើងនោះដែរ សម្រាកយកកម្លាំងពីរបីថ្ងៃ សិនទៅហើយសឹមចេញដំណើរទៅជាមួយគ្នា ពីព្រោះពេលនេះក្មួយនឿយហត់ណាស់ ក្រែងលោ ដើរផ្លូវទៅមិនរួច" ។ គាត់នាំរេវត្តៈកុមារទៅស្នាក់នៅឯផ្ទះញាតិរបស់គាត់ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិកាលិកគ្រាមនោះឯង ឲ្យងូតទឹក ឲ្យស្លៀកដណ្តប់សំពត់ថ្មី ឲ្យបរិភោគអាហារដ៏មានឱជារស យកចិត្តទុកដាក់មើល ថែរក្សាគេដូចជាកូនបង្កើតរបស់ខ្លួន រេវត្តៈកុមារកើតមានសេចក្តីស្រឡាញ់រាប់អាននឹងបុរស ដែលមានសន្តានចិត្តល្អនោះយ៉ាងក្រៃលែង គេប្តេជ្ញាចិត្តថានឹងដើរតាមបុរសនោះទៅគ្រប់កន្លុក កន្លែងទាល់តែជួបនឹងឪពុកម្តាយរបស់គេ ត្រឹមតែរយៈពេល ៣ ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ រេវត្តៈកុមារក៏ធូរ ស្បើយមាំមួនឡើង ល្មមនឹងធ្វើដំណើរបានហើយ គេទាំងពីរទើបចាប់ផ្តើមធ្វើដំណើរតម្រង់ ឆ្ពោះទៅភាគខាងជើង ។ ប្រជានុរាស្ត្រនៃដែនកោសលទាំងមូលល្បីរន្ទឺឮតៗគ្នាមកថា ក្នុងព្រៃស្រោងម្តុំភាគខាងជើង នោះសម្បូរទៅដោយពពួកចោរដែលចាំស្ទាក់ប្លន់ឈ្មួញដង្ខៅ និង ថ្មើរជើងទាំងឡាយ ប៉ុន្តែ រេវត្តៈកុមារ គ្មានអារម្មណ៍ថាខ្លាចរអាបន្តិចសោះឡើយ ព្រោះមានគ្នាទៅជាមួយ ហើយម្យ៉ាង ទៀត គ្មានទ្រព្យសម្បត្តិអ្វីដែលនឹងឲ្យចោរប្លន់យកនោះទេ គេជឿថា ចោរទាំងនោះគ្មានចិត្ត អាក្រក់ដល់ថ្នាក់ប្លន់យកអាយុជីវិតរបស់គេនោះទេ បុរសទាំងពីរនាក់នោះនាំគ្នាធ្វើដំណើរ បន្តរហូត ដល់បាក់រសៀលជ្រាលជ្រេទេរបាំងភ្នំឯទិសខាងលិចទៅហើយ ក៏នៅតែគ្មានសញ្ញា ថានឹងផុត ព្រៃស្រោងនោះសោះ បុរសអ្នកនាំផ្លូវប្រាប់ថា យើងត្រូវឈប់ស្នាក់ដេកយប់នៅ ក្នុងព្រៃស្រោងនេះឯង ព្រោះមិនអាចទៅឲ្យផុតព្រៃស្រោងនេះនៅថ្ងៃនេះបានទេ អ្នកទាំងពីរ ទើបឈាងចូលទៅក្បែរខាងផ្លូវដើម្បីរកកន្លែងសម្រាកកាយ ប៉ុន្តែរក កន្លែងដែលគួរសមមិន បាន សោះ បុរសអ្នកនាំផ្លូវទើបនាំគេដើរឈ្មៀតជ្រៀតលុយចូលទៅក្នុងព្រៃតទៅទៀត ហាក់ នឹងថាគ្មានតាំងចិត្តនឹងនាំគេទៅរកកន្លែងស្នាក់នោះទេ រេវត្តៈកុមារកើតសេចក្តីសង្ស័យក្នុងចិត្ត ថា គាត់កំពុងនាំទៅណា នៅក្នុងចិត្តចង់នឹងសួរឲ្យដឹងជើងការដែរ ប៉ុន្តែមិនហ៊ានទើបបង្ខំចិត្ត ដើរតាមក្រោយគាត់តទៅមុខ ទាំងពីរនាក់ក៏បានមកដល់ទីស្រឡះអជ្ឈោកាសនាកណ្តាលព្រៃ មួយកន្លែង បុរសអ្នកនាំផ្លូវក៏ឈប់ឈរទ្រឹង ហើយយកម្រាមដៃស៊កចូលទៅក្នុងមាត់ផ្លុំកង្កួចឲ្យ កើតជាសម្លេងឮ ៣ ដង ខ្លាំងៗ សម្លេងស្រួចឆ្មារនោះលាន់ឮទៅឆ្ងាយលន្លោច មួយសន្ទុះ ក្រោយមក រេវត្តៈកុមារក៏បានឮសម្លេងដូចគ្នានោះលាន់ឮឡើងជាសញ្ញាឆ្លើយតបមកវិញអំពី ចម្ងាយ គេចាប់ផ្តើមកើតសេចក្តីចម្លែកចិត្តសង្ស័យចំពោះទង្វើរបស់បុរសនោះជាខ្លាំង ប៉ុន្តែក៏ មិនហ៊ានសួរដេញដោល បានត្រឹមតែដើរតាមគេតទៅ អស់ចម្ងាយផ្លូវឆ្ងាយបង្គួរ បុរសមគ្គុទេសក៍នោះក៏ឈប់ម្តងទៀត "ក្មួយឈប់ចាំពូនៅកន្លែងនេះសិនហើយ ពូទៅនោះមូយភ្លែត" គាត់បង្គាប់រេវត្តៈកុមារ ហើយក៏ ដើរចូលទៅក្នុងព្រៃខាងៗនោះបាត់ទៅ ។ រេវត្តៈកុមារអង្គុយចាំគាត់នៅកន្លែងដើមដដែល ពេលនោះហៀបនឹងព្រលប់ទៅហើយ នៅនាកណ្តាលភាពស្ងប់ស្ងាត់នៃព្រៃធំនោះ រេវត្តៈកុមារបានស្តាប់ឮមនុស្សជាច្រើននាក់សន្ទនា គ្នាមកពីចម្ងាយ គេផ្ទៀកត្រចៀកស្តាប់ដោយយកចិត្តទុកដាក់ ប៉ុន្តែក៏ស្តាប់មិនយល់សេចក្តី គេនឹកចម្លែកចិត្តខ្លាំងណាស់ថាហេតុអ្វីបានជានៅក្នុងព្រៃឆ្ងាយដាច់ស្រយាលយ៉ាងនេះនៅតែ មានមនុស្សមនាអាស្រ័យនៅទៀត ក្មេងកម្លោះចាប់ផ្តើមកើតមានសេចក្តីភ័យខ្លាចទាំងគិតរាយ មាយផ្សេងៗ គេមានអារម្មណ៍ហាក់ដូចជាខ្លួនគេត្រូវបាន បោះបង់ចោលនៅកណ្តាលព្រៃ ដែលបរិបូរដោយព្រាយបិសាច និង សត្វព្រៃតែម្នាក់ឯង នៅទីបំផុត បុរសនោះក៏ត្រឡប់មកវិញ ហើយនាំគេដើរលុយកាត់ចូលទៅក្នុងព្រៃតទៅ រេវត្តៈកុមារសង្កេតឃើញពន្លឺភ្លើងជាច្រើនដួង ភ្លឺ ពព្រាយនៅខាងមុខ នៅពេលដើរចូលទៅជិត គេសង្កេតឃើញខ្ទមជាច្រើនខ្នង តាំងនៅ ត្រៀបត្រាក្នុងព្រៃ មានហ្វូងមនុស្សដើរពពាក់ពពូនទៅមក ស្រដៀងនឹងទិដ្ឋភាពនៅក្នុងភូមិ តូចមួយ ដូច្នេះ នៅពេលដែលរេវត្តៈកុមារដើរតាមបុរសនោះទៅ មនុស្សស្ទើរតែទាំងអស់ តាមសម្លឹងមើលគេដោយមិនដាក់ភ្នែក គេទាំងពីរដើរចូលទៅក្នុងខ្ទមមួយខ្នងដែលតាំងនៅ កណ្តាលខ្ទមទាំងពួង ហើយបានទៅបង្ហាញខ្លួននៅចំពោះមុខបុរសមជ្ឈិមវ័យម្នាក់ "ត្រឡប់មកវិញហើយឬ កោលិតៈ ! " បុរសម្ចាស់ខ្ទមសួរដោយសម្លេងកំបុតកំបុយ អាកប្បកិរិយារបស់គេគួរឲ្យខ្លាចញញើតសម្រាប់រេវត្តៈកុមារ គេអង្គុយយ៉ាងសង្ហានៅលើជើង តាំងក្បែរភ្នក់ភ្លើងទាំងខ្លួនទទេ ធ្វើឲ្យមើលឃើញរាងកាយមាំទាំក្រអាញរបស់គេបានយ៉ាង ច្បាស់ប្រត្យ័ក្ស កន្ទុយភ្នែករបស់គេមុតស្រួចដូចភ្នែកស្ទាំង សមនឹងទឹកមុខស្រស់ស្ងួត ទាំងស្រមូមស្រមាមដោយពុកមាត់ពុកចង្កា បុរសនោះគឺជាមេកន្ត្រាញចោរដ៏ល្បីរន្ទឺឮនាមថា ជេដ្ឋកៈដែលពាណិជ្ចករថលពាណិជ្ជទូទាំងដែនកោសលកោតក្រែង និង ខ្លាចរអា ភូមិនៅកណ្តាលព្រៃស្រោងនោះ គឺជា បន្ទាយអចិន្ត្រៃយ៍ និង កន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់ពួកគេ ដែលកងទ័ពរបស់ព្រះបាទបសេនទិកោសលព្យាយាមនឹងបង្រាប ប៉ុន្តែមិនអាចសម្រេចបាន រេវត្តៈកុមារបានភ្លាត់ខ្លួនមកនៅកណ្តាលហ្វូងចោរទៅហើយហ្ន ! "ក្មេងម្នាក់ហ្នឹងជាអ្នកណា?" មេកន្ត្រាញចោរជេដ្ឋកៈសួរឡើងទាំងសម្លក់មើលរេវត្តៈកុមារស្ទើរ តែស៊ីសាច់ "គេជាក្មេងអនាថា កំព្រាឪពុកម្តាយ" បុរសអ្នកនាំផ្លូវរេវត្តៈកុមារដែលមានឈ្មោះថា កោលិតៈ ឆ្លើយ "ខ្ញុំបាទបានជួបគេនៅកណ្តាលផ្លូវ ហើយក៏នាំគេមក បើនាយម្ចាស់មិនថាអីទេ ខ្ញុំបាទនឹង ចិញ្ចឹមគេទុកដើម្បីប្រើការតទៅ គេមានគុណសម្បត្តិសមនឹងរស់នៅជាមួយនឹងពួកយើង" "ឯងប្រាកដច្បាស់ក្នុងចិត្តថា វានឹងស្មោះត្រង់ និង មានភក្តីភាពជាមួយនឹងពួកយើងឬ?" មេលំចោរនិយាយទាំងស្រពិចស្រពិលសង្ស័យក្នុងចិត្ត គេសាកសួរមើលថ្ងៃ-ខែ-ឆ្នាំកំណើត របស់រេវត្តៈកុមារហើយអង្គុយគន់គូរមើលមួយសន្ទុះរួចហើយនិយាយចេញមកយ៉ាងពេញចិត្តថា "ប្រពៃណាស់ កោលិតៈ ! ជ្រោមជ្រែងគេចុះ ហើយខំបង្ហាត់បង្រៀនក្បាច់គុនផ្សេងៗដល់គេ ដើម្បីនឹងបានជាប្រយោជន៍ដល់ពួកយើងតទៅ " ។ កោលិតៈជម្រាបលាចៅហ្វាយនាយ ហើយក៏នាំរេវត្តៈកុមារត្រឡប់ទៅកាន់ខ្ទមរបស់គេវិញ "ទីនេះឯងគឺជាលំនៅរបស់យើង យើងនឹងរស់នៅទីនេះរហូតទៅលុះត្រាតែនឹងស្លាប់ចោលគ្នា" "ប៉ុន្តែខ្ញុំបាទត្រូវតាមរកឪពុកម្តាយ"រេវត្តៈកុមារនិយាយជំទាស់ឡើងដោយទឹកមុខក្រៀមក្រំបំផុត កោលិតៈរៀបចំខ្ទមរបស់គេបណ្តើរនិយាយបណ្តើរថា "រឿងហ្នឹងចាំនិយាយគ្នាថ្ងៃក្រោយចុះ ខ្ញុំជឿថា ឯងនឹងបានជួបឪពុកម្តាយរបស់ឯងមិនខាន" ។ បន្ទាប់ពីនោះមក កោលិតៈក៏ចាត់ចែងចំណីអាហារយកមក ហើយគេទាំងពីរនាក់ក៏បរិភោគ អាហារទាំងនោះព្រមគ្នាដោយគម្លាន រេវត្តៈកុមារបានសង្កេតឃើញថា អាហាររបស់កោលិតៈ សុទ្ធតែបណីតាហារដែលមិនគួរឲ្យជឿសោះថានឹងរកមកបាននៅកណ្តាលព្រៃភ្នំទ្រនំថ្មបែបនេះ កោលិតៈបានសង្កេតឃើញរេវត្តៈកុមារបរិភោគអាហារយ៉ាងឆ្ងាញ់ពិសា ទើបនិយាយឡើង ថា "យើងរស់នៅទីនេះ មិនដែលអត្តខាត់ខ្វះខាតបច្ច័យ ៤ ទេ យើងបរិភោគអាហារល្អៗ ស្លៀកពាក់សម្លៀកបំពាក់តម្លៃថ្លៃៗ មានមាសប្រាក់សម្រាប់ចាយវាយ យើងចិញ្ចឹមជីវិតយ៉ាង ស្រណុកសុខស្រួល ឯងរស់នៅជាមួយនឹងពួកយើង មិនយូរទេ ឯងនឹងដឹងច្បាស់មិនខាន" ។ ខាងក្នុងផ្ទៃបន្ទប់របស់កោលិតៈ រេវត្តៈកុមារបានប្រទះឃើញលំពែង ដាវ ធ្នូ និង អាវុធយុទ្ធភណ្ឌ ផ្សេងៗទៀតព្យួរនៅរណែងរណោងតាមជញ្ជាំងខ្ទម ក្រៅពីនោះនៅមានសំពត់ក្រណាត់ថ្លៃៗ និង គ្រឿងអលង្ការដ៏ហើយដោយមាស ប្រាក់ ត្បូង ពេជ្រជាច្រើនទៀត ។ "ឯងត្រូវការអី ចូរយកទៅប្រើតាមចិត្តចុះ" កោលិតៈនិយាយបើកដៃ ប៉ុន្តែរេវត្តៈកុមារមិនបានចាប់ យកអ្វីទេពីព្រោះតាំងពីកើតមក គេមិនដែលបានប្រើប្រាស់របស់អស់ទាំងនោះឡើយទាំងមិន គិតចង់បានផង លុះចំណេរកាលតមក រេវត្តៈកុមារក៏បានរស់នៅជាមួយនឹងពួកចោរយ៉ាងសុខ សាន្ត ចោរទាំងនោះចាប់ផ្តើមស្គាល់ស្និទ្ធស្នាល និង ស្រឡាញ់រាប់អានគេខ្លាំងឡើង បើចោរណា ម្នាក់មានចំណីចំណុកឬរបស់ប្រើប្រាស់អ្វីប្លែកៗមក ក៏នាំយកមកឲ្យរេវត្តៈកុមារទុកជា វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ ធ្វើឲ្យរេវត្តៈកុមារមានគំនិតគិតថា ទោះបីជាពួកគេជាចោរចិត្តឃោរឃៅលួចឆក់ ប្លន់ដណ្តើមទ្រព្យរបស់អ្នកដទៃមកចិញ្ចឹមជីវិតក៏ដោយ គេក៏នៅមិនប្រាសចាកសេចក្តីមេត្តា ករុណាទាំងស្រុងនោះឡើយ គេបានខំប្រព្រឹត្តខ្លួនឲ្យជាទីស្រឡាញ់របស់ពួកចោរទាំងនោះខ្លាំង ឡើងរហូតដល់កិត្តិនាមរបស់គេបានលេចឮទោដល់មេកន្រ្តាញចោរហើយមេលំចោរនោះ សម្តែងចេតនាចង់បានរេវត្តៈទៅនៅជាមួយ កោលិតៈក៏សុខចិត្តឲ្យរេវត្តៈទៅនៅជាមួយនឹង មេកន្រ្តាញចោរដោយស្រួល បានសេចក្តីថា រេវត្តៈក៏បានទៅរស់នៅជាមួយនឹងមេលំចោរ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក មេកន្ត្រាញចោរក៏ខះខំបង្ហាត់បង្រៀនវិជ្ជាគុនរបស់ចោរទៅឲ្យគេគ្រប់ យ៉ាងមានសិល្បៈក្នុងការប្រើអាវុធជាដើម នៅពេលជាមួយគ្នានោះដែរ គេក៏បានទទួលការអប់រំ ឲ្យក្លាយជាចោរសាហាវយង់ឃ្នងរូហាន(ដូច)ចោរទាំងឡាយ ជួនកាលគេក៏បានអមដំណើរ មេចោរចេញទៅឆក់ប្លន់តាមភូមិស្រុកតុចៗដែលនៅឆ្ងាយដាច់សង្វែង គេបានប្រឈមមុខនឹង ការតស៊ូ និង ភយន្តរាយផ្សេងៗស្ទើរតែមិនផុតពីជីវិតន្តរាយ រឹតតែបានឆ្លងកាត់ក្តីលំបាក និង ភយន្តរាយច្រើនប៉ុនណា ចិត្តគំនិតរបស់គេក៏រឹតតែរឹងក្រអាងឡើងប៉ុនណោះគួរនាដូចជាដែក ដែលជាងស្មិតលត់ និង ដំជារឿយៗដូច្នោះ គេមានអារម្មណ៍ថាអផ្សុកតុកសិកនៅពេលមិនបាន ចេញទៅប្លន់ និង រីករាយត្រេកអរនៅពេលបានប្រល័យជីវិតម្ចាស់ទ្រព្យហើយក៏ជញ្ជូនយកទ្រព្យ សម្បត្តិទៅ រេវត្តៈបានក្លាយជាចោរទៅហើយទាំងស្រុង គេជាចោរកម្លោះហាវហានរលុះ រលាញ និង ជាទីប្រោសប្រាណរបស់មេកន្ត្រាញចោរពន់ពេក ។ រេវត្តៈបានក្លាយជាមហាចោរទៅហើយទាំងកាយ និង ចិត្ត កាលពីមុន គេគ្រាន់តែជាក្មេង ចណ្ឌាលស្នាក់អាស្រ័យនៅក្នុងគេហដ្ឋានរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតីនៃក្រុងសាវត្ថីក្នុងឋានៈ ជាបេសនការី(អ្នកបម្រើ)ម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ ឥឡូវនេះ គេបានក្លាយជាកំពូលមហាចោរអ្នកមានចិត្ត ត្រេកអរក្នុងការប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិ និង ជីវិតរបស់អ្នកដទៃ មានសេចក្តីសុខសម្រាន្តក្សាន្តចិត្ត ក្នុងភាវៈជាចោរ ភ្លេចភ្លាំងអស់សេចក្តីលំបាកកាយរកាំចិត្តដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ និង ជួបប្រទះមក ក្នុងអតីតកាល សូម្បីតែឪពុកម្តាយដែលធ្លាប់ស្រមើស្រមៃរក ពេលនេះគេយល់ឃើញថាមិនចាំ បាច់គិតគូរតទៅទៀតទេ គិតតែពីយោងអាត្មារៀងៗខ្លួនទៅ គេបានចំណាយពេលវេលាឲ្យអស់ ទៅដោយការស៊ីផឹក លេងល្បែងស៊ីសង និង ចេញប្លន់អ្នកជំនួញពាណិជ្ជដែលធ្វើដំណើរឆ្លង កាត់ព្រៃមក បានធនសារសម្បត្តិហើយក៏ចែករំលែកគ្នាក្នុងចំណោមពួកចោររួចហើយក៏មានការ ជប់លៀងស៊ីផឹក និង លេងល្បែភ្នាល់យ៉ាងស្រណុកស្រណាន រេវត្តៈកុមារបានចំណាយ ជីវិតាយុកាលឲ្យអស់ទៅដោយវិធីនេះអស់វេលា ៣ ឆ្នាំពេញ លុះឈានចូលដល់ឆ្នាំទី ៤ វិថីជីវិតរបស់គេក៏បានប្រែប្រួលទៅកាន់គន្លងថ្មីមួយទៀត ។

មេ-សកាលីស្រេកឈាម

សម្លេងផ្លុំស្នែងសត្វបានលាន់ឮរំពងឡើងចេញពីខ្ទមមេចោរជេដ្ឋកៈក្នុងសាយណ្ហសម័យនាថ្ងៃមួយវាជាសញ្ញាដែលពួកចោរដឹងច្បាស់ កាលបើសម្លេងផ្លុំស្នែងស្ងាត់បាត់ទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ទីលានខាងមុខខ្ទមរបស់មេចោរជេដ្ឋកៈ ក៏កកកុញទៅដោយស្មុនកូនចោររាប់រយនាក់ដែល មករងចាំទទួលពាក្យបញ្ជា មេចោរជេដ្ឋកៈមួយអន្លើដោយកូនចោរជំនិត ៣ នាក់បានដើរចេញ ពីខ្ទមហើយ ទៅបង្ហាញខ្លួននៅចំពោះមុខបរិវាររបស់ខ្លួន នៅពេលឃើញចៅហ្វាយនាយ របស់ខ្លួនដើរចេញមក កូនចោរទាំងអស់ក៏ក្រោកឈរទទួល មេចោរយ៉ាងព្រមព្រឺសស្រុះគ្នា មេលំចោរបានបក់ដៃឲ្យបរិវាររបស់ខ្លួនអង្គុយចុះ រួចហើយក៏ចោលក្រសែភ្នែកដ័មុតស្រួចសម្លឹង មើលនាយអាយ ក្រសែភ្នែកម្នាក់ៗគយគន់មើលទៅចៅហ្វាយនាយរបស់ខ្លួនដោយសេចក្តី គោរពក្រែងរអែង "មកព្រមគ្នាហើយឬនៅ?"មេលំចោរស្រែកសួរដោយសម្លេងខ្លាំងៗមានចុងសម្លេងគួរឲ្យខ្លាច កាលបើមានអ្នកឆ្លើយថា "មកព្រមហើយ លោកនាយ !" ក៏និយាយតទៅទៀតថា "ម្នាលគ្នាយើង ! ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានដំណឹងមកប្រាប់អ្នកទាំងអស់គ្នាឲ្យបានដឹង វាជាដំណឹងល្អដែល ខ្ញុំបានឮមកជាច្រើនខែហើយ ដំណឹងនេះពាក់ពានលើសំណាង និង សម្បូរណភាពនៃសុខរបស់ ពួកយើងទាំងអស់គ្នា គឺថា គិញរបស់យើងដែលនៅប្រចាំឯភូមិឧត្តរគ្រាមបានមករាយការណ៍ ឲ្យខ្ញុំដឹងថា ខណៈនេះមានពួកជំនួញមួយក្រុមធំកំពុងសម្រាកត្រៀមខ្លួននៅឯភូមិនោះ ២ ថ្ងៃបន្ទាប់ពីនេះទៅ ពួកគេនឹងលើកក្បួនរទេះឆ្លងកាត់មកដល់ព្រៃស្រោងរបស់យើង បានសេចក្តីថា លាភមហាសាលកំពុងនឹងរត់មករកពួកយើងហើយ យូរៗទើបយើងបានលាភធំ ដ៏ត្រចះត្រចង់បែបនេះម្តង យើងនឹងលើកកម្លាំងទាំងអស់ទៅអែបពួននៅពាក់កណ្តាលផ្លូវ ចាំស្ទាក់ប្នន់ពួកជំនួញទាំងនោះ ប៉ុន្តែកនយើងអើយ ! គ្នារបស់យើងបានរាយការណ៍ឲ្យដឹងថា ពួកជំនួញទាំងនោះមានគ្នីគ្នាច្រើនណាស់ ទាំងមានអាវុធល្អគ្រប់ដៃហើស្ទាត់ជំនាញក្នុងការ តស៊ូទៀត ជាពិសេស មេដង្ខៅរបស់ពួកឈ្មួញទាំងនោះជាព្យត្តជនឆ្លៀវឆ្លាត និង ក្លាហាន ចំណាប់ណាស់ ធ្លាប់មានបទពិសោធន៍ឆ្លងកាត់គ្រោះថ្នាក់សឹងតែគ្រប់ប្រភេទ ហេតុដូច្នេះ យើងនឹងចាត់វិធានការនៅលើកនេះដោយសេចក្តីប្រមាទធ្វេសប្រហែសមិនបានទេ ខ្ញុំនឹងរៀបចំផែនការនៅលើកនេះឲ្យបានល្អិតល្អន់ជាទីបំផុត ខ្ញុំនឹងជម្រាបប្រាប់ឲ្យគ្នាយើងដឹង ម្តងទៀត សូមឲ្យគ្នាយើងប្រុងប្រៀបរៀបចំអាវុធឲ្យបានល្អ និង ហាត់សមឲ្យស្ទាត់ជំនាញសិន ទៅ" មេកន្ទ្រាញចោរនិយាយដាស់ទឹកចិត្តបរិវាររបស់ខ្លួន មួយសន្ទុះធំក្រោយមកក៏បិទប្រជុំ ពួកស្មុនម្នាក់ៗក៏បែកញែកផ្លូវគ្នាត្រឡប់ទៅខ្ទមរៀងៗខ្លួនវិញ ហើយកាន់យកអាវុធរបស់ខ្លួនមក ត្រួតពិនិត្យមើលដោយមោទកភាពដែលមានឱកាសនឹងបានប្រឈមមុខតទល់នឹងពួកជំនួញ ដោយប្រការដូច្នេះ ។ "យើងនឹងរៀបចំផែនការយ៉ាងម៉េចល្អ" មេលំចោរចាប់ផ្តើមប្រឹក្សាជាមួយនឹងចោរកម្លោះរេវត្តៈ សំណព្វចិត្តរបស់ខ្លួន "សាកជួយបញ្ចេញយោបល់បន្តិចទៅមើល៍" រេវត្តៈទ្រឹងគិតមួយស្របក់ ហើយក៏និយាយថា "មើលទោដូចជាពួកឈ្មួញមានគ្នីគ្នាច្រើនជាងពួកយើងដល់ទៅ ២០០ នាក់ ទាំងជាអ្នកស្ទាត់ស្ទាញក្នុងការប្រឈមមុខនឹងស្កុនភយន្តរាយផ្សេងៗទៀតផង បើយើងលើក កម្លាំងពលទៅប្លន់ត្រង់ៗដូចដែលធ្លាប់ធ្វើកន្លងមក អាចនឹងភ្លាំងភ្លាត់ចំពោះពួកគេក៏ថាបាន ផ្ទុយទៅវិញ បើយើងអាចចូលវាយសម្រុកនៅពេលយប់បានដោយមិនឲ្យពួកឈ្មួញទាំងនោះ ដឹងខ្លួន ទើបជាការប្រសើរជាង " "ប៉ុន្តែឈ្មួញទាំងនោះច្រើនតែបោះជំរំយ៉ាងរ៉ឹងមាំមុនពេលព្រលប់ជានិច្ច"នាយចោរនិយាយកាត់ "កាលបើពួកគេបោះទីតាំងយ៉ាងរ៉ឹងមាំរួចហើយ នឹងជាការពិបាកក្នុងការចូលវាយប្រហារ លុះនឹងចូលប្លន់នៅពេលមានពន្លឺថ្ងៃ កម្លាំងរបស់យើងមានគ្នាតិចជាង គង់នឹងមិនរួចពី ភយន្តរាយទេ យើងនឹងប្រើកលល្បិចយ៉ាងណាឲ្យឈ្មួញទាំងនោះ ត្រូវធ្វើដំណើរទៅនៅពេល យប់បាន" "ឮដំណឹងមកថា ពួកគេនឹងចេញអំពីភូមិឧត្តរគ្រាមពីព្រឹកព្រហាម ហេតុដូច្នេះទម្រាំនឹងមកដល់ កណ្តាលព្រៃត្រង់កន្លែងដែលយើងឈរជើង ប្រហែលជាជិតព្រលប់ ព្រោះរទេះធ្វើដំណើរ យឺតយូរជាមនុស្សណាស់ "រេវត្តៈចាប់ផ្តើមបញ្ចេញយោបល់ "ពួកឈ្មួញអាចនឹងឈប់សម្រាកនៅកណ្តាលព្រៃនេះក៏ថាបាន ប៉ុន្តែបើយើងអាចធ្វើឲ្យពួក គេគិតថាមិនធានាសុវត្ថិភាពបាន ពួកគេនឹងមិនឈប់ទេ ខ្ញុំបាទគិតថា នៅពេលពួកគេហៀប នឹងបោះជំរំស្នាក់មុនពេលព្រលប់ យើងគួរតែចាត់ពួកយើងមួយក្រមឲ្យធ្វើកូដោបាយបំភាន់ ដូចជាមានកម្លាំងពលចូលមកប្លន់ ពួកគេនឹងរូតរះធ្វើដំណើរតទៅមុខទាំងយប់ងងឹត ពួកដែលដេញតាមពីក្រោយមកក៏ចូលវាយប្រហារខាងចុងក្បួនរទេះ ពួករទេះដែលទៅខាងមុខ នៅពេលដឹងថាក្បួនក្រោយត្រូវវាយប្រហារ នឹងបញ្ឈប់រទេះទុក ហើយបកត្រឡប់ទៅជួយ ក្បួនក្រោយ នៅពេលនោះពួកយើងមួយក្រុមទៀតក៏ចូលវាយប្រហារត្រង់ខាងមុខក្បួនរទេះ " "អើ ! វិធីសាស្ត្រនេះប្រសើរណាស់ "នាយចោរនិយាយរ៉ាប់រងយ៉ាងស្វាហាប់ មានការពិចារណា ផែនការប្លន់យ៉ាងល្អិតល្អន់ជាដំណាក់កាលចុងក្រោយ ហើយក៏បែកខ្ញែកគ្នាទៅដេករៀងៗខ្លួន ។ ព្រឹកស្អែកឡើងនាយចោរបានកោះហៅបរិវាររបស់ខ្លួនមកប្រជុំម្តងទៀតហើយបែងចែកពលចោរ ជា ២ ក្រុម ហើយចោរម្នាក់ៗត្រូវបានប្រគល់តួនាទីឲ្យតាមផែនការ មុននឹងរំកិលកម្លាំង ចោរចេញពីបន្ទាយ នាយចោរបានអញ្ជើញទេវរូបមេ-សកាលីចេញមកប្រតិស្ឋាននៅខាងក្រៅ ហើយបានធ្វើ ពិធីបន់ស្រន់ដើម្បីជ័យជម្នះរបស់ពួកចោរ ថា"ប្រសិនបើពួកយើងបានទទួល ជ័យ ជម្នះយ៉ាងសុវត្ថិភាព ពួកយើងនឹងថ្វាយតង្វាយដល់ម្ចាស់ម៉ែដោយឈាមក្នុងបំពង់ករបស់ មេដង្ខៅ ពាណិជ្ជករ" បន្ទាប់ពីនោះមក ពួកចោរក៏បានកេណ្ឌពលរបស់ខ្លួនចេញពីបន្ទាយទៅ អែបពួនសម្ងំលាក់ខ្លួននៅក្បែរផ្លូវដែលពួកឈ្មួញពាណិជ្ជនឹងធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់មក ពួកគេបានបែង ចែកកម្លាំងជា ២ ក្រុមលាក់ខ្លួនពួនអាត្មាក្នុងរយៈចម្ងាយពីគ្នាល្មមនឹងចក្ខុវិស័យ លុះដល់វេលា ជិតនឹងព្រលប់ ក្បួនរទេះដ៏វែងអន្លាយរបស់ពួកឈ្មួញថលពាណិជ្ជសំណាង អាក្រក់ក៏បានមកដល់ទីកន្លែងដែលពួកចោរក្រុមទី ១ លាក់ខ្លួន ប៉ុន្តែពួកចោរក្រុមនោះ ក៏បណ្តោយឲ្យពួកឈ្មួញបររទេះឆ្លងហួសទៅតាមផែនការ ខណៈនោះឯង មានបុរសចម្លែក ២ នាក់បានបំផាយសេះ បោលមកពីក្រោយតាមក្បួនរទេះពួកជំនួញនោះ លុះទៅដល់រទេះចុង ផុត គេក៏បានចូលទៅរាក់ ទាក់ប្រាស្រ័យជាមួយនឹងសារថីអ្នកបររទេះ ហើយក៏បានថ្លែងប្រាប់ ដំណឹងអាក្រក់ឲ្យពួកគេជ្រាបថា "ខ្ញុំបាទមកពីភូមិឧត្តរគ្រាម"បុរសជិះលើខ្នងសេះស្រដីឡើងយ៉ាងត្រហេបត្រហប "នៅពាក់កណ្តាលផ្លូវដែលធ្វើដំណើរមក យើងទាំងពីរនាក់បានប្រទះឃើញហ្វូងចោរចំនួន ច្រើនណាស់ សូមឲ្យពួកលោកប្រញាប់ប្រញាល់ធ្វើដំណើរតទៅមុខ កុំឈប់បោះបន្ទាយស្នាក់ យប់ក្នុងព្រៃនេះឲ្យសោះ បើពួកលោកបន្តដំណើទៅមុខឲ្យលឿន ពួកចោរនឹងមិនអាចតាមមក ទាន់ពួកអស់លោកបានទេ ខ្ញុំបាទប្រាប់នេះដោយបំណងល្អទេ" និយាយហើយបុរសទាំងពីរ នាក់ក៏បំបោលសេះធ្វើដំណើរនាំមុខពួករទេះបាត់ទៅ បុរសទាំងពីរនាក់នោះ គឺជាទូតនាំសារ របស់ពួកចោរនោះឯង ដំណឹងនេះបានទទួលបម្រាប់ប្រាប់តៗគ្នាទៅគ្រប់រទេះ ដង្ខៅដែល ជាប្រធានបានបង្គាប់បញ្ជាឲ្យធ្វើដំណើរបន្តទៅមុខ ម្នាក់ៗបានសង្ខុញគោរបស់ខ្លួនឲ្យពន្លឿនថ្វី ជើងកាន់តែលឿនជាងមុនឡើង តមកមិនយូរប៉ុន្មានក៏មានបុរសជិះសេះ ៣ នាក់ទៀតបានមក ប្រាប់ដំណឹងដដែលនោះទៀត ហើយក៏បំផាយសេះហួសទៅមុខទៅ ធ្វើឲ្យពួកពាណិជ្ជទាំង នោះកាន់តែមានជំនឿរឹងមាំឡើង ។ លុះបរិយាកាសងងឹតឈ្លប់ចូលមកដល់ហើយ មេក្រុមចោរទី ១ ដែលដេញជាប់តាមពីក្រោយ មកក៏ចេញបញ្ជាឲ្យពួកស្មុនកូនចៅសម្រុកចូលវាយប្រហារត្រង់ចុងក្បួនរទេះ ភ្លាមនោះហ្វូង ចោរក៏នាំគ្នាសម្រុកចូលកាប់ប្រហារពួកពាណិជ្ជករ ចលាចលបានកើតឡើងនៅឯចុងក្បួនរទេះ ពួកជំនួញម្នាក់នាំគ្នាចាប់អាវុធចូលទប់ទល់តស៊ូយ៉ាងអង់អាច ហ្វូងគោក៏ផ្អើលដាក់នឹមរត់ចូល ព្រៃស៊្រូ លុះបានដឹងថាពួកក្រោយត្រូវបានចោរសម្រុកចូលប្លន់ ពួកអ្នកជំនួញូដែលនៅខាងមុខ ក៏ស្ទុះចាប់អាវុធលោតចេញពីរទេះត្រឡប់ទៅជួយ រំពេចនោះចោរក្រុមទី ២ ក៏ចូលវាយប្រហារ ក្បួនខាងមុខ ការតស៊ូបានប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងឃោរឃៅ ពួកពាណិជ្ជករដែលមិនបានដឹងខ្លួនជា មុនជាអ្នកចាញ់ប្រៀប ទទួលរងសស្ត្រាវុធរបស់ពួកចោរដែលស្ទាត់ជំនាញជាងដេកដួលស្លាប់ ទាំងរងរបួសជាច្រើន ពួកអ្នកនៅមានជីវិតក៏រត់រប៉ែករប៉ាយចូលព្រៃយកប្រាសអាយូស មេជំនួញធំត្រូវចាប់ខ្លួនបាន ហើយត្រូវនាំទៅកាន់បន្ទាយចោរ ពួកចោរជួយគ្នាដឹកជញ្ជូនទ្រព្យ សម្បត្តិចេញពីរទេះរហូតទល់ភ្លឺ ការតស៊ូចប់ទៅដោយពួកចោរជាអ្នកមានជ័យជម្នះយ៉ាង ងាយស្រួល ។ លុះពេលល្ងាចថ្ងៃស្អែកឡើង ពួកចោរបានចាត់ឲ្យមានពិធីជប់លៀងយ៉ាងឱឡារិក ជាការជប់ លៀងឆ្លងជ័យជម្នះដែលពួកគេមានលើអ្នកជំនួញ បរិយាកាសក្នុងបនចោរពោរពេញទៅដោយ ក្លិនស្រា និង សម្លេងសើចហ៊ោទ្រៀវខ្ញៀវខ្ញារ ម្នាក់ៗសប្បាយរីករាយរអាករពាយណាស់សា សម្លេងហាសហាក្អាកក្អាយស្ងប់ចុះនៅពេលមេកន្ត្រាញចោរបានប្រកាសឡើងដោយសម្លេង ខ្លាំងៗថា "អស់លោកសម្លាញ់ទំាងឡាយ ! ជ័យជម្នះដ៏ល្អត្រកាលដែលបានទទួលមកនៅពេលនេះ យើងបានទទួលមកដោយអំណាចរបស់ម្ចាស់ម៉ែកាលីដោយពិត នៅមុនពេលដែលយើងនឹង រំកិលកម្លាំងចេញពីបន្ទាយ យើងបានបន់ស្រន់ម្ចាស់ម៉ែទុកថា បើសិនជាបានជ័យជម្នះ នឹង ថ្វាយតង្វាយដល់ម្ចាស់ម៉ែដោយលោហិតក្នុងបំពង់ករបស់មេជំនួញ នៅពេលនេះ យើងក៏បាន ជ័យជម្នះសមតាមបំណងហើយ យើងនឹងត្រូវលាបំណន់ដល់ម្ចាស់ម៉ែ ចូរនាំខ្លួនឈ្លើយសឹក របស់យើងមកឥឡូវនេះ" ។ មេជំនួញបានត្រូវនាំខ្លួនមកកាន់ទីជំនុំ រូបសំណាកមេ-សកាលីស្រេកឈាមកំពុងឈរញែក ចង្កូមនៅលើទែនបូជាដោយអាកប្បកិរិយាកំពុងក្រេវក្រោធជាខ្លាំង ជុំវិញហ៊ឹងបូជារបស់ ម្ចាស់ម៉ែអ្នកមានលលាដ៍ក្បាលមនុស្សជារង្វេលពេញទៅដោយគ្រឿងសំណែនផ្សេងៗ ភ្នក់ភ្លើងដែលពួកចោរបំពក់ ទុកនៅក្បែរខាងទែនបូជានោះ កំពុងឆេះក្រហមសន្ធោសន្ធៅឡើង គួរនាដូចជាក្រសែភ្នែកម្ចាស់ម៉ែ ដែលស្ទើរតែលៀនថ្លៃចេញមកក្រៅត្របក មេដង្ខៅអភ័ព្វនោះ កំពុងអង្គុយសំយុងកចុះនៅក្បែរចោរមាឌធំស្រមាក់ ២ នាក់ដែលចាប់ប្រកៀកគាត់មក ទឹកមុខរបស់គាត់សៅហ្មងស្រងូតស្រងាត់ សម្តែងសេចក្តីអស់សង្ឃឹមក្នុងជីវិត គាត់ដឹងខ្លួន ច្បាស់ថា មុខជាត្រូវពួកចោរហៃរិកចាប់យកមកអារ កទាំងរស់ឲ្យលោហិតបាញ់បញ្ចូល ព្រះឱស្ឋរបស់មេ-សកាលីដែលកំពុងស្រេកឈាមនោះមិនខាន ទោះបីជានៅរស់រានមានជីវិត គាត់មានអារម្មណ៍ហាក់នឹងថាស្លាប់ទៅហើយ កាលបើបានឃើញអាកប្បកិរិយារបស់មេឈ្មួញ ហើយ ចោរទាំងឡាយទោះជាចិត្តខ្មៅឃោរឃៅយ៉ាងណា ក៏អត់នឹងអាណិតអាសូរគាត់មិន បាន ជាពិសេសចោររេវត្តៈស្មុនបក្សសំណព្វចិត្តរបស់មេកន្ត្រាញចោរនោះឯង មានចិត្តចាប់ អារម្មណ៍ចំពោះមេឈ្មួញពាណិជ្ជករជាខ្លាំង គេសម្លឹងភ្នែកមើលអាកប្បកិរិយារបស់មេជំនួញ យ៉ាងសំណំសំនួនព្រោះហាក់បីដូចជាមានអ្វីមកបង្គាប់គេឲ្យធ្វើដូច្នោះ ។ ទឹកដោះរាវត្រូវបានគេជះផ្សាចទៅលើភ្នក់ភ្លើង ធ្វើឲ្យអណ្តាតភ្លើងភ្លឺរន្ទាលឡើងជាងមុន ជាឱកាសឲ្យរេវត្តៈបានឃើញផ្ទៃមុខឈ្លើយសឹកគ្រោះអាក្រក់នោះកាន់តែច្បាស់ឡើង គេចាប់ ផ្តើមអន្ទះអន្ទែងច្រាស់ច្រាល់ចិត្តជាខ្លាំងហាក់នឹងថាគេធ្លាប់បានឃើញមុខមេជំនួញនោះមកពី មុន គេរំកិលខិតចូលទៅជិតមេឈ្មួញនោះរួចហើយផ្ចង់ភ្នែកមើលយ៉ាងពិនិត្យពិគ្រោះ នៅទីបំផុត ស្មារតីចងចាំក្នុងអតីតកាលក៏ប្រាកដឡើងដល់គេ គេនៅចាំបានយ៉ាងជាក់ច្បាស់ថា ឈ្លើយសឹករបស់គេនោះមិនមែនអ្នកណាផ្សេងទេក្រៅពីលោកសុមង្គលគ្រហបតីនៃក្រុងសាវត្ថី ដែលគេធ្លាប់បានទៅនៅអាស្រ័យជាមួយនោះឯង កាលបើប្រាកដក្នុងចិត្តថាជាលោកគ្រហបតី ហើយ រេវត្តៈស្ទើរតែភ្លេចខ្លួនលូនចូលទៅក្រាបសំពះបាទជើងលោកដើម្បីសុំអភ័យទោស គេនឹកខ្លោចចិត្តជាខ្លាំងចំពោះទង្វើរបស់គេកន្លងមក ពីព្រោះគេក៏មានចំណែកចូលរួមក្នុងការ រៀបចំផែនការប្លន់លោកគ្រហបតីអ្នកមានឧបការគុណរបស់ខ្លួនដែរ ។ ចោរដែលជាអ្នកប្រកបពិធីបូជាព្រះម៉ែដោយលោហិតក្នុងបំពង់ករបស់មេជំនួញបានមកដល់ កន្លែងប្រកបពិធីហើយ មិនយូរប៉ុន្មាន លោកគ្រហបតីនឹងត្រូវគេចាប់អារកសម្រក់ឈាមមិនខាន រេវត្តៈបានរិះរកឧបាយកលនានាដើម្បីជួយរំដោះលោកគ្រហបតីឲ្យរួចផុតពីមច្ចុរាជ គេមិនអាច ស៊ូទ្រាំនៅឈរមើលអ្នកមានព្រះគុណំត្រូវគេសម្លាប់យ៉ាងទារុណឃោរឃៅ គេសម្រេចចិត្តថា នឹងជួយរំដោះទុក្ខលោក ទោះបីជាខ្លួនស្លាប់ក៏សុខចិត្តដែរ ខណៈដែលចោរជាអ្នកប្រកបពិធី កាន់ដាវដ៏មុតច្រោកដើរស្លៅសំដៅទៅរកលោកគ្រហបតីនោះ រេវត្តៈក៏ក្រោកឈរឡើង ធ្វើសាមីចិកម្មគំនាប់មេចោរ ហើយប្រកាសឡើងដោយសម្លេងខ្លាំងៗថា "បពិត្រនាយម្ចាស់ ! ខ្ញុំបាទសូមអង្វរដល់នាយម្ចាស់ឲ្យជួយប្រកាសបង្គាប់រម្ងាប់ពិធីកម្មនេះ ទុកបណ្តោះអាសន្នសិន" រំពេចនោះស្រាប់តែចោរទាំងឡាយបានស្ងាត់បាត់សម្លេងអ៊ុលអាល់ ភ្លាម ម្នាក់ៗនាំគ្នាបែរមកសម្លឹងមើលរេវត្តៈកុមារដោយក្រសែភ្នែកតែមួយ "ខ្ញុំបាទមិនអាចធន់ទ្រាំនៅមើលមុខមេឈ្មួញម្នាក់នេះត្រូវគេចាប់អារ-កនៅចំពោះមុខបានទេ ត្បិតថា មេឈ្មួញម្នាក់នេះ គឺ លោកសុមង្គលគ្រហបតីនៃក្រុងសាវត្ថី លោកធ្លាប់មានព្រះគុណ ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ចំពោះខ្ញុំបាទ" ចោរទាំងអស់ស្ងាត់បាត់សម្លេងប៉ើម ម្នាក់ៗអាំងឡាំងមិងមាំងចំពោះ ហេតុការណ៍ដែលកើតឡើងយ៉ាងទាន់ហន់នេះ មេឈ្មួញពាណិជ្ជងើយមុខឡើងសម្លឹងមើល រេវត្តៈកុមារដោយក្រសែភ្នែកក្រឡែតក្រឡង់ ជាលក្ខណៈសម្តែងអំណរអររអឹករអាំទាំងភ្លាត់មាត់ ហៅឈ្មោះរេវត្តៈ ៣ ដងបណ្តើរដោយរំភើប រេវត្តៈនិយាយតទៅទៀតដោយឥតញាប់ញ័រថា "ប្រសិនបើនាយម្ចាស់មិនអាចរម្ងាប់ពិធីកម្មនេះបានទេ សូមមេត្តាពិឃាតខ្ញុំបាទបូជាព្រះម៉ែ ជំនួសលោកគ្រហបតីចុះ ខ្ញុំបាទរីករាយលះបង់ជីវិតជូនលោកអ្នកមានព្រះគុណនេះ" រេវត្តៈកុមារនិយាយបានប៉ុណ្ណេះហើយក៏ឈប់ឈរទ្រឹងស្ងៀមស្រតឹក ភាពស្ងាត់បាត់សម្លេង សូន្យគ្រប់ដណ្តប់ទូទាំងបរិវេណកន្លែងនោះ នៅទីបំផុត មេចោរជេដ្ឋកៈក៏និយាយទម្លាយ និស្សទ្ទភាព(quietness) ថា "រេវត្តៈ ! ឯងកំពុងតែមកទម្លាយពិធីកម្មដ៏សំខាន់របស់យើងហើយ ប៉ុន្តែណ្ហើយចុះ រឿងរបស់ឯង មុខគួរឲ្យយល់ចិត្តដែរ ដើម្បីយោគយល់ដល់ឯង យើងសូមរម្ងាប់ពិធីកម្មនេះសិន ឯងជាមនុស្ស ស្គាល់គុណូបការៈរបស់លោកអ្នកមានគុណ យើងក៏ស្គាល់គុណូបការៈរបស់ឯងវិញដែរ ព្រោះ ឯងបានជួយជ្រោមជ្រែងយើងមកច្រើន យើងសូមឲ្យអភ័យទោសដល់ឯងម្តង ទាំងដល់មេ ដង្ខៅនោះផង" នាយចោរនិយាយទាំងចង្អុលដៃទៅខាងលោកគ្រហបតីផង ។ "ជាព្រះគុណដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់សម្រាប់ខ្ញុំបាទ"រេវត្តៈនិយាយឡើងយ៉ាងលំអុតលំឱន "ខ្ញុំបាទនឹងចារឹក ការុញ្ញចិត្តរបស់នាយម្ចាស់ទុកក្នុងជម្រៅបេះដូងរបស់ខ្ញុំបាទនឹងចងចាំទុកមិនភ្លេចឡើយ" នាយចោរបញ្ជាឲ្យដោះលែងលោកគ្រហបតីចេញពីចំណង គ្រាន់តែមានសេរីភាពភ្លាម លោកក៏ស្ទុះចូលទៅឱបរឹតរេវត្តៈដោយរន្តិភាពត្រេកអរ មានប្រសាសន៍ចេញមកទាំងក្តុកក្តួលអួល ដើម-ក ថា "រេវត្តៈអើយ ! មិននឹកស្មានសោះថាបានជួបឯងនៅកណ្តាលព្រៃស្តុកយ៉ាងនេះទេ ប្រសិនបើមិន បានជួបឯងទេ ថ្មើរនេះប៉ាមុខជាក្លាយទៅជាសាកសពទៅហើយ កូនឯងមកទីនេះតាំងពីអង្កាល់ ហើយមកយ៉ាងម៉េចបាន អ្វីៗដូចជាអច្ឆរិយហេតុពន់ពេកណាស់ ប៉ាភ័ន្តភាំងចំពោះហេតុការណ៍ នេះអស់ហើយ សូមឯងជួយពន្យល់ឲ្យច្បាស់លាស់ដល់ប៉ាផង ឬថា នេះគ្រាន់តែជាសុបិន ប៉ុណ្ណោះទេ រេវត្តៈកូនប៉ា !" រេវត្តៈអមគមលោកសេដ្ឋីឲ្យអង្គុយចុះ ហើយក្រាបចុះទៀបបាទា របស់លោក តមក គេក៏តំណាលរឿងរ៉ាវដំណើរដើមទងតាំងពីដើមដំបូងឲ្យលោកគ្រហបតី ស្តាប់ ចាប់ផ្តើមតាំងពីចាកចេញពីទីក្រុងសាវត្ថីរហូតមកក្លាយខ្លួនធ្វើជាចោរនៅកណ្តាលព្រៃ កាលបើតំណាលដល់រឿងរ៉ាវក្នុងអតីតកាល ចិត្តរបស់គេក៏ភ្នកគិតដល់លីលាវតីដែលគេបាន បំភ្លេចចោលអស់ពេលជាយូរមកហើយ រេវត្តៈនៅតែក្រលប់លាក់ទុករឿងនេះជាការសម្ងាត់ ដដែល មិនបង្ហើបប្រាប់ដល់លោកគ្រហបតីទេ ទាំងរឿងដែលគេត្រូវនាងព្រាហ្មណី និង កណិការបៀតបៀនពាធាផង គេក៏មិនបង្ហើបប្រាប់ដែរ គេប្រាប់ថាមូលហេតុដែលត្រូវភៀសខ្លួន ចេញពីទីក្រុងសាវត្ថីមកក៏ដើម្បីជាប់តាមរកឪពុកម្តាយប៉ុណ្ណោះ ។ "រេវត្តៈអើយ ! ប៉ាសុខចិត្តឲ្យអភ័យទោសសព្វបែបយ៉ាងចំពោះអំពើរបស់ឯង ចូរត្រឡប់ទៅរស់នៅជាមួយនឹងប៉ាវិញចុះ ប៉ានឹងប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិ និង សេចក្តីសុខដល់ឯង យ៉ាងគ្រប់គ្រាន់ ឯងនឹងមានសេចក្តីសុខច្រើនជាងមកធ្វើជាចោរ ឆក់ប្លន់គេចិញ្ចឹមជីវិតនៅក្នុង ព្រៃយ៉ាងនេះ" "ខ្ញុំប្របាទមិនអាចនឹងទៅរួមរស់ជាមួយនឹងព្រះតេជព្រះគុណបានទេ"រេវត្តៈនិយាយ "ខ្ញុំប្របាទ ក្លាយជាបាបជនទៅហើយ ជាអ្នកអ៉ាប់ប៉ត្រាប់ទាំងកាយ និង ចិត្ត មិនសមគួរនឹងនៅរួមសង្គម ជាមួយនឹងសាធុជនដូចយ៉ាងព្រះតេជព្រះគុណទេ ខ្ញុំប្របាទជាចោរប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិ និង ជីវិត មនុស្សអស់ជាច្រើនអនេក កំហុសអបការរបស់ខ្ញុំប្របាទធ្ងន់ធ្ងរណាស់ សូម្បីតែការប្រហារ ជីវិតក៏នៅស្រាលពេកណាស់សម្រាប់ទោសកំហុសរបស់ខ្ញុំប្របាទនេះ ប្រសិនបើខ្ញុំប្របាទត្រឡប់ទៅរស់នៅក្នុងទីក្រុងសាវត្ថីជាមួយនឹងព្រះតេជព្រះគុណវិញ ខ្ញុំប្របាទនឹងត្រូវរាជបុរសចាប់ខ្លួនយកទៅដាក់ទោសទណ្ឌតាមនីតិវិធី ហើយទុក្ខក្តៅក្រហាយ នេះនឹងរីករាលដាលមករកព្រះតេជព្រះគុណ ខ្ញុំប្របាទអាក្រក់ សូមឱនក្បាលធ្វើទៅតាម ផ្លូវអាក្រក់របស់ខ្ញុំប្របាទតទៅ"លោកគ្រហបតីព្យាយាមទទូចអង្វរឲ្យរេវត្តៈត្រឡប់ទៅនៅជា មួយវិញ លោកធានារ៉ាប់រងថានឹងទូលសុំព្រះរាជអភ័យទានពីព្រះបាទបសេនទិកោសលដល់ គេ មិនឲ្យគេត្រូវទទួលទោសទណ្ឌទេ ប៉ុន្តែរេវត្តៈនៅតែមិនព្រមទៅ ដោយទឹកចិត្តស្មោះស គេចង់នឹងបោះបង់ចោលអាជីពចោរនេះដែរ ប៉ុន្តែគេមិនចង់ទៅមើលមុខនាងគ្រហបតានី និង នាងកណិការទៀតទេ គេស្ទើរតែនឹងប្រាប់ពំនិតការពិតរឿងនេះដល់លោកគ្រហបតីទៅហើយ ប៉ុន្តែនៅទប់សង្កត់ចិត្តទាន់ ខណៈដែលចៅហ្វាយនាយ និង បាវព្រាវសន្ទនាគ្នានោះ ពួកចោរ ក៏នាំគ្នារាំរែកស្រែកច្រៀងឆ្លងជ័យជម្នះតទៅ រហូតដល់ស្រវឹងអាបឡាបដេកដួលស្តូកស្តឹង ត្រៀបត្រាពាសពេញទាំងបរិវេណកន្លែងនោះ នៅមុនពេលបិទពិធីជប់លៀងត្រឡប់ទៅកាន់ ខ្ទមវិញ នាយចោរ និង កូនបក្សព្រនាក់បំពង់សំខាន់ម្នាក់បានពិគ្រោះយោបល់គ្នា ហើយសម្រេច ចិត្តដាក់ទណ្ឌកម្មដល់រេវត្តៈថា ព្រឹកស្អែកនេះ រេវត្តៈត្រូវតែទៅរកចាប់មនុស្សណាម្នាក់ឲ្យខាង តែបាន ដើម្បីយកមកអារ-កបូជាលាបំណន់ម្ចាស់ម៉ែកាលីជំនួសលោកគ្រហបតី ប្រសិនបើរក មិនបានខាងក្នុងកំឡុងថ្ងៃព្រឹកស្អែកនេះទេ មិនរេវត្តៈក៏មេជំនួញនឹងត្រូវចាប់អារ-កមិនខាន ។ រេវត្តៈសន្យានឹងនាយចោរថានឹងរកមកឲ្យខាងតែបាន បើមិនបានទេ គេសុខចិត្តស្លាប់ជំនួស លោកអ្នកមានព្រះគុណ !

អ្នកបង្វែរចិត្តចោរ

ពន្លឺបំព្រាងស្រាងៗឯទិសបូព៌កំពុងបញ្ជះបញ្ចាំងឡើងកាន់ក្រហែងមេឃឰដ៏ប្រាចីនទិសជា សញ្ញាបា្រប់អស់សព្វសត្វឲ្យដឹងថាថ្ងៃថ្មីកំពុងឈានចូលមក ហ្វូងសត្វព្រៃច្រើនក្រាស់ក្រៃបាន ស្រែកយំរងំច្រៀវច្រៃពាសពេញព្រៃព្រឹក្សាហាក់នឹងថាដាស់តឿនគ្នីគ្នាឲ្យត្រៀមខ្លួនចេញ ដំណើរទៅរកចំណី នៅខណៈដែលធម្មជាតិកំពុងពេញទៅដោយសេចក្តីភ្ញាក់កាយ និង ភាពស្រស់បំព្រងនាពេលបឋមោទ័យនោះឯង ដួងចិត្តរបស់លោក គ្រហបតីបែរជាស្រពាប់ ស្រពោនទុក្ខព្រួយរងួយចិត្ត លោកសោយអារម្មណ៍ល្ហិតល្ហៃទាំងកាយ និង ចិត្តត្បិតតែសម្រាន្ត មិនលក់ពេញមួយរាត្រី សម្លេងស្រែកយំ របស់សត្វតាវ៉ៅឮល្វេងល្វើយមកពីចម្ងាយ នាំឲ្យ លោកគិតដល់ជាតិភូមិ គិតដល់ ភរិយា និង បុត្រដែលនៅឯទីក្រុងសាវត្ថី ប្រសិនបើពួកគេដឹង ថា លោកត្រូវបានពួកចោរប្លន់ហើយចាប់ខ្លួនយកមកបង្ខាំងទុកក្នុងព្រៃ គេមិនដឹងជាគិតយ៉ាង ណាទេហ្ន ! សម្លេងសត្វទោចយំថ្ងួចថ្ងូរនៅក្នុងព្រៃនោះ ធ្វើឲ្យលោកគិតដល់ជ័យសេនកូនប្រុស តែម្នាក់គត់របស់លោកតាំងពីត្រូវពួកចោរហៃរិកប្លន់ទៅនៅយប់នោះមក ពីរនាក់ឪកូនមិនបាន ជួបគ្នាទៀតឡើយ មិនដឹងថាស្លាប់រស់យ៉ាងណាទេ ។ ចំណែកខាងរេវត្តៈឯណេះវិញ លុះភ្ញាក់ពីគេងហើយ ក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ត្រៀមខ្លួនចេញដំណើរ ទៅ ពីព្រោះនាយចោរបានដាក់កំហិតដល់គេថាក្នុងកំឡុងថ្ងៃនេះ គេត្រូវតែទៅរកចាប់មនុស្ស ឲ្យបានម្នាក់ដើម្បីយកមកអារ-កបូជាយញ្ញដល់មេ-សកាលី ប្រសិនបើរកមិនបានទេ លោក គ្រហបតីនឹងត្រូវចាប់អារ-កសម្រក់ឈាមបូជាយញ្ញមិនខាន រេវត្តៈធ្វើដំណើរចេញឆ្ពោះទៅដង ផ្លូវដែលពុះកាត់កណ្តាលដងព្រៃដើម្បីស្ទាក់ចាប់ថ្មើរជើងដែលធ្វើដំណើរទៅមក ដើម្បីមើលឃើញច្បាស់ពីចម្ងាយ គេសួឡើងទៅអង្គុយចាំមើលនៅលើដើមឈើក្បែចិញ្ចើមផ្លូវ សម្លឹងមើលទៅខាងណេះបន្តិចខាងណោះបន្តិចដើម្បីរេរកថ្មើរជើង គេអង្គុយនៅរងចាំភក្ខជន (ជនរងគ្រោះ)តាំងពីព្រឹកដល់ថ្ងៃត្រង់ ក៏នៅតែមិនទាន់ឃើញនរណាដើរឆ្លងកាត់មកសោះ ព្រះទិវាករចាប់ផ្តើមបាក់រសៀលជ្រេលជ្រេទៅតាមលំដាប់ ប៉ុន្តែក៏នៅតែមិនទាន់ឃើញអ្នកណា ដើរឆ្លងកាត់មកទៀត រេវត្តៈចាប់ផ្តើមច្រាស់ច្រាល់ចិត្ត គិតរាយមាយសល់វ៉ល់ ព្រោះបើមិនបានមនុស្សយកទៅបូជាយញ្ញជំនួសខ្លួនទេ គេនឹងត្រូវត្រឡប់ទៅឲ្យពួកចោរអារ-ក បូជាមេ-សកាលីនៅវេលាល្ងាចថ្ងៃនេះ នៅពេលនឹកគិតដល់រូបភាពដ៏ស្រយុតស្រយង់នោះ ហើយ គេក៏មានសេចក្តីព្រឺព្រួចពន់ពេក ជួនកាលគេគិតចង់គេចយករួចខ្លួន ព្រោះគេអាចធ្វើ បានយ៉ាងនិរន្តរាយ ប៉ុន្តែបើគេធ្វើយ៉ាងនោះ លោកគ្រហបតីដែលស្ថិតនៅក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់ ពួកចោរនឹងត្រូវចាប់អារ-កមិនខាន គេមិនហ៊ានក្បត់ទុយ៌សចំពោះលោកអ្នកមានគុណដល់ ថ្នាក់នោះទេ ទោះបីជាគេមិនបានអ្នកណាម្នាក់ក្នុងថ្ងៃនេះក៏ដោយ គេក៏សុខចិត្តទៅស្លាប់ជំនួស លោកគ្រហបតី ប្តេជ្ញាចិត្តទុកដូច្នេះហើយ គេក៏នៅអង្គុយរងចាំតទៅ ។ នៅខណៈដែលព្រះទិនករកំពុងជ្រៀលជ្រេទេរចុះ ហៀបនឹងលិចចុងឈើព្រមទាំងសេចក្តីសង្ឃឹម របស់គេចាប់ផ្តើមក្រៀមក្រោះទៅនោះ រេវត្តៈមៀងភ្នែកមើលទៅក៏ប្រទះឃើញមនុស្សម្នាក់កំពុង ដើរទើលងើលមកតាមផ្លូវម្នាក់ឯង គេមានអារម្មណ៍ត្រេកអរណាស់រហូតដល់ញ័រដៃញ័រជើង ដែល បានប្រទះឃើញភក្ខជនសមដូចបំណង គេស្រវេស្រវាចុះពីលើដើមឈើទៅឈរអែបនៅខាង ក្រោម ហូតដាវចេញពីស្រោមមកក្តាប់ទុកក្នុងកញ្ចប់ដៃយ៉ាងមាំ រេវត្តៈបណ្តោយឲ្យប្រុសអ្នក ដំណើរនោះដើរមកដល់កន្លែងដែលគេឈប់នៅ ហើយទើបស្រែកសម្លុតដោយសម្លេងម៉ឹងម៉ាត់ថា "ឈប់សិន អ្នកដើរផ្លូវ !" ថ្នើរជើងនោះក៏ទច់ងក់ភ្លាម បែរមុខទៅសម្លឹងមើលរេវត្តៈដែលកំពុងកាន់ដាវដើរស្លៅសំដៅមក រកខ្លួន ថ្វីបើកំពុងប្រឈមមុខនឹងសប្បដិភ័យបែបនោះក៏ដោយ ថ្នើរជើងចម្លែកនោះក៏ពុំសម្តែង អាការភ័យតក់ស្លត់រន្ធត់ចិត្តអ្វីបន្តិចសោះ គេឈប់ឈរនៅយ៉ាងស្ងប់ស្ងៀមគត់មត់ កែវភ្នែក សម្លឹងមើលទៅរេវត្តៈដោយប្រក្រតីភាព "លោកកំពុងទៅណា?" រេវត្តៈដណ្តឹងសួរទាំងសម្លឹងមើលទៅថ្មើរជើងនោះតាំងពីក្រោមដល់លើ មើលកិរិយាឫកពាទៅ ប្រុសម្នាក់ហ្នឹងមិនមែនជាសាមញ្ញជនធម្មតាទេ ព្រោះគេមានក្បាល ត្រងោល ស្លៀកដណ្តប់សំពត់ជ្រលក់ទឹកអម្ចត់ពណ៌ខ្មៅស្រគាំទាំងស្ពាយបាត្រទៀតផង បញ្ជាក់ប្រាប់លក្ខណៈថាជាអ្នកបួសក្នុងសាសនាណាមួយ "អាចក្តីកំពុងទៅក្រុងសាវត្ថី" ប្រុសស្លៀកសំពត់ជ្រលក់ទឹកអម្ចត់ឆ្លើយដោយសម្លេងធម្មតា "លោកដើរផ្លូវមកក្នុងព្រៃតែម្នាក់ឯង មិនខ្លាចទេឬ?" "អាចក្តីនឹងត្រូវខ្លាចអ្វីឬ?" ប្រុសចម្លែកសួរបកវិញ "ខ្លាចវត្ថុនេះ នែ !"រេវត្តៈឆ្លើយទាំងលើកដាវដ៏មុតស្រាវឡើងចង្អុលមុខស្រមណ៍ត្រងោលផង "អាចក្តីមិនខ្លាចទេ"គេឆ្លើយតបយ៉ាងម៉ឹងម៉ាត់ "ចម្លែកមែនទែន" រេវត្តៈឧទានឡើងដោយចម្លែកចិត្ត "លោកហាក់ដូចជាក្លាហានពេកហើយ លោកកុំនិយាយក្អេងក្អាងពេក ដាវរបស់យើងមិនដែលប្រណីអ្នកណាទេ បើលោកស្លាប់ហើយ កូនប្រពន្ធរបស់លោកនឹងពិបាក ណៈ ! " "អាចក្តីជាអនាគារិក គ្មានផ្ទះសម្បែង គ្មានប្រពន្ធកូនទេ ព្រោះហេតុនោះបានជាគ្មានអ្វីដែលត្រូវ ខ្វល់រំពល់ចិត្ត សូម្បីតែជីវិត អាចក្តីក៏មិនខ្វល់ព្រួយដែរ បើលោកត្រូវការនឹងសម្លាប់ជីវិតអាចក្តី ក៏រៀបរបសម្លាប់មកចុះ" សម្តីដ៏ក្លាហានរបស់ស្រមណ៍ត្រងោលនោះធ្វើឲ្យរេវត្តៈចម្លែកចិត្តជាខ្លាំង គេធ្លាប់ជួបប្រទះ មនុស្សមកជាច្រើនហើយ ប៉ុន្តែមិនដែលឃើញអ្នកណាក្លាហានបែបនេះទេ "មិនបាច់កំញើញបបួលទេ លោកសមណៈ !លោកនឹងត្រូវអស់ជីវិតនៅល្ងាចនេះឯង ខ្ញុំគ្មាន ពេលជជែកជាមួយនឹងលោកច្រើនទេ មក៍ ! ទៅជាមួយនឹងខ្ញុំដោយស្រួលឥឡូវនេះ " រេវត្តៈបណ្តើរសមណៈត្រងោលនោះចូលទៅក្នុងព្រៃ ដល់ទីកន្លែងដែលប្រារព្ធធ្វើពិធីបូជាយញ្ញ "នែរេវត្តៈ ! ឈ្លើយសឹករបស់ឯងមើលទៅដូចជាមិនមែនជាសាមញ្ញជនធម្មតាទេ មើល អាកប្បកិរិយាទៅ ទំនងជាអ្នកបួសក្នុងសាសនាណាមួយមិនខាន" នាយចោរនិយាយប្រារព្ធ នឹងរេវត្តៈដែលនាំឈ្លើយសឹកមកដល់ "គេប្រាប់ថាជាអនាគារិក គ្មានផ្ទះសម្បែង គ្មានប្រពន្ធកូនទេ" នាយចោរ និង ចោរទាំងអស់គ្នាម្នាក់ៗសម្លឹងមើលទៅឈ្លើយសឹកថ្មីដែលរេវត្តៈបានចាប់ខ្លួនមកជា ក្រសែភ្នែកតែមួយ កាលបើឃើញលោកគង់នៅដោយមោនភាពស្ងប់ស្ងាត់ មានឥរិយាបទហំហែង សង្ហា មិនញាប់ញ័រនឹងងសប្បដិភ័យចំពោះមុខបែបនេះ ម្នាក់ៗក៏នឹកចម្លែកចិត្តគិតញញើតព្រឺព្រួច ជាខ្លាំង ភ្លាមនោះនាយចោរសួរឡើងថា "បពិត្រឈ្លើយសឹកអ្នកក្លាហាន ! បុគ្គលដែលកោរក្បាលស្លៀកដណ្តប់ក្រណាត់ជ្រលក់ទឹកអម្ចត់ អម្បាលយ៉ាងលោកនេះគេហៅឈ្មោះថាដូចម្តេច?" "ម្នាលនាយចោរ ! អម្បាលយ៉ាងអាចក្តីនេះ អ្នកផងហៅថា បព្វជិត ក៏បាន សមណៈក៏បាន ភិក្ខុ ក៏បាន" នាយចោរពាលពាក្យផ្ទួនសម្តីតិចៗជាឧបាយគិតសញ្ជឹង "ចុះពាក្យថា បព្វជិត ហ្នឹងមានអត្ថន័យថាដូចម្តេច?" "ពាក្យថា បព្វជិត មានអត្ថន័យថា អ្នកវៀរបង់ហើយ" "វៀរបង់អីទៅ?"នាយចោរឈ្លេចសួរ "វៀរបង់ចាកទង្វើអាក្រក់ វៀរបង់ចាកសម្តីអាក្រក់ វៀរបង់ចាកគំនិតអាក្រក់ មូលហេតុដែលត្រូវវៀរបង់ព្រោះពិចារណាឃើញថា ទង្វើអាក្រក់ធ្វើឲ្យខ្លួនឯងក្តៅក្រហាយ ថែមទាំងធ្វើឲ្យអ្នកដទៃក្តៅក្រហាយទៀតផង ចិត្តដែលគិតរឿងអាក្រក់ជាចិត្តក្តៅ វាចាដែល និយាយពាក្យអាក្រក់ជាវាចាក្តៅ កាយដែលធ្វើអំពើអាក្រក់ជាកាយក្តៅ កាលបើធ្វើអាក្រក់ទាំង ៣ យ៉ាងក៏ប្រៀបដូចជាមានភ្លើង ៣ ភ្នក់គរដុតខ្លួនឯង ហើយភ្លើងទាំង ៣ ភ្នក់នេះនឹងឆាបរោល រាលទៅឆេះគេឯងទៀតផង បុគ្គលដែលត្រូវភ្លើងដល់ទៅ ៣ ភ្នក់ឆេះរោលជានិច្ចបែបនេះ តើនៅមានសេចក្តីសុខទេ? " "សម្តីដែលលោកនិយាយនេះពីរោះគួរឲ្យចង់ស្តាប់មែនទែន" នាយចោរនិយាយឡើងទាំងងក់ ក្បាលសម្តែងថាយល់ស្របផងដែរ "ចុះពាក្យថា សមណៈ មានអត្ថន័យថាដូចម្តេច?" "ម្នាលនាយចោរ ! សមណៈ មានអត្ថន័យថា អ្នកស្ងប់រម្ងាប់ ព្រោះពន្លត់ភ្លើង នៃអំពើអាក្រក់ខាងកាយវាចាចិត្តបានអស់ហើយ ហេតុនោះបានជាមានឈ្មោះថាអ្នកស្ងប់ រម្ងាប់គត់មត់ស្រគត់ស្រគំ មានសស្រ្តាវុធដែលទម្លាក់ចុះហើយ មិនបង្កកម្មពៀរវេរាជាមួយនឹង អ្នកផងទាំងពួងសូម្បីដោយបរិវិតក្កៈ ជាអ្នកអស់ព្យសន៍ពុតត្បុតហើយ បីដូចជាខ្លាត្រូវគេដក យកចង្កូម ឬ ក្រញាំក្រចកចេញហើយ" "ពីរោះណាស់ លោកសមណៈ ! " "ចុះពាក្យថា ភិក្ខុ មានអត្ថន័យថាដូចម្តេច?" "ពាក្យថា ភិក្ខុ មានអត្ថន័យ ២ យ៉ាង ន័យទី ១ មានដំរួយសេចក្តីថា អ្នកឃើញ ភ័យន័យទី ២ មានដំរួយសេចក្តីថា អ្នកសូម ឬ ស្មូម " "ឰយ៉ា ! យ៉ាងម៉េចអញ្ចេះ អម្បាញ់មិញនេះ លោកប្រាប់ថា ជាអ្នកមិនមានភ័យបីដូចជាខ្លាត្រូវ គេដកយកចង្កូមឬក្រញាំក្រចកអស់ហើយ ស្រាប់តែឥឡូវនេះ លោកបែរជានិយាយថាអ្នក ឃើញភ័យទៅវិញ ចុះវានឹងមិនខ្វែងគ្នាទេឬ?"នាយចោរប្រកែក "មិនខ្វែងគ្នាទេ នាយចោរ ! ភ័យ ក្នុងន័យនេះ អាចក្តីចង់និយាយដល់ភ័យរបស់ វដ្តសង្សារ ពិភពលោកយើងនេះពោរពេញទៅដោយភ័យដែលគួរឲ្យភ័យតក់ស្លុតរន្ធត់ចិត្តជា ច្រើន ប៉ុន្តែមនុស្សភាគច្រើនមិនសូវមើលឃើញទេ អញ្ចឹងហើយបានជាដក់ជាប់នៅក្នុងវដ្ត លោកយើងនេះ នៅទីបញ្ចប់ ពួកគេក៏ត្រូវសេ្តចមច្ចុរាជអូសយកទៅព្រោះភ័យនោះឯងភ័យ ដូចពោលមកនេះ គឺ ជាតិភ័យ ភ័យ គឺ ការកើត ព្រោះតែមានការកើត យើងទើបពើបពះប្រទះនឹងភ័យផ្សេងទៀត ការកើតទើបជាបុព្វហេតុនៃភ័យទាំងពួងជរាភ័យ ភ័យ គឺ ការចាស់ យើងម្នាក់ៗកំពុងតែប្រឈមមុខនឹងមហាភ័យនេះ ឥឡូវ នេះយើងកំពុងតែចាស់ជរាគ្រាំគ្រារាល់ខ្យល់ដកដង្ហើមចេញចូល ព្យាធិភ័យ គឺ ជម្ងឺឈឺ ថ្កាត់ សង្ខារ គឺ រាងកាយរបស់មនុស្សយើងពោរពេញទៅដោយរោគផ្សេងៗជាច្រើន ទោះបីជា គ្មានជម្ងឺមកបៀតបៀនក៏មែនពិត ប៉ុន្តែរាងកាយនេះក៏កើតជម្ងឺដោយខ្លួនឯង ប្រសិនបើលោក អង្គុយយូរពេក លោកក៏នឹងឈឺចុកចង្កេះ ស្រពន់ជើង ឈរយូរពេកក៏ឈឺ ដើរយូរពេកក៏ឈឺ តោងតែផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបទមួយៗថ្ងៃជាច្រើនដង ដើម្បីបន្ទោបង់សេចក្តីឈឺចាប់តាមគន្លាក់ និង អវយៈផ្សេងៗ មរណភ័យ ភ័យ គឺ សេចក្តីស្លាប់ ហ្នឹងជាភ័យចុងក្រោយដែលសត្វរាល់ រូបតែងតក់ស្លុតរន្ធត់ញាប់ញ័ររាល់ថ្ងៃ មួយថ្ងៃ ៗ គឺ ជំហានមួយៗរបស់ជីវិត មួយថ្ងៃកន្លងទៅ មានន័យថា យើងកំពុងតែដើរខិតចូលជិតសេចក្តីស្លាប់មួយជំហានដែរ ព្រោះអាចក្តីមើល ឃើញភ័យទាំងអស់នេះឯងបានជាមានឈ្មោះថាជាអ្នកឃើញភ័យ" "ម្នាលនាយចោរ !ភិក្ខុ ដែលមានន័យថា អ្នកសូម នោះ សំដៅដល់ មធ្យោបាយចិញ្ចឹមជីវិតរបស់អាចក្តី អាចក្តីប្រើបាត្រនេះជាភាជនៈគូជីវិតត្រាច់ចរយាត្រាសូម ភិក្ខាហារអំពីអ្នកស្រុកចិញ្ចឹមជីវិត" "បើអញ្ចឹង មានន័យថា លោកជាអ្នកសូមទានមែនទេ?"នាយចោរនិយាយកាត់ឡើង "ពិតមែនហើយ នាយចោរ ! អាចក្តីជាមនុស្សសូមទាន ប៉ុន្តែការសូមទានរបស់អាចក្តីចម្លែកប្លែកពី ការសូមទានរបស់អ្នកដទៃ គឺថា នៅពេលព្រឹក អាចក្តីឱបបាត្រនេះដើរចូលទៅកាន់ភូមិដោយឥរិយាបថសម្រួមរវាំង អ្នកស្រុកប្រទះភ្នែក ឃើញដឹងថាអាចក្តីត្រូវការចង្ហាន់ គេក៏យកដុំបាយ និង អាហារវត្ថុផ្សេងៗទៀតមកដាក់ក្នុង បាត្រដោយអាចក្តីពុំបានហាមាត់សូមមួយម៉ាត់ឡើយ កាលបើបានអាហារល្មាក់ល្មមហើយ អាចក្តីក៏ចេញពីភូមិនោះទៅអង្គុយឆាន់ត្រង់កន្លែងណាមួយ ថ្ងៃខ្លះ អាចក្តីមិនបានចង្ហាន់សោះ ក៏មាន ទុកជាម្លឹងក៏ដោយ អាចក្តីក៏សុខចិត្តទ្រាំហេវ អាចក្តីមិនព្រមរំខានឆាឆៅអ្នកស្រុកជាដាច់ ខាត ហេតុដូច្នេះបានជាគ្មានអ្នកណាម្នាក់ត្រូវក្តៅក្រហាយ ឬ រំខានធុញទ្រាន់ព្រោះអាជីពរបស់ អាចក្តី គ្មានអ្នកណាក្រីក្រចុះដោយសារតែឲ្យដុំបាយដល់អាចក្តីនោះទេ អ្នកស្រុកអ្នកភូមិតែង ស្គាល់ប្រមាណរបស់ខ្លួនច្បាស់ ប្រសិនបើគេយល់ថា ការឲ្យទានដល់អាចក្តីនឹងញ៉ាំងឲ្យគេអស់ បាយដាច់ពោះស្លាប់ គេមុខជានឹងមិនឲ្យជាដាច់ខាត គ្មានអ្នកណាម្នាក់ត្រូវបាត់បង់ជីវិត និង សាច់ឈាម ឬសូម្បីតែទឹកភ្នែកព្រោះតែអាជីពរបស់អាចក្តីឡើយ ទាំងគ្មានអ្នកណាម្នាក់ត្រូវភិត ភ័យស្លន់ស្លោ លោះព្រលឹងសឹងបាត់ស្មារតីព្រោះតែការបង្ហាញខ្លួនរបស់អាចក្តីឡើយ ហេតុដូច្នេះអាជីពរបស់អាចក្តីទើបចាត់ជាអាជីពដ៏បរិសុទ្ធហ្មត់ចត់" ។ លុះបានស្តាប់សម្តីសំដៅដ៏មានហេតុផលមុខគួរឲ្យស្តាប់របស់សមណៈរូបនេះហើយ ចោរទាំង ពួងក៏កើតមានសទ្ធាជ្រះថ្លា ពួកគេចាប់ផ្តើមមើលឃើញពន្លឺភ្លឺស្វាងនៃសេចគ្រេចខុសត្រូវខ្លះ ហើយ ជាពិសេសជាងគេ គឺ នាយចោរដល់ថ្នាក់អង្គុយនៅស្ងៀមស្រមៀនអស់ពេលជាយូរ "គ្មានអ្នកណាម្នាក់ត្រូវបាត់បង់ជីវិត និង សាច់ឈាម ឬសូម្បីតែទឹកភ្នែកព្រោះតែអាជីពរបស់ អាចក្តីឡើយ ទាំងគ្មានអ្នកណាម្នាក់ត្រូវភិតភ័យស្លន់ស្លោលោះព្រលឹងសឹងបាត់ស្មារតីព្រោះ តែការបង្ហាញខ្លួនរបស់អាចក្តីឡើយ" ពាក្យសម្តីទំាងនេះបានដក់ជាប់នៅក្នុងសោតប្រសាទ របស់គេ វាដាស់តឿនក្រើនរំលឹកឲ្យគេនឹកឃើញដល់អាជីពរបស់គេ មើលទៅវាពិតជាផ្សេងពី អាជីពរបស់សមណៈរូបនេះមែនទែន ផ្សេងគ្នាហាក់នឹងថាមេឃ និង ដីដូច្នោះ ។ "បពិត្រលោកនាយ ! ឥឡូវនេះ ដល់ឫក្សយាមដែលយើងត្រូវប្រកបយញ្ញពិធីសែនព្រេន ម្ចាស់ម៉ែហើយ"ចោរអ្នកប្រកបពិធីបានពោលក្រើនរំលឹក ធ្វើឲ្យនាយចោរភ្ញាក់ព្រើតពីភវង្គចិត្ត នាយចោរបែរមុខទៅសម្លឹងមើលរូបសំណាក់មេ-សកាលីដែលកំពុងឈរញែកចង្កូម ភ្នែក លៀនថ្លែនៅលើក្តារហ៊ឹងបូជាហាក់បីដូចជាស្រែកសន្ធប់ប្រាប់នាយចោរថាអង្កាល់ទៅបាន យកឈាមមនុស្សឲ្យអញបរិភោគ នាយចោរមិនចង់ធ្វើគុតសមណៈវាគ្មិនដែលថេរដីកាពីរោះ គួរឲ្យចង់ ស្តាប់រូបនេះបូជាមេ-សទេ ប៉ុន្តែកាលបើនឹកភ្នកដល់បំណន់ដែលខ្លួនបានបន់ស្រន់ នៅចំពោះមុខម្ចាស់ម៉ែហើយ គេក៏ទន់ចិត្តទៅតាមនោះ គេងាកមុខទៅខាងភិក្ខុដែលជាឈ្លើយ សឹកហើយពោលថា "បពិត្រលោកអ្នកឃើញភ័យ ! ខ្ញុំសូមអភ័យទោសដែលត្រូវពិឃាតលោក ដើម្បីយកឈាមក្នុងគល់កទៅបូជាលាបំណន់ម្ចាស់ម៉ែកាលី ពីព្រោះពួកយើង ទាំងអស់គ្នាបាន ទទួលជ័យជម្នះក្នុងការប្លន់គ្រានេះដោយសារតែអានុភាពនៃម្ចាស់ម៉ែកាលី សូមមេត្តាអភ័យ ទោសឲ្យពួកយើងផង" "ម្នាលនាយចោរ ! អាចក្តីនៅសង្ស័យចំពោះពាក្យសម្តីដែលលោកនិយាយថាលោកបានទទួល ជ័យជម្នះក្នុការប្លន់គ្រានេះព្រោះអាស្រ័យយាយទែព មានន័យថា យាយទែពដែលកំពុង តែ ឈរនេះបានកាន់សស្ត្រាវុធទៅចូលរួមកាប់សម្លាប់ពួកឈ្មួញពាណិជ្ជករដណ្តើមយកទ្រព្យ សម្បត្តិមកព្រមជាមួយនឹងលោកអញ្ចឹងឬ?"ភិក្ខុជាឈ្លើយសឹកសួរ "មិនមែនមានន័យថាអញ្ចឹងទេ ម្ចាស់ម៉ែមិនបានទៅចូលរួមប្លន់ជាមួយនឹងពួកយើងទេ" "ឬថា នៅពេលដែលពួកលោកលើកកម្លាំងពលទៅដល់ក្រុមរទេះរបស់ពួកឈ្មួញ ហើយពួក លោកក៏ឈរនៅស្ងៀមៗ រួចយាយទែពក៏ខាបឬបញ្ជាឲ្យពួកឈ្មួញទាំងនោះនាំរបស់អម្រស់ អម្រមកប្រគល់ឲ្យដោយស្រួល ហើយក៏នាំគ្នាដេកដួលស្លាប់ ឬ ភៀសខ្លួនទៅដោយឯកឯង ពួកលោកមិនបានរៀបរបប្លន់បន្តិចសោះ អញ្ចឹងឬ? " "មិនមែនអញ្ចឹងទេ លោកសមណៈ ! ខ្ញុំត្រូវនាំបក្សពួកចូលកាប់ប្រហារពួកឈ្មួញទាំងនោះ ហើយទើបដណ្តើមយកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេមកដោយសេចក្តីលំបាកអន្តេបអន្តាបណាស់" "បើអញ្ចឹងជាការសមហេតុសមផលហើយឬ ដែលលោកនិយាយថាបានទទួលជ័យជម្នះក្នុង ការប្លន់គ្រានេះព្រោះអាស្រ័យអានុភាពរបស់យាយទែព អាចក្តីពិចារណាឃើញថា សមិទ្ធផល គ្រានេះកើតឡើងព្រោះអាស្រ័យលោក និង បរិវាររបស់លោក ប្រសិនបើលោកមិនធ្វើអ្វីដោយ ដៃរបស់ខ្លួនឯងទេ ទោះបីជាបួងសួងសំបូងសង្រូងយាយទែពយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មុខជានឹង គ្មានថ្ងៃណាបានទទួលសំរិទ្ធិជ័យអ្វីឡើយ ពីព្រោះយាយទែពនេះមិនដឹងងោះអ្វី ទាំងអស់ ទាំងមិនអាចធ្វើអ្វីៗឲ្យអ្នកណាមួយបានឡើយ សមដូចដែលលោកដឹងស្រាប់ហើយ ហេតុដូច្នេះការដែលលោកសម្លាប់អាចក្តីយកទៅបូជាលាបំណន់យាយទែពនោះ អាចក្តីយល់ ឃើញថានឹងជាការឲ្យរង្វាន់ខាន់ខៅដ៏មានតម្លៃខ្ពស់ក្រៃលែងដល់អ្នកដែលមិនបានធ្វើអ្វីសោះ" ចិត្តវិញ្ញាណរបស់នាយចោរបានងាកចូលទៅកាន់ហេតុផលម្តងទៀត គេបែរទៅសម្លឹងមើលរូប សំណាកមេ-សកាលីដោយទាំងសទ្ធាចាប់ផ្តើមរលស់រង្គោះរង្គើប៉ុន្តែនៅមានការតស៊ូគ្នាយ៉ាងស្វិត ស្វាញរវាងជំនឿដើម និង ហេតុផល "ម្នាលនាយចោរ !"ភិក្ខុរូបនោះពោលតទៅទៀតនៅពេលដែលឃើញនាយចោរអង្គុយនៅស្ងៀម ស្រមឹម "រាល់ពេលវេលាដែលលោកចេញទៅប្លន់ លោកតែងតែធ្វើការបន់ស្រន់ដល់យាយទែព ជានិច្ចកាលឬទេ?" "មិនជានិច្ចទេ ជួនកាលក៏បន់ ជួនកាលក៏មិនបន់ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលមានការប្លន់សំខាន់ៗ យើងតែងតែបន់ស្រន់មុនជានិច្ច"នាយចោរឆ្លើយតប "ចុះរាល់លើកដែលបន់ស្រន់យាយទែពមុនពេលចេញទៅប្លន់នោះ តើលោកបានទទួលជ័យ ជម្នះជានិច្ចឬទេ?" "មិនជានិច្ចទេ ជួនកាលក៏សម្រេចបានដោយស្រួល ជួនកាលក៏សម្រេចបានដោយលំបាក" "ហ្នឹងជាសញ្ញាសម្តែងឲ្យឃើញថា អំណាចប្រភាសរបស់យាយទែពកាលីនេះពុំមាន សេចក្តីសក្តិសិទ្ធិដាច់ខាតទេ គ្មាននិយតភាពិតប្រាកដល្មមនឹងជឿទុកចិត្តបានទេ ប្រសិនបើ មានសេចក្តីសក្តិសិទ្ធិដាច់ខាតមែន លោកមិនចាំបាច់ប្រថុយប្រថានចូលតស៊ូប្រយុទ្ធ ប្លន់គេមកចិញ្ចឹមជីវិតនោះទេ គ្រាន់តែក្រាបសំពះបូជាយាយទែពនេះដោយយកចិត្តទុកដាក់ ប៉ុណ្ណោះ យាយទែពនេះនឹងជបអ្វីៗឲ្យលោកមានទ្រព្យសម្បត្តិមាសប្រាក់តាមសេចក្តីត្រូវការ របស់លោកជាក់ជាមិនខាន ប៉ុន្តែនេះព្រោះតែយាយទែពគ្មានសេចក្តីសក្តិសិទ្ធិដាច់ខាតហ្នឹង ឯងបានជាលោកត្រូវប្លន់គេចិញ្ចឹមជីវិត កាលបើលោកធ្វើការងារដោយដៃខ្លួនឯង បានទទួល ផលនៃការងារនោះដោយខ្លួនឯងបែបនេះ នឹងពោលថាយាយទែពនេះបានជួយដឹកនាំពាំយួរ លោកដូចម្តេចបាន? មួយវិញសោត បើឧបមាថាយាយទែពនេះមានសេចក្តីសក្តិសិទ្ធិពិត ប្រាកដមែន រាល់ពេលវេលាដែលលោកធ្វើការបន់ស្រន់មុនហើយទើបចេញទៅប្លន់នោះ លោកគួរតែទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងល្អត្រកាលរាល់លើករាល់គ្រាទៅ នេះក៏ព្រោះតែតេជះ ចេស្តារបស់យាយទែពនេះគ្មាននិយតភាពពិតប្រាកដហ្នឹងឯងបានជាលោកឈ្នះខ្លះចាញ់ខ្លះ ដូច្នោះ ការដែលលោកផ្ទុកផ្តាក់ជំនឿទុកចិត្ត លោកគួរតែជឿទុកចិត្តលើខ្លួនឯង និង ជឿជាក់លើ អំពើរបស់ខ្លួនឯង" "ម្នាលនាយចោរ ! ធម្មតា ការឲ្យអំណោយអ្វីដល់អ្នកណាម្នាក់ កាលបើអ្នកនោះត្រេកអរសាទរ នឹងទទួលយកសឹមឲ្យ ការឲ្យអំណោយនោះទើបមានផលច្រើន ហើយគួរតែឲ្យអំណោយណា ដែលមានប្រយោជន៍ដល់បដិគ្គាហកៈអ្នកទទួលប៉ុណ្ណោះ លោហិតក្នុងបំពង់ករបស់អាចក្តីនឹង មានប្រយោជន៍អ្វីដល់យាយទែពខ្លះ និយាយអញ្ចឹង កាលដែលលោកចាប់មនុស្ស ឬ សត្វដទៃ មកបង្អារ-កឲ្យលោហិតបាញ់បញ្ចូលមាត់យាយទែពនោះ ធ្លាប់ដែលឃើញខ្លះទេថាយាយទែព នេះត្របាក់លេបឆីលោហិតទាំងនោះដោយមោនភាព មិនព្រមឲ្យលោហិតស្រក់ចោលសូម្បី មួយតំណក់ឡើយ" "មិនធ្លាប់ឃើញទេ លោកសមណៈ ! ធ្លាប់ឃើញតែឈាមនោះហៀរចេញពីមាត់ម្ចាស់ម៉ែដាប ពេញដងខ្លួន ទៅកកគរលើផ្ទៃដីភាយក្លិនស្អុយឆ្អាបអសោចពាសពេញទាំងបរិវេណកន្លែងនោះ" "ហ្នឹងសម្តែងឲ្យឃើញថាយាយទែពនេះមិនត្រេកអរនឹងបរិភោគលោហិតទាំងនោះទេ ពីព្រោះលោហិតទាំងនោះគ្មានប្រយោជន៍អ្វីដល់យាយទែពឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ មានតែធ្វើឲ្យ យាយទែពគគ្រិចគគ្រក់ កខ្វិកកខ្វក់ និង ប្រឡាក់ប្រឡូកទទេៗប៉ុណ្ណោះ ហេតុដូច្នេះ ការដែល លោកយកលោហិតចេញពីបំពង់ករបស់មនុស្សឬសត្វដទៃមកបូជាលាបំណន់យាយទែពនោះ ទើបមិនកើតជាប្រយោជន៍អ្វីទេ ម្យ៉ាងវិញទៀត អាចក្តីសូមសួរថា ការដែលលោកចាប់មនុស្ស ឬ សត្វដទៃមកអារ-កនោះ គេយល់ព្រមឲ្យលោកធ្វើដោយស្រួលដែរឬទេ? " "អត់ទេ លោកសមណៈ ! គេមិនសុខចិត្តឲ្យខ្ញុំធ្វើដោយស្រួលទេ ប៉ុន្តែខំតស៊ូរើបម្រះ ទាល់តែ អស់កម្លាំងសមត្ថភាព" "ម្នាលនាយចោរ ! ចុះលោកមានដឹងទេថា គេតស៊ូរើបម្រះហ្នឹងព្រោះហេតុអ្វី?" "ខ្ញុំគិតថា គេប្រហែលជាខ្លាចស្លាប់ទេដឹង ! " "ត្រឹមត្រូវហើយ នាយចោរ ! សត្វរាល់រូបដែលកើតមកហើយក្នុងលោកនេះ សុទ្ធតែភ័យតក់ ស្លុតចំពោះសេចក្តីស្លាប់ទាំងអស់ សត្វទាំងឡាយតែងតែប្រាថ្នានូវសេចក្តីសុខគ្រប់ៗរូប ស្អប់ស្អាយនឿយណាចំពោះសេចក្តីទុក្ខវេទនា អ្វីដែលសត្វលោកស្រឡាញ់ជាទីបំផុត គឺជីវិត អ្វីដែលសត្វលោកស្អប់ជាទីបំផុត គឺ មច្ចុរាជ ពោលគឺ សេចក្តីស្លាប់ មនុស្សយើងសុខចិត្តលះបង់អ្នកដទៃ ទ្រព្យសម្បត្តិដទៃរហូតដល់អវយវៈវោការខ្លះក៏ដើម្បីឲ្យ ជីវិតនៅឋិតថេរបាន រស់នៅក្នុងលោកនេះតទៅទៀតបាន ការដែលលោកដណ្តើមយក ប្រពន្ធកូនរបស់គេ ក៏ឈ្មោះថាដណ្តើមយកប្រពន្ធកូនរបស់គេប៉ុណ្ណោះ ការដែលលោកប្លន់យក ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គេ ក៏ឈ្មោះថាប្លន់យកតែទ្រព្យសម្បត្តិគេប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែបើលោកប្លន់យក ជីវិតរបស់គេវិញ មានន័យថា លោកប្លន់យកអ្វីៗទាំងអស់របស់គេ ជីវិតមានតម្លៃខ្ពង់ខ្ពស់ណាស់ បុគ្គលដែលយើងស្រឡាញ់ជាទីបំផុត គឺ បុគ្គលដែលឲ្យជីវិតដល់យើង បានដល់ មាតាបិតា បុគ្គលដែលយើងស្អប់ជាទីបំផុត គឺ បុគ្គលដែលប្លន់យកជីវិតរបស់យើងទៅ យើងតែងនឹក សោមនស្សស្រស់ស្រាយចិត្តនៅពេលបានឲ្យវត្ថុអ្វីមួយដល់អ្នកដទៃ ប៉ុន្តែយើងនឹងរឹតតែរីករាយ សោមនស្សខ្លាំងឡើងទៀត នៅពេលដែលយើងបានឲ្យជីវិតដល់អ្នកដទៃ... " ។ កាលបើភិក្ខុរូបនោះបានមានសង្ឃដីកាមកដល់ត្រង់ណេះ សទ្ធាជ្រះថ្លារបស់នាយចោរបានឡើង ដល់កម្រិតចុងប៉ូច គេឱនក្បាលចុះក្រាបទៀបបាទមូលរបស់លោកដោយសេចក្តីលំអុតលំឱន ទាំងពោលដោយសម្លេងញ័រចំប្រប់ថា "បពិតលោកសមណៈ ! វាចារបស់លោកពិតជាមានហេតុ ផល និង ពីរោះក្បោះក្បាយអីម្លេះទេ ខ្ញុំមិនដែលបានស្តាប់អ្នកណាសម្តែងហេតុផលច្បាស់លាស់ បែបនេះមកពីមុនទេ បើខ្ញុំបានស្តាប់បែបនេះមកពីមុន ខ្ញុំគង់នឹងមិនក្លាយជាចោរប្លន់ជីវិត និង ទ្រព្យ សម្បត្តិរបស់អ្នកដទៃដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិតនោះទេ អនិច្ចា ! ជីវិតក្នុងអតីតកាលរបស់ខ្ញុំពិតជាគគ្រិច គគ្រក់ងងឹតងងល់មែនទែន លោកជាអ្នកនាំពន្លឺគឺហេតុផលចូលមកកាន់ចិត្តដ៏ងងឹតឈ្លប់របស់ខ្ញុំ ដោយពិត បពិត្រលោកដ៏ចម្រើន ! ចាប់តាំងពីថ្ងៃនេះជាដើមទៅ ខ្ញុំព្រមទាំងបរិវារទាំងអស់នេះ សូមលះបង់ចោលអាជីពចោរហើយប្រគល់កាយថ្វាយខ្លួនជាសិស្ស នឹងដើរទៅតាម ប្រណិប័តន៍លោកសព្វទីកន្លែងកន្លុក" ។ ភិក្ខុរូបនោះបានសម្តែងធម៌ប្រោសពួកចោរស្ទើរតែពេញមួយយប់រហូតដល់រួមទាំងចោរម្នាក់ៗ រួមទាំងរេវត្តៈផងជាអ្នកមានសទ្ធាដ៏រឹងមាំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះភិក្ខុបានឲ្យពួកចោរបេជ្ញាខ្លួន ដល់ព្រះរតនត្រ័យ និង ឲ្យសមាទានសីល ៥ គ្រប់ៗគ្នា បន្ទាយចោរក្នុងរាត្រីថ្ងៃនេះ បានប្រែ ក្លាយជាបន្ទាយរបស់អ្នកទ្រទ្រង់សីល អ្នកមានអាវុធដែលទម្លាក់ចុះហើយ អ្នកស្ងប់រម្ងាប់ចាក អកុសលកម្មទាំងពួងហើយ បរិយាកាសក្នុងបន្ទាយចោរស្ងប់ស្ងាត់បាត់សម្លេងសូន្យដែលផ្ទុយ គ្នាស្រឡះទៅនឹងយប់កន្លងមកដែលពោរពេញទៅដោយសម្លេងរឡូរឡា អឺងកង សម្លេងរាំរែក ស្រែកច្រៀងរបស់ពួកចោរដែលស្រវឹងងងល់ងងក់ ។ លុះដល់ថ្ងៃព្រឹកឡើង ព្រះថេរៈក៏នាំពួកចោរដែលក្រឡាស់ចិត្តទាំងនោះចេញពីព្រៃធំទៅកាន់ ភូមិឋានរបស់មនុស្សបោះបង់ចោលបន្ទាយចោរព្រមទាំងសស្រ្តាវុធ និង រូបសំណាកមេ-សកាលី ដោយឥតអាឡោះអាល័យ នៅទីបំផុត ពួកគេក៏មកដល់ភូមិមួយក្បែរមាត់ផ្លូវចូលទៅដល់ដង ព្រៃ ពួកអ្នកស្រុកនៅពេលបានឃើញក្រុមចោរលើកកម្លាំងពលមកក៏នាំគ្នាផ្អើលឈូឆររត់ ប្រសេចប្រសាចច្រួលច្រាល់ ប៉ុន្តែក្រោយមក កាលបើបានដឹងថាក្រុមចោរទាំងនោះអស់ ព្យសន៍ពុតត្បុតហើយក៏នាំគ្នាត្រឡប់មកធ្វើបដិសណ្ឋារកិច្ចយ៉ាងចៅរ៉ៅ ព្រះថេរៈ បានឲ្យចោរ ទាំងអស់ឧបសម្ប័ទជាភិក្ខុដោយតិសរណគមនូបសម្បទា ហើយក៏គង់ នៅចាំវស្សាឯភូមិនោះ តាមពាក្យអារាធនារបស់អ្នកស្រុករហូតដល់មួយត្រៃមាសនោះ ព្រះថេរៈបានបង្ហាត់បង្រៀន ពាក្យប្រៀនប្រដៅដល់អ្នកស្រុកឲ្យតាំងនៅក្នុងសីលធម៌ដ៏ស្អាតស្អំ ហើយបានអប់រំភិក្ខុសង្ឃ ដែលជាបរិវាររបស់ខ្លួនឲ្យតម្កល់ខ្លួននៅក្នុងសម្មាបដិបត្តិយ៉ាងប្រិតប្រៀងឲ្យឃើញភ័យក្នុងវដ្តសង្សាររវៀសរវៃប្រតិបត្តិតាមអរិយមគ្គឆ្ពោះទៅកាន់សេចក្តីរួចផុតចាកទុក្ខ ភិក្ខុទាំងឡាយក៏នាំគ្នា តាំងនៅក្នុងសាសនោវាទរបស់លោកដោយល្អ អង្គខ្លះក៏បានសម្រេចមគ្គផលជាន់ទាប អង្គខ្លះ ក៏នៅជាកណ្យាណបុថុជ្ជនតាមសមគួរដល់ឧបនិស្ស័យ និង បារមីដែលខ្លួនបានអប់រំបន្ទំនិស្ស័យ មកពីបុព្វជាតិ ។ ចំណែកខាងលោកសុមង្គលៈគ្រហបតីព្រមទាំងបរិវារខ្លះដែលនៅមានជីវិតរស់កាលដែល ពួកចោរដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពហើយក៏រូតរះចេញដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់ក្រុងសាវត្ថី ដើម្បីជួបមុខប្រពន្ធកូនដែលកំពុងតែទន្ទឹងរងចាំមើលផ្លូវនៅឯផ្ទះ លោកគ្រហបតីមិនបាន ឧបសម្ប័ទជាមួយនឹងពួកចោរទេ ព្រោះនៅមានពលិពោធកង្វល់រឿងគ្រួសារ មុននឹងចាកចេញ ពីដងព្រៃនោះ លោកបានទៅកន្លែងដែលត្រូវចោរប្លន់ ប្រមែប្រមូលរួបរួមសាពសពកូនឈ្មួញ ជាបរិវាររួមទាំងជ័យសេនកូនប្រុសតែម្នាក់គត់របស់លោកផង ធ្វើឈាបនកិច្ចខាងក្នុងព្រៃនោះ ឯងហើយទើបធ្វើដំណើរត្រឡប់ទៅមាតុភូមិវិញដោយទាំងចិត្តសញ្ជប់សញ្ជឹង ។

ប្រុសចាស់ជរានាខ្ទមកម្សត់

តាមទំនៀមទម្លាប់របស់ភិក្ខុក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា នៅពេលដែលបានឧបសម្ប័ទហើយ ត្រូវតែគង់នៅក្នុងសម្នាក់នៃព្រះឧបជ្ឈាចារ្យសិក្សាអនាគារិយវិន័យរបស់ភិក្ខុ និង ប្រតិបត្តិបម្រើព្រះ ឧបជ្ឈាយ៍គ្រប់ ៥ ព្រះវស្សាជាមុនសិនហើយទើបចាត់ទុកថាជាមជ្ឈិមភិក្ខុមានប្រីជាសមត្ថភាព ល្មមនឹងគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងបាន កាលបើគ្រប់ ៥ ព្រះវស្សាហើយ ទើបអាចញែកចេញពីព្រះ ឧបជ្ឈាយ៍ទៅគង់នៅកន្លែងផ្សេងបាន ។ ព្រះរេវត្តៈភិក្ខុបានគង់នៅប្រតិបត្តិបម្រើព្រះឧបសម្បទាចារ្យទាល់តែគ្រប់ ៥ ព្រះវស្សាតាម ទំនៀមទម្លាប់ នាអំឡុងពេល ៥ ព្រះវស្សាដ៏យូរអង្វែងនោះ លោកបានហាត់ព្យាមស្រវា ស្រទេញសិក្សារៀនសូធ្យរបៀបវិន័យ និង ខវត្តប្រតិបត្តិរបស់ភិក្ខុយ៉ាងស្ទាញស្ទាត់ហើយក៏ យកចិត្តទុកដាក់ប្រតិបត្តិតាមយ៉ាងប្រិតប្រៀងជាទីពេញចិត្តពេញថ្លើមរបស់ព្រះភទ្ទិយត្ថេរៈជា ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ជាខ្លាំង ទុកជាដូច្នោះក៏ដោយ ក៏នៅតែមិនទាន់បន្លុះចាក់ធ្លុះមគ្គផលថ្នាក់ណា មួយនៅឡើយ ព្រោះបារមីរបស់លោកនៅមិនទាន់ចាស់ក្លាល្មមនឹងកាត់ផ្តាច់កង្វល់ទាំងពួង បាន ជាពិសេសជាងនេះទៀត លោកនៅខ្វល់ចិត្តរឿងញោមប្រុសញោមស្រីរបស់លោកគ្រប់ពេលវេលា ចាប់ពីបែកឃ្លាតចាកគ្នាមកអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំហើយ នៅមិនទាន់បានជួប មុខគ្នានៅឡើយ សូម្បីតែដំណឹងដំណើរណាមួយក៏មិនដែលបានទទួលដែរ មិនដឹងថាលោក ទាំងពីររស់នៅត្រង់កន្លែងណា ឬក៏ស្លាប់រស់យ៉ាងណានោះទេ ក្នុងកំឡុងពេលនៅជាមួយនឹង ពួកចោរ លោកបានបំភ្លេចញោមប្រុសញោមស្រីអស់មួយរយៈពេលខ្លី ប៉ុន្តែក្រោយពីបាន ឧបសម្ប័ទជាភិក្ខុហើយ គំនិតគិតដល់ញោមប្រុសញោមស្រីបានមានកម្លាំងកាន់តែខ្លាំងឡើង រាល់ថ្ងៃ រហូតដល់ទីបំផុត លោកក៏សម្រេចចិត្តក្រាបលាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ចេញធ្វើដំណើរដើរតាម រកបុព្វការីតទៅ... ។ រេវត្តៈភិក្ខុបានក្លាយជាមនុស្សពនេចរម្តងទៀត ប៉ុន្តែគ្រានេះខុសពីគ្រាមុនដែលត្រឹមតែជាក្មេង ចណ្ឌាលមិនដឹងហិនហុនអ្វីចំពោះជីវិត នៅគ្រានេះ លោកជាមនុស្សពេញវ័យ ដឹងសេចគ្រេច រាក់ជ្រៅ ហើយជាភិក្ខុទ្រទ្រង់សីលទៀត លោកដើរទេសទៅយ៉ាងស្បើយរហើយអារម្មណ៍ មិនប្រញាប់ប្រញាល់ពេកទេ កាលបើដើរផ្លូវទៅដល់ភូមិណា ក៏ចូលស្នាក់អាស្រ័យក្នុងភូមិនោះ ស៊ើបសួររកញោមប្រុសញោមស្រី នៅពេលដំណាលគ្នានោះ លោកក៏អប់រំប្រៀនប្រដៅអ្នក ស្រុកអ្នកភូមិឲ្យតាំងនៅក្នុងសម្មាបដិបត្តិតាមមូលភាពរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា រួចហើយក៏បន្ត ដំណើរដើរផ្លូវទៅមុខទៀត ២ ខែកន្លងផុតទៅ ក៏នៅតែមិនដឹងដំណឹងរហាក់រហៀងអំពីញោម ប្រុសញោមស្រីអ្វីបន្តិចសោះ ប៉ុន្តែលោកក៏នៅតែមិនអស់ឧស្សាហភាព នៅតែខ្មីឃ្មាតធ្វើ ដំណើរស្វែងរកតទៅមុខទៀតដោយប្រណិធានដ៏មុតមាំ រហូតមកដល់ដែនដីភាគខាងជើងត្រង់ ម្តុំភ្នំហិមាល៏យ ។ នៅថ្ងៃមួយ រេវត្តៈភិក្ខុបាននិមន្តដើរឆ្លងកាត់ព្រៃស្រោងរហូតពេញមួយថ្ងៃ លុះព្រលប់យប់ងងឹត ឈានចូលមកដល់ហើយក៏នៅតែគ្មានសញ្ញាថានឹងផុតព្រៃស្រោងនោះទេ លោកមានអារម្មណ៍ ល្ហិតល្ហៃទន់ដៃទន់ជើង និង ស្រេកឃ្លានជាខ្លាំង ព្រោះមិនបានឆាន់ចង្ហាន់ និង ទឹកពេញមួយថ្ងៃ ត្បិតក្នុងព្រៃស្រោងគ្មានផ្ទះសម្បែងមនុស្សឡើយ ដោយហេតុតែមិនអាចឈានជើងដើរតទៅ មុខទៀតបាន ភិក្ខុកម្លោះទើបឈាងចូលក្បែរផ្លូវអង្គុយចុះក្រោមដើមឈើ ១ ដើម ហើយនួត ច្របាច់តាមផ្លួតជើងរបស់ខ្លួនដើម្បីរំលស់ល្បួយស្រពន់ រុក្ខជាតិគ្រប់ដើមត្រង់បរិវេណនោះបញ្ឈរដើមឆ្កឹងក្នុងឥរិយាបថស្ងប់ស្ងាត់ហាក់នឹងថាកំពុងតែ សម្លឹងមើលរេវត្តៈភិក្ខុដោយចំណាប់អារម្មណ៍ បរិយាកាសក្នុងព្រៃត្រជាក់ស្រេប និង ស្ងាត់ឈឹង "បើយប់ថ្ងៃនេះមិនបានឆាន់ទឹកទេ មុខជាអស់កម្លាំងដើរទៅមុខទៀតមិនរួចទេ" ភិក្ខុកម្លោះគិត រំពឹងនឹងខ្លួនឯង "ប៉ុន្តែព្រៃនេះប្រហែលជាមានរំលិចនៅកន្លែងណាមួយទេដឹង សាកដើរទៅមុខ បន្តិចទៀតមើល៍" ។ នៅខណៈដែលភិក្ខុកម្លោះជ្រែងកាយក្រោកឡើងដើម្បីនឹងដើរទៅមុខទៀតនោះ ត្រចៀករបស់ លោកក៏បានស្តាប់ឮសម្លេងឆ្កែលូឮល្វេងល្វើយមកអំពីចម្ងាយ លោកអៀងត្រចៀកស្តាប់ដោយ យកចិត្តទុកដាក់ សម្លេងនោះឮសូរយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែតហើយឮមកពីផ្លូវនៅខាងមុខដែលលោក ប្រុងនឹងដើរទៅទៀតផង "ប្រហែលជាផ្ទះអ្នកស្រុកទេដឹង" ភិក្ខុកម្លោះពោលចេញមកដោយរន្តិភាព រួចក៏ម្នីម្នាចេញដើរផ្លូវកាត់ទីសមន្ធការទៅដោយ សង្ឃឹមថានឹងជួបផ្ទះអ្នកស្រុក លោកនិមន្តដើរទៅយូរគួរសមហើយក៏មានអារម្មណ៍ថាខ្លួនឯង កំពុងដើរផុតព្រៃស្រោងហើយព្រោះសង្កេតឃើញដើមឈើចាប់ផ្តើមល្បោយរយាលៗរហូត ដល់ក្លាយទៅជាត្រាញ់វាលស្រឡះធ្លះត្លេង រេវត្តៈភិក្ខុធូរទ្រូង កាលបើសម្លឹងទៅខាងមុខឃើញ ពន្លឺចង្កៀងប្លុងៗកំពុងភ្លឺភ្លឹបភ្លែតៗ នៅកណ្តាលសមន្ធការងងឹតស្លុបនោះ ទើបប្រញាប់ដើរ តម្រង់ទៅរកចង្កៀងនោះ នៅទីបំផុត ក៏ជួបខ្ទមតូចមួយខ្នងឈរនៅស្ទុងៗក្នុងទីងងឹត រេវត្តៈភិក្ខុ ដើរស្លៅសំដៅទៅគោះទ្វារហៅម្ចាស់ផ្ទះភ្លាមថា "មានអ្នកណានៅទេ? " "អ្នកណាមកពីណា?" មានសម្លេងខ្មោះខ្មូរកំបុតកំបុយលាន់ឮមកពីខាងក្នុងខ្ទម "អាត្មាជាសមណៈអ្នកដើរផ្លូវឆ្ងាយ បើលោកមិនយល់ទាស់ទេ អាត្មាសូមស្នាក់នៅជាមួយនឹង លោកមួយយប់" រេវត្តៈភិក្ខុឆ្លើយតប "លោកស្នាក់នៅជាមួយនឹងខ្ញុំកណាមិនបានទេ ខ្ញុំកណាជាមនុស្សចណ្ឌាល លោកជាព្រាហ្មណ៍ ចូរទៅរកកន្លែងស្នាក់ជាមួយនឹងពួកព្រាហ្មណ៍ចុះ" គ្រាន់តែបានឮពាក្យថា "ចណ្ឌាល" ភិក្ខុកម្លោះក៏ភ្នកនឹកដល់ស្ថានភាពរបស់ខ្លួនឯងភ្លាម លោកស្ទើរតែនឹងប្រាប់ទៅម្ចាស់ខ្ទមថា លោកក៏ជាចណ្ឌាលដែរ ប៉ុន្តែគិតទាន់បាន ទើបឆ្លើយថា "អាត្មាមិនមែនជាព្រាហ្មណ៍ទេ" "បើអញ្ចឹងលោកជាក្សត្រឬ?" "មិនមែនទេ អាត្មាមិនមែនជាក្សត្រ មិនមែនជាព្រាហ្មណ៍ មិនមែនជាព្រៃងារ មិនមែនជាអ្នកងារ ទាំងមិនមែនជាចណ្ឌាលទៀត ប៉ុន្តែអាត្មាជាមនុស្សដូចលោកដែរ" "ចម្លែកណាស់ ! លោកនិយាយចម្លែកណាស់ ! " ប្រុសកម្លោះនិយាយឡើងក្រោយពីស្ងាត់ មាត់ទៅមួយស្របក់ "បើលោកមិនយល់ទាស់ទេ ខ្ញុំកណាត្រេកអរនឹងទទួលស្វាគមន៍លោក" ពោលហើយក៏បើកទ្វារ ឲ្យភិក្ខុកម្លោះនិមន្តដើរចូលទៅ "សូមនិមន្តគង់លើគ្រែនេះ"ប្រុសវ័យចាស់ម្ចាស់ផ្ទះចង្អុលទៅកាន់គ្រែកញ្ចាស់ដែលតាំងនៅកៀន ជញ្ជាំងបណ្តើរ "ក្អមទឹកថ្កល់នៅត្រង់កន្លែងនោះ និមន្តឆាន់តាមព្រះទ័យចុះ ខ្ញុំកណាជាមនុស្ស ក្រីក្រទទួលបដិសណ្ឋារកិច្ចលោកម្ចាស់តាមមានតាមបាន"ពោលហើយវយជនក៏ដើរទៅអង្គុយ ក្បែរជើងក្រានយកដៃឆ្អើរភ្លើងសម្តែងថារងាខ្លាំងណាស់ ។ រេវត្តៈភិក្ខុទ្រើបៗរំកិលខ្លួនចូលទៅអង្គុយលើគ្រែដែលគ្មានកម្រាលអ្វីដាក់ក្រាល ថ្កល់បង្វេច សង្ឃាដីទុកលើគ្រែ ថ្កល់បាត្រទុកលើផ្ទៃក្តារ ហើយក៏មៀង ភ្នែកមើលពាសជុំវិញបន្ទប់ ខាងក្នុង បន្ទប់នោះ ក្រៅតែពីប្រុសចាស់ជរានោះហើយគ្មានអ្នកណាផ្សេងទៀតទេ លើស្នួឈើក្បែរ ជញ្ជាំង ឃើញមានកន្ទបចាស់ៗ ២-៣ ផ្ទាំងពាតពាក់នៅ ក្បែរៗចង្រ្កាន មានក្អម និង កុលាភាជន៍ ថ្កល់នៅ ក្អមទឹកក្អេងជំទើរនៅក្បែរទ្វារចូល ត្រង់កៀនជ្រុងជញ្ជាំងម្ខាងទៀតមានកំាបិត ប៉ូវថៅ និង អយភណ្ឌដាក់គរលើគ្នា លុះត្រួតពិនិត្យមើលជុំវិញបន្ទប់ហើយ រេវត្តៈភិក្ខុក៏បែរទៅសម្លឹង មើលប្រុសជរាម្ចាស់ខ្ទមដែលកំពុងអង្គុយអាំងភ្លើងយ៉ាងប៉កល្វើយ គាត់មានអាយុប្រមាណជា ៦0 ឆ្នាំប្លាយ ប៉ុន្តែមើលទៅដូចជាខែងរែងមាំមួនណាស់ គាត់ស្លៀកសំពត់សំឡុយ ១ ផ្ទាំង និង មានក្រមា ១ ផ្ទាំងទៀតបង់ពាក់នៅលើស្មា មើលអាកប្បកិរិយាទៅហាក់នឹងថាគាត់គ្មាន ចំណាប់អារម្មណ៍ចំពោះភ្ញៀវប្លែកមុខរបស់គាត់ទេ ភិក្ខុកម្លោះស្រិតទឹកពីក្អមឆាន់ទាល់តែឆ្អែត ហើយក៏ត្រឡប់ទៅគង់លើគ្រែវិញ ទឹកឆាន់ដ៏ត្រជាក់ស្រេបធ្វើឲ្យលោកស្រួលខ្លួនស្រឡះស្រឡំ មានកម្លាំងកំហែងព្រឺស ប្រុសជរានៅតែអង្គុយសម្លឹងមើលអណ្តាតភ្លើងក្នុងចង្រ្កានយ៉ាងសោះ អង្គើយ ហាក់បីដូចជាមនុស្សកំពុងតែគិតអ្វីមួយទៅឆ្ងាយលន្លោចដូច្នោះ ភិក្ខុកម្លោះមើលឃើញ សភាពបែបនោះហើយក៏កើតមានសេចក្តីអាណិតអាសូរ ចង់នឹងសន្ទនាប្រាស្រ័យជាមួយ ប៉ុន្តែខ្លាចក្រែងជាការរំខានសមាធិរបស់គាត់ តាមការពិត រឿងបែបនេះ គួរតែជាមុខនាទីរបស់ ម្ចាស់ផ្ទះដែលមានអធ្យាស្រ័យនឹងសួរដេញដោលដំណើរសុខទុក្ខជាមួយនឹងភ្ញៀវរបស់ខ្លួន ប្រុសជរានេះមើលទៅដូចជាមានអធ្យាស្រ័យអើពើល្អដែរ ប៉ុន្តែហេតុដូចម្តេចបានជាធ្វើព្រងើយ កន្តើយមិនសម្តែងចំណាប់អារម្មណ៍ចំពោះភ្ញៀវរបស់ខ្លួនសោះអញ្ចឹង គិតបានដូច្នេះហើយ រេវត្តៈភិក្ខុទើបចាប់ផ្តើមការសន្ទនាឡើងមុនថា "ម្នាលឧបាសក ! អាត្មាសូមអរគុណញោមជាពន្លឹកដែលមេត្តាផ្តល់ការអនុគ្រោះដល់អាត្មា ក្នុងគ្រានេះ អាត្មានឹងមិនភ្លេចគុណូបការៈរបស់ញោមទេ ប្រសិនបើមិនជាការអុកឡុករំខាន សេចក្តីស្ងប់របស់ញោមទេ អាត្មាចង់នឹងសន្ទនាជាមួយនឹងញោមខ្លះ" ប្រុសជរាងាកបែរមកខាងរេវត្តៈភិក្ខុហើយឆ្លើយតបដោយមិនបានមើលមុខលោកថា "សូមនិមន្តសន្ទនាចុះ ខ្ញុំកណាមិនយល់ទាស់អ្វីទេ" "ចាប់តាំងពីអាត្មាឈានជើងចូលមកក្នុងខ្ទមនេះ អាត្មាមិនឃើញអ្នកណាផ្សេងទៀតទេ ចុះញោមនៅម្នាក់ឯងទេឬ?" "ត្រឹមត្រូវហើយ ខ្ញុំកណានៅម្នាក់ឯងទេ "ប្រុសជរាឆ្លើយទាំងភ្នែកនៅសម្លឹងមើលទៅភ្លើងក្នុង ចង្ក្រាន "អាត្មាដើរផ្លូវមកឆ្ងាយ មិនដឹងភូមិសាស្ត្រអ្វីទេ សូមប្រាប់អាត្មាផងថាកន្លែងដែលយើងកំពុងតែ នៅនេះជាដែនអ្វី " "ជាដែនដីនៃក្រុងបាវា ចេញពីទីនេះទៅក្រុងបាវា មានចម្ងាយផ្លូវប្រមាណជា ១ គាវុត ចេញពីក្រុងបាវាទៅក្រុងកបិលព័ស្តុដែលស្ថិតនៅទិសខាងលិច មានចម្ងាយផ្លូវ ១០ យោជន៍ ភ្នំហិមាល័យស្ថិតនៅទិសខាងជើង នៅពេលថ្ងៃ លោកម្ចាស់អាចមើលឃើញកំពូលភ្នំនានា បានយ៉ាងច្បាស់ " ប្រុសជរាឆ្លើយទាំងយកចង្កៀសឆ្កៀសភ្លើងក្នុងចង្រ្កានឲ្យភ្លឺរន្ទាលឡើង "ញោមឆ្លើយតបចំពោះអាត្មាបានយ៉ាងច្បាស់លាស់ណាស់ ញោមនៅទីនេះ ប្រកបមុខរបរអ្វី មុខរបររបស់ញោមកាក់កបទេ?" "ខ្ញុំកណាប្រកបមុខរបរកាប់ឧសលក់" ប្រុសជរាឆ្លើយតប ចម្លើយរបស់គាត់ធ្វើឲ្យភិក្ខុកម្លោះនឹក ភ្នកទៅដល់ស្ថានភាពដើមរបស់ខ្លួនម្តងទៀត "ឃើញថាល្មមញ៉ាំងអត្តភាពឲ្យប្រព្រឹត្តទៅបាន ព្រោះខ្ញុំកណានៅខ្លួនមួយ ទោះចំណូលតិចមែន ប៉ុន្តែក៏មិនក្តៅក្រហាយដែរ" "ញោមមិនមានប្រពន្ធកូនទេឬ?" "ខ្ញកណាមានប្រពន្ធកម្សត់កម្រម្នាក់ដែរ ប៉ុន្តែនាងបានស្លាប់ចោលខ្ញុំកណាតាំងពីដើមឆ្នាំនេះ ម្លេះ អំណស់ពីនាងទៅ ខ្ញុំកណានៅតែម្នាកឯងទេ"ប្រុសជរាឆ្លើយតបដោយទាំងសម្លេងអួល ដើម-ក សម្តែងថាគាត់និយាយទាំងសំណោកសោកសៅ "បពិត្រលោកសមណៈ ! ខ្សែជីវិត របស់ខ្ញុំកណាកម្សត់ណាស់តាំងពីកើតមក ខ្ញុំកណាមានតែការផ្លាស់លំនៅឋានរហូត ការនិរាស ព្រាត់ប្រាស និង ភាពក្រខ្សត់" "កុំតូចចិត្តអី ឧបាសកអើយ ! "ភិក្ខុកម្លោះលួងលោម "មិនត្រឹមតែញោមម្នាក់ប៉ុណ្ណោះទេដែល មានខ្សែជីវិតរងទុក្ខទោម្នេញ នៅមានមនុស្សជាច្រើននាក់ទៀតដែលត្រូវរងទុក្ខលំបាកដូច យ៉ាងញោមដែរ ទាំងដែលពិបាកជាងញោមទៀតក៏មាន ចុះញោមមានកូនប្រុសកូនស្រី នឹងគេទេ?" "ខ្ញុំកណាមានកូនប្រុសម្នាក់ដែរ ប៉ុន្តែគ្មានកូនស្រីទេ ប៉ុន្តែពេលនេះវាពុំបាននៅទីនេះទេ" "វានៅឯណា? ឧបាសក ! " ភិក្ខុកម្លោះសួរដោយចំណាប់អារម្មណ៍ "នៅឯក្រុងសាវត្ថីជារាជធានីនៃដែនកោសលឯណោះ យើងបែកគ្នាច្រើនឆ្នាំហើយ ពេលខ្ញុំ កណាបែកពីវាមក វាមានអាយុទើបតែបាន ១៥ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែពេលនេះវាមុខជាធំទ្រើស ហើយ" ចម្លើយរបស់ប្រុសជរាធ្វើឲ្យភិក្ខុកម្លោះគន់គិតថយក្រោយ រៀងលំដាប់ខ្សែជីវិតរបស់ខ្លួនឯង ម្តងទៀតព្រោះវាហាក់ដូចជាមានរឿងដែលស៊ីចង្វាក់គ្នានឹងខ្សែជីវិតរបស់ប្រុសជរានេះពេក ណាស់ "ចុះកូនប្រុសរបស់ញោមឈ្មោះអី ហេតុអីបានជាញោមបែកពីវាមក?" "លោកម្ចាស់ពិតជាចាប់អារម្មណ៍ និង ចង់ដឹងខ្សែជីវិតរបស់ខ្ញុំកណាណាស់ហ្ន ! "ប្រុសជរាមាន ប្រសាសន៍ទាំងសម្លឹងមើលមុខភិក្ខុកម្លោះដោយមានស្នាមញញឹមលើទឹកមុខដ៏ស្ងួតក្រៀមខ្លះ គាត់ប្រហែលជាអស់សំណើចនឹងភិក្ខុកម្លោះដែលសម្តែងសេចក្តីក្រវើនក្រតើនចង់ដឹងចង់ឮ ប្រវត្តិរបស់គាត់ ហើយទើបឆ្លើយថា "កូនប្រុសរបស់ខ្ញុំកណាឈ្មោះ រេវត្តៈ មូលហេតុដែលខ្ញកណាសុខចិត្តបែកចេញពីវា មកព្រោះតែក្រមួយប៉ុនហ្នឹងឯង លោកសមណៈអើយ ! មុនពេលដែលខ្ញុំកណាបែកចេញពី វាមក ខ្ញុំកណាបានពិគ្រោះគ្នាជាមួយនឹងប្រពន្ធរបស់ខ្ញកណា ហើយបាននាំវាទៅផ្ញើទុកនឹង លោកសុមង្គលគ្រហបតីនៃក្រុងសាវត្ថី លោកមានការុញ្ញចិត្តទទួលយកហើយបានឧបត្តម្ភគាំទ្រ វាយ់ាងល្អ ពេលថ្មើរណេះ វាប្រហែលជាមានសេចក្តីសុខសប្បាយទេ ជួនកាល វាអាចនឹងភ្លេច ពុករបស់វាហើយក៏មិនដឹង" ប្រុសជរាដកដង្ហើមធំហ៊ឺៗទាំងឱនមុខចុះផ្លុំភ្លើងបណ្តើរ ។ ភិក្ខុកម្លោះត្រូវទប់សមាធិចិត្តយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីទប់សង្កត់ចិត្តខ្លួនឯងដែលអររអឹករអាំទាំងលាយឡំ ដោយសេចក្តីរំជួលចិត្ត និង អួលណែនក្នុងទ្រូងផង ត្បិតពេលនេះលោកបានរកឃើញញោមប្រុស ហើយ ប្រុសជរាម្ចាស់ខ្ទមនេះឯងជាញោមប្រុសរបស់លោក ជាជំនួបចៃដន្យដោយនឹកស្មានមិន បាន លោកស្ទើរតែភ្លេចខ្លួនស្ទុះទៅឱបញោមប្រុសហើយប្រាប់ការពិតដល់គាត់ ប៉ុន្តែលោកទប់ ទល់ចិត្តខ្លួនឯងបាន ពីព្រោះបើប្រុសជរាដឹងថាភ្ញៀវប្លែកមុខដែលកំពុងតែសន្ទនាជាមួយនឹងខ្លួន ជារេវត្តៈកូនប្រុសតែមួយគត់ដែលខ្លួននឹកស្រមើស្រមៃរកជានិច្ចនោះ គាត់អាចនឹងត្រេកអរខ្លាំង ពេក អំណរខ្លាំពេកអាចធ្វើឲ្យគាត់វិកលចរិតទៅក៏បាន ភិក្ខុកម្លោះទើបទប់សង្កត់ចិត្ត មិនបានបង្ហើប ប្រាប់ខ្លួនភ្លាមៗទេ ប៉ុន្តែនឹងបង្ហើបប្រាប់បន្តិចម្តងៗ "ញោមនឹករលឹកដល់កូនប្រុសរបស់ញោមទេ?" ភិក្ខុកម្លោះសួរក្រោយពីភ្លឹកគិតអស់មួយសន្ទុះធំ ដោយខំពត់សម្លេងឲ្យជាប្រក្រតី "ឱ ! លោកសមណៈ ! លោកម្ចាស់មិនសមនឹងសួរខ្ញុំកណាយ៉ាងនេះទេ គ្មានពេលណាដែល ខ្ញុំកណាមិននឹករលឹកដល់វាឡើយ សូម្បីតែពេលដេកលក់ ខ្ញុំកណាក៏តែងតែយល់សប្តិឃើញវា ជារឿយៗ យប់ម្សិលមិញនេះ ខ្ញុំកណាបានយល់សប្តិឃើញវាមករកខ្ញុំកណាដល់ក្រុងបាវានេះ កំពុងតែយល់សប្តិនោះ ខ្ញុំកណាត្រេកអរខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែលុះភ្ញាក់មកដឹងថា វាជាការយល់សប្តិ ខ្ញុំកណាសោកសង្រេងចិត្តជាខ្លាំង" "បើឧបមាថាកូនប្រុសរបស់ញោមមានសេចក្តីសុខសប្បាយនៅឯក្រុងសាវត្ថីហើយភ្លេចញោមឈឹងទៅហើយ តើញោមនៅតែគិតដល់វាទៀតឬ?" ភិក្ខុកម្លោះសួរធ្វើពើ ប្រុសជរាសម្លឹងមើលកូនប្រុសខ្លួនឯងទាំងមិនសូវនឹងពេញចិត្តហើយស្រដីឡើងថា "ទៅមិនរួចទេ កូនប្រុសរបស់ខ្ញុំកណាជាមនុស្សល្អណាស់ វានឹងមិនភ្លេចឪពុកម្តាយរបស់វាទេ វាច្បាស់ជាគិតដល់ខ្ញុំកណាដូចដែលខ្ញុំកណាគិតដល់វាដែរ បើមិនអញ្ចឹងទេវាច្បាស់ជាមិនមក ចូលយល់សប្តិរបស់ខ្ញុំកណារាល់យប់ទេ" ភិក្ខុកម្លោះខំញញឹមហើយពោលថា "ម្នាលឧបាសក ! ញោមដូចជាជឿជាក់លើកូនប្រុសរបស់ ញោមពេកហើយ កូនប្រុសស្រីភាគច្រើនគិតដល់ឪពុកម្តាយតែក្នុងគ្រាមានទុក្ខលំបាកប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែក្នុងគ្រាមានសុខ គេអាល័យតែជក់ភ្លើតភ្លើននឹងសេចក្តីសុខរបស់គេឯណោះ គេមិនគិត ដល់ឪពុកម្តាយទេ អាត្មាគិតថា កូនប្រុសរបស់ញោមជាមនុស្សប្រភេទទី ២ គឺ ចូលចិត្តសប្បាយ ពេលនេះកូនប្រុសរបស់ញោមកំពុងតែមានសេចក្តីសុខស្រណុកស្រណាននៅឯក្រុងសាវត្ថីដ៏ រុងរឿងឯណោះ គេគ្មានពេលមកគិតខ្វល់អំពល់ទុក្ខដល់ញោមទេ បើគេគិតដល់ញោមដូចដែល ញោមគិតស្មានទុកមែន គេមុខជានឹងមកទទួលយកញោមទៅសោយសុខជាមួយនឹងគេយូរ ហើយ " "បើដូច្នោះមែន វាជាកម្មអកុសលរបស់ខ្ញុំកណា" ប្រុសជរានិយាយដោយសម្លេងខ្សាវៗ ទឹកមុខ របស់គាត់ប្រែជាក្រៀមក្រំស្រពាប់ស្រពោនភ្លាម គាត់ដើរចេញពីចង្រ្កានភ្លើងទៅឈរត្រង់មាត់ ទ្វារសម្លឹងមើលតាមប្រហោងតូចៗដែលមាននៅនឹងទ្វារចេញទៅរកភាពងងឹតអន្ធការ និង ភាព ត្រជាក់ស្រេបនៅខាងក្រៅយ៉ាងរសាប់រសល់ គាត់ឈរទ្រឹងនឹងមួយស្របក់ហើយក៏ដើរទៅ ក្បែរចង្ក្រានភ្លើងវិញ ភិក្ខុកម្លោះតាមសង្កេតមើលកិរិយាអាការរបស់ញោមប្រុសដោយសេចក្តី អាណិតអាសូរពន់ពេក ប៉ុន្តែនៅតែតាំងចិត្តមុតមាំថានឹងលាក់បាំងខ្លួនតទៅ "ម្នាលឧបាសក ! កុំខ្វល់នឹកដល់កូនប្រុសរបស់ញោមខ្លាំងពេក ចូរធ្វើចិត្តឲ្យសប្បាយចុះ គេមាន សេចក្តីសុខហើយ ចូរខ្វល់រឿងខ្លួនឯងឲ្យមែនទែន ពីព្រោះញោមចាស់ជរាណាស់ហើយ ញោមប្រៀបដូចជាដើមឈើដែលដុះនៅក្បែរច្រាំងស្ទឹង គឺ មច្ចុរាជ ទោះបីជាញោម នឹកដល់កូនប្រុសរបស់ញោមប៉ុនណា គេក៏ជួយអ្វីញោមមិនបានដែរ ខ្លួនញោមប៉ុណ្ណោះ ដែល អាចជួយខ្លួនញោមបាន ហេតុដូច្នេះ ចូរគិតដល់ខ្លួនឯងវិញល្អជាង ចូរប្រញាប់ធ្វើបុណ្យ ធ្វើកុសល ទុកជានាវាដឹកចម្លងញោមឆ្លងភពឆ្លងជាតិវិញប្រសើរជាង អំពើល្អប៉ុណ្ណោះអាចជួយ ញោមបាន " ភិក្ខុកម្លោះបានសម្តែងហេតុផលជាច្រើនតទៅទៀត រហូតដល់ព្រឹធជនចាប់ផ្តើមរម្ងាចរំលស់ លំនឹកគិតអាល័យដល់រេវត្តៈកូនប្រុសរបស់ខ្លួនបានខ្លះ ។

ទឹកភ្នែកញោមប្រុស

បរិយាកាសយប់ជ្រៅកាន់តែត្រជាក់ខ្លាំងឡើង រហូតដល់ភិក្ខុកម្លោះត្រូវលាលាតសង្ឃាដីមក ដណ្តប់ ទោះជាអស់កម្លាំងល្ងមពីការធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកក៏នៅតែចង់នឹង សំណេះសំណាលជាមួយនឹងញោមប្រុសតទៅទៀត ចំណែកឯញោមប្រុសវិញក៏ហាក់ដូចជាចាប់ អារម្មណ៍ចំពោះភ្ញៀវរបស់ខ្លួនដែរ ត្បិតតែនៅក្មេងមែន ប៉ុន្តែក៏និយាយស្តីមានហេតុផលពីរោះ ក្បោះក្បាយគួរឲ្យចង់ស្តាប់ សម្តីរបស់ភិក្ខុកម្លោះធ្វើឲ្យគាត់ស្បើយគំនិតគិតអាល័យដល់កូនប្រុស យ៉ាងច្រើន "ម្នាលឧបាសក ! ឧបមាថាកូនប្រុសរបស់ញោមនឹងមកទទួលញោមទៅនៅជាមួយឯទីក្រុងសាវត្ថី តើញោមនឹងទៅជាមួយនឹងគេទេ?" "ខ្ញុំកណាត្រូវរិះគិតមើលសិន" ប្រុសចំណាស់ឆ្លើយដោយប្រើយោនិសោមនសិការ "បើការទៅ របស់ខ្ញុំកណាក្លាយជាឧបសគ្គឆាឆៅសេចក្តីសុខរបស់កូនទេ ខ្ញុំកណានឹងមិនទៅជាដាច់ខាត ព្រោះនៅទីនេះនឹងរកឧសបានងាយ តម្លៃថ្លៃគួរសម លក់ឧសមួយរទេះក៏ចិញ្ចឹមខ្លួនបានរាប់ខែ" "បើឧបមាថា កូនប្រុសរបស់ញោមមកលេងញោមដល់ខ្ទមនេះ តើញោមសប្បាយចិត្តទេ" រេវត្តៈភិក្ខុសួរចាប់ផ្តើមបែរចូលរកផ្លូវនឹងបង្ហើបប្រាប់ខ្លួនឯង "ឱ ! ពិតប្រាកដណាស់ លោកសមណៈ ! ខ្ញុំកណាពិតជាសប្បាយចិត្ត និង មានសេចក្តីសុខជាទី បំផុតក្នុងជីវិត នៅពេលដែលភរិយាកម្សត់របស់ខ្ញុំកណានៅមានជីវិតរស់ សេចក្តីស្រឡាញ់របស់ខ្ញុំកណាចែកជា ២ ភាគស្មើគ្នា មួយភាគនៅនឹងភរិយា មួយភាគទៀត នៅនឹងកូនប្រុស លុះភរិយារបស់ខ្ញុំកណាបែកកាយរម្លាយខន្ធទៅ សេចក្តីស្រឡាញ់ទាំងអស់ របស់ខ្ញុំកណាទៅនៅរួមនឹងកូនប្រុសតែម្នាក់គត់ វាទើបជាដួងជីវិតរបស់ខ្ញកណា ដរាបណា យើងរស់នៅបែកគ្នា ខ្ញុំកណារស់នៅដួចជាមនុស្សគ្មានចិត្តវិញ្ញាណអញ្ចឹង បើវាមកអើតងើតខ្ញុំ កណាមែន ស្មើនឹងថាចិត្តវិញ្ញាណរបស់ខ្ញុំកណាកបានវិលត្រឡប់មកវិញ" "ឧបាសកអើយ ! ពេលនេះ ញោមបាននៅជិតកូនប្រុសរបស់ញោមហើយ "ប្រុសចំណាស់បែរ មកសម្លឹងមើលភិក្ខុកម្លោះដោយភ្នែកបើកធំៗទាំងពោលយ៉ាងតក់ក្រហល់ថា "លោកចង់មានដីកាថាម៉េច? លោកសមណៈ ! លោកជួបវាឬ? ឬថាវាកំពុងតែធ្វើដំណើរមក អើតងើងខ្ញុំកណា" "មិនមែនកំពុងធ្វើដំណើរមកទេ ប៉ុន្តែមកដល់ហើយ" ភិក្ខុកម្លោះឆ្លើយទាំងញញឹមជាតម្រុយ ប្រុសចំណាស់ស្ទុះមកចាប់ដៃភិក្ខុកម្លោះទាំងសងខាងអង្រួនទាំងសួរយ៉ាងរលះរលាំងថា "ចុះពេលនេះវាស្នាក់នៅឯណា? លោកសមណៈ ! សូមមេត្តាប្រាប់ខ្ញុំកណាមក ខ្ញុំកណាប្រញាប់ នឹងទៅជួបវាឥឡូវនេះ" "គេនៅចំពោះមុខញោមនេះហើយតើ ! ញោមកំពុងតែសន្ទនាជាមួយនឹងកូនប្រុសឥឡូវនេះ" ប្រុសចំណាស់សម្លឹងមើលមុខភិក្ខុកម្លោះយ៉ាងផ្ចិតផ្ចង់ដោយអង្គឺអង្គែរារែកក្នុងចិត្ត ហើយមាន ប្រសាសន៍ចេញមកយ៉ាងសស្លន់សស្លោថា "មានន័យថា លោកជារេវត្តៈកូនប្រុសរបស់ខ្ញុំ កណាមែនទេ?" គាត់ឈ្ងោកមុខទៅសម្លឹងមើលផ្នែកខាងក្រោយរបស់ភិក្ខុកម្លោះហើយត្រួតពិនិត្យមើលត្រង់បរិ វេណក្បាលពយយ៉ាងហ្មត់ចត់ នៅទីបំផុត ក៏ប្រទះឃើញភិនភាគសំខាន់ប្រចាំខ្លួនកូនប្រុស គឺ ប្រជ្រុយ ១ គ្រាប់ត្រង់បរិវេណក្បាលពយ គ្រាន់តែឃើញប្រជ្រុយប៉ុណ្ណោះ ប្រុសជរាក៏ស្ទុះស្រវា ចូលឱបរឹតរេវត្តៈភិក្ខុយ៉ាងមាំ ជ្រប់ភ្ងប់មុខនឹងប្រឹស្នស្មារបស់កូនប្រុសហើយយំខ្សឹកខ្សួល ក្តុកក្តួលអួលដើមកជាទីបំផុតដែលមិនអាចនឹងទប់ទឹកភ្នែកបាន រេវត្តៈភិក្ខុយកដៃអង្អែកខ្នង ញោមប្រុសទៅមកដោយរំជួលចិត្ត និង អាណិតញោមប្រុសពន់ពេក ពីរនាក់ឪកូនឱបគ្នាយំ អណ្តឺតអណ្តកនៅកណ្តាលសេចក្តីស្ងាត់ច្រងំ និង ភាពត្រជាក់ស្រេបនៃរាត្រីកាល កាលបើបាន សតិស្មារតីដឹងខ្លួនហើយ រេវត្តៈភិក្ខុពោលលួងលោមញោមប្រុសថា "ឈប់យំទៅ ញោមអើយ ! សូមសប្បាយចិត្តចុះ ដែលបានជួបកូនប្រុសហើយ ចាប់ពីពេលនេះតទៅ យើងនឹងមិនរស់នៅ បែកគ្នាទៀតទេ" "លោកកូនអើយ ! ញោមពុំដែលនឹកស្មានសោះថានឹងបានជួបគ្នាក្នុងភិនភេទបែបនេះទេ "ប្រុសជរាពោលទាំងសសឹក "កាលបើបានឃើញព្រះភក្ត្រលោកកូន ញោមនឹករលឹកដល់ញោម ស្រីលោកកូន បើញោមស្រីលោកនៅមានជីវិតរស់ នាងមិនដឹងជាត្រេកអរប៉ុនណាទេ លោកកូណមកដល់យឺតពេក មិនទាន់ដង្ហើមញោមស្រី សុជានីអើយ ! វិញ្ញាណរបស់គេហ៍នៅ ឯណា? ឥឡូវនេះកូនប្រុសរបស់យើងមកដល់ហើយ មកមើលមុខកូនប្រុសរបស់យើងមើល៍" ប្រុសចំណាស់ដង្ហោយហៅវិញ្ញាណភរិយាដោយសម្លេងស្អកស្អា ភិក្ខុកម្លោះក្តុកក្តួលរំជួលចិត្ត ជាខ្លាំង លុះមិនដឹងថានឹងប្រលោមលួងលោមញោមប្រុសដូចម្តេចបាន ទើបបានត្រឹមតែយកដៃ អង្អែលខ្នមញោមប្រុសទៅមក កាលបើប្រមូលសតិស្មារតីត្រឡប់មកវិញហើយ ភិក្ខុកម្លោះបាន គ្រាហ៍ញោមប្រុសឲ្យអង្គុយចុះលើគ្រែ ហើយខ្លួនឯងបានអង្គុយនៅក្បែរៗនោះ "រេវត្តៈកូន ! អស់ពេលជាច្រើនឆ្នាំដែលយើងបែកគ្នា លោកកូនផ្លាស់ប្តូរច្រើនណាស់" ប្រុសជរាមានប្រសាសន៍ទាំងយកដៃដ៏ត្រជាក់ស្រេបស្ទាបមុខស្ទាបក្រោយកូនប្រុសដោយ អាណិតស្រឡាញ់ បើលោកកូនមិនបានប្រាប់ញោមទេ ញោមច្បាស់ជាមិនស្គាល់លោកកូន ឡើយ សាកតំណាលប្រាប់ញោមមកមើល៍ថាតើលោកកូនទៅណាមកណាបានជាមកជួប ញោមនៅកន្លែងនេះ ។ រេវត្តៈភិក្ខុបានតំណាលរឿងរ៉ាវទាំងអស់ឲ្យញោមប្រុសស្តាប់តាំងពីនៅក្រុងសាវត្ថីជាមួយនឹង លោកសុមង្គលគ្រហបតីរហូតដល់គេចចេញពីគេហដ្ឋានរបស់លោកទៅធ្វើជាចោរនៅកណ្តាលព្រៃ និង បានបួសជាភិក្ខុក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា "ឥឡូវនេះបានលះលោកិយវិស័យចេញបួសហើយ មិនទាក់ ទងនឹងលោកិយវិស័យទៀតទេ ជីវិតរបស់អាត្មាជាជីវិតមានឥស្សរភាព និង សេរីភាព គ្មានចំណង ចងឆ្វាក់ណាៗទាំងអស់ អាត្មានៅជាសុខសប្បាយឆ្ងាយពីលោកីយ៍ រឿងមួយដែលអាត្មានៅព្រួយ ចិត្ត គឺ ញោមប្រុសហ្នឹងឯង អាត្មាមកទីនេះដោយគោលបំណង នឹងជួយស្រោចស្រង់ញោមប្រុសចេញពីអន្លង់មហាទុក្ខ ទុក្ខព្រោះទលិទ្ទភាពក្រកម្សត់ ទុក្ខ ព្រោះនិរាសព្រាត់ប្រាសចាកកូនចៅ ទុក្ខ ព្រោះនិរាសពីភរិយា បើញោមប្រុសរស់នៅក្នុង ស្ថានភាពបែបនេះតទៅទៀត ញោមនឹងគ្មានថ្ងៃ ណារួចផុតចាកអន្លង់ទុក្ខនោះបានទេ អញ្ជើញ មកតាមអាត្មាចុះ ញោមអើយ ! ទៅនៅជាមួយ នឹងអាត្មា អាត្មានឹងនាំញោមទៅកាន់ដែនដីនៃ បរមសុខ ដែនដីនៃសន្តិភាព ដែនដីនៃឥស្សរភាព និង សេរីភាព" ។ ពីរនាក់ឪកូនជំនុំគ្នារហូតដល់ឈានចូលបច្ឆិមយាម ទើបញែកគ្នាទៅសម្រាក ប្រុសចំណាស់ ព្យាយាមអត់ចិត្តនឹងសម្រាន្តឲ្យលក់ ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើទៅបាន សេចក្តីរីករាយត្រេកអរចិត្តដែល បានជួបកូនប្រុសនៅតែកត់ដក់ទុកក្នុងអារម្មណ៍ ឯរេវត្តៈភិក្ខុវិញបានសិងលក់ទៅនៅពេលមិន យូរប៉ុន្មាន ព្រោះលោកនឿយហត់អស់កម្លាំងពីការធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយ ខ្យល់ត្រជាក់ដែល ឈ្មៀតចូលមកតាមរន្ធប្រហោងជញ្ជាំងធ្វើឲ្យគាត់រងាញ័រញាក់ ហើយព្រួយបារម្ភពីកូនប្រុស ដែលកំពុងតែសិងលក់ស្កប់ស្កល់នៅលើគ្រែ គាត់ជ្រែងកាយក្រោកឡើង យកឧសដាក់ចូលទៅ ក្នុងភ្លើងទៀត ធ្វើឲ្យភ្លឺឆេះសន្ធោសន្ធៅឡើង កម្ចាត់សីតភាពចេញពីកូនខ្ទម ប្រុសជរាអង្គុយនៅ ក្បែរភ្នក់ភ្លើង បែរមុខទៅសម្លឹងមើលកូនប្រុសម្តងម្កាល កាលបើបានឃើញកូនប្រុស ប្រុសជរា ក៏កក់ក្តៅនៅក្នុងចិត្ត ប៉ុន្តែក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ គាត់ក៏ស្រងូតស្រងាត់ព្រោះនឹករលឹកដល់ ភរិយាកម្សត់ដែលបានបែកកាយរំលាយខន្ធទៅហើយ "សុជានីអើយ ! អង្កាលដែលគេហ៍ហៀបនឹងដាច់ខ្យល់ គេហ៍ពោលមមីមមើស្រមើស្រមៃរកតែ កូនប្រុសទេ "ប្រុសជរាពោលរងាំរង៉ូវនៅម្នាក់ឯង "នៅពេលដែលកូនប្រុសមកដល់ហើយ គេហ៍ ត្រឡប់ជាមិនបានឃើញមុខកូនប្រុសទៅវិញ អនិច្ចា ! សុជានីកម្សត់អើយ ! គេហ៍នៅឯណា? " ប្រុសជរាផ្ទប់មុខនៅនឹងបាតដៃហើយយំអង្គុកអង្គុលអួលដើម-កតែម្នាក់ឯងដោយគិតអាឡោះ អាល័យដល់ភរិយារបស់ខ្លួន ។ ភិក្ខុកម្លោះបានតើនឡើងនៅពេលពន្លឺភ្លឺបំព្រាងចាំងជះក្រហែងមេឃឰដ៏ប្រាចីនទិស កាលបើ ឃើញញោមប្រុសនៅអង្គុយកៀនភ្នក់ភ្លើងដូច្នេះ ទើបសួរឡើងថា "ញោមភ្ញាក់យូរហើយឬ?" "ញោមអង្គុយនៅទីនេះមួយយប់ហើយ មិនបានសម្រាកទេ" ប្រុសជរាឆ្លើយ "ញោមសម្រាន្តចុះ មិនបាច់ខ្វល់ពីអាត្មាទេ ក្រែងលោមិនស្រួលខ្លួន" "មិនអីទេ ខ្ញុំកណាស៊ាំទៅហើយ ជួនកាលមិនបានធ្មេចភ្នែកលក់ជាប់ៗគ្នា ២-៣ យប់ក៏មាន យប់នេះខ្ញុំកណាត្រេកអរពេកដែលបានជួបលោកកូន ខ្ញុំកណានឹកផ្អូកដូចជាស្លាប់ហើយកើត សាថ្មីអញ្ចឹង"ប្រុសជរាមានប្រសាសន៍ទាំងក្រោកឡើងទៅបើកទ្វារខ្ទមហើយដើរចេញទៅក្រៅបាត់ទៅ មួយស្របក់ធំតមក ទើបវិលត្រឡប់មកវិញ "ព្រឹកថ្ងៃនេះ ញោមត្រូវដឹកឧសចូលទៅលក់ក្នុងក្រុង ព្រោះដល់ថ្ងៃកំណត់ហើយ ញោមនឹងជាវ ចង្ហាន់ប្រណីតមផ្ញើ សូមលោកកូនរងចាំញោមនៅទីនេះណៈ " ប្រុសជរាចាត់ចែងសម្លៀក បំពាក់ហើយក៏ចេញទៅ មិនយូរប៉ុន្មាន សម្លេងរទេះឮក្រេតក្រតនៅខាងក្រៅខ្ទមក៏រសាត់បាត់ សម្លេងទៅបន្តិចម្តងៗក្នុងពេលងងឹតព្រិលៗនៃអរុណោទ័យ កាលបើភ្លឺច្បាស់ស្រឡះហើយ ភិក្ខុកម្លោះក៏និមន្តចេញពីខ្ទមទៅឈរពិនិត្យមើលភូមិប្រទេសនៅខាងក្រៅ សម្លឹងមើលឆ្ងាយ ចេញទៅខាងទិសឧត្តរ អាចមើលឃើញជួរភ្នំហេមពាន្ត មានកំពូលសម្បុរ-សក្បុសដោយទឹក កក ខ្ពស់ត្រដែតត្រដឹងស្កឹមស្កៃបានយ៉ាងច្បាស់ក្រឡាញ ជាទស្សនីភាពដ៏ស្រស់បំព្រងគួរឲ្យ ពិចពិលរមិលមើលណាស់សម្រាប់ពួកអ្នកនគរទក្សិណដែលមិនធ្លាប់ទស្សនា ចិញ្ចើមថ្នល់ ដែលពុះត្រង់ចូលកាន់ក្រុងបាវា មានខ្ទមរបស់មនុស្សក្រកម្សត់ទុគ៌តតាំងនៅរតេតរតូត ម្ចាស់ខ្ទមើលទៅដូចជាប្រកបរបរកាប់ឧសលក់ទាំងអស់ ពីព្រោះពួកគេកំពុងតែរៀបរទេះក៏មាន កំពុងបរទៅក៏មាន នៅពេលដល់វេលាបិណ្ឌបាតហើយ រេវត្តៈភិក្ខុក៏ឃ្លុំចីពរឱបបាត្រដើរតាមខ្ទម រតេតរតូតនោះ មនុស្សនៅម្តុំនោះមើលទៅហាក់ដូចជាមិនដែលឃើញភិក្ខុសង្ឃទេ ទើបបាននាំ គ្នាចោមរោមរេវត្តៈភិក្ខុជាហ្វូងធំ នៅពេលលោកនិមន្តដើរទៅណា ក៏ភ្លូកអ៊ូរអរដើរតាមទៅមើល អ្នកខ្លះក៏សួរដំណើរដើមទងគមនាគមនដ្ឋាន អ្នកខ្លះសួរថាត្រូវការអ្វី លុះដឹងថាលោកត្រូវការ ចង្ហាន់ក៏នាំគ្នាយកបាយ និង អាហារវត្ថុផ្សេងៗមកដាក់ក្នុងបាត្រ លុះបានចង្ហាន់ល្មមឆ្អែតពោះ ហើយ រេវត្តៈភិក្ខុក៏ត្រឡប់ទៅកាន់ខ្ទមរបស់ញោមប្រុសវិញ រំលែកអាហារទុកឲ្យញោមប្រុស មួយចំណែក ហើយមួយចំណែកទៀតក៏ឆាន់ខ្លួនឯង លុះឆាន់ហើយក៏លាងបាត្រផ្កាប់ទុកតាម យថាឋាន (កន្លែងដើម) ។ ទម្រាំនឹងប្រុសចំណាស់ម្ចាស់ខ្ទមត្រឡប់មកវិញក៏ពេលថ្ងៃខ្ពស់ណាស់ទៅហើយ គាត់ដោះគោ ចេញពីរទេះ លែងឲ្យវាដើរស៊ីស្មៅតាមសប្បាយ ហើយរូតរះចូលទៅក្នុងខ្ទម ចាត់ចែងចង្ហាន់ ប្រគេនកូនប្រុស ប៉ុន្តែនៅពេលដឹងថាកូនប្រុសឆាន់រួចហើយ ថែមទាំងបានរលែកអាហារទុកឲ្យ គាត់ទៀត ក៏នឹកចម្លែកចិត្តទើបសួរថា "លោកកូនបានអាហារទាំងនេះមកពីណា?" រេវត្តៈភិក្ខុឆ្លើយថា "អាត្មាបានមកពីការដើរបិណ្ឌបាត"ហើយក៏អធិប្បាយពន្យល់វិធីចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ ភិក្ខុឲ្យញោមប្រុសបានស្តាប់ លុះញោមប្រុសពិសាភោជនាហាររួចហើយ ការសន្ទនារវាងកូន ប្រុស និង ញោមប្រុសក៏បានចាប់ផ្តើមឡើងម្តងទៀត "ញោមប្រុសអើយ ! ក្នុងកំឡុងពេលដែលយើងនិរាសព្រាត់ប្រាសពីគ្នានោះ តើញោមប្រុសរស់នៅជាសុខសប្បាយឬទេ?" "គ្មានសេចក្តីសុខទេ លោកកូនអើយ ! ញោមមិនដែលមានសេចក្តីសុខឡើយ កុំថាឡើយតែក្នុង កំឡុងពេលដែលយើងបែកគ្នានោះ តាំងពីកើតមក ញោមពុំដែលមានសេចក្តីសុខទេ" "ចុះញោមគិតថាអ្នកណាខ្លះក្នុងលោកនេះដែលមានសេចក្តីសុខ?" ភិក្ខុកម្លោះសួរ "ញោមគិតថា ពួកមនុស្សវណ្ណៈខ្ពស់ៗ ដូចជា ព្រាហ្មណ៍ ក្សត្រ ព្រៃងារ សេដ្ឋីគ្រហបតី អ្នកមាន ទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភ មានយសសក្តិបរិវារច្រើន មានកិត្តិយសធំធេង មុខជាមានសេចក្តីសុខ" ប្រុសជរាឆ្លើយតបទាំងគិតសញ្ជឹង "តើញោមដែលឃើញមនុស្សវណ្ណៈខ្ពស់ទាំងនោះសើចហេហាកក្អាកក្អាយគ្រប់ពេលវេលាទេ? ឬជួនកាលឃើញពួកគេអង្គុយសំកុកមុខជូរ កើតទុក្ខអង្គុកអង្គុលស្រងូតស្រងាត់ខ្លះដែរ" "ជួនកាលញោមក៏សង្កេតឃើញពួកគេកើតទុក្ខព្រួយស្រងូតស្រងាត់ខ្លះដែរ" "ហ្នឹងហើយ ញោមអើយ ! គ្មានអ្នកណារស់នៅជាសុខតែម្យ៉ាងដោយគ្មានលាយទុក្ខនោះទេ ពីព្រោះវដ្តសង្សារយើងនេះពោរពេញទៅដោយសមុទ្រទុក្ខ គឺ ជរា ជម្ងឺ មរណៈ ទុក្ខ គឺ សំណោកសោកសៅស្តាយស្រណោះអាឡោះអាល័យ ទុក្ខព្រោះនិរាសព្រាត់ប្រាសពីមនុស្ស ជាទីស្រឡាញ់ របស់ជាទីស្រឡាញ់ ទុក្ខព្រោះពើបពះប្រទះនឹងមនុស្សសម្អប់ និង អារម្មណ៍មិន ជាទីគាប់ចិត្ត ទុក្ខព្រោះមិនសមបំណងដែលប៉ងប្រាថ្នា សេចក្តីសុខពិតប្រាកដនោះគ្មានទេ ក្នុងលោកនេះ កាលបើសេចក្តីទុក្ខស្បើយចុះ មនុស្សក៏យល់ឃើញថាជាសេចក្តីសុខ ការពិត មិនមែនជាសេចក្តីសុខទេ វាគ្រាន់តែជាហេតុនៃទុក្ខថ្ងបចុះតិចប៉ុណ្ណោះឯង ព្រាហ្មណ៍ មហាសាល គ្រហបតីមហាសាលអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន មានប្រដាប់ប្រដាសម្រន់ទុក្ខ ច្រើន ទុក្ខរបស់គេក៏រលស់តិចចុះ ពួកគេក៏និយាយថា មានសេចក្តីសុខ តាមការពិត មិនមែន មានសេចក្តីសុខដូចដែលគេថានោះទេ វាគ្រាន់តែជាទុក្ខដែលទទួលបានការសម្រន់បង្អន់ ចុះទៅមួយគ្រាមួយរយៈប៉ុណ្ណោះ ដូចជាយើងបរិភោគអាហារសម្រន់ហេវបានមួយគ្រាមួយ ស្របក់ប៉ុណ្ណោះ មិនយូរប៉ុន្មាន យើងក៏ហេវទៀត មនុស្សក្នុងលោកយើងនេះយល់ឃើញថា សេចក្តីសុខកើតមានព្រោះមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន ទើបនាំគ្នាស្វះស្វែងរកដោយឥតឈប់ឈរ លុះបានទ្រព្យសម្បត្តិមកហើយ ជួសនឹងឲ្យគេមានសេចក្តីសុខដូចដែលគេគិតស្មានទុក គេត្រឡប់ជាបានទទួលសេចក្តីទុក្ខកាន់តែច្រើនឡើង មានការព្រួយបារម្ភខ្វល់ខ្វាយកាន់តែ ច្រើនឡើង រឹតតែចង់បានកាន់តែច្រើនឡើង តស៊ូត្រដរត្រដាសស្វះស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិទាំង ត្រដាបត្រដួសកាន់តែខ្លាំងដៃឡើង មនុស្សក្នុងលោកនេះចេះតែរត់ដេញតាមសេចក្តីសុខ ប៉ុន្តែ រត់ដេញតាមសេចក្តីសុខមិនដែលទាន់ម្តងណាឡើយ សេចក្តីសុខចេះតែរត់គេចចេញទៅនៅ ខាងមុខជារឿយៗ នៅទីបំផុត សេ្តចមច្ចុរាជក៏យាងមកអូសយកជីវិតគេបាត់ទៅ ញោមអើយ បើមនុស្សយើងនៅតែរត់ដេញតាមសេចក្តីសុខនេះដដែលទេ មុខជាគ្មានថ្ងៃណានឹងបានជួប សេចក្តីសុខឡើយ បើយើងចង់បានសេចក្តីសុខនោះ យើងត្រូវតែលែងរត់ដេញតាមវា ឈប់ មានះតស៊ូជាមួយនឹងវា សេចក្តីសុខនឹងកើតមានដោយខ្លួនឯង ជីវិតសមណៈជាជីវិតដែល ឈប់រត់ដេញតាមសេចក្តីសុខ ឈប់ត្រដរតស៊ូនឹងសេចក្តីសុខ ជាជីវិតស្ងប់ស្ងៀមគត់មត់ ត្រជាក់ត្រជុំ មានឥស្សរភាព និង សេរីភាព គ្មានចំណងចងឆ្វាក់ទាំងផ្លូវកាយ និង ផ្លូវចិត្ត សេចក្តី សុខបែបនេះអាត្មាកំពុតែសោយហើយ អាត្មាចង់ឲ្យញោមបានភ្លក់រសជាតិនៃសេចក្តីសុខបែប នេះខ្លះ ដូច្នេះ ចូរទៅជាមួយនឹងអាត្មាចុះ អាត្មានឹងនាំញោមទៅរកព្រះឧបជ្ឈាយ៍ឯដែន កោសលហើយអាត្មានឹងឲ្យញោមបានឧបសម្ប័ទជាសមណៈដូចយ៉ាងអាត្មានេះ" ប្រុសជរា អង្គុយស្ងៀមសញ្ជឹងគិតអស់ពេលជាយូរ គិតដង្វិនមើលជីវិតរបស់ខ្លួន តាមដែល ធ្លាប់ឆ្លងកាត់មកក្នុងអតីតកាល ប្រៀបធៀបនឹងសម្តីរបស់កូនប្រុសមើល រកកល់នឹងយល់ស្រប តាមដែរ ប៉ុន្តែគាត់នៅខ្វល់ចិត្តរឿងទ្រព្យសម្បត្តិបន្តិចបន្តួចរបស់ខ្លួន "បើញោមនឹងទៅជាមួយនឹងលោកកូន ចុះរទេះញោម គោញោម ខ្ទមញោម នឹងធ្វើយ៉ាងម៉េច ទៅវិញអញ្ចឹង" "របស់ទាំងអស់នេះ ញោមកុំបាច់ខ្វល់ចិត្តឡើយ ចូរខ្វល់ដល់ខ្លួនឯងប្រសើរជាង រទេះ គោ ខ្ទម ទាំងអស់ហ្នឹងជាទ្រព្យខាងក្រៅខ្លួន យើងកើតមកបាតដៃទទេ មិនបានយកវាមកជាមួយទេ លុះបើយើងស្លាប់ទៅវិញ យើងក៏យកវាទៅជាមួយមិនបានដែរ យើងតោងតែលះលែងរវែង បង់ទុកឲ្យអ្នកដទៃប្រើប្រាស់តពីយើងទៅ ទោះបីអ្នកដទៃនោះស្លាប់ទៀត គេក៏យករបស់ទាំង នោះទៅមិនបានដែរ តោងតែបន្សល់ទុកឲ្យអ្នកដទៃទៀត បើអ្នកដទៃទៀតនោះស្លាប់ចោល អស់ របស់ទាំងនេះនឹងត្រូវបោះបង់ចោលនៅលើផែនដីនេះឯង ព្រោះវាជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ ផែនដី យើងយោនយកកំណើតកើតមក យើងគ្រាន់តែខ្ចីរបស់ផែនដីនេះប្រើប្រាស់បណ្តោះ អាសន្នប៉ុណ្ណោះ កាលបើយើងឈប់ចាំបាច់លែងប្រើប្រាស់វា យើងក៏សងរបស់នោះដល់ផែនដី វិញ ហេតុដូច្នេះ ញោមនៅអាឡោះអាល័យធ្វើអ្វីនឹងអីវ៉ាន់របស់អ្នកដទៃ" ។ ភិក្ខុកម្លោះបានទេសនាអប់រំចិត្តញោមប្រុសពេញមួយថ្ងៃរហូតដល់ញោមប្រុសមើលឃើញជីវិត ឃរាវាសជាជីវិតចង្អៀតចង្អល់ ពោរពេញទៅដោយបន្ទុកចងឆ្វាក់គ្មានឥស្សរភាព ហើយមើល ឃើញជីវិតបែបសមណៈជាជីវិតទូលំទូលាយ អស់ភារកិច្ចកង្វល់ខ្វល់ខ្វក់ មានឥស្សរភាព សេរីភាព ស្ងប់ស្ងាត់គត់មត់ ប្រុសជរាមើលឃើញខ្ទម រទេះគោកម្សត់របស់ខ្លួនបីដូចជាដីមួយដុំ ដែលត្រូវបោះបង់ចោល នៅទីបំផុត គាត់ក៏សម្រេចចិត្តទៅតាមរេវត្តៈជាកូនប្រុសឆ្ពោះតម្រង់ ទៅដែនកោសលដើម្បីនឹងដើរចូលទៅកាន់អាណាចក្រនៃទង់ជ័យនៃព្រះនិព្វាន ។ លុះថ្ងៃបន្ទាប់មក ប្រុសជរាក៏ប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួនឲ្យជាទានដល់អ្នកស្រុកដែលត្រូវការ ហើយឪពុកកូនក៏ដើរផ្លូវទៅទិសខាងត្បូង មានមុខឆ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុងសាវត្ថី ច្រើនថ្ងៃកន្លងទៅ ពីរនាក់ឪពុកកូនក៏ធ្វើដំណើរមកដល់មាត់ច្រកផ្លូវចូលព្រៃធំដែលរេវត្តៈភិក្ខុ និង ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ធ្លាប់ គង់នៅអស់ ៥ វស្សា នៅត្រង់កន្លែងនោះ លោកពុំបានជួបនឹងព្រះឧបជ្ឈាយ៍ទេ ទាំងសហធម្មិក ដែលធ្លាប់ធ្វើជាចោរជាមួយគ្នាក៏មិនជួបដែរ អ្នកស្រុកប្រាប់ថាភិក្ខុទាំងនោះបាននិមន្តចាកចេញ ពីភូមិរបស់ពួកគេទៅយូរហើយ ឮថានាំគ្នានិមន្តទៅក្រុងសាវត្ថី ដើម្បីចូលគាល់ព្រះបរមសាស្តា ពីព្រោះពេលនោះមានដំណឹងរហាក់រហៀងមកថា ព្រះសមណៈគោត្តមបានស្តេចយាងមក ប្រថាប់គង់នៅក្នុងវត្តជេតវ័នក្បែរទីក្រុងសាវត្ថីតាមពាក្យអារាធនារបស់អនាថបិណ្ឌិកមហាសេដ្ឋី លុះឮដំណឹងដូច្នេះ ពីរនាក់ឪពុកកូនក៏រវៀសរវៃខ្មីឃ្មាតធ្វើដំណើរដើរផ្លូវទៅកាន់ក្រុងសាវត្ថី ដើម្បីក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះបរមសាស្តា នៅរាត្រីថ្ងៃមួយលើផ្ទាំងថ្មខាងក្រោមដើមជ្រៃធំខាងក្នុង បរិវេណវត្តជេតវ័ន ភិក្ខុជាច្រើនអង្គកំពុងគង់សន្ទនាធម៌គ្នា លុះធម្មសាកច្ឆាចប់ហើយ ភិក្ខុជា ច្រើនរូបក្នុងក្រុមនោះបានអារាធនារេវត្តៈភិក្ខុឲ្យតំណាលជីវប្បវត្តិរបស់លោកដែលគួរឲ្យចាប់ចិត្តដិតអារម្មណ៍ រេវត្តៈភិក្ខុទើបចាប់ផ្តើមរៀបរាប់អត្តប្បវត្តិរបស់ខ្លួនដូចតទៅនេះ

សត្រូវដែលក្លាយជាមិត្រ

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុទាំងឡាយ ! ក្រោយពីដើរផ្លូវស្នាក់សំចតអស់ពេលមួយខែគត់មក ខ្ញុំព្រះ ករុណា និង ញោមប្រុសក៏បានមកដល់ក្រុងសាវត្ថីហើយបានចូលស្នាក់អាស្រ័យក្នុងវត្តជេតវ័ន មហាវិហារជាមួយនឹងព្រះបរមសាស្តា និង ភិក្ខុសង្ឃទាំងពួង ញោមប្រុសរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបាន បួសក្នុងពេលតមក លោកជាភិក្ខុមានវ័យចាស់ ខ្នះខ្នែងបំពេញព្យាយាមដើម្បីធ្វើទីបំផុតនៃទុក្ខ រហូតដល់អ្នកណាក៏ទទួលស្គាល់ជាទូទៅក្នុងជេតវ័ន ពេលនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាធូរស្បើយចិត្ត គ្មាន បលិពោធកង្វល់ដូចពីមុនទេ ត្បិតថាញោមស្រីរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានស្លាប់ទៅហើយ ញោម ប្រុសរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាក៏បានឧបសម្ប័ទហើយ គ្មានអ្នកណាដែលខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវខ្វល់រំពល់ ចិត្តដល់ទៀតទេ ខ្ញុំព្រះករុណាខិតខំសិក្សាកម្មដ្ឋានអំពីព្រះបរមសាស្តាដរាបដល់ចាំបានថ្នឹក ស្ទាត់រត់មាត់ រួចក៏ចូលកាន់សេនាសនៈស្ងាត់ប្រារព្ធព្យាយាមយ៉ាងស្វាហាប់ដូចគ្នានឹងភិក្ខុ ជាញោមប្រុសរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដែរ នៅខណៈដែលចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងតែមូលស្លុង តែមួយចំពោះបដិបទាវត្ដដើម្បីសេចក្តីរួចផុតស្រឡះចាកទុក្ខនោះឯង ហេតុការណ៍មួយក៏បាន កើតឡើង វាជាហេតុការណ៍ថ្មីដែលបន្តមកពីហេតុការណ៍ក្នុងរឿងចាស់របស់ខ្ញុំព្រះករុណាហ្នឹង ឯង ខ្ញុំព្រះករុណាចង់ហៅវាថាជាហេតុការណ៍អាក្រក់ជាងហេតុការណ៍ល្អ ពីព្រោះវាបានចូល មកបំផ្លាញសមាធិរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើឲ្យសេចក្តីព្យាយាមរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដែលកំពុងតែរីក ចម្រើនជឿនលឿនទៅមុខ ត្រូវទច់ងក់ដោយអស់ជើង ខ្ញុំព្រះករុណានឹងនិទានប្រាប់ដូចតទៅ សូមលោកអ្នកមានអាយុទាំងឡាយតាំងចិត្តត្រងត្រាប់ស្តាប់ចុះ នៅល្ងាចថ្ងៃនោះ ក្នុងខណៈដែលព្រះបរមសាស្តាទ្រង់កំពុងតែសម្តែងព្រះធម៌ក្នុងធម្មសាលា ត្រង់កណ្តាលបរិស័ទទាំង ៤ ខ្ញុំព្រះករុណាបានអង្គុយនៅចុងផុតជួរនៃភិក្ខុបរិស័ទប៉ែកខាង ស្តាំព្រះហស្ថរបស់ព្រះសក្យមុនី ត្រង់កន្លែងដែលខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយនោះនៅទល់មុខនឹង កន្លែងអង្គុយរបស់ឧបាសកឧបាសិកា គ្រាន់តែចោលក្រសែភ្នែកទៅមុខប៉ុណ្ណោះ ក៏អាចមើល ឃើញទាយកទាយិកាបានយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត ពីព្រោះកន្លែងគង់របស់ភិក្ខុសង្ឃខ្ពស់ជាងពួក ពុទ្ធបរិស័ទ ប៉ុន្តែជាប្រក្រតីភិក្ខុសង្ឃច្រើនតែបោះក្រសែភ្នែកចុះទាបត្រងត្រាប់ស្តាប់ព្រះធម្ម ទេសនា គ្មានអង្គណាហ៊ានសម្លឹងមើលទៅខាងឧបាសកឧបាសិកាទេ ខ្ញុំព្រះករុណាបានបដិបត្តិ តាមទំនៀមទម្លាប់នោះយ៉ាងផ្ចិតផ្ចង់ ប៉ុន្តែក្នុងល្ងាចថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាភ្នកនឹកហាក់ដូចជា មានអំណាចអ្វីម្យ៉ាងមកធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាចង់សម្លឹងមើលទៅខាងឃរាវាសខ្លះ ទើបបោះក្រសែ ភ្នែកទៅខាងក្រុមទាយកទាយិកា ភ្លាមនោះឯង ក្រសែភ្នែករបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានទៅប៉ះចំនឹង ក្រសែភ្នែករបស់ស្រីក្រុមុំម្នាក់ដែលកំពុងតែសម្លឹងមើលមកដែរ ខ្ញុំព្រះករុណាក្តុកចិត្តព្រើត ប្រញាប់ដកក្រសែភ្នែកបកមកវិញ ឱនមុខចុះទាបដូចដើមវិញ ប៉ុន្តែរូបភាពនៃទម្រង់មុខរបស់ នាងបានថតជាប់ក្នុងកែវភ្នែក និង ក្រអៅដួងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទៅហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាបាន ព្យាយាមបំភ្លេចវាចោលដោយខំនឹកភ្នកទៅរករូបភាពផ្សេងៗ ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើទៅបានទេ លុះស្តាប់ព្រះធម្មទេសនាទៅមួយស្របក់ទៀត ដោយចិត្តរសាប់រសល់វិលវល់ ខ្ញុំព្រះករុណា ទើបនឹកចង់នឹងសម្លឹងមើលទោស្រីក្រមុំនោះទៀត ចម្លែកមែនទែន លោកដ៏មានអាយុទាំង ឡាយ នាងកំពុងតែសម្លឹងមើលមកខ្ញុំព្រះករុណាដូចគ្រាមុនដដែល ខ្ញុំព្រះករុណាសម្លឹងមើល មុខនាងជាច្រើនដងរហូតដល់ព្រះបរមសាស្តាទ្រង់សម្តែងព្រះធម៌ចប់ គ្រប់ពេលវេលាដែល ប្រទះឃើញ នាងកំពុងតែសម្លឹងមើលមកខ្ញុំព្រះករុណារហូត មើលកិរិយាឫកពារបស់នាងទៅ ហាក់បីដូចជាចាប់ចិត្តដិតអារម្មណ៍ចំពោះខ្ញុំព្រះករុណាមែនទែន ។ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុទាំងឡាយ ! តាមរយៈការសង្កេតមើលអស់រយៈពេលដ៏ខ្លីនោះ ខ្ញុំព្រះ ករុណាយល់ឃើញថានាងជាស្រីក្រមុំដែលស្រស់ស្អាតម្នាក់តាមដែលខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់បានជួប ប្រទះមក សម្រស់របស់នាងធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាញាប់ញ័ររំពើករំពើងក្នុងចិត្តខ្លះដែរ ខ្ញុំព្រះករុណា ព្យាយាមផ្ចង់មើលរូបនោះឲ្យជាអសុភៈជាសាកសពជាភាជនៈដីដែលពេញទៅដោយរបស់ពុក ផុយស្អុយរលួយតាមដែលព្រះធម្មាចារ្យធ្លាប់បានបង្ហាត់បង្រៀនមក ប៉ុន្តែចិត្តមិនសូវជាយល់ ឃើញតាមនោះទេ វានៅតែមើលឃើញថាជារបស់ស្អាតល្អដដែល រាត្រីថ្ងៃនោះខ្ញុំព្រះករុណារាយ មាយរសេមរសាមពេញមួយយប់ ។ លុះថ្ងៃព្រឹកឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាត្រាច់ដើរបិណ្ឌបាតក្នុងក្រុងសាវត្ថីតាមប្រក្រតី ប៉ុន្តែវាជាថ្ងៃស៊យ ក៏មិនដឹង ទើបមិនសូវមានគេដាក់បាត្រខ្ញុំព្រះករុណាសោះ ខ្ញុំព្រះករុណាសម្រេចចិត្តដើរចេញ ទៅឆ្ងាយជាងកន្លែងដែលធ្លាប់ដើរទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាដើរទៅមួយៗដោយអាការសម្រួម ចោល ក្រសែភ្នែកទៅមុខចម្រាយ ២ ម៉ែត្រតាមបែបបទព្រះអរិយវង្ស រំពេចនោះស្រាប់តែខ្ញុំព្រះករុណា បានឮឧបាសិកាម្នាក់ស្រែកនិមន្ត "សូមព្រះគុណម្ចាស់និមន្តចូលមកទ្រង់បាត្រខាងណេះសិន" ខ្ញុំព្រះករុណាងើបមុខសម្លឹងទៅកន្លែងនោះភ្លាម ប្រទះឃើញស្រីក្រមុំម្នាក់កំពុងតែឈរនៅក្បែរ ទ្វារប្រាសាទខ្នងធំ ក្នុងដៃរបស់នាងមានភាជនៈដាក់រណ្តាប់អាហាររាប់បាត្រ ខ្ញុំព្រះករុណាស្លន់ ចិត្តរអាក់រអាំបន្តិចព្រោះនៅចាំបានថាស្រីក្រមុំម្នាក់នោះជាមនុស្សតែមួយនឹងស្រីក្រមុំដែលខ្ញុំ ព្រះករុណាបានឃើញនៅឯធម្មសាលាកាលពីល្ងាចថ្ងៃម្សិលមិញ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាបានរចល់ ខ្វល់ចិត្តទ្វេឡើងទៀតកាលបើនៅចាំបានថាប្រាសាទខ្នងនោះជាគេហដ្ឋានរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតីដែលខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់មកជ្រកអាស្រ័យកាលពីនោះក្មេង ហេតុការណ៍ក្នុងអតីត កាលទាំងអស់បានវិលប្រាកដដល់ខ្ញុំព្រះករុណាម្តងទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាមានអារម្មណ៍មិន សប្បាយចិត្តសោះ កាលបើដឹងថាខ្លួនកំពុងត្រឡប់មករស់នៅក្បែរៗនាងគ្រហបតានី និង កណិការ ប៉ុន្តែក៏នឹកសប្បាយចិត្តខ្លះដែរដែលបានវិលត្រឡប់មករស់នៅក្បែរ "លីលាវតី" ទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាទទួលបិណ្ឌបាតពីស្រីក្រមុំនោះដោយដៃញាក់ញ័រ ទទួលរួចហើយក៏ ប្រញាប់ចេញដើរតទៅមុខទៀត ប៉ុន្តែទៅមិនបានឆ្ងាយប៉ុន្មាន ខ្ញុំព្រះករុណាក៏សម្រេចចិត្តបក ក្រោយវិញព្រោះថ្ងៃខ្ពស់ណាស់ហើយ គ្រាន់តែបែរត្រឡប់ក្រោយវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាបានសង្កេត ឃើញស្រីក្រមុំម្នាក់នោះនៅឈរត្រង់កន្លែងដើមដដែល នាងតាមសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណា គ្រប់ជំហាន ខ្ញុំព្រះករុណាមានអារម្មណ៍ពុំសប្បាយចិត្តសោះដែលត្រូវដើរកាត់មុខនាងម្តងទៀត ប៉ុន្តែចាំបាច់ត្រូវតែដើរកាត់មុខ ព្រោះគ្មានផ្លូវផ្សេង កាលបើខ្ញុំព្រះករុណាដើរមកដល់ខាងមុខ នាង ហើយនាងបានពោលនិមន្តថា "ស្អែកនេះ សូមព្រះតេជគុណនិមន្តមកទទួលបិណ្ឌបាត ទីនេះទៀត" ខ្ញុំព្រះករុណាទទួលពាក្យនិមន្តដោយតុណ្ហីភាព រួចក៏ដើរចេញទៅ ភ្លាមនោះបាន មានសម្លេងស្រែកហៅចេញមកពីខាងក្នុងគេហដ្ឋានថា "លីលាវតី ! កូនឯងដាក់បាត្រហើយឬនៅ?" "ដាក់រួចហើយ ម៉ាក់ ! " សម្លេងស្រីក្រមុំដែលឈរនៅឯទ្វារឆ្លើយតប ។ លុះស្តាប់ឮការសន្ទនាគ្នាតែប៉ុណ្ណេះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ដឹងច្បាស់ថា ស្រីក្រមុំម្នាក់នោះ មិនមែនអ្នក ណាផ្សេងនោះទេ ប៉ុន្តែ គឺ លីលាវតី កូនស្រីពៅរបស់លោកគ្រហបតីដែលធ្លាប់មាន ឧបការគុណចំពោះខ្ញុំព្រះករុណាហ្នឹងឯង ខ្ញុំព្រះករុណាបែរទៅសម្លឹងមើលនាងម្តងទៀត ប៉ុន្តែនាង បានចូលទៅក្នុងផ្ទះបាត់ទៅហើយ អស់ពេលជាច្រើនឆ្នាំដែលយើងបែកគ្នា លីលាវតីបានផ្លាស់ប្តូរ ទៅច្រើនណាស់រហូតដល់ខ្ញុំព្រះករុណាចាំនាងមិនបាន ហើយយល់ ថានាងប្រហែលជាចាំខ្ញុំព្រះ ករុណាមិនបានដូចគ្នាដែរ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាបានឃើញ និង ស្គាល់នាងហើយ ប៉ុន្តែនាងនៅមិនទាន់ស្គាល់ខ្ញុំព្រះករុណាទេ ដូច្នេះ ខ្ញុំព្រះករុណាជាភាគីបាន ប្រៀប ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅ រាត្រីថ្ងៃនោះ ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណារសេមរសាមសល់វល់ ជាងថ្ងៃមុនៗ ខ្ញុំព្រះករុណាព្យាយាមបង្ក្រាបវាដោយឧបាយវិធីផ្សេងៗ ប៉ុន្តែបានផលតិចតួច ណាស់ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាតាំងចិត្តថានឹងខំព្យាយាមបិទបាំងមិនឲ្យ លីលាវតីដឹងថា ខ្ញុំព្រះករុណាជាអ្នកណាទេ ព្រោះបើនាងដឹង សម្ពន្ធភាពរវាងយើងទាំងពីរនឹង ត្រូវផ្លាស់ប្តូរមិនខាន រឿងបែបហ្នឹងអាចជាឧបសគ្គរាំងស្ទាក់ចំពោះការប្រតិបត្តិធម៌របស់ខ្ញុំព្រះ ករុណាក៏បាន ប៉ុន្តែសេចក្តីតាំងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាមិនបានសម្រេចដូចបំណងទេ ត្បិតព្រឹក ថ្ងៃនោះ លីលាវតីពុំបានរងចាំដាក់បាត្រនៅមុខទ្វារផ្ទះដូចមុនទេ នាងនិមន្តខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យចូល ទៅឆាន់ចង្ហាន់ខាងក្នុងប្រាសាទ(វិល្លា) ខ្ញុំព្រះករុណាជំទាស់មិនទទួលពាក្យនិមន្តក៏មិនកើត ព្រោះជីវិតសមណៈប្រហែលដូចជាយើងនេះត្រូវពឹងពាក់អាស្រ័យអ្នកស្រុក គិតបានដូច្នេះ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបទទួលនិមន្តនាងដើម្បីរក្សាទេយ្យសទ្ធាមិនឲ្យអាប់ឱន លុះអង្គុយចុះលើ អាសនៈដែលចាត់ក្រាលទុកក្នុងបន្ទាប់ជាន់ក្រោមរបស់ប្រាសាទហើយ លីលាវតីក៏យកបាត្រ របស់ខ្ញុំព្រះករុណាទៅដាក់ចង្ហាន់ដែលមានរសជាតិដ៏ប្រណីតផ្សេងៗមកប្រគេន នៅពេល ដែលខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងតែឆាន់នោះ នាងក៏អង្គុយសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណានៅក្បែរៗខាង មួយអន្លើដោយនាងព្រាហ្មណី និង នាងទាសី ម្នាក់ៗក៏សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាជាភ្នែកតែមួយ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើជាមិនអើពើឱនមុខឆាន់ជារហូត តាំងចិត្តថាឆាន់រួចក៏អនុមោទនា និង ប្រញាប់ប្រញាល់វិលត្រឡប់ទៅវិញភ្លាមព្រោះស្អុះស្អាប់ចិត្តណាស់ បរិយាកាសឯប្រាសាទ នោះធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណានឹកឃើញថាខ្លួនឯងត្រឹមតែជាក្មេងចណ្ឌាលរហូតមក ខ្ញុំព្រះករុណា ព្យាយាមរម្ងាប់លំនឹកគិតបែបនោះ ហើយធ្វើកិរិយាមារយាទឲ្យជាប្រក្រតីដើម្បីមិនឲ្យជាទីសន្ទិះ សង្ស័យរបស់អ្នកទាំងនោះ រឿងមួយដែលខ្ញុំព្រះករុណាខ្លាចបំផុត គឺ លោកគ្រហបតីបានឃើញ រឿងរបស់ខ្ញុំព្រះករុណានឹងលេចប្រាកដច្បាស់មិនខាន ព្រោះលោកជាក់ជាចាំខ្ញុំព្រះករុណាបាន យ៉ាងពិតប្រាកដ ។ "បពិត្រព្រះតេជគុណដ៏ចម្រើន ! " នាងគ្រហបតានីមានប្រសាសន៍ឡើង "ព្រះតេជគុណបួស ជាភិក្ខុប្រមាណជាប៉ុន្មានវស្សាហើយ សូមមេត្តាប្រាប់កណាម្ចាស់ផង" "បាន ៧ វស្សាហើយ ញោម ! " ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយដោយមិនសម្លឹងមើលមុខអ្នកសួរ "មុនបួស ព្រះតេជគុណជាអ្នកក្រុងសាវត្ថីនេះឬជាអ្នកក្រុងផ្សេង" នាងគ្រហបតានីសួរដេញ ដោលរកការពិតអ្វីម្យ៉ាង "អាត្មាជាអ្នកក្រុងសាវត្ថីនេះឯង" ខ្ញុំព្រះករុណាសង្កេតឃើញនាងគ្រហបតានីបែរទៅមើលមុខ លីលាវតីទាំងសើចញឹមៗហើយសួរខ្ញុំព្រះករុណាតទៅទៀតថា "មែនហ្នឹងណៈ ខ្ញុំណាដូចជាប្រហាក់ប្រហែលមុខ ដូចជាធ្លាប់បានឃើញព្រះតេជគុណត្រង់ កន្លែងណាមួយ ប៉ុន្តែចាំមិនច្បាស់ថាជាកន្លែងណាទេ សូមប្រទានទោស ខ្ញុំកណាសូមសួរ ថាកាលពីនៅជាឃរាវាស ព្រះតេជគុណស្ថិតនៅក្នុងវណ្ណៈណា ហើយផ្ទះសម្បែងរបស់ព្រះ តេជគុណនៅត្រង់ម្តុំណា? " ខ្ញុំព្រះករុណានៅភាំំងមីងមាំងមួយស្របក់ព្រោះមិនដឹងថានឹងត្រូវឆ្លើយតបយ៉ាងម៉េច បើខ្ញុំព្រះករុណាប្រាប់ការពិត កោលាហលជ្រួលជ្រើមទៀងតែនឹងកើតឡើងមិនខាន ប៉ុន្តែបើមិន ប្រាប់វិញ ក៏មិនដឹងថានឹងរកវិធីគេចវេះដូចម្តេចបាន នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏សម្រេចចិត្តឆ្លើយ ថា "អាត្មាជាមនុស្សគ្មានវណ្ណៈ គ្មានផ្ទះសម្បែងទេ" នាងគ្រហបតានីសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាដោយមិនយល់អត្ថន័យហើយក៏បែរទៅសម្លឹងមើល មុខកូនក្រមុំដែលកំពុងតែសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាដែរ អស់ពេលជាច្រើនឆ្នាំដែលបែកគ្នា ខ្ញុំព្រះករុណាមុខជាផ្លាស់ប្តូរច្រើនណាស់ ទាំងរូបរាងមុខមាត់ កិរិយាមារយាទ និង និស្ស័យចិត្ត គំនិតរហូតដល់ពីរនាក់ម៉ែកូនភ្លេចភ្លាំងអស់ នៅពេល នោះចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណារសាប់រសល់ វិលវល់ស្ទើរឆាន់ចង្ហាន់មិនបាន ខ្លាចក្រែងលោកគ្រហបតីអញ្ជើញមកឃើញ "បពិត្រព្រះតេជគុណដ៏ចម្រើន ! ចម្លើយរបស់ព្រះតេជគុណធ្វើឲ្យខ្ញុំកណាងឿងឆ្ងល់ណាស់ ព្រះតេជគុណឆ្លើយតបថាគ្មានផ្ទះគ្មានសម្បែងទេ មានន័យថាដូចម្តេច? សូមព្រះតេជគុណ មេត្តាបំភ្លឺប្រាប់ខ្ញុំកណាផង"នាងគ្រហបតានីចាប់ផ្តើមជជីកសួរទៀត "កុំសួរដេញដោលព្រះតេជគុណច្រើនពេក ម៉ាក់ ! "លីលាវតីនិយាយកាត់ "ព្រះតេជគុណមុខជាអៀនប្រៀនមិនហ៊ានប្រាប់យើងទេ ជួនកាល វណ្ណៈត្រកូលលោកមុខជា ទាបពេកទេដឹង" "ត្រឹមត្រូវហើយ អាត្មាកើតក្នុងត្រកូលចណ្ឌាលក្នុងភូមិចណ្ឌាលក្បែរទ្វារក្រុងសាវត្ថី" ខ្ញុំព្រះ ករុណាប្រាប់ការពិតភ្លាម ធ្វើឲ្យពីរនាក់ម៉ែកូនសម្តែងអាការរំភើបឡើងខ្លះ "សូមប្រទានទោស ព្រះតេជគុណមានឈ្មោះថាដូចម្តេច?"លីលាវតីសួរ "អាត្មាឈ្មោះ រេវត្តៈ" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយ ទាំងពីរនាក់ម៉ែកូនស្រែក "ឱហោ ! " ឡើងព្រមគ្នា នាងព្រាហ្មណីមានទឹកមុខប្រែជាក្រហមដោយចិត្តគិតរសាប់រសល់វិលវល់ ផ្ទុយ នឹងលីលាវតីដែលសម្តែងអាការត្រេកអរកខិបកខុប "ខ្ញុំកណាជឿជាក់ថាព្រះតេជគុណជារេវត្តៈដែលធ្លាប់មករស់នៅទីនេះច្រើនឆ្នាំមុន មែនទេ?" លីលាវតីសួរយ៉ាងរហ័ស "មែនហើយ"ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយតាមការពិត ភ្លាមនោះ ហេតុការណ៍ដែលនឹកស្មានមិនដល់ក៏កើតឡើង នាងព្រាហ្មណីទ្រោបក្បាលចុះទៀប បាទមូលរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាហើយពោលថា "ពុទ្ធោអើយ ! រេវត្តៈ ! ញោមមិននឹកស្មានថា បានជួបលោកកូនក្នុងភិនភាគបែបនេះទេ ញោម ត្រេកអរណាស់ដែលបានជួបលោកកូនទៀត ចូរឲ្យអភ័យទោសដល់ញោមផងសម្រាប់រឿង អតីតកាលកន្លងមក ញោមបានបៀតបៀនលោកកូនយ៉ាងសាហាវឃោរឃៅព្រោះ សេចក្តីឆោតល្ងង់មិនដឹងការពិត ឥឡូវនេះញោមស្មាលាទោសស្គាល់កំហុសខ្លួនឯងហើយ សូម មេត្តាអភ័យទោសដល់ញោមផង" ។

រឿងចាស់

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! នៅល្ងាចថ្ងៃនោះក្រោយពីបានស្តាប់ព្រះធម្មទេសនារបស់ព្រះ សក្យមុនីបរមសាស្តានៃយើងឯធម្មសាលាហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ត្រឡប់ទៅកុដិវិញ ដោះចីពរ ពាក់លើស្នួហើយក៏អង្គុយសម្រាកបណ្តែតអារម្មណ៍ឲ្យគិតកាញ់ទៅតាមរឿងរ៉ាវរបស់វា ជួនខ្លះ ចិត្តក៏រលឹកនឹកបកទៅរករឿងចាស់...ខ្ទមតូចក្នុងភូមិចណ្ឌាលប្របទ្វារក្រុងសាវត្ថី ប្រាកដចេញ មកក្នុងមនោគតិ រូបភាពញោមប្រុសកំពុងកាប់ឧសក្នុងព្រៃ រូបភាពក្សេត្រភូមិ និង សំយាបព្រៃ មាត់ច្រាំងស្ទឹងអចិរវតី រូបភាពមេគោទឹកដោះរហូតដល់រូបភាពក្មេងចណ្ឌាលជាមិត្រសម្លាញ់ ដែលធ្លាប់ឃ្វាលគោនៅជាមួយគ្នា ជួនខ្លះចិត្តក៏ផ្អូកនឹកទៅស្ទាបស្ទង់ពិនិត្យមើលហេតុការណ៍ ដែលខ្ញុំព្រះករុណានៅជាក្មេងបម្រើក្នុងគេហដ្ឋានរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតី រាល់ពេល វេលាដែលចិត្តផ្អូកនឹកដល់ឆាកជីវិតត្រង់នេះធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាកើតសេចក្តីសង្វេគតក់ស្លុតរន្ធត់ចិត្តជាខ្លាំង ព្រោះវាជាឆាកដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានទទួលទុក្ខទោម្នេញជាទីបំផុត ប៉ុន្តែឆាកដែល ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាមានសេចក្តីសង្វេគចិត្តជាទីបំផុតនោះ គឺ នៅពេលធ្វើជាចោរ ខ្ញុំព្រះករុណា បានប្លន់យកជីវិត និង ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកស្លូតត្រង់អស់ជាច្រើន ខ្ញុំព្រះករុណាចម្លែកចិត្តខ្លាំង ណាស់ថាតើហេតុអ្វីបានជាខ្ញុំព្រះករុណាក្លាយទៅជាមនុស្សសាមាន្យអបលក្ខណ៍ឃោរឃៅ ដល់ថ្នាក់នោះ កាលបើភ្នកនឹកមកដល់ត្រង់នេះ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាកើតមានតំណាំងចិត្តដាច់ ខាតថានឹងបួសប្រគល់កាយថ្វាយជីវិតក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាដើម្បីកាយកប់លុបលាងបាបកម្ម ដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានបង្កឡើងកាលនៅជាចោរនោះ ។ នៅខណៈដែលខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងតែអង្គុយគិតភ្លឹកនឹកនៅតែម្នាក់ឯងនោះ លីលាវតី និង នាង ទាសីម្នាក់បានមករកខ្ញុំព្រះករុណាដល់កុដិ ខ្ញុំព្រះករុណាទទួលរាក់ទាក់នាងតាមបែប សមណវិស័យ "ម្នាលភគិនី ! នាងមានធុរៈអីឬ?បានជាមករកអាត្មាដល់កុដិយ៉ាងនេះ"ខ្ញុំព្រះករុណាចាប់ផ្តើម ការសន្ទនា "មាន លោកបង ! " លីលាវតីឆ្លើយហើយយកទឹកបានចូលមកប្រគេន "អ្នកម៉ាក់ឲ្យយកទឹកបាននេះមកប្រគេន" ខ្ញុំព្រះករុណាទទួលហើយក៏ឆាន់មើលបន្តិច លីលាវតីនិយាយតទៅទៀតថា "បពិត្រលោកបង ! ខ្ញុំកណាសុំសួររឿងមួយបានទេ? តាមពិត រឿងហ្នឹកកន្លងហួសមកហើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំកណានៅតែចង់ដឹង បើលោកបងបើកឱកាស ខ្ញុំកណានឹងសួរឥឡូវនេះ" "នាងចង់សួរអី ក៏សួរមកចុះ អាត្មាបើកឱកាសឲ្យហើយឥឡូវនេះ" "ថីបានជាលោកបងភៀសខ្លួនចេញពីពួកយើងទៅដោយវិធីបែបហ្នឹង ខ្ញុំកណានៅតែស្រងាក អន់ចិត្តមិនបាត់សោះ បំណាច់បើនឹងគេចទៅក៏គួរតែប្រាប់ឲ្យដឹងជាមុន "នាងក្រមុំនិយាយ ដោយឃ្នើសចិត្តបន្តិច "និយាយអញ្ចឹង កាលដែលអាត្មាគេចចេញពីផ្ទះនាងទៅពេលនោះ អាត្មាបានប្រាប់នាងហើយ តើ ! ចុះនាងមិនបានទទួលសំបុត្រដែលអាត្មាបានផ្ញើទុកនឹងនាងទាសីទេអី?" លីលាវតីអង្គុយនៅស្ងៀមមួយស្របក់ ជាវិធីរំលឹកស្មារតីចងចាំ ហើយឆ្លើយតបថា "ឱ ! សំបុត្រហ្នឹង ខ្ញុំកណាបានទទួលហើយ ប៉ុន្តែលោកបងគួរតែប្រាប់ដោយមាត់ខ្លួនឯង គេច ទៅអញ្ចឹង នាំឲ្យឆ្ងល់ គិតថាលោកបងប្រហែលស្អប់លីលាវតីហើយមើលទៅ" "អត់ទេ អាត្មាមិនស្អប់នាងបន្តិចណាទេ ផ្ទុយទៅវិញ អាត្មាគេចទៅនៅពេលនោះព្រោះតែ ស្រឡាញ់នាងពិតមែន..." "ចុះឥឡូវនេះ លោកបងនៅស្រឡាញ់លីលាវតីដូចមុនទេ" លីលាវតីសួរខ្ញុំព្រះករុណាទាំង កណ្តាលគោកកណ្តាលគាំងធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណានឹកអៀនខ្មាសជាខ្លាំង ការពិតខ្ញុំព្រះករុណា នៅមានចិត្តស្រឡាញ់នាងតែដដែល ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណានឹកអៀនមាត់ មិនហ៊ាននិយាយប្រាប់ ការពិតដល់នាងទេព្រោះសម្បុរភេទរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាមិនសាកសមនឹងនិយាយរឿងស្នេហា ឡើយ ។ "បញ្ហាហ្នឹងកុំឲ្យអាត្មាឆ្លើយអី"ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយតប សង្កេតឃើញទឹកមុខលីលាវតីស្រពាប់ ស្រពោនចុះភ្លាម "ថីបានជាលោកបងមិនឆ្លើយ ឬក៏លោកបងស្អប់លីលាវតីហើយ ភ្លេចលីលាវតីហើយ អនិច្ចា ! លីលាវតីកម្សត់ពិតជាមនុស្សអភ័ព្វមែន ! ខាតបង់កម្លាំងដែលខំរងចាំដោយភក្តីភាពអស់ពេល ជាច្រើនឆ្នាំ ប៉ុន្តែលទ្ធផលដែលទទួលបាន គឺ ភ្លេច"នាងនិយាយប្រយោគចុងក្រោយដោយ សម្លេងញ័ររនទាំងលើកជាយសំពត់ឡើងជូតទឹកភ្នែកផង ។ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាដូចជាប្រាប់មិនត្រូវដែរ ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាពេល នោះ មិនដឹងដូចជាស្អីទេ គិតថា វាវិលវល់ខ្មួលខ្មាញ់ដូចជាផ្ទៃមហាសាគរត្រូវព្យុះភ្ជរបោកបក់ គគ្រាំគគ្រេង ដូច្នេះ ខ្ញុំព្រះករុណានៅចងចាំពាក្យចាស់ទុំបរមបុរាណថា"ស្ត្រីច្រើនតែយកឈ្នះ បុរសដោយអាវុធ គឺ មាត់ បើយកឈ្នះដោយមាត់មិនបានទេ ក៏យកឈ្នះដោយទឹកភ្នែកជាអាវុធ ចុងក្រោយ" ឥឡូវនេះ លីលាវតីកំពុងតែយកឈ្នះខ្ញុំព្រះករុណាដោយអាវុធ គឺ ទឹកភ្នែក ប៉ុន្តែ មើលទៅអាវុធរបស់នាងដូចជាមានប្រសិទ្ធិភាពទៀតផង ពីព្រោះខ្ញុំព្រះករុណាបានកើតមាន សេចក្តីអាណិតអាសូរនាងយ៉ាងខ្លោចចិត្ត ប៉ុន្តែនៅពេលងាកមកសម្លឹងមើលពណ៌សម្បុរចីពរ ដែលគ្របដណ្តប់កាយ និង ស្ទាបមើលព្រះកេសរលីងណិលរបស់ខ្លួនឯង កម្លាំងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះ ករុណាក៏វិលត្រឡប់មកវិញ "លីលាវតី ! កុំសោកសង្រេងចិត្តអីណៈ"ខ្ញុំព្រះករុណាចាប់ផ្តើមលួងលោមនាង "អាត្មាមិនស្អប់នាងបន្តិចណាទេ គុណបំណុលដែលនាងបានធ្វើចំពោះអាត្មាតាំងពីពេលនោះ មក វាបានដក់ជាប់ក្នុងស្មារតីចងចាំរបស់អាត្មាជានិច្ច ពេលនេះ ជិតងងឹតហើយ អ្នកម៉ាក់របស់ នាងប្រាកដជានៅរងចាំមើលផ្លូវដែលបាត់កូនស្រីយូរ ម្យ៉ាងទៀត ការដែលស្ត្រីភេទមក និយាយសាសងជាមួយនឹងបព្វជិតនៅពេលថ្មើរណេះមិនសមរម្យទេ តិចលោអ្នកដទៃគេរិះគន់ ចូរត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញចុះ ចាំមានឱកាសសឹមយើងនិយាយគ្នាទៀត" "មិនបាច់ដេញទេ ទោះបីជាមិនដេញក៏ខ្ញុំកណាទៅដែរ" លីលាវតីនិយាយរលាស់សម្លេងហើយ ក្រោកចេញទៅដោយអាការរប៉ិនរប៉ាន់ ទុកឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយនៅច្រងាំងតែម្នាក់ឯង ។ ខ្ញុំព្រះករុណាសូមប្រាប់តាមត្រង់ទៅចុះថានៅរាត្រីថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាសិងមិនលក់សោះ លីលាវតីមកពង្វក់ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យវិលវល់ស៉ាំញ៉ាំរកាំរកូវអស់រលីង តាមការពិត ខ្ញុំព្រះករុណាមិនគួរនឹងគិតច្រើនទាល់តែសិងមិនលក់នោះទេ ពីព្រោះតាមធម្មតា មនុស្សស្រី ច្រើនតែធ្វើអ្វីៗតាមចំហួលអារម្មណ៍ច្រើនជាងហេតុផល កាលបើនាងមិនសមបំណងចំពោះខ្លួន ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏ជាការសមគួរហើយដែលនាងសម្តែងអាការបែបនោះ ដោយមកពីកាលនោះ ខ្ញុំព្រះករុណានៅទន់ខ្សោយរឿងមាយាស្រ្តី ទើបគិតសាន់វ័ណ្តទាល់តែហួសហេតុ ខ្ញុំព្រះករុណា ជឿថាខ្លួនឯងមិនមែនជាអ្នកខុសទេ នាងប្រាប់ថានាងនៅតែស្រឡាញ់ខ្ញុំព្រះករុណាដូចពីមុន ដដែលហើយឧស្សាហ៍នៅរងចាំខ្ញុំព្រះករុណាដោយភក្តីភាពរហូតមកទើបជារឿងដែលគួរឲ្យ យល់ចិត្តយល់ថ្លើមណាស់ ។ លុះថ្ងៃព្រឹកឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាទៅឆាន់ចំហាន់ឯផ្ទះលីលាវតីតាមពាក្យនិមន្ត ប៉ុន្តែមិនជួបលីលាវតី ទេ ឃើញតែនាងគ្រហបតានីជាម្តាយដែលចូលមកប្រគេនចំហាន់ ប្រហែលជានាងខឹង និង ស្អប់ខ្ញុំ ព្រះករុណាហើយមើលទៅបានជាគេចមុខមិនព្រមមកជួបខ្ញុំព្រះករុណា ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាក៏មិនខ្ចី សួររកនាងដែរ ខ្ញុំព្រះករុណាឆាន់ទៅជារឿយៗតាមតួនាទីហើយក៏ត្រឡប់ទៅវត្តវិញ ៣ ថ្ងៃកន្លងផុតទៅដោយលំអាននេះ គ្មានហេតុការណ៍ថ្មីកើតឡើងទេ លីលាវតីក៏មិនព្រមចុះមក ជួបខ្ញុំព្រះករុណាដែរ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មិនព្យាយាមសួររកនាងដូចគ្នា ថ្វីបើចិត្តចង់នឹងសួររកនាង យ៉ាងពេញរបុងយ៉ាងណាក៏ដោយ លុះដល់ថ្ងៃទី ៤ ខ្ញុំព្រះករុណាគិតឃើញឧបាយកលមួយ ទើប និយាយនឹងនាងគ្រហបតានីថា "បពិត្រញោមឧបាសិកា ! ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃចុងក្រោយដែលអាត្មាមកឆាន់នៅទីនេះ" "ហេតុអីឬ? លោកកូន ! "នាងគ្រហបតានីកួចចិញ្ចើមសួរដោយចម្លែកចិត្ត "អាត្មាប្រុងនឹងចាកចេញពីទីក្រុងសាវត្ថីនេះទៅដើរធុតង្គតាមតំបន់ផ្សេងៗ ប្រហែល ១ ខែ ឬ ២ ខែទៀតបានត្រឡប់មកវិញ ប៉ុន្តែបើទៅជួបកន្លែងណាស្រួលក្នុងការបំពេញព្យាយាម អាត្មាប្រហែលជាមិនត្រឡប់មកវិញទេ នឹងគង់នៅប្រចាំត្រង់កន្លែងនោះរហូតទៅ" "ថីបានជាប្រញាប់ទៅចោលញោមម្លេះ? និមន្តមកនៅក្រុងសាវត្ថីមិនទាន់បានប៉ុន្មានផង និមន្ត ទៅចោលញោមទៀតហើយ បើអត់ពីលោកកូនទៅ ញោមនឹងប្អូនស្រីមុខជាអផ្សុកស្លាប់ហើយ នៅឆ្លងសទ្ធាញោមពីរបីខែទៀតទៅ កុំអាលប្រញាប់ទៅពេក" នាងគ្រហបតានីទទូចអង្វរខ្ញុំព្រះករុណាងោចៗអស់ពេលជាយូរ ហេតុផលផ្សេងៗត្រូវបានលើក យកមករៀបរាប់ដើម្បីបបួលឲ្យុខ្ញុំព្រះករុណានៅត ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណានៅតែអះអាងថានឹងទៅ តែម្យ៉ាង ក្នុងអំឡុងពេលនោះ លីលាវតីនៅមិនទាន់បង្ហាញមុខនៅឡើយទេ នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ត្រឡប់ទៅវត្តវិញ គ្រាន់តែមកដល់កុដិមិនយូរប៉ុន្មាន លីលាវតីក៏តាមពីក្រោយ មក នេះឯងជាគោលបំណងនៃឧបាយកលរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ពោលគឺ ខ្ញុំព្រះករុណាចង់សាក ល្បងចិត្តលីលាវតីមើលថាតើនាងចិត្តរឹងប៉ុនណា នាងស្អប់ខ្ញុំព្រះករុណាពិតមែនឬទេ បើនាង ស្អប់ខ្ញុំព្រះករុណាពិតមែន កាលបើបានដំណឹងថាខ្ញុំព្រះករុណាប្រុងនឹងគេចវេះទៅបែបនោះ នាងមុខជានឹងមានអារម្មណ៍ប៉កល្វើយជាធម្មតា ឬអាចត្រេកអរចិត្តទៀតផង ប៉ុន្តែឥឡូវនេះនាង ប្រញាប់តាមខ្ញុំព្រះករុណាមក សម្តែងថានាងនៅតែគិតដល់ខ្ញុំព្រះករុណា "លោកបងប្រុងនឹងគេចចេញពីក្រុងសាវត្តីមែនទេ?" នាងសួរទាំងត្រហេតត្រហប និង ស្លន់ចិត្ត ចំពោះដំណឹងនេះ "ត្រឹមត្រូវហើយ អាត្មានឹងចាកចេញពីក្រុងសាវត្ថីនេះទៅ "ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយទៅដោយ អាការប្រក្រតីទាំងរៀបចំបរិក្ខារផ្សេងៗធ្វើដូចជាចង់គេចទៅពិតមែន ខ្ញុំព្រះករុណាមិនប្រាប់ លោកអ្នកមានអាយុទាំងឡាយក៏គង់នឹងសន្និដ្ឋានបានថា កិរិយាអាការរបស់លីលាវតីក្នុងពេល នោះយ៉ាងម៉េច ខ្ញុំព្រះករុណាប្រាប់មិនត្រូវដែរ នាងអង្គុយធ្មឹងដូចរូបសំណាក ប៉ុន្តែកែវភ្នែក ក្រហមរលីងរលោងរកកល់នឹងយំ "លោកបងគេចទៅធ្វើអី?" នាងសួរដូចជាមិនដឹងជានឹងសួរអ្វី ប៉ុន្តែនេះជាឱកាសល្អធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះ ករុណានិយាយជន្លជន្លេញនាងលេងបានយ៉ាងស្រួល "អាត្មាគេចទៅរកសេចក្តីសុខកាយសប្បាយចិត្តហ្នឹងឯង នៅទីនេះមិនសប្បាយចិត្តសោះ មានតែ ទុក្ខព្រួយរហូត មានតែមនុស្សគេស្អប់ គេមិនចង់សេពគប់រាប់រក សូម្បីតែមុខគេក៏មិនចង់ឃើញ ព្រោះអាត្មាជាចណ្ឌាលបាតសង្គម អញ្ចឹងទេនៅទីនេះធ្វើអីទៀត" "អ្នកណាស្អប់លោកបង"លីលាវតីនិយាយដោយសម្លេងខ្លាំង "ក៏កូនស្រីពៅរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតីហ្នឹងឯង" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយបានតែប៉ុណ្ណេះឯង លីលាវតីក៏ផ្ទុះសំណើចសើចទាំងទឹកភ្នែក ខ្ញុំព្រះករុណាឈ្ងោកមុខចាត់ចែងអីវ៉ាន់តទៅ "លោកបងយល់ច្រឡំធំហើយ"លីលាវតីនិយាយដោយសម្លេងច្បាស់ស្រឡះស្រឡំ "ខ្ញុំកណាឯណាទៅស្អប់លោកបងបាន ផ្ទុយទៅវិញ ខ្ញុំកណាស្រឡាញ់លោកបងដោយទឹកចិត្ត ស្មោះស កាលដែលលោកបងនៅជាកុមាររស់នៅក្នុងផ្ទះខ្ញុំកណា ខ្ញុំកណាស្រឡាញ់លោកបង ប៉ុនណា ពេលនេះក៏នៅតែស្រឡាញ់លោកបងប៉ុនណោះដដែល រាល់ពេលវេលាដែលលោក បងមិននៅ ខ្ញុំកណាមិនដែលមានសេចក្តីសុខទេ ព្រោះអាល័យតែគិតដល់លោកបង រាល់ពេលវេលាដែលលោកបងត្រឡប់មកគង់នៅក្នុងក្រុងសាវត្ថីវិញ ខ្ញុំកណាត្រេកអរណាស់ ដូចជាឱសថទិព្វមកស្រឡាបផ្សះបេះដូង..." ហេតុតែលីលាវតីជាមនុស្សឆ្លៀវឆ្លាស និង ពូកែនិយាយបានជាគ្មានរអាក់រអួលនាងចេះនិយាយបានដូចយ៉ាងប្រលោមលោកនោះ ចម្លែកទេ? លោកដ៏មានអាយុទាំងឡាយ ! ជួសនឹងខ្ញុំព្រះ ករុណាជាអ្នកញ៉ែចំអែចំអន់នាងលេងប៉ុន្តែនាងបែរជាអ្នកញ៉ែចែចង់ខ្ញុំព្រះករុណាទៅវិញ "ប៉ុនហ្នឹងបានហើយ លីលាវតី ! " ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយកាត់ "អាត្មាអរងាប់ព្រោះតែសម្តីរបស់ នាង អាត្មាជឿជាក់ថានាងស្រឡាញ់់អាត្មាដោយសុទ្ធចិត្ត ជាបុណ្យវាសនារបស់អាត្មាហើយ ដែលបានទទួលមេត្តាអាណិតពីនាង" "ចុះលោកបងស្រឡាញ់លីលាវតីទេ?" នាងសួរដោយសម្លេងទន់ភ្លន់បែបទទូចអង្វរ ធ្វើឲ្យ បេះដូងរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទន់ល្វតល្វៃទៅតាមដែរ នាងសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាហាក់ដូចជា កំពុងរងចាំចម្លើយដោយចិត្តអន្ទះសា ខ្ញុំព្រះករុណាចង់ឆ្លើយប្រាប់នាងត្រង់ៗថា លីលាវតីស្រឡាញ់អាត្មាបែបណា អាត្មាក៏ស្រឡាញ់នាងបែបនោះដែរ ប៉ុន្តែកាលបើសម្លឹង មើលទៅសម្បុរភេទរបស់ខ្លួនហើយ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាអៀនប្រៀនមិនហ៊ានឆ្លើយនៅពេល នេះទេ ដូច្នេះខ្ញុំព្រះករុណាក៏ជ្រើសរើសយកតុណ្ហីភាពជាចម្លើយវិញ "យ៉ាងម៉េចទៅហើយ លោកបង ! លោកបងអាចឆ្លើយប្រាប់លីលាវតីឲ្យអស់ចិត្តបន្តិចបានទេ" លីលាវតីសួរដោយអន្ទះអន្ទែង ខ្ញុំព្រះករុណាក៏រសេះរសោះមិនតិចជាងនាងដែរ នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏រកច្រកចេញដោយមធ្យោបាយដូចមុនទៀត "កុំទាន់ឲ្យអាត្មាឆ្លើយអី លីលាវតី ! ចាំថ្ងៃណាមួយទំនេរសឹមអាត្មានឹងប្រាប់ឲ្យដឹង" គ្រាន់តែខ្ញុំព្រះករុណានិយាយផុតមាត់ប៉ុណ្ណេះ ហេតុការណ៍ក៏ចាប់ផ្តើមវិលចូលទៅរករូបមន្ត ដើមទៀត លីលាវតីឱនមុខចុះយំខ្សឹកខ្សួលភ្លាម បំណាត់សម្លេង និង សំណោកសោកសៅ គ្រប់ដណ្តប់ពាសពេញទាំងបរិវេណកុដិរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា "មនុស្សចិត្តខ្មៅ មនុស្សចិត្តទមិឡ " លីលាវតីនិយាយឡើងនៅទីបំផុត "នឹងធ្វើបាបបេះដូងលីលាវតីដល់ថ្នាក់ណាទៀត នឹងស្អប់ លីលាវតីដល់ណាទៀត" ជួសនឹងយំខ្សឹកខ្សួលធម្មតា នាងក៏ចាប់ផ្តើមទ្រហោយំហៀរទឹកភ្នែក រហេមរហាម ខ្ញុំព្រះករុណាដោះស្រាយស្ថានការណ៍តានតឹងដោយការចុះចេញពីកុដិ ទុកឲ្យ លីលាវតីអង្គុយយំតែម្នាក់ឯង ។ លុះខ្ញុំព្រះករុណាត្រឡប់មកដល់កុដិម្តងទៀត ឃើញថាលីលាវតីបានបាត់ខ្លួនពីកុដិរបស់ខ្ញុំ ព្រះករុណាទៅហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយចុះដោយអស់កម្លាំងល្ងោកល្ងមទាំងកាយ និង ចិត្ត បេះដូងរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាអួលណែនដោយអាណិតអាសូរលីលាវតី ទាំងនឹកស្រងោចចិត្តខ្លះ ដែរដែលធ្វើឲ្យលីលាវតីយំយែកស្រែកទ្រហោ ប៉ុន្តែនាងឆាប់យំងាយមែនទែន ក្នុងខណៈដែល ខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងតែអង្គុយគិតហ្នឹងឯង លីលាវតីក៏វិលត្រឡប់មកវិញដោយអាកប្បកិរិយា ស្រងូតស្រងាត់ "ទោះបីលោកបងស្អប់លីលាវតីយ៉ាងណាក៏ដោយចុះ" លីលាវតីនិយាយឡើងយ៉ាងឃ្នើសចិត្ត "ប៉ុន្តែខ្ញុំកណាចង់នឹងសូមសំណូមពរម្យ៉ាងប៉ុណ្ណោះ សូមមេត្តាអាណិតខ្ញុំកណារឿងមួយ គឺថា សូមឲ្យលោកបងគង់នៅទីនេះតទៅទៀត កុំអាលប្រញាប់និមន្តគេចទៅណាអី ហើយសូមឲ្យ និមន្តទៅឆាន់ឯផ្ទះដូចសព្វដង" បើបដិសេធរឿងមួយនេះទៀត មើលទៅដូចជាធ្វើទារុណកម្មបេះដូងស្រ្តីពន់ពេក ខ្ញុំព្រះករុណា ទើបយល់ព្រមទទួលសំណើរបស់នាង ។

កម្មសងកម្ម

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! លោកដឹងហើយថាក្នុងកំឡុងពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណានៅធ្វើជាចោរឯ ក្នុងព្រៃប៉ែកខាងជើងនៃដែនកោសលនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាបានធ្វើឧក្រិដ្ឋកម្មយ៉ាងឃោរឃៅ រាល់ ពេលវេលាដែលចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណានឹកភ្នកដល់អំពើទាំងនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាមានវិប្បសារចិត្ត ជាខ្លាំង នៅពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណាចូលទៅកាន់វិវេកដ្ឋាន អង្គុយសមាធិស្មិងស្មាធិ៍ សម្រួលចិត្តឲ្យ មូលស្លុងក្នុងអារម្មណ៍តែមួយនោះ រូបស្រមោលដ៏ឃោរឃៅផ្សេងៗដែលខ្ញុំព្រះករុណាបាន ប្រព្រឹត្តទុក បានមកបញ្ជះបញ្ចាំងក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម ខ្ញុំព្រះករុណាប្រញាប់ដកចិត្តចេញ ពីសមាធិនោះដើម្បីគេចឲ្យផុតពីនិមិត្តដ៏សាហាវនោះ ។ ฺព្រះបរមសាស្តាត្រាស់ថា "បុគ្គលព្រោះពួជទុកបែបណា តែងបានទទួលផលនៃពូជបែបនោះ" ធ្វើឲ្យមានចិត្តផ្អូកផ្អឹះថានៅថ្ងៃណាមួយ អំពើដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានព្រោះពូជទុក នឹងចេញផ្លែ ផ្កាឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាឃើញមិនខាន ពិតដូច្នោះមែន តមកមិនយូរប៉ុន្មាន ហេតុការណ៍អាក្រក់ក៏ បានកើតឡើងក្នុងមជ្ឈដ្នាននៃជីវិតរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទៀត សូមលោកដ៏មានអាយុទាំងឡាយ ត្រងត្រាប់ស្តាប់តាមពាក្យដែលខ្ញុំព្រះករុណានឹងតំណាលដូចតទៅ ខ្ញុំព្រះករុណានៅចាំបានថា ពេលនោះជាដើមខែផល្គុនក្នុងគិម្ហសម័យ អាកាសធាតុពេលថ្ងៃ ក្តៅស្អុះស្អាប់ ប៉ុន្តែត្រជាក់ស្រេងនៅរាត្រីកាល ឰដ៏ផ្ទៃនភាកាសពីលើក្រុងសាវត្ថីគ្មាពពកមួយ ដុំសោះ ទុកជាម្លឹងក៏ដោយ ផ្ទៃនភាកាសក៏មិនស្រឡះស្រឡំដូចយ៉ាងនៅក្នុងវស្សានរដូវនោះទេ កាលបើសម្លឹងមើលទៅក្រហែងមេឃក្នុងទិសានុទិស ឃើញតែផ្សែងអ័ព្ទដែលកើតចេញពីភ្លើង ឆេះព្រៃ និង លំអងធុលីហុយចេញពីផ្ទៃផែនដីគ្របដណ្តប់ពាសពេញទូទៅ នៅសម័យនោះ ព្រះបរមសាស្តាបានសេ្តចយាងទៅក្រុងសាកេតុតាមពាក្យនិមន្តរបស់ សេដ្នីម្នាក់ ព្រះភិក្ខុសង្ឃជាច្រើនអង្គបាននិមន្តទៅតាមព្រះអង្គដែរ ព្រះជេតវ័នមហាវិហារដែល ធ្លាប់ស្ងាត់មកពីមុនក៏រឹតតែស្ងាត់ច្រងំជាងនោះទៅទៀត ប៉ុន្តែជាទីសប្បាយរីករាយសម្រាប់ ខ្ញុំព្រះករុណាពីព្រោះខ្ញុំព្រះករុណាចូលចិត្តភាពស្ងប់ស្ងាត់តាំងពីណាពីណីមក ។ ថ្ងៃកើតរឿងធំនោះជាថ្ងៃមានអាកាសធាតុក្តៅខុសប្រក្រតីហាក់ដូចជាប្រផ្នូលប្រាប់ឲ្យខ្ញុំព្រះ ករុណាដឹងថារឿងក្តៅក្រហាយកំពុងនឹងកើតឡើងដល់ខ្លួនខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំព្រះករុណាចុះពីលើ កុដិទៅគង់លេងនៅលើផ្ទាំងថ្មក្រោមម្លប់ដើមជ្រៃពួរក្បែរកុដិដើម្បីសម្រន់កម្តៅខ្លះ រំពេចនោះ ស្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណាបានសង្កេតឃើញហ្វូងមនុស្សប្រហែល ២០ នាក់មានអាវុធគ្រប់ដៃដើរចូល មកក្នុងវត្ត ពួកគេមុខជាសម្លឹងឃើញខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងតែអង្គុយនៅតែម្នាក់ឯងត្រង់ទីកណ្តាល វាល ទើបដើរស្លៅសំដៅមករកខ្ញុំព្រះករុណា នៅពេលដើរចូលមកក្នុងរយៈជិតហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ស្គាល់ពួកជនទាំងនោះពីសម្លៀកបំពាក់ឯកសណ្ឋានថាជាទាហានរបស់ព្រះបាទបសេនទិកោសល លុះដើរមកដល់កន្លែងដែលខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងអង្គុយ មេកងទាហានមាឌធំ ស្រមាក់ម្នាក់ លើកដៃសំពះខ្ញុំព្រះករុណាហើយនិយាយឡើងដោយសម្លេងខ្ទ័រខ្ទារថា "បពិត្រព្រះតេជគុណដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាមកទីនេះដោយព្រះរាជកិច្ចរបស់ព្រះករុណាជាម្ចាស់ ជីវិតតម្កល់លើត្បូង តើព្រះតេជគុណមានស្គាល់ភិក្ខុរេវត្តៈទេ?" "អាត្មាហ្នឹងឯងជារេវត្តៈភិក្ខុ" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយចេញមុខ "អញ្ចឹងល្អហើយ" មេកងនិយាយឡើង "ខ្ញុំកណានឹកស្មានថាមិនបានជួបព្រះតេជគុណទេ ពួកយើងស៊ើបសួររកព្រះតេជគុណទូទាំងដែនកោសល ទើបតែបានជួបនៅថ្ងៃនេះឯង" គេឈប់ស្ងៀមនៅមួយស្របក់ទាំងសម្តែងអាការអាងខ្នាងហ៊ីងហ៊ាង ខ្ញុំព្រះករុណាសម្លឹងមើល មុខគេគ្រប់ចង្វាក់ដោយអាការភ័យអរ គេចាប់ផ្តើមនិយាយឡើងយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ថា "បពិត្រព្រះតេជគុណដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាចាំបាច់ត្រូវតែអនុវត្តតាមភារកិច្ច ជួនកាល ការអនុវត្ត របស់ខ្ញុំព្រះករុណាអាចនឹងធ្ងន់ធ្ងរខ្លះ សូមព្រះតេជគុណមេត្តាខន្តីអភ័យទោស គឺថា....ខ្ញុំកណា ស្នើសុំឲ្យព្រះតេជគុណសិក្ខចេញពីភេទជាភិក្ខុឥឡូវនេះ" ។ គ្រាន់តែស្តាប់ឮពាក្យប៉ុណ្ណេះខ្ញុំព្រះករុណាក៏គគាតក្រោកឡើងឈរដោយសញ្ជាតញាណក្នុងភាវៈជាចោរក្នុងអតីតកាលជម្រុញឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើបែបនោះ "នែឧបាសក ! អាត្មានៅមិនយល់សម្តីរបស់លោកសោះ" មេកងរាជបុរសមាឌធំនិយាយផ្ទួនប្រយោគដើមដោយសម្លេងដាច់ខាតថា "ខ្ញុំកណាស្នើសុំឲ្យព្រះតេជគុណសឹកឥឡូវនេះ" "អាត្មាមិនសឹកទេ អាត្មាគ្មានទោសកំហុសអីទេ លោកមានអំណាចអីមកបង្គាប់ឲ្យអាត្មាសឹក" សម្លេងរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាចាប់ផ្តើមរឹងក្រអាងដូចមុន មេយោធាបែរទៅឲ្យសញ្ញាដល់កូន ទាហានឈររៀងរាយគ្នានៅជុំវិញខ្ញុំព្រះករុណា ពួកគេស្ទុះឈូចូលមករកខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាក្តៅឆេវ ភ្លេចសមណសញ្ញាអស់រលីង ខ្ញុំព្រះករុណាទាំងដាល់ទះទាត់ធាក់ ការពារខ្លួនយ៉ាវីវក់ ប៉ុន្តែទីបំផុត ក៏ស៊ូកម្លាំងមនុស្ស ១០ នាក់មិនបាន ស្បង់ចីពររបស់ខ្ញុំព្រះករុ ណាត្រូវដោះចេញទាំងអស់ហើយសម្លៀកបំពាក់គ្រហស្ថដែលគេត្រៀមមកក៏ត្រូវបំពាក់ចូល ទៅជំនួសវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវគេចងដៃក្រពាត់ទៅក្រោយយ៉ាងមាំ ខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយហត់ ត្រហបនៅលើផែនថ្មដោយចិត្តក្តៅក្រហល់ក្រហាយព្រោះភ្លើងទោសៈ កាលបើមៀងភ្នែកមើល ទៅគំនរសំពត់កាសាវពស្ត្រដែលគរទុកនៅក្បែរខាងៗ ខ្ញុំព្រះករុណានឹកសោកស្តាយពន់ពេក ខ្ញុំព្រះករុណាព្យាយាមរម្ងាប់ចិត្តដោយនឹករលឹកដល់ព្រះបរមសាស្តាហើយប្តេជ្ញាចំពោះរាជបុរសថា "ពួកលោកធ្វើនឹងអាត្មាយ៉ាងនេះព្រៃផ្សៃណាស់ អាត្មាត្រូវបង្ខំឲ្យសឹកដោយគ្មានកំហុស អាត្មា នៅជាសមណៈយ៉ាងបរិបូរណ៍" មេកងរាជបុរសពោលថា "ទោះលោកជាសមណៈឬគ្រហស្ថក៏ដោយ ប៉ុន្តែគ្រាមួយនោះ លោកធ្លាប់ធ្វើជាចោរប្លន់ពិឃាតប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ចិញ្ចឹមជីវិត លោកបានប្រព្រឹត្តខុសឆ្គង ចំពោះច្បាប់ប្រទេសជាតិច្រើនណាស់ ឥឡូវនេះដល់ពេលដែលលោកត្រូវសងកម្មនោះវិញ ហើយ" ។ សម្តីរបស់មេកងរាជបុរសធ្វើឲ្យចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទន់រងោករងួយភ្លាម ព្រោះគ្រាមួយនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់ធ្វើជាចោរបំផ្លាញសន្តិភាព និង សន្តិសុខរបស់ប្រទេសជាតិដែលជាជនល្មើសច្បាប់ផែនដី ឥឡូវនេះបាបកម្មបានដេញតាមមកឲ្យផលដល់ខ្ញុំព្រះករុណាហយ ខ្ញុំព្រះករុណា គ្មានវាចាអ្វីនឹងជជែកតវ៉ាជាមួយនឹងពួករាជបុរសទាំងនោះទៀតទេ ការដែលពួកគេធ្វើហ្នឹងពិត ជាត្រឹមត្រូវតាមតួនាទីហើយ ។ នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវគេនាំខ្លួនចូលទៅកាន់ក្រុងសាវត្ថី កំឡុងពេលធ្វើដំណើរ ពួក រាជបុរសនិយាយចេរចាសាសងគ្នាថាពួកគេបានទទួលព្រះរាជឱង្ការពីព្រះភូបាលឲ្យបង្ក្រាប ប្រាបប្រាមពួកយើងឲ្យបាន បើបង្ក្រាបមិនបានទេ ទាហានពួកនោះទាំងកងពលនឹងដាក់ ទណ្ឌកម្មធ្ងន់ ពួកគេទើបលើកកម្លាំងពលចូលវាយបន្ទាយរបស់ពួកយើងក្នុងព្រៃធំប៉ែកទិសឧត្តរ នៃដែនកោសល នៅពេលបានដំណឹងថាពួកយើងនាំគ្នាភៀសខ្លួនទៅបួសជាភិក្ខុ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាអស់ហើយ ពួកគេក៏នៅតែស៊ើបសួររកចាប់ខ្លួនដដែលព្រោះខ្លាចក្រែង រអែងចំពោះព្រះរាជអាជ្ញារបស់ព្រះភូវនាថ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវបានគេនាំខ្លួនទៅពន្ធនាគារហើយ នៅកន្លែងនោះបានជួបមិត្រចោរប្រមាណជា ១០ នាក់ ដែលពួករាជបុរសតាមចាប់ខ្លួនបាន ម្នាក់ៗនៅមានសក់ប៉ើងរ៉ើងប៉ិញរ៉ិញនៅឡើយព្រោះទើបនឹងត្រូវចាប់ផ្សឹកមកថ្មីៗដូចរូបខ្ញុំព្រះករុណាដែរ ម្នាក់ៗមានទឹកមុខស្រពាប់ស្រពោនព្រោះដឹងច្បាស់ថាខ្លួននឹងបានទទួលទោសកម្រិត ណា ការប្រហារជីវិតបែបជីករណ្តៅកប់ត្រឹម-ក យកចំបើងរោយលុបហើយបញ្ឆួលភ្លើងឲ្យ ស្លាប់នោះជាវិធីប្រហារជីវិតដ៏សាកសមសម្រាប់ពួកចោរ ហើយតែងតែអនុវត្តយ៉ាងនេះជាទូទៅ កាលបើស្លាប់ហើយ ក៏មានភ្នាក់ងារនាំគោទឹមនង្គ័លមកភ្ជួរក្បាលឲ្យដាច់ចេញពីខ្លួនទៀត ។ រសៀលថ្ងៃនោះ យើងទាំងអស់ត្រូវគេនាំខ្លួនឲ្យឡើងជិះលើខ្នងលានាំចូលក្បួនហែអាក្រោសទៅ តាមដងវិថីផ្សេងៗ ក្នុងក្រុងសាវត្ថីមានភ្នាក់ងារវាយគងទួងស្គរប្រកាសអំពើគម្រក់ និង អំពើឃោរ ឃៅរបស់ពួកយើងដើរនៅខាងមុខ ប្រជារាស្ត្រដែលជាអ្នកទីក្រុងបានចេញមកចោមរោមមើលពួក យើងតាមចិញ្ចើមថ្នល់ពាសពេញទាំងសងខាងផ្លូវ ខ្ញុំព្រះករុណា និង មិត្រចោរទាំងអស់នាំគ្នាឱនមុខ ចុះអង្គុយលើខ្នងលាដោយលជ្ជាភាពអៀនខ្មាសកំប្រោនក្រញោន ខ្ញុំព្រះករុណាហាក់ដូចជាស្លាប់ ពាក់កណ្តាលខ្លួនទៅហើយ សម្លេងប្រជាជនទាំងសងខាងផ្លូវស្រែកជេរប្រទេចផ្តាសាពួកយើង យ៉ាងទ្រហឹងអឺងកង ។ ក្នុងខណៈដែលស្ថិតនៅក្នុងមហាទុក្ខព្រួយនោះឯង ខ្ញុំព្រះករុណានឹកភ្នកដល់លីលាវតី ខ្ញុំព្រះករុណាពោលហ៊ឹមៗនឹងខ្លួនឯងថា "លាសិនហើយ លីលាវតីស្រីជាទីស្រឡាញ់អើយ ! អាត្មាលែងមានឱកាសនឹងបានឃើញនាង និង តបស្នងបំណងល្អរបស់នាងទៀតហើយ" នៅទីបំផុត ក្បួនហែរបស់ពួកយើងក៏បានឆ្លងកាត់ មុខគេហដ្ឋានរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតី ហ្វូងមនុស្សគ្រប់ភេទគ្រប់វ័យឈរនៅជុំជិតកក កុញតាមចិញ្ចើមថ្នល់ ចាត់ជាលើកដំបូងហើយដែលខ្ញុំព្រះករុណាងើយមុខមើលហ្វូងមនុស្ស គោលបំណង គឺ ដើម្បីរកមើលមុខលីលាវតី សម្លឹងមើលមុខនាងជាការលាកលាចុងក្រោយ ប៉ុន្តែពុំបានឃើញស្រមោលលីលាវតីឡើយ ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាក្រៀមក្រំសែនទ្វេ ខ្ញុំព្រះ ករុណាអើត-កសម្លឹងមើលទៅខាងប្រាសាទខាងលើដោយបំណងថា ជួនកាលអាចនឹងបាន ឃើញលីលាវតី ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាក៏នៅមានសំណាងដែរ ព្រោះលីលាវតីកំពុងឈរសម្លឹងមើល ក្បួនហែនៅប្រឡោះបង្អួចក្បែរខាងម្តាយរបស់នាង ខ្ញុំព្រះករុណាប្រញាប់ឱនមុខចុះភ្លាមព្រោះ ខ្លាចនាងចាំបាន ប៉ុន្តែនាងមុខជាចាំមិនបានទេ ព្រោះគ្រឿងតែងកាយ និង ឃ្នាងដែលនៅជុំវិញ ខ្លនខ្ញុំព្រះករុណាមុខជាធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាមើលទៅប្លែកណាស់ លុះក្បួនហែឆ្លងផុតទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាពេញចិត្តណាស់ដែលបានឃើញមុខលីលាវតីជាលើកចុងក្រោយ ទោះជាអស់ រយៈពេលខ្លីក៏ដោយ ។ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! នៅពេលដែលក្បួនហែរបស់ពួកយើងអង្រៀតនឹងដល់ព្រះលានហ្លួង ដែលជាទីប្រហារជីវិតរបស់ពួកយើងនោះឯង ត្រចៀករបស់ខ្ញុំព្រះករុណាលោបានស្តាប់ឮ សម្លេងស្រែកហៅល្វើយៗថា "លោកបងរេវត្តៈ ! លោកបងរេវត្តៈ ! "លាន់ឭមកខាងក្រោយ ខ្ញុំព្រះករុណាបែរសម្លឹងទៅមើលហើយក៏បានឃើញអ្វីដែលមិននឹកស្មានថាបានឃើញ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែមិនជឿភ្នែកខ្លួនឯង លីលាវតីកំពុងតែរត់កាត់ជ្រែកហ្វូងមនុស្សតាមមកខាង ក្រោយ ទាំងស្រែកហៅឈ្មោះខ្ញុំព្រះករុណាថា "លោកបងរេវត្តៈ ! លោងបងរេវត្តៈ ! "ជាប់មិន ដាច់ពីមាត់ នាងរត់ទាំងយំមកតោងកជើងខ្ញុំព្រះករុណានៅកណ្តាលសភាពភាំងស្រឡាំងកាំង របស់ហ្វូងមហាជន និង ភ្នាក់ងារឃុំឃាំង នាងនិយាយជាពាក្យចុងក្រោយថា "លោកបងរេវត្តៈ ! ពុទ្ធោ ! លោកបងរេវត្តៈ ! " ហើយក៏ដួលសន្លប់ជ្រប់ចុះស្តូកស្តឹងនៅនឹងដងផ្លូវ បេះដូងរបស់ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែបែកធ្លាយដោយសារអាណិតអាណោចលីលាវតី និង ខ្លួនឯងជាខ្លាំង មានមនុស្សសែងរាងកាយរបស់នាងត្រឡប់ទៅវិញ ហើយក្បួនហែរបស់ពួកយើងក៏ចូលទៅ ដល់ព្រះលានហ្លួង ពួកយើងចុះពីលើខ្នងលាដើម្បីបរិភោគអាហារយ៉ាងប្រណីតដែលគេត្រៀម ទុកម ចាត់ជាអាហារលើកចុងក្រោយដែលយើងនឹងបរិភោគក្នុងលោកនេះ ខ្ញុំព្រះករុណា និង មិត្ររួមវាសនាទាំងអស់ម្នាក់ៗគ្មានអ្នកណាប៉ះពាល់អាហារទាំងនោះទេ ព្រោះនឹងមាន ប្រយោជន៍អ្វីកាលបើយើងនឹងស្លាប់ទៅហើយក្នុងពេលមិនយូរទៀតនេះ ម្យ៉ាងទៀត ខ្ញុំព្រះករុណានៅប្តេជ្ញាខ្លួនថានៅជាភិក្ខុនៅឡើយមិនសុខចិត្តល្មើសព្រះវិន័យដោយឆាន់ ចំហាន់ក្នុងគ្រាវិកាលនោះទេ ទោះបីខ្លួននឹងស្លាប់ហើយក៏ដោយ លុះពិធីកម្មខ្លះចប់សព្វគ្រប់ ហើយ ពួកយើងត្រូវគេគ្រាហ៍ខ្លួនទៅបញ្ចុះក្នុងរណ្តៅដែលគេជីកត្រៀមទុកជាស្រេច អាជ្ញាធរ កៀរអាចម៍ដីកប់ខ្ពស់ឡើងត្រឹមផ្ចិត ហើយប្រើរបុកបុកបង្ហាប់ឲ្យណែនទាល់តែកម្រើករវើក មិនរួច ហើយក៏មានមនុស្សត្រកងចំបើងមករាយលុបពួកយើងទាល់តែលិចក្បាលបាត់ មិនប៉ុន្មានដង្ហើមទៀតទេ ព្រះអគ្គីដែលមិនធ្លាប់ត្រាប្រណីអ្នកណានឹងរោលរាលឆេះសម្លាប់ពួក យើងហើយ ខ្ញុំព្រះករុណារងចាំវារៈចុងក្រោយដោយចិត្តវិលវល់ សម្លេងយំយែកស្រែកទ្រហោ របស់លីលាវតីនៅដក់ឮកងរំពងខ្ទរខ្ទារក្នុងសោតប្បសាទរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ពេលវេលាកន្លង ទៅយូរគួរសម ប៉ុន្តែព្រះអគ្និនៅមិនទាន់ឆាបឆេះពួកយើងនៅឡើយទេ ខ្ញុំព្រះករុណាភាវនាក្នុង ចិត្តសូមឲ្យអាជ្ញាធរអុជបញ្ឆួលភ្លើងឲ្យបានឆាប់ៗន្នាលពួកយើងនឹងបានភៀសខ្លួនចេញពីលោកដ៏ពោរពេញទៅដោយទុក្ខទោម្នេញនេះ សេចក្តីប្រាថ្នារបស់ខ្ញុំព្រះករុណាសម្រេចហើយតើ ! ព្រោះឮសម្លេងប្រឹបៗកំពុងតែលាន់ចូលមកជិតខ្ញុំព្រះករុណា ជាសម្លេងអ្វីហ្ន ! បើមិនមែន ជាសម្លេងភ្លើងនោះទេ គ្រាន់តែស្តាប់ឮសម្លេងប៉ុណ្ណោះ វេទនារម្មណ៍ក៏ចាប់ផ្តើមរលត់បាត់សូន្យ ទៅតាមលំដាប់ លាសិនហើយ លីលាវតីស្រីជាទីស្រឡាញ់ ! លាសិនហើយពិភពលោកដែល ជាសមុទ្រទុក្ខ ! រូបភាពទឹកមុខរបស់ញោមស្រីបានប្រាកដភ្លែតមកភ្លាមក្នុងលំនឹកគិត ។ "បពិត្រអ្នកម្តាយ ! កូនកំពុងនឹងទៅរួមរស់ជាមួយនឹងអ្នកម្តាយឥឡូវនេះហើយ" ខ្ញុំព្រះករុណា និយាយចេញមកជាសម្តីចុងក្រោយក្នុងខណៈដែលព្រះអគ្គីដ៏ឃ្នើសឃ្នងកំពុងឆាបរាលចូលមក ជិតឡើងៗ លំនឹកដឹងខ្លួនរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាក៏រលត់សូន្យទៅភ្លាម ។

វីរកម្មរបស់លីលាវតី

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុទាំងឡាយ ! ខ្ញុំព្រះករុណានឹកស្មានថាខ្លួនឯងបានស្លាប់ទៅហើយតាំង តែពីត្រូវភ្លើងឆួលឆេះនៅឯព្រះលានហ្លួងមក ព្រោះគ្រានត់តែបានឮសម្លេងភ្លើងរោលរាលចូល មកជិតប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏លែងដឹងខ្លួនតទៅទៀតហើយ គិតថាគ្រាអវសាននៃជីវិតបាន មកដល់ហើយ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត ឃើញថា ខ្លួននៅមិនទាន់ស្លាប់ទេ សូមតាំងចិត្តស្តាប់មើលថា តើខ្ញុំព្រះករុណាបានរស់រានមានជីវិតមកដូចម្តេច ការដឹងខ្លួនបានត្រឡប់មករកខ្ញុំព្រះករុណាបន្តិចម្តងៗហាក់នឹងថាកំពុងភ្ញាក់ពីសិង ត្រចៀកចាប់ ផ្តើមស្តាប់ឮសម្លេងផ្សេងៗច្បាស់ឡើងជាបណ្តើរៗ ដឹងខ្លួនគួរនាដូចជាកំពុងសិងលើសយនា ដ៏ទន់ល្វតល្វៃជួសនឹងឈរនៅឯព្រះលានហ្លួង ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាមិនហ៊ានបើកភ្នែកមើលទេ ខ្លាចឃើញរូបភាពគួរស្ងើបគួរស្បើមផ្សេងៗក្នុងឋានខ្មោច ខ្ញុំព្រះករុណាសាកល្បងកម្រើកចុង ដៃចុងជើងមើលដើម្បីឲ្យដឹងច្បាស់ថាខ្លួននៅមានរាងកាយជាមនុស្សដូចដើមឬទេ រំពេចនោះ មានអារម្មណ៍ហាក់ដូចជាមានដៃទន់ល្វន់មកស្ទាបត្រង់ថ្ងាស ត្រង់ដើមទ្រូង និង តាមដើមដៃ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណានឹកចម្លែកចិត្តចង់ដឹងចង់ឃើញកាន់តែខ្លាំងឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាទើបសម្រេច ចិត្តបើកត្របកភ្នែកឡើងមើលព្រឹមៗរហូតដល់បើកក្រឡង់ដូចយ៉ាងមនុស្សមនាកំពុងភ្ញាក់ពី ដេក ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! បើលោកជាខ្ញុំព្រះករុណាវិញ លោកមុខជាចម្លែកចិត្តស្ទើរតែមិន ជឿភ្នែកខ្លួនឯងមិនខាន ព្រោះថារូបភាពដែលនៅជុំវិញខ្លួនដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានឃើញនៅ ពេលដែលបើកភ្នែកឡើងនោះជាបន្ទប់ល្វែងល្វឹងល្វើយស្រស់ស្អាត ភ្លឺស្វាង ពព្រោងពព្រាយ ដោយពន្លឺភ្លើងគោមជ្វាលារហូតដល់ខ្ញុំព្រះករុណាភាំងស្រវាំងភ្នែក ខ្ញុំព្រះករុណាប្រញាប់ជ្រែង កាយក្រោកឡើង អង្គុយសម្លឹងមើលទៅជុំវិញខ្លួនដោយចម្លែកចិត្តជាទីបំផុត ខាងក្នុងបន្ទប់គ្មាន អ្នកណានៅទេ សូម្បីតែម្ចាស់ដៃដ៏ទន់ល្វតល្វន់ ដែលស្ទាបអង្អែលថ្ងាសរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏ ប្រាកដឃើញថាបាត់សូន្យទៅហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាឈ្ងោកមុខសម្លឹងមើលរូបកាយខ្លួនឯង ឃើញថាអ្វីៗស្ថិតនៅក្នុងសភាពដើមទាំងអស់មិនផ្លាស់ប្តូរទេ រឹតតែឆ្ងល់វីមវាមខ្លាំងឡើងថា "ខ្លួនឯងមិនបានស្លាប់ទេឬឬថាស្លាប់ហើយមកកើតថ្មីក្នុងឋានសួគ៌"ខ្ញុំព្រះករុណាគិតប្រារព្ធនឹង ខ្លួនឯង សម្លឹងមើលទៅក្រៅតាមប្រឡោះបង្អួច មិនឃើញអ្វីក្រៅតែពីភាពងងឹតអន្ធការនោះទេ កម្សួលខ្យល់បក់រំហើយរសៀកចូលមកតាមប្រឡោះបង្អួច ធ្វើឲ្យមានអារម្មណ៍ស្រស់បស់ឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាព្យាយាមក្រោកឡើងដើម្បីដើរទៅមើលឯបង្អួច ប៉ុន្តែឈឺពើតត្រង់ជើងយ៉ាងខ្លាំង ត្រូវអង្គុយចុះវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាយកដៃទាំងសងខាងរឺតច្របាច់ដើម្បីបន្ទោបង់ពំនើត ទាំងគិត រំលឹករំលើងស្មារតីចងចាំក្នុងហេតុការណ៍កន្លងមក ក្រោយពីរឺតច្របាច់អស់ពេលជាយូរមក ខ្ញុំព្រះករុណាសាកល្បងក្រោកឡើងម្តងទៀត ពេលនេះទោះបីជាឈឺពើតប៉ុនណាក៏ល្មមនឹងស៊ូ ទ្រាំបាន ទើបចុះពីលើគ្រែដើរខ្ចាក់ខ្ចើកទៅឯបង្អួច ឰដ៏ខាងមុខឆ្ងាយពីប្រាសាទទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាបានសង្កេតឃើញដំបូលផ្ទះជាច្រើនខ្នង ខ្ពស់ខ្លះទាបខ្លះ មានរូបសណ្ឋានផ្សេងៗ គ្នាឈរនៅស្ទុងៗក្នុងទីងងឹតនៃរាត្រីកាល ប្រហែលជាមិនយប់ជ្រៅប៉ុន្មានទេ ព្រោះនៅមានពន្លឺ ចាំងចេញមកពីបង្អួចផ្ទះខ្នងខ្លះ ហើយបានឮសូរតូរ្យតន្ត្រី និង ចម្រៀងល្វើយៗមកពីកន្លែងខ្លះ ជិតៗនឹងកន្លែងដែលខ្ញុំព្រះករុណាឈរហ្នឹងឯង ខ្ញុំព្រះករុណាអៀងត្រចៀកស្តាប់ចម្រៀងនោះ ដោយតំណាំងចិត្តភ្លាមដើម្បីឲ្យច្បាស់ដល់ចិត្តថាវាមានដំណើរសេចក្តីដូចម្តេច ដូចដែលធ្លាប់ បានស្តាប់មកឬទេ ចម្រៀងនោះឮរងំមកយ៉ាងច្បាស់ថា "កូនអើយកូនតូច សូមកូនកុំខូច គេងលក់ទៅរ៉ា លុះកូនធំឡើង ប្រឹងប្រែងសិក្សា កសាងអាត្មា គ្រួសារកម្សត់ ។ ម្តាយនៅនែបនិត្យ ជួយថែជីវិត តាមកាលកំណត់ ចូរខំរៀនសូធ្យ ដោយចិត្តអត់ធ្មត់ ជីវិតជូរចត់ស្តាប់ឮមកបានប៉ុណ្ណេះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ដឹងបានភ្លាមថា វាជាចម្រៀងបំពេរកូនបុរាណដែលខ្ញុំព្រះ ករុណាធ្លាប់បានស្តាប់រាប់ដងមិនអស់ក្នុងទីក្រុងសាវត្ថីមកពីមុន បើដូច្នេះកន្លែងដែលខ្ញុំព្រះករុណា នៅឥឡូវនេះ មិនមែនជាឋានខ្មោចទេ ប៉ុន្តែជាទីក្រុងសាវត្ថីយ៉ាងពិតប្រាកដ នៅខណៈដែលខ្ញុំព្រះ ករុណាកំពុងតែស្តាប់ចម្រៀងយ៉ាងភ្លឹកភ្លើននៅឯបង្អួចនោះ ស្រាប់តែមានដៃក្តៅឧណ្ហៗមកប៉ះ ត្រង់ស្មាទាំងសងខាង ខ្ញុំព្រះករុណាប្រញាប់បែរភ្លែតទៅសម្លឹងមើលដោយស្លន់ចិត្ត រូបភាពដែល នៅចំពោះមុខខ្ញុំព្រះករុណា ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាយល់ថាខ្លួនបានស្លាប់មកកើតក្នុងឋានសួគ៌ ព្រោះ បុគ្គលដែលឈរនៅទល់មុខខ្ញុំព្រះករុណានោះ គឺជាស្រីក្រមុំមានរូបស្រស់សម្រស់ឆើតឆោម រូហានដូចជាទេពកញ្ញាក្នុងរឿងព្រេងបុរាណដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាទាំងភ័យទាំងអររអឹករអាំ ទាល់តែភ្លេចភាពឈឺចាប់អស់ដែលបានឃើញស្រីក្រមុំនោះ នាងពុំមែនជាទេពអប្សរទេ ប៉ុន្តែជា លីលាវតី ហ្នឹងឯង "លីលាវតី ! "ខ្ញុំព្រះករុណាឧទានចេញមកក្រោយពីមិងមាំងមួយសន្ទុះ "ត្រឹមត្រូវហើយ លីលាវតីរបស់លោកបងហ្នឹងឯង"លីលាវតីនិយាយទាំងឈានជើងចូលមក ប្រកៀកខ្លួនខ្ញុំព្រះករុណា "កុំចូលមកជិតអាត្មា ណៈ លីលាវតី ! កុំភ្លេចថាអាត្មានៅជាភិក្ខុនៅឡើយ"ខ្ញុំព្រះករុណាពោល ហាមទាំងដើរសសៀរទៅខាងៗដើម្បីឲ្យនៅឆ្ងាយពីលីលាវតី "លីលាវតីមិនជឿទេ លោកបងជាភិក្ខុយ៉ាងម៉េចបាន បើសំពត់កាសាវពស្ត្រមួយផ្ទាំងគ្មាន ដណ្តប់កាយសោះអញ្ចឹង មានតែសម្លៀកបំពាក់របស់ឃរាវាស លោកបងបានសឹកពីភិក្ខុភាវៈ ហើយដោយស្វ័យប្រវត្តិ" "អាត្មាត្រូវគេបង្ខំឲ្យសឹក មិនមែនសឹកដោយចិត្តឯងទេ សីលរបស់អាត្មានៅបរិសុទ្ធ អាត្មានៅជា ភិក្ខុនៅឡើយ" "មិនជឿទេ" នាងនិយាយហើយដើរញញឹមចូលមករកខ្ញុំព្រះករុណា ខ្ញុំព្រះករុណាដើរគេចទៅ ដោយរហ័សទាល់តែភ្លេចថាខ្លួនកំពុងឈឺជើងដួលច្រូសស្បែបនៅផ្ទៃក្តារនៃបន្ទប់ លីលាវតី បានឱកាសស្ទុះចូលមកចាប់ខ្លួនខ្ញុំព្រះករុណាហើយគ្រាហ៍ខ្ញុំព្រះករុណាទៅអង្គុយលើគ្រែដូច មុនវិញ "សូមអភ័យទោសឲ្យលីលាវតីផង ណៈលោកងបង ! លីលាវតីធ្វើនេះដោយសេចក្តីស្រឡាញ់ និង គោរពយ៉ាងស្មោះអស់ពីចិត្ត គ្មានចេតនាធ្វើឲ្យសីលរបស់លោកបងសៅហ្មងទេ លីលាវតី ព្រមទទួលភាវៈជាភិក្ខុរបស់លោកបងដូចដើមវិញ នាងនិយាយឡើងក្នុងខណៈដែលកំពុង អង្គុយនៅក្បែរជើងខ្ញុំព្រះករុណា ខ្ញុំព្រះករុណាមិនបានឆ្លើយតបនាងមួយម៉ាត់ទេ ព្រោះឈឺ ពើតផ្សាត្រង់ជើង និង ចង្កេះយ៉ាងខ្លាំង" "លោកបងមុខជាឈឺពើតណាស់ហើយ លីលាវតីនឹងទៅយកថ្នាំមកលាបឲ្យ និង រឺតច្របាច់ឲ្យ" នាងនិយាយទាំងរកកល់នឹងក្រោកឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាឃាត់នាងថា "មិនបាច់ទេ លីលាវតី ! តំណាលរឿងរ៉ាវឲ្យអាត្មាស្តាប់ប្រសើរជាង ថាតើរួចរស់មកយ៉ាងម៉េចបាន ហេតុអីបានជាមកដល់កន្លែងនេះ អាត្មាមិនស្លាប់ព្រោះត្រូវភ្លើង ឆេះរោលនៅឯព្រះលានហ្លួងទេឬ?" លីលាវតីអង្គុយចុះរាបទាបដូចដើមវិញហើយក៏តំណាលវីរកម្មរបស់នាងឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ ថា "គ្រាន់តែបានឮសម្លេងក្បួនហែលាន់ឮគគ្រឹកគគ្រេងមកតាមថ្នល់ ខ្ញុំកណាប្រញាប់ទៅឈរ មើលតាមបង្អួចដូចដែលធ្លាប់ធ្វើមក ដំបូងឡើយ នឹកស្មានថាជាក្បួនហែមង្គលការ ឬ បុណ្យសព ប៉ុន្តែគ្រាន់តែដឹងថាជាការហែអាក្រោសពួកចោរ ខ្ញុំកណាកាន់តែចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំង ឡើង ខ្ញុំកណាស្លន់ចិត្តស្ទើរបាត់ស្មារតី កាលបើបានដំណឹងថាលោកបងជាចោរម្នាក់ក្នុង ចំណោមពួកចោរដែលបញ្ជិះលើខ្នងលានោះ ខ្ញុំកណាមិនគិតអ្វីទាំងអស់ ប្រញាប់ចុះពីលើ ប្រាសាទហើយចូលទៅប្រជ្រៀតហ្វូងមនុស្សឆ្ពោះទៅរកលោកបង តពីនោះមក ខ្ញុំកណា សន្លប់សន្លិនបាត់ស្មារតីមិនដឹងខ្លួនទេ ព្រោះតែអាណិតអាសូរលោកបងពេក គួបផ្សំនឹងការតក់ ស្លត់រន្ធត់ចិត្ត និង សេចក្តីនឿយហត់ព្រោះការរត់ផង ខ្ញុំកណាមកដឹងខ្លួននៅមានមនុស្សនាំមក ដល់ផ្ទះហើយ ខ្ញុំកណាតំណាលរឿងនេះឲ្យអ្នកម៉ាក់ស្តាប់ប្រាប់ឲ្យគាត់ប្រញាប់ទៅជួយជីវិត លោកបង អ្នកម៉ាក់យកប្រាក់ ១ ម៉ីនកហាបណៈម្នីម្នាទៅព្រះលានហ្លួង ចូលជួបមេកងរាជបុរស សូមលោះយកខ្លួនលោកបងមកវិញ ដំបូងឡើយ គេមិនយល់ព្រមទេ អ្នកម៉ាក់ត្រូវនិយាយចរចា អស់ពេលជាយូរហើយថែមប្រាក់ ១ ម៉ីនកហាបណៈទៀត ទើបគេសុខចិត្តដោះលែងលោកបង នៅខណៈដែលភ្លើងកំពុងឆេះហ្នឹងឯង រាជបុរសបានរត់ចូលទៅអូសខ្លួនលោកបងចេញពីរណ្តៅ រត់កាត់ភ្លើងចេញមក បើយឺតតែបន្តិចប៉ុណ្ណោះ ជីវិតរបស់លោកបងមុខជាមិនរស់ទេ តពីនោះ មកអ្នកម៉ាក់ក៏នាំលោកបងឡើងជិះរទេះសេះត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ឲ្យលោកបងសិងសម្រាកនៅ ក្នុងបន្ទប់នេះ រឿងនេះដូចដូច្នេះឯងបានជាលោកបងមិនត្រូវភ្លើងឆេះសុគត" ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! លុះបានស្តាប់រឿងរ៉ាវដែលលីលាវតីជួយស្រោចស្រង់ជីវិត របស់ខ្ញុំព្រះករុណាចប់ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែទប់ទឹកភ្នែកខ្លួនឯងមិនបានព្រោះតែអាណិត ខ្លួនឯង និង ជ្រួតជ្រាបទាំងរំជួលចិត្តចំពោះអំពើល្អរបស់លីលាវតី នាងស្រឡាញ់អាណិតខ្ញុំព្រះ ករុណាដោយចិត្តបរិសុទ្ធពិតមែន នាងជួយខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យរួចផុតពីការលំបាកតោកយ៉ាក តាំងពីពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណានៅជាក្មេងចណ្ឌាលរស់នៅក្នុងផ្ទះរបស់នាង ពេលនោះនាងបាន ជួយប្រស់ជីវិតរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទៀត លីលាវតីកើតមកដើម្បីជួយយឹតយោងជីវិតខ្ញុំព្រះ ករុណាដោយពិត ។ "លីលាវតីស្រីស្មោះអើយ ! នាងពិតជាមានសន្តានចិត្តល្អចំពោះអាត្មាមែនទែន នាងកើតមកដើម្បី ជួយសង្គ្រោះអាត្មាឲ្យរួចផុតចាកទុក្ខខ្លោចផ្សាដោយពិត នាងមានព្រះគុណចំពោះអាត្មាយ៉ាង លើសលន់់ អាត្មាមិនដឹងជាធ្វើដូចម្តេចទេទើបសមគួរដល់ឧបការគុណរបស់នាងដែលបានជួយ ជីវិតអាត្មាតាំងពីដើមមក" លីលាវតីងើយមុខសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាដោយកែវភ្នែកសម្តែងសេចក្តីអាណិតអាសូរ ហើយ ពោលថា "ខ្ញុំកណាជួយលោកបងដោយសេចក្តីស្រឡាញ់ និង គោរពយ៉ាងស្មោះអស់ពីដួងចិត្ត ព្រោះជីវិតរបស់លោកបងគឺជីវិតរបស់ខ្ញុំកណា កាលណាខ្ញុំកណាជួយជីវិតលោកបង ក៏ស្មើនឹង ជួយជីវិតខ្លួនឯង សេចក្តីសុខរបស់លោកបងគឺជាសេចក្តីសុខរបស់ខ្ញុំកណា កាលបើលោកបង មានសេចក្តីសុខ ខ្ញុំកណាក៏មានសេចក្តីសុខដែរ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលលោកបងទទួលរងទុក្ខ ខ្ញុំកណាទទួលរងទុក្ខច្រើនជាងលោកបងសែនទ្វេ បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! លោកបង យល់ចិត្តលីលាវតីខ្លះហើយឬនៅ?" "អាត្មាយល់ចិត្តលីលាវតីជានិច្ចទាំងយល់ចិត្តមកយូរហើយតាំងពីគ្រាដែលអាត្មានៅជាក្មេង ចណ្ឌាលអាស្រ័យនៅក្នុងខ្ទមតូចកណ្តាលសួនច្បារក្រោយគេហដ្ឋានរបស់នាងម្លេះ" "លោកបងចេះតែនិយាយជានិច្ចថាយល់ចិត្តៗ ប៉ុន្តែពាក្យថាយល់ចិត្ត នេះឯងធ្វើឲ្យ ខ្ញុំកណាទឹកភ្នែកជួតក្បាលជង្គង់មកប៉ុន្មានលើកប៉ុន្មាសាហើយ មើលទៅពាក្យហ្នឹងពិតជាមាន ន័យខ្លាំងណាស់"លីលាវតីសម្តែងអាការង៉ិកង៉ក់ម្ង៉ិកម្ង៉ក់បន្តិច "ចុះលីលាវតីឲ្យអាត្មាធ្វើយ៉ាងម៉េច ប្រាប់មកចុះ ជីវិតដែលជាចំណែករបស់អាត្មាបានចប់ទៅ ហើយនៅឯព្រះលានហ្លួង ជីវិតដែលរស់នៅឥឡូវនេះជាជីវិតដែលកើតមកពីការធ្វើពលិកម្ម របស់លីលាវតី លីលាវតីជាម្ចាស់នៃជីវិតនេះទាំងស្រុង ជីវិតរបស់អាត្មានេះស្ថិតនៅក្នុង កណ្តាប់ដៃរបស់លីលាវតីហើយ នាងនឹងចាត់ការជាមួយនឹងជីវិតរបស់អាត្មានេះយ៉ាងម៉េច ក៏បានដែរតាមតែចិត្តចុះ" លីលាវតីអង្គុយសំឡក់មើលខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងងឿងឆ្ងល់ នាងមុខជាចម្លែកចិត្តមិនខាន នៅពេលបានស្តាប់ឮសម្តីដ៏ក្លាហានរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា "លោកបងកុំគិតឆ្ងាយដល់ម្លឹងពេក លោកបងនៅជាតួខ្លួនរបស់ខ្លួននៅឡើយ ខ្ញុំកណាគ្មានសិទ្ធិ អ្វីនឹងជាម្ចាស់របស់លោកបងទេ នឹងមិនប្រាថ្នាជាម្ចាស់ឡើយ ខ្ញុំកណានៅស្រឡាញ់គោរព និង បូជាលោកបងដូចជាព្រះទេវៈលើឋានសួគ៌ដដែល ខ្ញុំកណាគ្រាន់តែជាសត្វតូចមួយនៅលើផែន ដីដែលសូធ្យអង្វរព្រះទេវៈអង្គនោះរាល់ព្រឹករាល់ល្ងាចដើម្បីសូមសេចក្តីយល់ចិត្តអាណិតអាសូរ ប៉ុន្តែព្រះទេវៈអង្គនោះមិនពិតពិលរមិលរមើលសោះ" "លីលាវតីអើយ ! នាងឲ្យកិត្តិយសអាត្មាខ្ពស់ពេកហើយ នាងយកអាត្មាទៅប្រៀបធៀបនឹងព្រះ ទេវៈលើសគ្គាល័យ កិត្តិយសនោះធំធេងណាស់ អាត្មាមិនអាចទទួលយកបានទេ ការពិត អាត្មាគ្រាន់តែជាដុំគ្រួសមួយដុំប៉ុណ្ណោះក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់នាង ប៉ុន្តែព្រះគុណរបស់នាងដែល មានចំពោះអាត្មាធំធេងបីដូចជាភ្នំហេមពាន្ត ផ្ទុយទៅវិញបើនាងត្រូវការសេចក្តីយល់ចិត្ត អាណិតអាសូរពីដុំគ្រួសនេះ អាត្មាសុខចិត្តនឹងឲ្យហើយឥឡូវនេះ ចូរជ្រាបថាអាត្មាឲ្យហើយ" លីលាវតីឱនចុះក្រាបទៀបបាទមូលរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាហើយនិយាយថា "បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! សម្តីរបស់លោកបងធ្វើឲ្យខ្ញុំកណាមានសេចក្តីសុខជាទីបំផុត ក្នុងជីវិត"នាងនិយាយបណ្តើរលាតដៃទាំងពីរបណ្តើរមកឱបរឹតជើងទាំងសងខាងរបស់ខ្ញុំព្រះ ករុណាដែលសំយុងចុះពីលើគ្រែ ខ្ញុំព្រះករុណាភ័យរអឹករអំាខំព្យាយាមរួបរួមសតិឲ្យមូលមកវិញ ហើយនិយាយនឹងនាងយ៉ាង សំណំសំនួនថា "ហឺយ ! លីលាវតី ! សូមកុំភ្លេចថាអាត្មានៅជាភិក្ខុណៈ អាត្មាស្រឡាញ់ លីលាវតីខ្លាំងជាងជីវិតទៅទៀតសឹងតែលេបយកលីលាវតីទៅទុកក្នុងដើមទ្រូងនៅអែបខាង បេះដូងរបស់អាត្មា ចូរចេញទៅឲ្យឆ្ងាយពីអាត្មាណៈ កុំបង្ខំឲ្យអាត្មាប្រព្រឹត្តកន្លងសីលរបស់ព្រះ បរមសាស្តា" ។ លីលាវតីចេញទៅភ្លាម ប៉ុន្តែសង្កេតឃើញទឹកមុខរបស់នាងប្រែជាស្រងូតស្រងំក្រៀមក្រំមួយ រំពេច កាលបើនាងក្រោកឡើងដើរទៅឈរឯបង្អួចចោលកែវភ្នែកសម្លឹងមើលចេញទៅកាន់ ភាពងងឹតអន្ធការនៅខាងក្រៅ ខ្ញុំព្រះករុណាតាមសម្លឹងមើលកិរិយាអាការរបស់នាងដោយចិត្ត កន្ទះរា បរិយាកាសនៅក្នុងបន្ទប់ពោរពេញទៅដោយបំណាត់សម្លេង និង តំណានតំណឹង លីលាវតីបែរមុខត្រឡប់មកខាងខ្ញុំព្រះករុណាម្តងទៀត ឈរយកខ្នងផ្អែករបាបង្អួចបោះក្រសែ ភ្នែកចុះទាបប្រហែលដូចយ៉ាងមនុស្សដែលកំពុងតែត្រិះរិះនូវអ្វីម្យ៉ាង ក្នុងឥរិយាបទនោះ លីលាវតីមើលទៅស្អាតឆើតឆោមពេកណាស់ សមន្ធភាពដែលជាឆាកក្រោយនៃពន្លឺភ្លើងដែល ជះទៅមុខធ្វើឲ្យរូបឆោមរបស់លីលាវតីស្អាតស្អានដូចជាព្រះហេមរង្សីដែលកំពុងតែរះផុស ចេញពីស្រទាប់មេឃ ខ្ញុំព្រះករុណាភ្លឹកគន់មើលសម្រស់របស់នាងទាល់តែភ្លេចភាពឈឺចាប់ អស់រលីង លីលាវតីដើរមកឈរនៅចំពោះមុខរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាម្តងទៀត ហើយនិយាយហៅ ខ្ញុំព្រះករុណាដោយសម្លេងស្រទន់ថា "បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! ឥឡូវនេះលោកបង កំពុងតែគង់នៅចំពោះមុខលីលាវតី ប៉ុន្តែក្នុងផ្នត់គំនិតរបស់ខ្ញុំកណាហាក់បីដូចជាលោកបងគង់ នៅឆ្ងាយដល់កណ្តាប់ចក្រវាល ខ្ញុំកណាស្រងេះស្រងោចណាស់ ប៉ុន្តែណ្ហើយចុះ ខ្ញុំកណាមិន ទាន់ទម្លាយសីលរបស់លោកបងនៅពេលនេះទេលុះត្រាតែដល់ពេលដ៏សមគួរ ថ្មើរណេះ យប់ ជ្រៅណាស់ហើយ លោកបងមុខជានឿយហត់ខ្លាំងហើយ ចូរសិងសម្រាកចុះ ស្អែកនេះខ្ញុំ កណានឹងមកជួបលោកបងទៀត ខ្ញំកណាលាទៅសិនហើយ" លីលាវតីលើកដៃសំពះខ្ញុំព្រះករុណាហើយក៏ដើរចេញតាមទ្វារទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាតាមសម្លឹង មើលនាងទាល់តែបាត់ភ្លឹបពីទ្វារហើយក៏ផ្តួលខ្លួនចុះសិងលក់បាត់ទៅ ។

សង្គ្រាមដួងចិត្ត

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាតើនឡើងនៅពេលព្រឹកដោយទន់ល្ងមល្ហិតល្ហៃអស់ដៃ អស់ជើង ឃើញថាការឈឺពើតត្រង់ជើងស្រាកស្រាលស្កាលចុះហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាច្រត់ដៃ ឡើង អង្គុយហើយទៅឈរឯបង្អួចសម្លឹងមើលសកម្មភាពនៅលើដងផ្លូវ ខាងក្រៅសង្កេត ឃើញហ្វូងមនុស្សកំពុងដើរទៅមកប្រសេចប្រសាច សេដ្ឋីគ្រហបតីជិះលើរទេះសេះ សម្អិត សម្អាងយ៉ាងល្អ ត្រកាលកំពុងធ្វើដំណើរទៅកាន់កំពង់ទឹក ដើម្បីស្នានស្នានីយវារី(ងូតទឹក) ក្នុង ស្ទឹងអចិរវតីនាងកុម្ភទាសីស្រីទូលក្អមដែលលាបលនជើងដោយពណ៌ក្រហមមានត្របកភ្នែក ខ្មៅញូញកំពុងដើរជាហ្វូងជាហ្វាយ កងដៃកងជើងរបស់នាងកាលបើប៉ះខ្ទប់នឹងពន្លឺព្រះពាន់រង្សី ចាំងពន្លឺភ្លឺពា្រកៗផ្លីកផ្លេកមកចំកែវភ្នែក គង្វាលគោកំពុងកៀងគោចេញទៅបន្ស៊ីតិណជាតិតាម ក្សេត្រភូមិ ស្រែកដេញគោឮសូរហ៊ុយៗមួយដងមួយកាល ភិក្ខុ ២-៣ រូបកំពុងនិមន្តដើរទៅទ្រង់ បាត្រដោយអាការសម្រួមរវាំងយ៉ាងសមសួន ក្នុងក្រុងសាវត្ថីនាពេលព្រឹកព្រលឹមពោរពេញទៅ ដោយជីវិតរស់រវើក មនុស្សមនាម្នាក់ៗខំត្រដរតស៊ូក្រវើនក្រតើនដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវភាពរបស់ខ្លួន និង គូស្នេហ៍ កាលបើស្តេចមច្ចុរាជយាងមកដល់ហើយក៏នាំគ្នាឈប់សម្រាក ខ្ញុំព្រះករុណា អង្គុយសម្លឹងមើលរូបភាពតាមដងផ្លូវនេះដោយភ្លឹកភ្លាំង រហូតដល់លីលាវតីលើករណ្តាប់ ចំហាន់មកប្រគេន លីលាវតីចាប់ផ្តើមសន្ទនាក្នុងកំឡុងពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងឆាន់ ចំហាន់ថា "បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! លោកបងស្រឡាញ់លីលាវតីមែនឬទេ?" "មានអីទៀតឬលីលាវតីដែលនាងនៅមិនទាន់អស់ចិត្តចំពោះអាត្មា" លីលាវតីអង្គុយឈ្ងោកមុខមួយសន្ទុះហើយនិយាយថា "បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! លីលាវតីស្នើសុំអ្វីម្យ៉ាង សង្ឃឹមថាលោកបងនឹងអនុគ្រោះបាន បើលោកបងបដិសេធសំណើ នេះ សូចិនាឲ្យឃើញថាលោកបងមិនស្រឡាញ់លីលាវតីពិតដូចពាក្យសម្តីទេ លីលាវតីនឹងរង ទុក្ខទ្រោមចិត្តរហូតមួយជីវិត" "ប្រាប់មកចុះ លីលាវតី ! អាត្មាព្រមនឹងអនុគ្រោះនាងបាន" លីលាវតីញញឹមចេញមកនៅគ្រាដំបូងយ៉ាងពេញទៅដោយសេចក្តីសង្ឃឹម ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចង់ ដឹងដែរថាតើនាងស្នើសុំអ្វី "បពិតលោកបង ! រឿងដែលខ្ញុំកណាស្នើសុំនោះ គឺ សូមឲ្យលោកបងលាសិក្ខហើយមករស់ នៅជាមួយនឹងលីលាវតី ពួងយើងនឹងបានរួមរស់ជីវិតជាមួយគ្នាយ៉ាងមានសុភមង្គលតរៀងទៅ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់យើងមានច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែខ្វះអ្នកចាត់ចែងគ្រប់គ្រង លោកប៉ាក៏ស្លាប់ទៅ ហើយ ជ័យសេនក៏ស្លាប់ទៅច្រើនឆ្នាំហើយដែរ នៅសល់ខ្ញុំកណា និង អ្នកម៉ាក់ដែលជាមនុស្ស ស្រីមិនមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់នឹងចាត់ការទ្រព្យដ៏ច្រើនកខ្លេះកខ្លោញអម្បាយនោះបានទេ យើងមិនឃើញអ្នកណាល្មមជាទីពឹងពាក់បានទេក្រៅតែពីលោកបង ថាយ៉ាងម៉េចដែរ នឹងអនុគ្រោះលីលាវតីបានទេ?" ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! សំណូមពរបស់លីលាវតីធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាគិតគន់យ៉ាងខ្លាំងម្តង ទៀត លីលាវតីមុខជាប្រកាន់យកឱសានវាទចុងក្រោយសម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណា ខ្ញុំព្រះករុណាគិត ព្យាយាមរកផ្លូវចេញ ប៉ុន្តែងងឹតឈ្លប់គិតអ្វីមិនលេចសោះ "លីលាវតីអើយ ! សំណើរបស់នាងជាបញ្ហាធំបន្ទាន់ណាស់សម្រាប់អាត្មា អាត្មាចង់នឹងឆ្លើយ ប្រាប់នាងឥឡូវនេះ ប៉ុន្តែអាត្មាមិនទាន់ឆ្លើយទេ អាត្មាសុំពេលដង្វិនគិតកាញ់មើលដោយល្អិត ល្អន់សិន លុះគិតគូរហ្មត់ចត់ហើយសឹមឆ្លើយប្រាប់ជាក្រោយ" នាងសួរយ៉ាងតក់ក្រហល់ថា "ចុះអង្កាល់ណាបានឆ្លើយប្រាប់ខ្ញុំកណា លោកបង !" "ក្នុងរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ" "ប៉ុន្តែលោកបងត្រូវផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមដល់ខ្ញុំកណាណៈ" រហូតពេញមួយថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណានៅសិងសម្រាកកាយក្នុងគេហដ្ឋានរបស់លីលាវតី ព្រោះ នៅមិនទាន់ហ៊ានដើរទៅវត្តជេតវ៏នវិញនៅពេលថ្ងៃទេ ខ្លាចក្រែងមហាជនឃើញហើយចាំបាន ថាខ្ញុំព្រះករុណាជាចោរ ពេលល្ងាចលុះងងឹតស្ងាត់ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបលាលីលាវតី និង នាងគ្រហបតានីត្រឡប់ទៅវត្តជេតវ័នវិញ គ្រាន់តែផុតពីកំពែងក្រុងចូលដល់វាលស្រែ ខ្ញុំព្រះករុណាធូរចិត្តដូចជារូចផុតពីមន្ទីរឃុំឃាំងដើរកាត់វាលស្រែបន្តិច ក៏ចូលដល់វត្តជេតវ័ន ខណៈដែលដើរកាត់មុខព្រះគន្ធកុដិរបស់ព្រះបរមសាស្តាដែលព្រះអង្គនៅមិនទាន់យាងត្រឡប់ មកពីក្រុងសាកេតុនៅឡើយ ខ្ញុំព្រះករុណាលើកដៃទាំងពីរឡើងសំពះរលឹកនឹកដល់ព្រះ ពុទ្ធគុណហើយក៏ដើរកាត់មុខឧបដ្ឋានសាលា និង កុដិដែលនៅរៀងរាយគ្នាជាជួរជាបន្ទាត់តម្រង់ ទៅកុដិរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដែលនៅចុងវត្តខាងត្បូង... ទិដ្ឋភាពវត្តជេតវ័នស្ងប់ស្ងាត់ដូចសព្វមួយដង ក្រៅតែពីឮសូរសម្លេងខ្យល់បក់ស្លឹកឈើ និង សម្លេងសត្វល្អិតដែលមើលមិនឃើញខ្លួនហើយគ្មានសម្លេងអ្វីផ្សេងទៀតទេ កាលទៅដល់កុដិ ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាបានឃើញព្រះថេរៈ ៣ អង្គកំពុងគង់សន្ទនាគ្នាលើផែនថ្មក្រោមដើមជ្រៃ នៅមុខកុដិ បណ្តាព្រះថេរៈ ៣ អង្គនោះ ព្រះភទ្ទិយត្ថេរៈជាព្រះឧបជ្ឈាយ៍របស់ខ្ញុំព្រះករុណាហ្នឹង ឯង លោកបាននិមន្តជាប់តាមហែហមព្រះបរមសាស្តាទៅក្រុងសាកេតុអស់ជាច្រើនថ្ងៃកន្លង មកហើយ លុះខ្ញុំព្រះករុណាទៅដល់ខាងមុខលោក ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ថ្វាយបង្គំព្រះឧបជ្ឈាយ៍ ៣ ដង "កាលបើបានដឹងថារេវត្តៈឯងត្រូវរាជបុរសចាប់ខ្លួនទៅ ខ្ញុំកូរណាក៏ប្រញាប់ថ្វាយបង្គំលាព្រះបរម សាស្តាត្រឡប់មកវិញភ្លាមដើម្បីធានារ៉ាប់រងភិក្ខុភាវៈរបស់លោក ខ្ញុំកូរណាដឹងច្បាស់ថាលោក នៅមានសីលបរិសុទ្ធទោះបីស្ថិតនៅក្នុងសម្ពាធដ្ឋានអាសន្នអន់ក្រយ៉ាងណាក៏ដោយ មុខជានៅ មានចិត្តមុតមាំចំពោះព្រះធម្មវិន័យ ដូច្នេះលោកនៅតែជាភិក្ខុក្នុងសាសនានេះដដែល" ព្រះឧបជ្ឈាយ៍មានថេរដីកាហើយក៏ឆ្ពាមយកសំពត់កាសាវពស្ត្រហុចឲ្យ ខ្ញុំព្រះករុណាទទួល យកមកស្លៀកដណ្តប់ជាបរិមណ្ឌល ហើយព្រះឧបជ្ឈាយ៍ក៏និមន្តចាកចេញទៅទាំងប្រាប់ប្រាម ខ្ញុំព្រះករុណាជាចុងក្រោយថា "លោកកំពុងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់ណាស់ ចូរប្រយ័ត្នខ្លួនឲ្យមែនទែន"ខ្ញុំព្រះករុណា ចូលទៅក្នុងកុដិឃើញបរិក្ខារនៅគ្រប់ដូចដើមទាំងអស់ មួយរាត្រីនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរសិង មិនលក់សោះ គំនិតរាត់រាយរត់ស្ទុះស្ទាទៅមកក្នុងខួរក្បាល សម្តីរបស់លីលាវតីថា "សូមឲ្យលោកបងលាសិក្ខហើយយើងនឹងរួមរស់នៅជាមួយគ្នាយ៉ាងមានសុភមង្គលតរៀងទៅ" នៅឮកងរំពងក្នុសោតប្បសាទហើយវាធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវមកគិតច្រើនជាទីបំផុត ជួនកាល ខ្ញុំព្រះករុណាគិតចង់នឹងធ្វើតាមលីលាវតី សឹកទៅរស់នៅជាមួយនឹងនាងជាស្វាមីរបស់នាង ជាម្ចាស់ទ្រព្យដ៏ច្រើនមហាសាលដោយមិនបាច់ប្រឹងប្រែងធ្វើការអ្វី ក្នុងស្ថានភាពបែបនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាមុខជាមានសុភមង្គលជាទីបំផុត ការមានភរិយារូបស្អាតដូចយ៉ាងលីលាវតី ការមានទ្រព្យសម្បត្តិមហាសាលសម្រាប់ចាយវាយ គឺជាអ្វីដែលបុរសក្នុងលោកប្រាថ្នាចង់បាន ហើយព្យាយាមត្រដរតស៊ូដើម្បីឲ្យបានមកនូវអ្វីទាំងអស់នេះ ប៉ុន្តែសម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណាវិញ មិនបាច់តស៊ូអ្វីទាំងអស់ មានអ្នកស្នើសុំឲ្យស្រាប់ បញ្ហានៅត្រង់ថាតើខ្ញុំព្រះករុណានឹងទទួល យកឬមិនទទួលយកប៉ុណ្ណោះឯង ចិត្តមួយចង់នឹងទទួលយកដែរ តែចិត្តមួយទៀតនៅសោក ស្តាយសន្តិសុខក្នុងភិក្ខុភាវៈពន់ពេក រវាងលោកិយសុខ និង សន្តិសុខក្នុងធម៌ តើខ្ញុំព្រះករុណាគួរ ជ្រើសរើសយកមួយណា? ពេលខ្លះខ្ញុំព្រះករុណាហៀបនឹងសម្រេចចិត្តយកលោកិយវិស័យ ប៉ុន្តែគំនិតនោះក៏លាដកថយទៅក្រោយវិញនៅពេលគំនិតគិតចង់យកធម្មវិស័យចូលមក ផ្លូវលោក និង ផ្លូវធម៌កំពុងតស៊ូគ្នាយ៉ាងស្វិតស្វាញប្រទាញប្រទង់គ្នាទៅវិញទៅមករហូតរាត្រី កាល នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏នៅសម្រេចចិត្តមិនទាន់បាន ។ ៣ ថ្ងៃកន្លងផុតទៅដោយខ្ញុំព្រះករុណាមិនអាចសម្រេចចិត្តយកខាងណាបានទេ ប៉ុន្តែ កាលបរិច្ឆេទដែលនឹងផ្តល់ចម្លើយឲ្យលីលាវតីបានមកដល់ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបទៅជួប លីលាវតីម្តងទៀត លីលាវតីចាប់ផ្តើមសួរថា "ថាយ៉ាងម៉េចដែរ លោកបង ! លោកបងប្រហែលជាសម្រេចព្រះទ័យហើយទេដឹងក្នុងការដែល នឹងអនុគ្រោះខ្ញុំកណា និង អ្នកម៉ាក់ អង្កាល់បានលោកបងសឹក ខ្ញុំកណានឹងត្រៀមសម្លៀកបំពាក់ ឃរាវាសទុកឲ្យ" ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! នៅពេលនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាអន្ទះអន្ទែងចិត្តជាទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាដឹងច្បាស់ថា ចម្លើយរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាប្រាកដជានឹងធ្វើឲ្យលីលាវតីខុសបំណងដោយពិតប្រាកដ ព្រោះវាធ្វើ បាបដួងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដែរ "លីលាវតីអើយ ! អាត្មាសូមប្រាប់នាងតាមត្រង់ទៅចុះថាអាត្មាមិនទាន់សម្រេចចិត្តថាសឹក ឬ មិនសឹកនៅឡើយទេ" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយបានត្រឹមប៉ុណ្ណេះ ហេតុការណ៍ដែលខ្ញុំព្រះករុណា នឹកស្មានមិនដល់ក៏កើតឡើង លីលាវតីមុខជូរព្រហួញចុះភ្លាម នាងបែរខ្នងឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាទាំង ដកដង្ហើមធំយ៉ាងកណ្តុករអុកចិត្ត ហើយទឹកភ្នែករលីងរលោងរកកល់នឹងទ្រហ៊ោយំ លីលាវតី បែរមុខដ៏ស្រងូតស្រងាត់មកនិយាយនឹងខ្ញុំព្រះករុណាម្តងទៀតថា "អនិច្ចាអើយ ! លីលាវតីកើតមកជាតិនេះពេញជាស្រីអភ័ព្វមែន លោកបងច្បាស់ជាមិនអាណិត លីលាវតីទេ លោកបងប្រហែលជាមិនស្រឡាញ់លីលាវតីពិតដូចសម្តីទេដឹង" "លីលាវតីអើយ ! បេះដូងអាត្មាស្ទើរតែបែកធ្លាយទៅហើយដោយសារតែស្រឡាញ់ និង អាណិតនាង ស្រឡាញ់នាងដោយចិត្តស្មោះ សំពត់កាសាវពស្ត្រនេះជាកសិណសាក្សី ប៉ុន្តែ សូមឲ្យនាងស្តាប់ហេតុផលរបស់អាត្មាសិន កុំភ្លេចថាត្រកូលរបស់នាងជាត្រកូលធំមានមនុស្ស គោរពរាប់អានទូទាំងដែនកោសល នាងកើតមកក្នុងត្រកូលព្រាហ្មណ៍មានកំណើតកើតមកពី ព្រះឱស្ឋរបស់ព្រះព្រហ្ម ចំណែកឯអាត្មាជាមនុស្សគ្មានវណ្ណៈជាចណ្ឌាល គ្មានជាតិគ្មានត្រកូល លើសពីនោះទៅទៀត អាត្មាធ្លាប់ធ្វើជាចោរអបលក្ខណ៍សាមាន្យត្រូវគេចាប់ហែអាក្រោស អ្នកផងទាំងពួងដឹងឮពេញទាំងស្រុកទេស ឋានៈរបស់នាង និង ឋានៈរបស់អាត្មាឆ្ងាយពីគ្នាដូច មេឃ និង ដី កាលបើគេដឹងថានាងបានរៀបការជាមួយនឹងអាត្មា គេនឹងដាក់ប្រជាទណ្ឌដល់ ត្រកូលរបស់នាង នាងនឹងបានទទួលការថ្កោលទោសយ៉ាងដំណំ មនុស្សទាំងក្រុងនឹង ធ្វើអវមានមើលងាយត្រកូលរបស់នាង ហើយជីវិតសម្ពង្សរបស់យើងនឹងមានសេចក្តីសុខ ដូចម្តេចបាន?" "ហេតុផលទាំងនេះខ្ញុំកណាបានគិតទុកមកមុនហើយ ទាំងឃើញថាវាជាហេតុផលរបស់អ្នក ដទៃ ដែលចំាតែបេះបួយជ្រែតជ្រែកក្នុងកិច្ចការបស់អ្នកផ្សេង ចាំតែចាប់ទោសអូសដំណើរ អ្នកនេះអ្នកនោះ ចាំតែតិះដៀលនិន្ទាឈ្នានីសត្រកូលនេះត្រកូលនោះ ចុះយើងនឹងបានអ្វីខ្លះពី មនុស្សពួកនេះ កាលបើយើងមានទុក្ខព្រួយ គេចាំតែជាន់បន្ថែម ពួកគេត្រូវការឲ្យអ្នកដទៃធ្វើ តាមពួកគេចង់បានយ៉ាងអត្តទត្ថភាពបំផុត កាលបើមិនសមតាមបំណងដែលចិត្តខ្លួនប៉ងប្រាថ្នា ក៏ថ្កោលទោសថាអាក្រក់ថោកទាបយ៉ាងនេះយ៉ាងនោះ ខ្ញុំកណាមិនមែនជាខ្ញុំកញ្ជះរបស់ មនុស្សពួកនោះទេ ខ្ញុំកណាមិនព្រមស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌបញ្ជាការដែលមនុស្សពួកនោះ កំណត់ទុកនោះទេ ខ្ញុំកណាកើតមកម្នាក់ឯង ហើយស្លាប់ទៅក៏ម្នាក់ឯងដែរ ទើបសូមមាន សេរីភាពចំពោះខ្លួនឯងមួយជាតិ អ្នកណាថាម៉េចក៏ថាទៅ អ្វីមួយដែលខ្ញុំកណាឃើញថាសមគួរ ប្រពៃ ខ្ញុំកណាត្រូវតែធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ដើម្បីសេចក្តីសុខរបស់ខ្លួនឯង" លីលាវតីនិយាយ ប្រយោគចុងក្រោយដោយសម្លេងម៉ឺងម៉ាត់ ហេតុផលរបស់នាងស្រួចស្រាល់ហួសពីអ្វីដែល ខ្ញុំព្រះករុណានឹកស្មានដល់ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្រឡាញ់ និង បូជានាងកាន់តែខ្លាំងឡើង កាលបើឃើញខ្ញុំព្រះករុណានៅស្ងៀមមិនស្តី នាងក៏ទាញយកហេតុផលមកនិយាយទៀតថា "បពិត្រលោកបង ! ខ្ញុំកណាដឹងច្បាស់ថា លោកបងជាចណ្ឌាល និង ធ្លាប់ធ្វើជាចោរ បើខ្ញុំកណា គិតដូចអ្នកដទៃវិញ ខ្ញុំកណាមិនស្រឡាញ់លោកបងទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំកណាមិនគិតដូចអ្នកដទៃបានជា ស្រឡាញ់លោកបង ខ្ញុំកណារស់នៅក្នុងសង្គមមនុស្សត្រូវពឹងពាក់អាស្រ័យអ្នកដទៃក៏មែនពិត ប៉ុន្តែខាងផ្លូវចិត្តវិញ ខ្ញុំកណាមានអត្តិស្សរភាពជានិច្ច ខ្ញុំកណាមានសេរីភាពនឹងស្រឡាញ់លោក បង ក្នុងជាតិនេះ សូមស្រឡាញ់លោកបងតែម្នាក់គត់ ជួនកាលព្រះអាទិទេពអាចសាងខ្ញុំកណា មកសម្រាប់លោកបងក៏ថាបាន ខ្ញុំកណាកើតមកសម្រាប់លោកបងតែម្នាក់គត់ប៉ុណ្ណោះ បេះដូង ខ្ញុំកណាមានតែមួយ ខ្ញុំកណាមិនអាចចែករំលែកឲ្យអ្នកដទៃក្រៅពីលោកបងបានទេ សូមលោក បងយល់ត្រង់ចំណុចនេះ" ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ការសន្ទនាគ្នានាថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែជាអ្នកស្តាប់រហូត លីលាវតីលើកយកហេតុផលផ្សេងៗមកនិយាយឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ ទាល់តែខ្ញុំព្រះករុណា ចិត្តទន់ ខ្ញុំព្រះករុណាជឿជាក់ដោយឥតសង្ស័យថាលីលាវតីកើតមកដើម្បីខ្ញុំព្រះករុណាតែម្នាក់ ប៉ុណ្ណោះ សង្រ្គាមដួងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានចូលដល់កម្រិតបែកបាក់ហើយដោយ លោកិយវិស័យចាប់ផ្តើមបានប្រៀប ចំណែកលោកុត្តរវិស័យវិញចាប់ផ្តើមដកថយទៅយ៉ាង រប៉ាត់រប៉ាយ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែទទួលសម្តីរបស់លីលាវតីថានឹងសឹក ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏នាំខ្លួនឯងត្រឡប់មកវត្តវិញទាល់តែបាន គ្រាន់តែមកដល់កុដិវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏សិងយកដៃគងថ្ងាសគិតគូសរូបភាពជីវិតអនាគតដ៏ ត្រចះត្រចង់ គិតបណ្តើរញញឹមបណ្តើរដោយបីតិសោមនស្ស គ្រាន់តែគិតប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មានសេចក្តីសុខទៅហើយ ចុះទម្រាំនឹងបានទៅរស់នៅក្នុងគេហដ្ឋានដ៏ ល្វឹងល្វើយទាំងមានលីលាវតីស្រីសែនស្អាតជាគូកៀកកើយព្រមទាំងទ្រព្យសម្បត្តិដ៏ច្រើន អនេកអនន្តទៀតនោះខ្ញុំព្រះករុណានឹងមានសេចក្តីសុខប៉ុនណាហ្ន ! អាណាចក្រនឹងមានជ័យ ជម្នះលើពុទ្ធចក្រពិតហើយឬ?

ស្មសានខ្មោចឆៅ

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ធម្មតា មនុស្សយើងកាលបើខ្លួនចូលចិត្តវត្ថុណាក៏ច្រើនតែទាញយក ហេតុផលចូលនឹងវត្ថុនោះ សមដូចពាក្យព្រេងថា"ឃ្លានឆ្ងាញ់ស្រឡាញ់ល្អ" សច្ចធម៌ នេះបានប្រាកដដល់ខ្ញុំព្រះករុណាខ្លួនឯង ពេលនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាដកដង្ហើមចេញក៏លីលាវតី ដកដង្ហើមចូលក៏លីលាវតីទៅហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាចង់នឹងលាសមណភេទទៅកាន់ឃរាវាស វិស័យ ខ្ញុំព្រះករុណាមើលឃើញថាការនៅជាឃរាវាសក៏ជាការល្អដែរ សត្វលោកមានសេចក្តី សុខបាន ព្រោះអាស្រ័យកាមគុណ ៥ គឺ រូប សម្លេង ក្លិន រស សម្ផស្ស សម្រាប់ទំនុក បម្រុង ភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្តាត កាយ កាលបើភ្នែកឃើញរូបស្រស់ស្អាត ត្រចៀក បានឮសម្លេងពីរោះ ច្រមុះបានហិតក្លិនក្រអូប អណ្តាតបានភ្លក់រសជាតិឆ្ងាញ់ កាយបានពាល់ ត្រូវសម្ផស្សស្រូល មនុស្សក៏ស្រណុកសប្បាយជាសុខក្សាន្តសម្រាន្តចិត្តគួរនាដូចជាពូជរុក្ខជាតិ មានទឹកចិញ្ចឹមជប់លៀងគ្រប់គ្រាន់តែងចម្រើនលូតលាស់បានដូច្នោះ ខ្ញុំព្រះករុណាមើលឃើញ ថាជីវិតអ្នកបួសក្នុងក្រិតក្រមនៃព្រះធម្មវិន័យខ្វះខាតបច្ច័យទាំងនេះ ជាជីវិតសោះកក្រោះពន់ ពេក ម្យ៉ាងទៀត វិញ្ញូជនតាំងពីបុរាណកាលមកតែងតែពោលថាកាមគុណទាំង ៥ តែងប្រមូលផ្តុំ នៅនឹងខ្លួនស្ត្រីប៉ុណ្ណោះ គ្មានរូបណាស្មើនឹងរូបស្ត្រី គ្មានសម្លេងណាស្មើនឹងសម្លេងស្ត្រី គ្មានក្លិន ណាស្មើនឹងក្លិនស្ត្រី គ្មានរសណាស្មើនឹងរសស្ត្រី គ្មានសម្ផស្សណាស្មើនឹងសម្ផស្សស្រ្តី ប៉ុន្តែ សម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណាវិញយល់ឃើញលើសពីនោះទៅទៀតថា គ្មានស្ត្រីណាស្មើនឹងលីលាវតី ! នៅទីបំផុត សង្គ្រាមដួងចិត្តដ៏រ៉ាំរៃរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានចប់សព្វគ្រប់ដោយបរិបូរណ៍ ដោយ លោកិយវិស័យជាអ្នកឈ្នះ ខ្ញុំព្រះករុណាបានសម្រេចចិត្តម្នាក់ឯងយ៉ាងស្ងាត់ៗថា នឹងលាចាក សិក្ខាបទដើម្បីនឹងទៅរួមរស់ជីវិតជាមួយនឹងលីលាវតីដែលកំពុងតែរងចាំ នាងនឹងត្រេកអរប៉ុន ណាហ្ន ! កាលបើបានដំណឹងថាការរងចាំដ៏យូរអង្វែងរបស់នាងបានហុចផលជាផ្លែផ្កាសមដូច មនោរថហើយ នៅពេលងាកផ្តោតមកមើលសមណភេទម្តងទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏នៅនឹកសោក ស្តាយដែរ ប៉ុន្តែមិនថ្វីទេ ខ្ញុំព្រះករុណានៅក្មេងទាំងកាយ និង ចិត្ត នៅមានកម្លាំងពលំ ល្មមនឹង តស៊ូទប់ទល់ជាមួយនឹងលោកខាងក្រៅបាន នាកាលបានសោយលោកិយសុខល្មាក់ល្មមដល់ ពេលវេលាហើយ នាកាលស្លាកស្មាមជ្រីវជ្រួញនៃជរាភាពចាប់ផ្តើមចូលគ្របសង្កត់ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណានឹងចេញទៅកាន់សមណភេទម្តងទៀតតាមដែលព្រះបោរាណាចារ្យណែនាំទុក ថា"កាលបើបានឃើញមុខចៅម្នាក់ដំបូង កាលបើបានឃើញសក់ស្កូវល្បាយអាចម៍ខ្លាមួយ សរសៃដំបូងហើយសឹមចេញសាងផ្នួសបួសជាបព្វជិត" ដូច្នេះ ។ នៅល្ងាចថ្ងៃនោះឯង លុះស្រង់ទឹកជម្រះកាយរួចហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏គ្រងចីពរនិមន្តទៅកុដិ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ដើម្បីសូមលាសិក្ខាបទ "បពិត្រលោកគ្រូជាទីគោរព ! ខ្ញុំកូរណាកើតមានសេចក្តីអផ្សុករសាប់រសាយចង់សឹកពី សមណភេទ ចង់សឹកពីសមណភេទទៅជាឃរាវាសវិស័យ ខ្ញុំកូរណាសូមក្រាបលាលោកគ្រូ នៅពេលនេះ" ព្រះឧបជ្ឈាយ៍គង់នៅស្ងៀមចង្រ្កក់មិនថាអ្វីទេ មិនបន្ទោសឬក៏មិនហាមប្រាម ប៉ុន្តែក៏មិន អនុញ្ញាតដែរ លោកគង់នៅស្ងៀមយូរអម្បាយទាល់តែខ្ញុំព្រះករុណាខ្វល់ខ្វាយចិត្ត ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ពោលឡើងនៅទីបំផុតថា "លោកទៅធុរៈជាមួយនឹងឆាន់មួយភ្លែតសិន រឿងសឹកចាំនិយាយគ្នាលើកក្រោយ" លោកក្រោក ឡើងឃ្លុំចីពរហើយដើរនាំមុខខ្ញុំព្រះករុណាចុះពីកុដិទៅ យើងដើរចេញពីវត្តជេតវ័នទៅកាន់ វាលស្រែចូលមកក្នុងភូមិកសិករក្រីក្រមួយ គ្រាន់តែឈានជើងចូលដល់ព្រំភូមិប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំព្រះករុណា និង ព្រះឧបជ្ឈាយ៍បានឃើញស្ត្រីវ័យកណ្តាលម្នាក់កំពុងជេរប្រទេចអ្នកណាម្នាក់ នៅខាងមុខខ្ទមដ៏ហើយដោយដីស្អិតប៉ាតគោម័យ កូនស្រីម្នាក់របស់នាងកំពុងអង្គុយយំសសឹក នៅក្បែរឆ្នាំងបាយដែលថ្កល់នៅលើចង្ក្រាន នៅខណៈដែលយើងអង្រៀតនឹងដើរផុតខ្ទម នោះឯង ប្តីរបស់នាងបានរត់ចេញពីខាងក្នុងខ្ទមស្ទុះហេទៅវាយតប់ប្រពន្ធដោយឥតត្រាប្រណី នាងជាភរិយាបម្រះននៀលទៅមកនៅចន្លោះជើងប្រុសជាប្តី ប៉ុន្តែមាត់ក៏នៅតែស្រែកជេរបញ្ចោ ខ្លាំងជាងមុន ប្តីលុះវាយតប់ប្រពន្ធស្កប់ដល់កំហឹងហើយ ក៏ចុះទៅវាលស្រែបាត់ទៅ ។ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! កាលបើបានឃើញហេតុការណ៍បែបនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាកើតសេចក្តី សង្វេគស្លុតរន្ធត់ចិត្តមកភ្លាម គិតថា ប្តីប្រពន្ធមួយគូនោះមុខជាបានយល់ព្រមរួមរស់ជាមួយគ្នា ដោយបំណងថានឹងបានសេចក្តីសុខ ប៉ុន្តែកាលបើសភាពការណ៍កើតឡើងមកយ៉ាងនេះ ពួកគេ នឹងមានសេចក្តីសុខដូចម្តេចបាន ខ្ញុំព្រះករុណាប្តេជ្ញាចិត្តយ៉ាងមុតមាំថា នៅពេលដែល ខ្ញុំព្រះករុណាទៅរស់នៅជាមួយនឹងលីលាវតី ខ្ញុំព្រះករុណាមិនធ្វើបែបនោះទេ ។ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍នាំខ្ញុំព្រះករុណាដើរទៅមុខទៀត រហូតដល់គេហដ្ឋានធំ ១ ខ្នងតាំងនៅច្រងាង ត្រង់កណ្តាលភូមិ លោកគ្រូប្រាប់ថា ជាគេហដ្ឋានរបស់ព្រាហ្មណ៍ជាប្រធានភូមិដែលមាន សេចក្តីស្និទ្ធស្នាលជាមួយនឹងលោកគ្រូយូរហើយ លោកគ្រូ និង ខ្ញុំព្រះករុណាបានឈាងចូល ទៅអើតងើត ប៉ុន្តែលោកប្រធានភូមិមិននៅគេហដ្ឋានទេ ជាប់ទៅបំពេញភារកិច្ចឯក្រុងសាវត្ថី នាងព្រាហ្មណីជាភរិយាទើបធ្វើបដិសណ្ឋារៈទទួលពួកយើងជំនួស ក្នុងគេហដ្ឋាននេះ ខ្ញុំព្រះករុណាបានទទួលសេចក្តីកន្ទួលចិត្តបែបថ្មីមួយទៀត ព្រោះនាងព្រាហ្មណីជាម្ចាស់ផ្ទះ បានរៀបរាប់រឿងការងារ ដ៏ស្មុគស្មាញរបស់នាង និង ប្តីរបស់នាងឲ្យពួកយើងស្តាប់ស្ទើរតែ មិនដាច់ពីមាត់ ចាប់តាំងពីការដើរប្រមូលពន្ធអាការ ការគ្រប់គ្រងអ្នកភូមិអ្នកស្រុក ការធ្វើស្រែ ការធ្វើចម្ការ និង ការទាក់ទងជាមួយនឹងចៅហ្វាយអ្នកធំ និង រឿងផ្សេងៗជាច្រើនទៀត លុះបានឮ ហើយធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាកើតមានគំនិតគិតថា នាងកំពុងត្រូវបានចំណងការងារជីវភាពចង រួបរឹតជុំវិញខ្លួនទាល់តែកម្រើកខ្លួនមិនរួច កាលបើដូច្នេះ នាងនឹងមានសេចក្តីសុខដូចម្តេចបាន តពីនោះមក ព្រះឧបជ្ឈាយ៍បាននាំខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លងកាត់ផ្ទះមួយខ្នងទៀតដែលមានសម្លេង ស្រែកយំរបស់ស្ត្រីម្នាក់ឮល្វេងល្វើយមកយ៉ាងកម្សត់ កាលបើសួរទៅបានសាច់ការថា នាងកំពុងតែរងទុក្ខពិបាកចិត្តព្រោះប្តីនាងត្រូវពស់ពឹសចឹកស្លាប់នៅពេលកំពុងកាប់ឧសក្នុងព្រៃ នារសៀលថ្ងៃនោះឯង ។ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍នាំខ្ញុំព្រះករុណាដើរហួសទៅភូមិមួយទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាដើរតាមលោកទៅយ៉ាង ស្ងប់ស្ងាត់ដោយពុំហ៊ានហាមាត់និយាយមួយម៉ាត់ទេ ហេតុការណ៍ដែលទើបនឹងកន្លងមកថ្មីៗ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាកើតមាននិព្វិទាធុញទ្រាន់វដ្តលោកនេះខ្លះៗហើយ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ហាក់ដូច ជាដឹងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទើបស្រដីឡើងថា "ជីវិតរបស់ឃរាវាសអ្នកនៅគ្រប់គ្រងផ្ទះសម្បែងតែងតែជាជីវិតដូចដែលលោកបានឃើញមកហើយ ក្នុងផ្ទះខ្នងដំបូង លោកឃើញប្តីប្រពន្ធមួយគូឈ្លោះប្រកែកគ្នា វាយតប់គ្នា គេទាំងពីរនាក់ នោះចាប់ផ្តើមស្រឡាញ់គ្នាដំបូង ឬ រៀបការជាមួយគ្នាហើយ ដំបូងស្រឡាញ់គ្នាដោយល្អូកល្អឹន ណាស់ មានភាពស្និទ្ធស្នាលគ្នាទាំងមានសេចក្តីសុខផង ព្រោះអំណាចនៃសេចក្តីស្នេហាចូល គ្របសង្កត់ចិត្ត ធ្វើឲ្យពួកគេមើលឃើញតែខាងល្អរបស់គ្នាទៅវិញទៅមក សេចក្តីក្រែងរអែងចិត្ត គ្នា ធ្វើឲ្យគេចេះសុភាពគត់មត់ លាក់បំពួនសេចក្តីមិនល្អរបស់ខ្លួនទុក យកតែខាងល្អមកអួត សម្ញែងដាក់គ្នា ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន កាលបើសេចក្តីស្នេហាចាប់ផ្តើមសាបរលាបចុះ សេចក្តីក្រែងរអែងចិត្តគ្នាមានតិច ម្នាក់ៗក៏សម្តែងខាងអាក្រក់របស់ខ្លួនចេញមក នៅពេលមើល ទៅរកគ្នាម្តងណា ក៏ឃើញតែខាងមិនល្អរបស់គ្នា និង គ្នា នៅទីបំផុត គេក៏ជះសាចសេចក្តីមិនល្អ ដាក់គ្នា កើតមានជម្លោះទាស់ទែងវាយតប់គ្នា សេចក្តីសុខក៏វិនាសអន្តរធានទៅ ហេតុដូច្នេះ សេចក្តីស្រឡាញ់អាស្រ័យកាមគុណហាក់នឹងថាជាថ្នាំពឹសលាយស្ករ កាលបើលិទ្ធរសជាតិ ដំបូងដូចជាផ្អែម ប៉ុន្តែដល់លិឍយូរៗទៅ ក៏ត្រូវថ្នាំពឹសចេញឫទ្ធិ សុខអាស្រ័យកាមរមែង ជាសុខតិចតួចប៉ុន្តែមានទុក្ខច្រើន ជាសុខបែបខាងដើមផ្អែមខាងចុងល្វីង" ។ "ម្នាលរេវត្តៈ ! កាលដែលយើងចូលទៅអើតងើតប្រធានភូមិ នាងព្រាហ្មណីបានរៀបរាប់ប្រាប់ មិស្សភាពផ្សេងៗឲ្យយើងស្តាប់ ជីវិតរបស់ឃរាវាសតែងពោរពេញទៅដោយបន្ទុកធ្ងន់ធ្ងរ តោងតែធ្វើការងាររកទ្រព្យសម្បត្តិ មកចិញ្ចឹមខ្លួន ចិញ្ចឹមប្រពន្ធ ចិញ្ចឹមកូន ជួយមិត្រភក្តិ តោងតែ មានផ្ទះសម្បែង មានស្រែចម្ការ មានគូស្នេហ៍ដែលតោងតែយកចិត្តយកថ្លើមគេ ទោះទៅណា មកណាក៏ព្រួយបារម្ភ ជីវិតឃរាវាសប្រៀបដូចជាភារហារីលីអីវ៉ាន់ដ៏ធ្ងន់លើស្មា មិនស្រួលទេ គ្មានសេរីភាព ជីវិតរបស់សមណៈជាជីវិតស្រាលរវៀសរវៃ មានឥស្សរភាព សប្បាយភាព គួរនាដូចជាបុគ្គលដែលដាក់បន្ទុកដ៏ធ្ងន់លើស្មាចុះហើយ រមែងដើរទៅណាមកណាបានយ៉ាង សប្បាយ" "នៅផ្ទះខ្នងទី ៣ យើងបានសង្កេតឃើញស្ត្រីម្នាក់កំពុងតែយំខ្សឹកខ្សួលព្រោះប្តីស្លាប់ចោល នោះឯងសម្តែងឲ្យឃើញដល់មហាទុក្ខសោករបស់សត្វលោក មនុស្សយើងកាលបើមានវត្ថុ ណា ក៏ស្រឡាញ់ចូលចិត្តវត្ថុនោះ ប្រកួចប្រកាន់វត្ថុនោះជ្រុលពេក លុះវត្ថុនោះបាត់បង់ទៅ ក៏កើតទុក្ខ អង្គុកអង្គុល ស្រឡាញ់ច្រើនប៉ុនណា ហួងហែងច្រើនប៉ុនណា ក៏ទុក្ខព្រួយច្រើនប៉ុន នោះ ស្រឡាញ់តិច ទុក្ខក៏តិច បើមិនស្រឡាញ់ក៏ឥតទុក្ខសោះ " ព្រះឧបជ្ឈាយ៍បកស្រាយរៀប រាប់ទៅ ជារឿយៗរហូតមកដល់ព្រៃស្តុកដែលជាព្រៃធំមានរុក្ខជាតិប្រភេទផ្សេងៗដុះក្រាស់ទ្រុប ទ្រុល អាកាសធាតុដូចជាស្រទំត្រជាក់ ខ្ញុំព្រះករុណាចង់ដឹងជាខ្លាំងថាហេតុអ្វីបានជាព្រះ ឧបជ្ឈាយ៍នាំខ្ញុំព្រះករុណាមកកាន់ព្រៃដ៏គួរឲ្យព្រឺខ្លាចនេះ ប៉ុន្តែមិនហ៊ានសួរ អត់ចិត្តដើរតាម ក្រោយលោកទៅតាមផ្លូវក្រវិចក្រវៀនរហូតទៅដល់ទីល្ហធ្លេវត្រង់កណ្តាលព្រៃមួយ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍នាំខ្ញុំព្រះករុណាឈប់ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! គ្មានពេលណាក្នុងជីវិតដែល ខ្ញុំព្រះករុណាភិតភ័យ និង ស្លុតរន្ធត់ចិត្តស្មើនឹងពេលនោះទេ ព្រោះកន្លែងដែលខ្ញុំព្រះករុណាឈរ នោះជាព្រៃខ្មោចស្រស់ នៅខាងមុខខ្ញុំព្រះករុណានោះឯង សាកសពមនុស្សប្រុសម្នាក់កំពុង ដេកផ្ងារលើដីស្រទាងចង្គ្រាង ជាសពហើមស្ពោរមូលក្លំដូចឃ្លោក ភាយក្លិនស្អុយគគ្រុកដូចគំរង់ ពាសពេញទាំងបរិវេណកន្លែងនោះ រហូតដល់ខ្ញុំព្រះករុណារអាក់រអើស្ទើរក្អួត មានស្នាមខៀវ-ខ្មៅ-សពាសពេញទាំងកាយ សម្បុរស្បែកអន្លើខ្លះក៏បែកប្រេះ មានទឹករងៃហូររហេញរិញៗជាទ អណ្តាតក្រហមមូលរន្ទាលលៀនលាចេញមកក្រៅក្រអូមមាត់ មានពពុះទឹកមាត់សៗផុសចេញ មកម្តងម្កាល ។ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍នាំខ្ញុំព្រះករុណាដើរហួសទៅបន្តិច ក៏ឃើញសាកសពមួយទៀត កំពុងដេកផ្កាប់ មុខនៅនឹងដីជាសពរលួយរលេះអស់ហើយ នៅសល់តែស្បែកអន្លើខ្លះ មានស្នាមសត្វខាំស៊ី រលាត់រលស់អស់ ពោះវៀនពោះតាំងត្រូវសត្វខាំទាញចេញមកខាងក្រៅជាចង្វាយវែងអន្លាយ ហ្វូងដង្កូវកំពុងចោះឆ្កៀលស៊ីត្រង់បរិវេណខ្នង ទាល់តែឃើញឆ្នឹងជំនីរលៀនធ្លោចេញមកក្រៅ ដង្កូវតូចធំកំពុងតែវាររវីករវើករសឹបរសាវពាសពេញសារពាង្គកាយ "នេះឯង គឺ ទីបំផុតនៃជីវិតរបស់មនុស្សយើង"ព្រះឧបជ្ឈាយ៍និយាយទម្លាយនិស្សទ្ទភាព"ជីវិតគឺ ការធ្វើដំណើរទៅកាន់គោលដៅគឺសេចក្តីស្លាប់ មួយថ្ងៃកន្លងទៅ គឺ មួយជំហានដែលយើងដើរ ខិតចូលជិតសេចក្តីស្លាប់កាន់តែកៀកឡើង សេចក្តីស្លាប់ក៏ដើរតម្រង់មករកយើងរាល់ថ្ងៃ យើងដើរទៅរកវា វាក៏ដើរមករកយើង កាលបើសេចក្តីស្លាប់មកដល់ កាយនេះក៏មានសភាពដូច ជាសាកសពដេកដួលស្តូកស្តឹងដូចដែលលោកបានឃើញអម្បាញ់មិញនេះឯង វាគ្មានសម្រស់ អ្វីគួរឲ្យស្រឡាញ់ជាប់ចិត្ត គួរឲ្យថ្នាក់ថ្នមនោះទេ មានតែភាពគគ្រិចស្មោកគ្រោកគួរឲ្យខ្ពើមរអើម ប៉ុណ្ណោះ សពដែលដេកដួលនៅស្តូកស្តឹងនោះ កាលដែលនៅមានជីវិតក៏ដូចជាយើងនេះឯង យើងលុះអស់ជីវិតទៅហើយក៏មានសភាពយ៉ាងនេះឯង កំឡុងអាយុខ័យរបស់មនុស្សយើង យ៉ាងយូរ ១០០ ឆ្នាំ ឃើញថាខ្លីណាស់ មិនអាចបំពេញចំណង់របស់យើងឲ្យពេញបានទេ បើអញ្ចឹងទេ ចូរលោកកុំប្រមាទក្នុងកិច្ចការរបស់ខ្លួន និង អ្នកដទៃ " ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាពេលនោះធ្ងន់យឹបដោយធម្មសង្វេគ ជិនណាយរសាយតម្រេកត្រេកត្រអាលទាល់តែមើលឃើញខ្លួនព្រះឧបជ្ឈាយ៍ និង ខ្លួនឯងបីដូច ជាសាពសពដែរ រុយ ១ ហ្វូងធំហើរមកទំតាមដងខ្លួនរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា វាប្រហែលជាគិតថា ខ្ញុំព្រះករុណាជាសពដែរទេដឹង ព្រះឧបសម្បទាចារ្យនាំខ្ញុំព្រះករុណាត្រឡប់ទៅវត្តជេតវ័នវិញនៅពេលអំព្រិលៗហើយ រូបភាព សាកសពនៅដក់ជាប់ក្នុងចិត្តយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត ទាល់តែមិនអាចបំភ្លេចបាន សព្វបើសិងនៅ ក្នុងកុដិក៏ដោយ ក៏ហាក់ដូចជាកំពុងសិងក្នុងព្រៃខ្មោចឆៅ យប់ថ្ងៃនោះខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែ ឆាន់ទឹកមិនបានសោះ ព្រោះវាធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណានឹកខ្ពើមរអើមរអាក់រអើបីដូចជាទឹករងៃហៀរ ចេញពីសាកសព លុះព្រឹកព្រហាមឡើង នៅខណៈដែលកំពុងតែដើរបិណ្ឌបាត ខ្ញំព្រះករុណា មើលឃើញមនុស្សមនាដែលដើរកាត់មកដូចជាសាកសពទាំងអស់ ខ្ញុំព្រះករុណាឆាន់ចំហាន់ បានតែបន្តិចព្រោះហាក់ដូចជាកំពុងឆាន់សាកសព ។ ព្រះឧបសម្បទាចារ្យបានពង្វេរទស្សនគតិរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទាំងស្រុង ខ្ញុំព្រះករុណាមើល ឃើញថាពិភពលោកនេះមិនមែនជាលោកដែលគួរត្រេកត្រអាលទេ សេចក្តីស្រឡាញ់ដោយ អំណាចនៃរាគៈដែលខ្ញុំព្រះករុណាមានចំពោះលីលាវតីក្តី គំនិតគិតនឹងលាសិក្ខហើយទៅរស់ នៅជាមួយនឹងនាងក្តី ត្រូវបានអំណាចប៉ាឆាខ្មោចឆៅកម្ចាត់ចោលយ៉ាងបះជើង ប៉ាឆាខ្មោចឆៅ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាមើលឃើញលីលាវតីជាគ្រោងឆ្អឹងដែលគ្របដណ្តប់ដោយសាច់ស្បែកដែល នឹងត្រូវក្លាយជាសាកសពក្នុងប៉ាឆា ធម្មវិស័យដែលត្រូវលោកិយវិស័យបង្ក្រាបទៅម្សិលមិញ នេះបានក្លាយទៅជាអ្នកឈ្នះដោយនឹកស្មានមិនដល់ លីលាវតីនឹងជួបប្រទះកំហកបំណង ទៀតហើយឬ?

ដំណើរទៅកាន់បុព្វារាម

"រេវត្តៈ ! បើលោកនៅទីនេះតទៅទៀត លោកនឹងត្រូវស្ត្រីភេទអុកឡុករំខាន"ព្រះឧបជ្ឈាយ៍កោះ ហៅខ្ញុំព្រះករុណាទៅដាស់តឿន "ចិត្តរបស់លោកនៅជាបុថុជ្ជនតែងញាប់ញ័រកម្រើករំពើកបាន ដោយងាយទៅតាមបរិដ្ឋានជុំវិញខ្លួន ពេលនេះលោកកំពុងតែធុញទ្រាន់នឹងលោកិយវិស័យ ដោយអំណាចនៃប៉ាឆាខ្មោចស្រស់ ប៉ុន្តែមិនយូរទៀតទេ លោកអាចនឹងរអើបរជើបបានទៀត ដោយអំណាចនៃគ្រឿងរំជែរំជួលជាហេតុ បើដូច្នេះ ចូរលោកភៀសចេញទៅឲ្យឆ្ងាយពីសត្រូវ របស់ព្រហ្មចារ្យ រូតរះបំពេញព្យាយាមឲ្យធ្ងន់ដៃឡើងទាល់តែចិត្តរឹងមាំហើយសឹមត្រឡប់មក វិញ" ខ្ញុំព្រះករុណាបានបដិបត្តិតាមអនុសាសន៍របស់ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ដោយប្រពៃ នៅល្ងាចថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាស្ពាយបាត្រ និង លីក្លស់ចេញពីវត្តជេតវ័នទៅកាន់វត្តបុព្វារាមដែលតាំងនៅលើ ច្រាំងស្ទឹងអចិរវតីប៉ែកទិសខាងកើតនៃក្រុងសាវត្ថី បុព្វារាមដែលនាងវិសាខាមហាឧបាសិកាជា អ្នកកសាងមានទិដ្ឋភាពត្រជាក់ត្រជំមិនចាញ់ជេតវ័នមហាវិហារប៉ុន្មានទេ ខ្ញុំព្រះករុណាបាននាវ យកកុដិតូច ១ ខ្នងប្របច្រាំងស្ទឹងអចិរវតីជាវសនដ្ឋានរបស់ខ្លួន នៅចំខាងមុខកុដិ គ្មានដើមជ្រៃ ដូចកុដិនៅ៝ឯវត្តជេតវ័នទេ ប៉ុន្តែមានដើមត្រចៀកប្រើសធំ ១ ដើម ដែលមានស្លឹកធំក្រាស់ឃ្មឹក សុបប្រឡុបម្លប់ត្រឈឹងត្រឈៃ មានផ្កាពណ៌សសំពោងជាចង្កោមសំយុងចុះមកខាងក្រោម មានក្លិនក្រអូបឈ្ងុយ ខ្ញុំព្រះករុណាសង្ខុញធ្វើភាវនាយ៉ាងរួសរាន់ដើម្បីដុសជម្រះចិត្តឲ្យស្អាត បរិសុទ្ធមុនពេលសរីរាង្គដ៏មិនទៀងទាត់នេះបែកធ្លាយរំលាយខន្ធទៅ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាតើនពីព្រឹកព្រហាមលុបមុខលាងមាត់រួចហើយ ក៏ទៅអង្គុយធ្វើសមាធិ លុះបានឮ សម្រែកបក្សាបក្សីស្រែកយំខ្ញៀវខ្ញារទ្រហឹងអឺងកងចេញរកចំណីនៅពេលអរុណោទ័យ ទើប ចេញពីកន្លែងធ្វើសមាធិ បោសច្រាសជូតកុដិសម្អាតលំនៅរួចរាល់ហើយក៏ចូលទៅកាន់ភូមិ ដើម្បីបិណ្ឌបាត នៅពេលបានចង្ហាន់ល្មមឆាន់ឆ្អែតហើយក៏ត្រឡប់មកវិញ ឆាន់រួចក៏លាងបាត្រ បោសសម្អាតកន្លែងឆាន់ហើយក៏ទន្ទេញស្វាធ្យាយព្រះធម្មវិន័យដែលបានស្តាប់មកពីព្រះ ធម្មាចារ្យរហូតដល់ព្រះវិភាករជ្រាលជ្រេទេទៅទិសបស្ចឹម ទើបចុះទៅគង់នៅក្រោមម្លប់ដើម ត្រចៀកប្រើសដើម្បីសិងសម្រាក នៅខណៈដែលកំពុងតែទម្រេតខ្នងនោះឯង ក៏លើកយកធម៌ ១ វគ្គមកគិតពិចារណា ពេលខ្លះក៏សម្លឹងមើលទឹករលកក្នុងស្ទឹងអចិរវតីដែលហូររត់ចូលប៉ះទង្គិច ច្រាំង ហើយក៏ស្រកនាចទៅវិញ ទាំងគិតប្រៀបធៀបរលកទឹកនឹងជីវិតរបស់ខ្លួនតាមវិធីសាស្ត្រ ដែលព្រះឧទេ្ទសាចារ្យបង្ហាត់បង្រៀនមកពីការប្រទះឃើញវត្ថុណាក៏នាំយកវត្ថុនោះមកគិត ប្រៀបធៀបនឹងជីវិតរបស់ខ្លួនជានិច្ច ជីវិតមនុស្សយើងប្រៀបបីដូចជាទឹករលក ដែលត្រូវខ្យល់ គឺ ជរា បក់បោកចូលទៅរកច្រាំង គឺ មរណៈហើយក៏ក្សិណក្ស័យទៅ លុះព្រះទិវាករហៀបនឹង លឹបលិចដងព្រៃទើបបោសជម្រះទីធ្លាវត្តមួយអន្លើដោយភិក្ខុ សាមណេរទាំងពួង បន្ទាប់មក ក៏គ្រងចីពរទៅកាន់ធម្មសាលាស្តាប់អនុសាសនីរបស់ ព្រះមហាថេរព្រមទាំងភិក្ខុសង្ឃរហូត ដល់បឋមយាមកន្លងទៅ ទើបត្រឡប់ទៅកុដិចូលកន្លែង អង្គុយសមាធិ ជួនកាលក៏ដើរចង្ក្រម លុះដល់មជ្ឈិមយាមទើបចេញពីសមាធិ ត្រួតពិនិត្យមើល កិច្ចវត្តប្រចាំថ្ងៃ និង សីលរបស់ខ្លួន បើនៅឃើញថាមានចំណុចណាលើសលស់ខ្វះខាត ក៏តាំង ចិត្តធ្វើជាថ្មីនៅថ្ងៃព្រឹកឡើង បើឃើញថាល្អឥតខ្ចោះហើយក៏តាំងចិត្តផ្សាយកុសលផលបុណ្យ ទៅដល់ញោមប្រុសញោម ស្រី គ្រូបាធ្យាយ ញាតិញោមអ្នកមានគុណូបការៈ និង សត្តនិករគ្រប់ជំពូក រួចហើយក៏ចូលសិង ដោយគិតថានឹងក្រោកឡើងអំពីព្រលឹម ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើដូច្នេះជាប្រចាំរាល់ថ្ងៃ មានចិត្តកាន់តែ សុខស្រួលឡើង គ្មានកង្វល់ខ្វល់ព្រួយដល់ខាងមុខខាងក្រោយទេ មានសេរីភាពគ្រប់បែបយ៉ាង នេះទេដឹង គឺ សេចក្តីសុខក្រោមម្លប់កាសាវពស្ត្រដែលព្រះ អរិយបុគ្គលតែងតែសរសើរនោះ ។ ពេលវេលាកន្លងផុតទៅសន្សឹមៗ ខ្ញុំព្រះករុណានៅតែគង់ក្រោមម្លប់ដើមត្រចៀកប្រើសប្រប ស្ទឹងអចិរវតីដដែល សម្លឹងមើលទឹករលកនាចជោរហើយក៏ប្រៀបធៀបនឹងជីវិត សោយ សន្តិសុខដ៏ត្រជាក់ស្រេបដែលកើតមកពីធម្មានុធម្មប្បដិបត្តិជារៀងរហូតមក ។ នៅទីបំផុត វស្សានរដូវក៏ឈានចូលមកដល់ រាល់ៗពេលល្ងាចតែងមានផ្ទាំងពពកធំតាំងផ្តួច ឡើងប៉ែកទិសនិរតី សម្លឹងមើលទៅឃើញជាដុំពពកចាក់ស្រេះគ្នារៀងរាយនៅជាជួរវែង អន្លាយជាប់នឹងមណ្ឌលមេឃគួរនាដូចជាជួរភ្នំធំមហិមា សញ្ញាផ្លេកបន្ទោរចាំំងភ្លឹបភ្លែតដាល ច្រវាត់ពីដុំពពកមួយទៅដុំពពកមួយទៀតយ៉ាងរអាករអាយ សម្លេងផ្គរលាន់ឮខ្ទររំពងកងដែន ពសុធា មិនយូរប៉ុន្មានទៀតទេព្រះទិនករដែលកំពុងតែនឹងអស្តង្គតនឹងត្រូវដុំពពកខ្មៅបាំងបិទ ជិតផ្ទៃផែនដីដ៏ក្រហមឆ្អិនឆ្អៅដោយពន្លឺថ្ងៃក្នុងសាយណ្ហសម័យក៏មីរស្រទំចុះភ្លាមពីលើព្រះ កេសរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ពពកពណ៌ខ្មៅអ៊ូញហូរគ្រឿនៗមកបិទបាំងផ្ទៃមេឃពណ៌ខៀវស្រងាត់ ព្រះពាយចាប់ផ្តើមបោកបក់ខ្លាំងឡើង ហើយព្រះពិរុណគ្រាប់ធំៗចាប់បង្អុរចុះមកដូចគេហែក មែក សម្លេងខ្យល់បក់វូៗលាយឡំដោយស្នូរភ្លៀងធ្លាក់ និង សម្លេងផ្គរលាន់ៗឮគគ្រឹមគគ្រាំងមិន ដាច់សូរប្រៀបដូចជាព្រះអាទិទេពដែលខឹងសម្បាកំពុងដាក់ទោសទណ្ឌមនុស្សជាតិដោយ ប្រលែងឲ្យព្រះគង្គាសុរាល័យហូរហែកជ្រែកច្រាវចូលមកជន់លិចពិភពលោកដូច្នោះ នៅត្រង់កណ្តាលភាពទ្រហឹងអឺងកងនៃធម្មជាតិនោះឯង ខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយនៅក្នុងកុដិតូចតែ ត្រមង់ម្នាក់ឯងដោយចិត្តអន្លង់អន្លោចស្រងូតស្រងាត់ខុសពីថ្ងៃមុន ។ លុះព្រះពាយ និង ព្រះពិរុណស្រាកស្រាងរាំងចុះហើយ និស្សទ្ទភាពក៏ចូលមកគ្របដណ្តប់ បុព្វារាមដូចសព្វមួយដង ខ្ញុំព្រះករុណាចេញពីក្នុងកុដិមកបោសស្លឹកឈើដែលជ្រុះរតាត់រតាយ ដេរដាសពាសពេញនៅលើរបៀងកុដិ ដុះជួតទឹកដែលដក់នៅលើផ្ទៃក្តារឲ្យស្ងួតហើយក៏អង្គុយ ចុះស្តាប់សម្លេងផ្គរលាន់ឮមកម្តងម្កាល ក្នុងយាមបែបនេះ ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានផ្អូកនឹក ដល់រឿងចាស់ទៀត លីលាវតីដែលខ្ញុំព្រះករុណាភ្លេចទៅអស់ពេលជាយូរមកហើយនោះបាន ប្រាកដលេចឡើងក្នុងលំនឹកគិតម្តងទៀត រាល់ពេលវេលាដែលនាងប្រាកដចូលមកក្នុងលំនឹក គិត ខ្ញុំព្រះករុណាមិនស្រួលចិត្តសោះ សង្គ្រាមដួងចិត្តដែលថ្ងបក្រាបមកជាយូរហើយនោះហាក់ ដូចជានឹងឆាបឆេះឡើងម្តងទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាព្យាយាមបង្ក្រាបវាដោយការរលឹកដល់រូបភាព ស្មសានខ្មោចឆៅដែលព្រះឧបជ្ឈាយ៍បាននាំខ្ញុំព្រះករុណាទៅមើលមកយូរហើយ ប៉ុន្តែឥទ្ធិពល របស់ស្មសានខ្មោចឆៅមើលទៅដូចជាថមថយខ្សោយកម្លាំងចុះរាល់ថ្ងៃ ពីព្រោះវាមិនអាចធ្វើឲ្យ ខ្ញុំព្រះករុណាបំភ្លេចលីលាវតីបានទេ ។ ទិដ្នភាពវត្តបុព្វារាមពេលនោះស្ងប់ស្ងាត់បីដូចជាវត្តបុះ អាកាសធាតុក្រោយភ្លៀងធ្លាក់ពេញជា ស្រស់បស់ និង ត្រជាក់ស្រួលមែនទែន មិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះសីតរង្សីក៏រះផុតជួរដុំពពកចាំងពន្លឺភ្លឺថ្លា ស្រស់ត្រជាក់ស្រេបពេញទាំងបរិវេណវត្តបុព្វារាម ដីរលីងណិលស្រឡះភ្នែកបានក្លាយជា ពពាលរឆេតរឆូតព្រោះតែស្រមោលដើមឈើ ខ្ញុំព្រះករុណានៅអង្គុយលើរបៀងកុដិ បណ្តែត អារម្មណ៍ឲ្យអណ្តែតលឿនលយទៅតាមសភាវៈរបស់វា ។ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! លោកអាចនឹងទាយបានថាចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណានៅពេលនោះ អណ្តែតលឿនលយចូលទៅក្នុងក្រុងសាវត្ថីដល់ប្រាសាទលីលាវតី ទិដ្ឋភាពជុំវិញខ្លួនរបស់ ខ្ញុំព្រះ ករុណានាពេលនោះស្រដៀងនឹងយប់ដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានជួបជាមួយនឹងលីលាវតី ជាលើកដំបូងកៀនមាត់ស្រះក្នុងសួនច្បារក្រោយគេហដ្ឋានកាលពីច្រើនឆ្នាំកន្លងមកហើយ ចំហួលខ្យល់ត្រជាក់បក់រសៀកមកម្តទៀត ញ៉ាំងឲ្យផ្កាត្រចៀកប្រើសជ្រុះពពាយលើផ្ទៃដី ផ្កាខ្លះហើរមកធ្លាក់លើផ្ទៃក្តារក្បែរៗខ្លួន ខ្ញុំព្រះករុណាឈោងចាប់វាមកហឺតមើលហើយក៏នឹក ផ្អូកដល់លីលាវតី បើនាងមករកខ្ញុំព្រះករុណាក្នុងពេលនោះ បើយើងអង្គុយសាសងគ្នាត្រង់ កណ្តាលសម្រស់ធម្មជាតិដ៏ឆើតឆាយបែបនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាមុខជាមានសេចក្តីសុខជាទីបំផុត ក្នុងជីវិត ប៉ុន្តែនោះគ្រាន់តែជាគំនិតគិតរវើរវាយប៉ុណ្ណោះ លីលាវតីនឹងមករកខ្ញុំព្រះករុណាដូច ម្តេចបាន កាលបើខ្ញុំព្រះករុណាគេចវេះមកនៅទីនេះដោយមិនបានប្រាប់នាងឲ្យដឹងផង ថែមទាំងក្បត់ទុយ៌សចំពោះនាងទៀត ពីព្រោះមិនបានត្រឡប់ទៅប្រាប់តាមពាក្យសន្យាឲ្យនាង ដឹងក្នុងកំឡុងពេល ៣ ថ្ងៃ តាមកិច្ចសន្យា ថ្មើរណេះ នាងប្រហែលជាដេកកើតទុក្ខសន្ធឹកសន្ធៃ ក្នុងគេហដ្ឋានមិនខាន ជួនកាល នាងអាចនឹងកំពុងជេរខ្ញុំព្រះករុណាក៏ថាបាន គិតៗទៅគួរឲ្យ យល់ចិត្តលីលាវតីដែរ ។ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! បើខ្ញុំព្រះករុណានៅតែអង្គុយគិតត្រង់កន្លែងនោះតទៅទៀត ចិត្តរបស់ ខ្ញុំព្រះករុណាមុខជាក្លាយជាទាសករនៃស្នេហាយ៉ាងពិតប្រាកដ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបចូលទៅក្នុង កុដិបិទទ្វារហើយអង្គុយធ្វើសមាធិដើម្បីរម្ងាប់ចិត្ត ប៉ុន្តែក្នងខណៈដែលចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា កំពុងឈានចូលភាពមូលស្លុងក្នុងអារម្មណ៍តែមួយនោះឯង ត្រចៀករបស់ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ស្តាប់ ឮសម្លេងគោះទ្វារប៉ុកៗទាំងមានសម្លេងទន់ភ្លន់ហៅឈ្មោះខ្ញុំព្រះករុណាផងថា "លោកបងរេវត្តៈ ! លោកបងរេវត្តៈ ! "ខ្ញុំព្រះករុណាភ្ញាក់ព្រើតពីភវង្គចិត្ត ហើយក៏អៀងត្រចៀក ស្តាប់ដោយចិត្តញ័រចំប្រប់ សម្លេងនោះបាត់ស្ងាត់ទៅមួយសន្ទុះ "អ្នកណាគេហ្នមកហៅធ្វើអ្វីនៅពេលយប់ព្រលប់យ៉ាងនេះ ជួនកាលជាខ្មោចព្រាយបិសាច មកសាកល្បងចិត្តទេដឹង" ខ្ញុំព្រះករុណាគិតក្នុងចិត្តហើយក៏សម្ងំស្តាប់តទៅទៀត "លោកបង ! លោកបង ! " សម្លេងនោះបន្លឺឡើងទម្លាយនិស្សទ្ទភាព ជាសម្លេងតូចស្រួចឆ្មារ ប៉ុន្តែសុភាពទន់ភ្លន់គួរឲ្យចាប់ចិត្ត ខ្ញុំព្រះករុណានឹករំភើបចិត្តយ៉ាងចម្លែក នៅពេលគិតឃើញថា ទំនងជាសម្លេងលីលាវតីប៉ុន្តែអាចទៅរួចឬដែលនាងមករកខ្ញុំព្រះករុណាដល់វត្តបុព្វារាមក្នុង ពេលយប់យន់យ៉ាងនេះ ទោះខ្មោចឬមនុស្សក៏ដោយត្រូវតែពិសោធឲ្យឃើញការពិត ខ្ញុំព្រះករុណាគិតហើយក៏បើកទ្វារចេញទៅ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាភាំងស្រឡាំងកាំងមួយស្របក់ ដែលបានឃើញម្ចាស់ សម្លេងអម្បាញ់មិញនេះជាស្រីក្រមុំរូបស្អាតអង្គុយនៅលើផែនក្តារត្រង់កណ្តាលពន្លឺព្រះ នក្ខត្តរាជដែលភ្លឺល្មាក់ល្មមនឹងធ្វើឲ្យចាំបានថានាងជាអ្នកណា "លីលាវតី ! " ខ្ញុំព្រះករុណាឧទានសម្លេងឡើងរាងដូចជាឮបន្តិច "ត្រូវហើយ ខ្ញុំកណាហ្នឹងឯងជាលីលាវតី"នាងឆ្លើយដោយកិរិយាអាការធម្មតា "នាងមកទីនេះបានយ៉ាងម៉េច? នាងមកជាមួយនឹងអ្នកណា? "ខ្ញុំព្រះករុណាសួរនាងបណ្តើរ អង្គុយចុះបណ្តើរក្នុងរយៈចម្ងាយពីលីលាវតីប្រមាណជា ១ ព្យាម ទាំងអរកខិបកខុបដែលបាន ជួបលីលាវតីដោយនឹកស្មានមិនដល់ "នាងដឹងបានយ៉ាងម៉េចថាអាត្មានៅទីនេះ" "ខ្ញុំកណាទន្ទឹងចាំស្តាប់ចម្លើយរបស់លោកបងដោយចិត្តអន្ទះសាលុះត្រាតែគ្រប់ ៣ ថ្ងៃ នៅពេលមិនឃើញលោកបងត្រឡប់មកប្រាប់ ខ្ញុំកណាក៏តាមទៅដល់វត្តជេតវ័ន លុះមិនឃើញ លោកបង ខ្ញុំកណាក៏ដើរឆ្លេឆ្លាត្រាច់ទោត្រាច់មកសួរព្រះសង្ឃក្នុងវត្តស្ទើរគ្រប់អង្គ ប៉ុន្តែគ្មាន អង្គណាប្រាប់ថាលោកបងនិមន្តទៅណាទេ លុះពេលថ្មីៗនេះនាងទាសីម្នាក់ប្រាប់ថាបានឃើញ លោកបងនៅឯបុព្វារាម នាងអះអាងថាស្គាល់លោកបងបានច្បាស់លាស់ណាស់ ខ្ញុំកណាទើប ឲ្យនាងនាំមកនៅយប់នេះ "លីលាវតីឈប់រៀបរាប់ទាំងហៅនាងទាសីនោះមកអង្គុយជាគ្នា "អាត្មាត្រេកអរណាស់ដែលនាងមកអើតងើតអាត្មាដល់កន្លែងនេះ ប៉ុន្តែនាងគួរតែមកក្នុងពេលា ថ្ងៃ មកពេលថ្មើរណេះព្រលប់ទៅហើយ ឃើញថាមិនសមទេ" ខ្ញុំព្រះករុណាសង្កេតឃើញ លីលាវតីនិយាយជាមួយនឹងខ្ញុំព្រះករុណាដោយចិត្តច្រួលច្រាល់ នាងសម្លឹងមើលនាយមើល អាយហាក់ដូចជាខ្លាចញញើតអ្វីម្យ៉ាង "ការដែលខ្ញុំកណាបណ្តោះខ្លួនមករកលោកបងបាននេះចាត់ទុកថាជាសំណាងល្អហើយ លោកបងនៅមិនទាន់ដឹងទេថាពេលនេះខ្ញុំកណាកំពុងស្ថិតក្នុងសភាពបែបណា" "មានអ្វីខុសពីប្រក្រតីឬលីលាតី !"ខ្ញុំព្រះករុណាសួរដោយចំណាប់អារម្មណ៍ភ្លាម ហើយលីលាវតី ក៏ចាប់ផ្តើមតំណាលរឿងរ៉ាវរបស់នាងឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ដូចតទៅនេះ

យុវកម្លោះមកពីក្រុងតក្កសិលា

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! កាលដែលខ្ញុំព្រះករុណាចាកចេញពីវត្តជេតវ័នទៅមិនយូរប៉ុន្មាន បុណ្យនក្ខត្តឫក្សគគ្រឹកគគ្រេងបានកើតឡើងក្នុងទីក្រុងសាវត្ថី ជាបុណ្យប្រចាំឆ្នាំ សប្បាយ កក្អាកកក្អាយជាទីបំផុត អ្នកក្រុងសាវត្ថីនាំគ្នាឈប់សម្រាកពីការងារ ៧ ថ្ងៃ ហើយនាំគ្នាដើរ លេងកំសាន្តមហោស្រពគ្រប់ប្រភេទទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ប្រជាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈស្អិតស្អាង ខ្លនដោយសំពត់ហូលផាមួងដ៏ស្អាតឆើតឆាយហើយក៏នាំគ្នាទៅងូតទឹកស្ទឹងអចិរវតី ទៅសាលា បុណ្យផ្សេងៗដើម្បីបូជាទេវតាឆ្នាំថ្មី ឬដើរមើលមហោស្រពដែលមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង ទីក្រុង សាវត្ថីក្នុងកំឡុងពេល ៧ ថ្ងៃនោះអ៊ឹកធឹកគគ្រឹកគគ្រេងដោយសម្លេងតូរ្យតន្ត្រីចម្រៀង និង សម្លេងហ៊ោកញ្ច្រៀវដោយសប្បាយ រីករាយនៃហ្វូងមហាជន គ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ពោរពេញ ទៅដោយបាច់ផ្កា និង ទង់ទិវ រាជបុរីនៃកោសលរដ្ននាពេលនោះមានទិដ្ឋភាពមិនខុសពីឋាន តាវតឹង្សរបស់ព្រះឥន្ទ្រាធិរាជនោះទេ ។ ត្រង់ខ្លោងទ្វារនៃទេវាល័យដែលជាទីប្រកបពិធីកម្មរបស់ពួកអភិជនក្នុងទីក្រុងសាវត្ថី យុវកម្លោះ ១ ក្រុមកំពុងឈរគន់មើលមហាជនដែលដើរចូលដើរចេញយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ បណ្តាយុវជនទាំងនោះ មានសុវឌ្ឍនកុមារដែលជាកូនប្រុសរបស់បុណ្ណសេដ្ឋីផងដែរ គេទើបនឹង បញ្ចប់ការសិក្សាមកពីក្រុងតក្កសិលាក្រោយពីបានទៅរស់នៅទីនោះអស់ពេលជាច្រើនឆ្នាំ លុះមកដល់ក្រុងសាវត្ថីវិញ ក៏ស្រាប់តែមានបុណ្យនក្ខត្តឫក្សនេះតែម្តង កម្លោះសុវឌ្ឍនៈមួយ អន្លើដោយមិត្តភក្តិរបស់គេកាន់ផួងផ្កាក្នុងដៃចាំក្រលៀសកែវភ្នែកគន់មើលក្រមុំៗដែលដើរ ត្រសងទៅមកថាអ្នកណាខ្លះគួរនឹងបានទទួលផួងផ្ការបស់ខ្លួន ។ ក្រោយពីរងចាំអស់ពេលជាយូរមក ស្រីក្រមុំដែលមានរូបសម្បត្តិត្រឹមត្រូវតាមបញ្ចកល្យាណីដើរ ល្គាយល្គងកាត់មកក្បែរខាងម្តាយរបស់នាងទាំងមានខ្ញុំបរិវារ ១ ហ្វូងធំហែហមអមដំណើរផង សម្រស់ដ៏ស្រស់ស្អាតរបស់នាងធ្វើឲ្យយុវកម្លោះពព្រើលពព្រើមទាំងនោះអាំងឡាំងភ័ន្តភាំង ហាមាត់ចង្គ្រង់ ម្នាក់ៗរេកែវភ្នែកសម្លឹងមើលនាងដោយឥតពព្រិចភ្នែក ទាល់តែនាងដើរចូលទៅ ក្នុងទេវាល័យបាត់ទៅ "នៃសម្លាញ់ ! ក្រោយពីស្វះស្វែងរកគូស្នេហ៍មកអស់ពេលជាយូរ ពេលនេះ គ្នាបានជួបស្រី ស្រស់ក្នុងឧត្តមគតិសមដូចបំណងហើយ"សុវឌ្ឍនកុមារនិយាយប្រារព្ធនឹងមិត្តភក្តិយ៉ាងអរកខិបកខុប ។ "ប្រាប់គ្នាបន្តិចមើលថាតើស្រីស្រស់សម្រស់ឆើតឆោមម្នាក់នោះជាអ្នកណា ជាកូនចៅផៅពង្ស របស់អ្នកណា" សម្លាញ់ម្នាក់ដែលស្គាល់នាងច្បាស់បានឆ្លើយថា "នាងឈ្មោះលីលាវតី ជាកូនស្រីពៅរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតី ប៉ុន្តែពេលនេះឪពុករបស់ នាងបានស្លាប់ទៅហើយ នៅសល់តែនាង និង ម្តាយប៉ុណ្ណោះ ស្តុកស្តម្ភទៀតផងណៈ បើឯងបាន នាងជាគូគ្រង ចាត់ទុកថាសំណាងខ្ពស់ណាស់ " សុវឌ្ឍនកុមារនិយាយផ្ទួនពាក្យនោះតិចៗថា "លីលាវតីឬ? ឈ្មោះនេះពីរោះណាស់ គ្នាត្រូវកូនសរកាមទេពចាក់ធ្លុះចំពោះបេះដូងហើយ សម្លាញ់អើយ ! សូមឲ្យគ្នាជាអ្នកប្រគល់កម្រងផ្កានេះដល់នាងចុះ" ។ និយាយហើយក៏ឈររងចាំនៅត្រង់ខ្លោងទ្វារដោយចិត្តអន្ទះសាខ្វារ-ក ពេលវេលាកន្លងផុតទៅ ដូចជាយូររាប់ឆ្នាំសម្រាប់សុវឌ្ឍនកុមារ មិនយូរប៉ុន្មាន លីលាវតីក៏ត្រឡប់ចេញមកពីទេវាល័យ មួយអន្លើដោយម្តាយ និង បរិវាររបស់នាង កម្លោះសុវឌ្ឍនកុមារក្តាប់កម្រងផ្កាទុកក្នុងដៃយ៉ាងមាំ ហើយគេក៏ហុចកម្រងផ្កាឲ្យលីលាវតីដោយដៃញ័រទទ្រើក លីលាវតីងាកសម្លឹងមើលម្ចាស់កម្រង ផ្កាមួយក្រឡេកភ្នែក ប៉ុន្តែមិនបានលូកដៃទទួលយកទេ ម្តាយនាងជាអ្នកទទួលយកជំនួស ហើយ ក៏ដើរហួសទៅ ការដែលលីលាវតីមិនទទួលកម្រងផ្កាពីដៃញ៉ាំងឲ្យសុវឌ្ឍនកុមារមុខ ស្ងួតចុះភ្លាម ពីព្រោះនុះ សម្តែងឲ្យឃើញថានាងមិនអើពើនឹងគេទេ មិនប្រាថ្នាធ្វើជាគូគ្រងរបស់ គេទេ សម្លាញ់ម្នាក់និយាយសសោះអន្ទងលួងលោមចិត្តថា "កុំតូចចិត្តអី សម្លាញ់អើយ ! ទោះបីនាងមិនបានទទួលយកដោយដៃខ្លួនឯងក៏ដោយ ម្តាយនាងក៏ទទួលយកជំនួសហើយ លទ្ធផលក៏ដូចតែគ្នាហ្នឹងឯង ធម្មតា ស្រីក្រមុំតែងតែញាប់ញ័ររន្ធត់អឹមអៀនមិនហ៊ានទទួលពីដៃ ប្រុសកម្លោះទេ" សុវឌ្ឍនកុមារប្រញាប់ត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញដោយទាំងអាក់អន់ស្រពន់ចិត្ត ចូលទៅក្នុងបន្ទប់ បិទ ទ្វារដេក មិននិយាយស្តីនឹងអ្នកណាទាំងអស់ រហូតដល់សេដ្ឋីជាឪពុក និង នាងព្រាហ្មណីជា ម្តាយសង្កេតឃើញខុសពីប្រក្រតី អ្នកទាំងពីរបានទៅនិយាយប្រលោមលួងលោមហើយសាក សួរដំណើររឿងក្នុងចិត្ត "មានរឿងអីកើតឡើងឬ សុវឌ្ឍនៈកូន ! " សុវឌ្ឍនកុមារឆ្លើយថា "កូនបានបាក់ចិត្តប្រតិព័ទ្ធចំពោះលីលាវតីកូនស្រីពៅរបស់លោកសុមង្គលគ្រហបតីទៅហើយ កូនចង់បាននាងមកធ្វើជាភរិយា បើមិនបាននាងទេ ជីវិតរបស់កូនទំនងជាមិនវែងឆ្ងាយតទៅ ទៀតទេ" សុវឌ្ឍនកុមារនិយាយបានត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ពិធីស្តីដណ្តឹងក៏បានផ្តួចឡើង ព្រាហ្មណ៍ ៨ នាក់ ជាអ្នកស្ទាត់ជំនាញក្នុងរឿងប្រពៃណីបុរាណទាំងជាជ័រជាតិញាតិសន្តានរបស់សុវឌ្ឍនកុមារ ត្រូវបានអញ្ជើញមកហាត់សមសេចក្តីយោគយល់គ្នា ហើយក៏បញ្ជូនទៅកាន់គេហដ្ឋានរបស់ លោកសុមង្គលគ្រហបតីដើម្បីចែចូវដណ្តឹង ក្នុងខណៈដែលពួកព្រាហ្មណ៍កំពុងតែចែចូវស្តី ដណ្តឹងដោយលើកយកគម្ពីរព្រះវេទ និង ក្បួនធម្មសាស្ត្ររបស់ព្រះបាទមនុមកស្វាធ្យាយនឹង នាងគ្រហបតានីជាម្តាយនោះឯង លីលាវតីក៏អែបស្តាប់នៅក្នុងបន្ទប់បន្ទាប់ជាប់គ្នាដោយចិត្ត វិលវល់ ប៉ុន្តែក៏ធូរទ្រូងព្រោះម្តាយរបស់នាងមិនបានទទួលសម្តី យល់ព្រមនឹងព្រាហ្មណ៍ទាំង នោះទេ ប៉ុន្តែក៏មិនបដិសេធដែរ និយាយត្រឹមតែថា ចាំប្រឹក្សាសួរយោបល់សាច់ញាតិ និង កូនស្រី សិន នៅទីបំផុត ពួកព្រាហ្មណ៍ជាមេអណ្តើកក៏ត្រឡប់ទៅវិញ ។ "លីលាវតី ! ម៉ាក់ចង់ឲ្យកូនមានប្តីជាលក្ខជាឋាន"នាងព្រាហ្មណីនិយាយនឹងកូនស្រីក្នុងល្ងាចថ្ងៃ នោះ "ដរាបណាកូនមិនទាន់មានប្តី ម៉ាក់ដេកបិទភ្នែកមិនជិតទេ ព្រោះពេលនេះយើងរស់នៅជា មួយគ្នាដោយគ្មានទីពឹងដូចជាសំប៉ានគ្មានសំពៅអណ្តែតនៅកណ្តាលមហាសាគរដូច្នោះ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់យើងមានច្រើន ប៉ុន្តែខ្វះអ្នកចាត់ការថែរក្សា មួយថ្ងៃៗមានតែរង្គោះរលុះ រលាយទៅ ម៉ាក់ក៏ចាស់ណាស់ហើយ មិនដឹងជាពេលណាផុតរលត់ពីលោកនេះទេ មុននឹង ម៉ាក់ស្លាប់ ម៉ាក់ចង់ឲ្យកូនមានគ្រួសារសិន កូនថាយ៉ាងម៉េចដែរ"និយាយហើយក៏អង្គុយចាំស្តាប់ ចម្លើយកូនស្រីដោយតាំងចិត្ត "កូនក៏ចង់តបស្នងបំណងល្អរបស់ម៉ាក់ដែរ"លីលាវតីឆ្លើយតប ធ្វើឲ្យម្តាយញញឹមចេញមកបាន "ប៉ុន្តែប្រុសដែលនឹងមកជាកូនប្រសារបស់ម៉ាក់នោះ មិនដឹងជាមនុស្សល្អឬអាក្រក់យ៉ាងណាទេ បើយើងបានមនុស្សមិនល្អមកក៏ស្មើនឹងយកមកបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិរបស់យើងទទេៗ" "អើ ! រឿងហ្នឹងកូនមិនបាច់ព្រួយទេ ម៉ាក់បានសួរគេដោយហ្មត់ចត់ហើយ គេជាមនុស្សល្អពិត មែន បើនិយាយដល់វង្សត្រកូល គេជាព្រាហ្មណ៍មហាសាល បើនិយាយដល់តម្រិះវិជ្ជា គេទើប នឹងបញ្ចប់ការសិក្សាមកពីសាលាទិសាបាមោក(មហាវិទ្យាល័យ)តក្កសិលា" លីលាវតីអង្គុយឈ្ងោកមុខដោយចិត្តគិតរំពឹងនៅខណៈដែលម្តាយរបស់នាងកំពុងតែផ្តោតសម្លឹង មើលកិរិយាអាការរបស់កូនស្រីយ៉ាងផ្ចិតផ្ចង់ "ប៉ុន្តែម៉ាក់គ្រាន់តែបានឮពីមាត់របស់ពួកព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះប៉ុណ្ណោះ មិនទាន់បានស្គាល់ជិត ស្និទ្ធជាមួយនឹងគេពិតទេ"លីលាវតីនិយាយជំទាស់ធ្វើឲ្យម្តាយសម្ងំស្តាប់ដែរ ហើយម្តាយក៏និយាយ ឡើងថា "ណ្ហើយចុះ ! ទោះបីជានៅមិនទាន់បានស្គាល់គេច្បាស់ពិតមែន ប៉ុន្តែបើពិចារណាមើលឋានៈ ពូជពង្សរបស់គេទៅក៏ល្មមនឹងជឿជាក់បានថាគេជាមនុស្សល្អ ម្យ៉ាងទៀត ពួកព្រាហ្មណ៍ដែល មកស្តីដណ្តឹងនោះសុទ្ធសឹងតែជាចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យមានមនុស្សគោរពរាប់អានទូទាំងនគរ មុខជា មិនកុហកម៉ាក់ទេ" នាងព្រាហ្មណីជាម្តាយបានពន្យុល់ហេតុផលបញ្ចុះបញ្ចូលកូនស្រីឲ្យសុខចិត្តសុខកាយនឹងចូល កាន់ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ ប៉ុន្តែក៏មិនបានសម្រេច លីលាវតីនៅតែអះអាងដោយពាក្យសម្តីត្រឹម មួយម៉ាត់ថា "ចាំមើលសិន" ម្តាយរបស់នាងចូលដំណេកដោយកិរិយាអាការមួម៉ៅក្តៅចិត្តបន្តិច បន្តួច លុះថ្ងៃព្រឹកឡើង នាងព្រាហ្មណីបានបញ្ចុះបញ្ចូលកុលធីតាកំពូលដួងចិត្តរបស់ខ្លួនម្តងទៀត "គិតឲ្យស្រួលណៈ លីលាវតី ! ម៉ាក់ស្រឡាញ់កូន និង អាណិតកូន ទើបសួរសេចក្តីស្ម័គ្រចិត្ត ការពិត ម៉ាក់បង្គាប់កូនក៏បាន ប៉ុន្តែម៉ាក់មិនធ្វើទេព្រោះស្រឡាញ់កូន កូនគួរតែយល់ចិត្តម៉ាក់ខ្លះ ពេលនេះឯងជាពេលដែលកូនត្រូវតបស្នងសងគុណម្តាយ ចូររៀបការចុះ ណៈកូនមាសម្តាយ ! "លីលាវតីនៅតែអះអាងប្រយោគដើមថា "ឲ្យចំាមើលសិន"ម្តាយនិយាយទាំងមួម៉ៅថា "មេកូនក្បាលរឹង ! ហងមិនស្តាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ម៉ែឪ អញដឹងថាហេតុអីបានជាហងមិន ព្រមរៀបការ ហងនៅស្រឡាញ់រេវត្តៈភិក្ខុមែនទេ? ហងចង់ពន្យាពេលទាល់តែលោកនឹងសឹក អីចឹងឬ?" សម្តីរបស់ម្តាយបានចុចចំចំណុចខ្សោយរបស់លីលាវតីម៉ាំង នាងមិនអាចរម្ងាប់សតិអារម្មណ៍ ដែលផុសឡើងក្នុងចិត្តបានទេ ទើបក្រោកឡើងដើរគេចចេញពីមុខម្តាយនាង ដើរទៅឈរនៅឯ បង្អួចសម្លឹងមើលចេញខាងមុខដោយឥតគោលដៅ បេះដូងរបស់ស្រីក្រមុំពេលនោះធ្ងន់កណ្តក់ ហាក់បីដូចជាមានផ្ទាំងថ្មដាមកគ្របសង្កត់ដើមទ្រូងដូច្នោះ វាជាឱកាសដែលនាងកំពុងតែ ប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជីវិតដ៏ស្មុគស្មាញបំផុត នាងព្រាហ្មណីអង្គុយសម្លឹងមើលកូនក្រមុំដោយ ចិត្តធ្ងន់កណ្តក់បន្តិចដែរ នាងច្រត់ដៃក្រោកឡើងទ្រើបៗហើយដើរទៅសសោះអន្ទងលួងចិត្ត កូនស្រីម្តងទៀត ម្តាយនិយាយដោយសម្លេងញ័រគួរឲ្យអាណិតថា "កូនសម្លាញ់ ! កូនមិនស្រឡាញ់ម្តាយទេឬអី?" "ពុទ្ធោ ! អ្នកម៉ាក់មិនគួរនិយាយដូច្នោះទេ បើកូនមិនស្រឡាញ់ម៉ាក់ ឲ្យកូនស្រឡាញ់អ្នកណា ប៉ុន្តែប្រការដែលកូនមិនព្រមទទួលសម្តី ក៏ព្រោះតែកំពុងគិតកាត់ចិត្តមិនទាន់បាន ម៉ាក់ក៏ដឹង ហើយថាកូនស្រឡាញ់លោកបងរេវត្តៈ កូនមានបេះដូងតែមួយប៉ុណ្ណោះ មិនអាចនឹងទទួល ស្រឡាញ់អ្នកណាទៀតបានទេ"លីលាវតីនិយាយហើយក៏ដកដង្ហើមធំយ៉ាងតឹងទ្រូង "រឿងនេះម៉ាក់ក៏យល់ចិត្តកូនដែរ"នាងគ្រហបតានីពោល "ប៉ុន្តែជឿម៉ាក់ចុះ សេចក្តីស្រឡាញ់ ដែលកូនមានចំពោះលោករេវត្តៈនោះ គ្មានថ្ងៃណានឹងសម្រេចបានទេ ម៉ាក់ជឿជាក់ថាលោក នឹងមិនសឹកទេ លោកគ្រាន់តែឆឲ្យកូនរងចាំប៉ុណ្ណោះឯង ពេលនេះម៉ាក់បានដឹងថាលោកបាន គេចចេញពីវត្តជេតវ័នទៅហើយ មិនដឹងថានិមន្តទៅទីកន្លែងណាទេ ហេតុដូច្នេះ កូនកុំទៅ សង្ឃឹមអ្វីពីលោកឡើយ បើលោកស្រឡាញ់កូនពិតមែន លោកមុខជាសឹកមករកកូនហើយ បណ្តោយឲ្យលោកទៅតាមផ្លូវរបស់លោកចុះ កុំអាល័យតែនឹករលឹកដល់លោកនាំឲ្យខាត ពេលឡើយ កុំភ្លេចថាតម្លៃថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សស្រីស្ថិតនៅនឹងសម្រស់ក្នុងភាវៈជាស្រីក្រមុំ លុះចាស់ហើយ តម្លៃថ្លៃថ្នូរនោះក៏អាប់អន់ទន់ទាប កូននឹងក្លាយជាក្រុមុំសៅកែគ្មានអ្នកណាគេ មើលទេ កាលបើម៉ាក់ផុតរលត់ទៅក៏នៅសល់កូនម្នាក់ឯង លុះកូនស្លាប់ទៅម្នាក់ទៀត វង្សត្រកូលរបស់យើងនឹងផុតពូជសោះសូន្យ រៀបការចុះណៈកូនសម្លាញ់ម្តាយ ! " លីលាវតីនិយាយទាំងអន់ចិត្តថា "អ្នកម៉ាក់ពេញជាមិនអាណិតកូនសោះ អ្នកម៉ាក់បង្គាប់ឲ្យកូន រៀបការជាមួយនឹងប្រុសដែលកូនមិនស្រឡាញ់ វាជាការធ្វើបាបចិត្តកូនយ៉ាងខ្លាំង កូននឹងគ្មាន សេចក្តីសុខឡើយ ជីវិតរបស់កូនទំនងជាមិនយឺនយូរដោយពិត" "ហៃកូនសម្លាញ់ ! ស្រីក្រមុំម្នាក់ៗមុនពេលរៀបការតែងតែគិតដូចយ៉ាងកូនអញ្ចឹង"ម្តាយនិយាយ "ពីព្រោះមិនទាន់ស្គាល់ជិតដិតជាមួយនឹងប្តីអនាគតរបស់ខ្លួន នៅមិនទាន់ស្រឡាញ់គ្នា ប៉ុន្តែគ្រាន់ តែរៀបការហើយ បានរួមរស់ជីវិតជាមួយគ្នាហើយកើតមានសេចក្តីយល់ចិត្តថ្លើមគ្នា សេចក្តីស្រឡាញ់យ៉ាងល្អូកល្អឹនក៏កើតឡើងដោយស្វ័យប្រវត្តិ ជឿម៉ាក់ចុះ" នាងក្រមុំជំទាស់ថា "ប៉ុន្តែគេនោះមិនធ្លាប់ស្រឡាញ់អ្នកណាពីមុន ឯកូនវិញមានសេចក្តីស្រឡាញ់មុនរួចទៅហើយ" "ណ្ហើយចុះ ទោះមានហើយក៏ដោយ ក៏ចូរបំភ្លេចវាចោលទៅ ជាប្រភេទស្នេហាអណ្តែតអណ្តូង គ្មានទិសដៅដូចយ៉ាងស្នេហារបស់កូន និង រេវត្តៈជាតួយ៉ាង កាន់តែបំភ្លេចបានលឿនកាន់តែល្អ" "ប៉ុន្តែសម្រាប់ស្នេហារបស់កូនគ្មានអំណាចអ្វីនឹងមកធ្វើឲ្យកូនភ្លេចបានទេ"លីលាវតីនិយាយ យ៉ាងស្វាហាប់ ម្តាយសើចហាស ! ពីព្រោះមើលឃើញភាពមិនដឹងរាក់ជ្រៅរបស់កុលធីតាខ្លួន ហើយនិយាយថា "កូនជឿជាក់លើខ្លួនឯងពេកហើយ ព្រោះកូននៅស្ទើរភ្លើងចំពោះជីវិតលើលោកនេះច្រើន ណាស់ ម៉ាក់កើតមកមុនបានជួបប្រទះបទពិសោធជីវិតច្រើនជាងកូន ម៉ាក់មុននឹងរៀបការ ជាមួយនឹងប៉ាឯង ក៏ធ្លាប់មានសេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះប្រុសម្នាក់ដែរ ប៉ុន្តែលុះបានរៀបការ ជាមួយនឹងប៉ាឯងហើយ មិនយូរប៉ុន្មាន ម៉ាក់ក៏ភ្លេចបុរសនោះឈឹង ចូររៀបការជាមួយនឹង សុវឌ្ឍនកុមារចុះ ហើយកូននឹងឃើញថាសម្តីរបស់ម៉ាក់ពិតឬមិនពិតអម្បាលណា" ការសន្ទនារវាងម្តាយ និង កូនហាក់ដូចជាប្រព្រឹត្តទៅបានល្អ ម្តាយគិតថាធីតារបស់ខ្លួនចាប់ផ្តើម ចិត្តទន់ហើយ នឹកញញឹមក្នុងចិត្តថា លីលាវតីមុខជាយល់ព្រមរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារ មិនខាន ប៉ុន្តែស្ថានការណ៍ត្រឡប់ជាតឹងតែងខ្លាំងឡើងដោយលីលាវតីអះអាងថា "កូនមិនព្រមរៀបការជាមួយនឹងគាត់នោះជាដាច់ខាត" ម្តាយនិយាយគំហកថា "ម៉ាក់នឹងបង្គាប់ឲ្យកូនរៀបការ " "បើម៉ាក់បង្គាប់ កូននឹងសម្លាប់ខ្លួន"លីលាវតីនិយាយយ៉ាងក្លាហាន ធ្វើឲ្យម្តាយភ័ន្តភាំងព្រោះមិន នឹកស្មានថានឹងបានឮសម្តីបែបនោះពីកុលធីតារបស់ខ្លួន នាងសម្លឹងមើលកូនក្រមុំរបស់ខ្លួន ដោយចិត្តក្តៅឆេវ មួយសន្ទុះធំកន្លងទៅ ទើបព្យាយាមយកទឹកត្រជាក់មកស្រឡាបទៀត "មានន័យថា កូនមិនព្រមរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារអញ្ចឹងឬ? ចុះកូននឹងរៀបការជាមួយ នឹងអ្នកណា? ប្រាប់ម៉ាក់មកមើល៍ បើកូនឃើញប្រុសដែលគួរគាប់ដល់ត្រកូល និង ទ្រព្យសម្បត្តិ របស់យើង ចូរប្រាប់ម៉ាក់មកចុះ ម៉ាក់ត្រេកអរនឹងរៀបចំឲ្យ" "កូនបានប្រាប់ជាច្រើនដងហើយថា នឹងរៀបការជាមួយនឹងលោកបងរេវត្តៈតែមួយប៉ុណ្ណោះ" "ប៉ុន្តែលោករេវត្តៈបានភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងសាវត្ថីទៅហើយ លោកនឹងមិនត្រឡប់មករកកូន ទៀតទេ" លីលាវតីឆ្លើយយ៉ាងស្វិតស្វាញថា "កូនត្រេកអរនឹងរងចាំលោក" "ប៉ុន្តែបើលោកមិនសឹកវិញ កូននឹងធ្វើយ៉ាងម៉េច"ម្តាយសួរដោយចំអក "បើលោកមិនសឹក កូនសុខចិត្តនៅព្រៅអស់មួយជីវិត" បានសេចក្តីថា កិច្ចចរចារវាងម្តាយ និង កូនត្រូវទទួលបរាជ័យម្តងទៀត ត្បិតថាលីលាវតីមិនព្រម ផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបទនោះទេ នាងព្រាហ្មណីសុញគំនិតគិតមិនឃើញថានឹងធ្វើដូចម្តេចបានទើប អាចបង្វិលគំនិតដែលនាងយល់ថាជាគំនិតឆ្កួតឡប់របស់លីលាវតីបាន នាងនឹកខ្វល់អំពល់ចិត្ត ជាខ្លាំង ប៉ុន្តែលីលាវតីក៏ព្រួយរងួយចិត្តមិនតិចជាងម្តាយរបស់នាងដែរ លីលាវតីក្លាយជា មនុស្សបាត់មាត់បាត់កស្រងូតស្ងៀមស្ងាត់ នាងសម្រេចចិត្តមិនបានថា នឹងជ្រើសយកផ្លូវមួយ ណាល្អ បេះដូងរបស់នាងជារបស់ភិក្ខុពនេចររេវត្តៈទាំងស្រុងទៅហើយ ក្នុងជីវិតនេះ នាងមិន អាចស្រឡាញ់អ្នកណាផ្សេងទៀតបានទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ព្រះគុណរបស់អ្នកម្តាយវិញ នាងនឹង ធ្វើដូចម្តេច ឬថានឹងធ្វើសោះអង្គើយមិនអើពើដូចឥឡូវនេះឬយ៉ាងណា លីលាវតីនឹកសញ្ជឹងខ្លាំង ណាស់ ចំពោះរឿងនេះ រវាងព្រះគុណរបស់ម្តាយបង្កើត និង សេ្នហារបស់ខ្លួន នាងនឹងជ្រើស យកផ្លូវណា នាងព្រាហ្មណីជាម្តាយត្រូវធ្វើការធ្ងន់ម្តងទៀត ព្រោះមិនយូរប៉ុន្មាន ព្រាហ្មណ៍ទាំង ៨ នាក់ដែលជាទូតនាំសាររបស់សុវឌ្ឍនកុមារក៏នឹងមកចែចូវម្តងទៀត ពួកគេជម្រុញសង្ខុញ យកចម្លើយឲ្យបាន ប៉ុន្តែនាងព្រាហ្មណីមិនអាចចរចាសុំពន្យារពេលទៀតបានទេ ផលអកុសល បានធ្លាក់ទៅលើសុវឌ្ឍនកុមារដែលត្រូវភ្លើងស្នេហាឆេះរោលរាលទាល់តែដេកពុំបានសម្រាន្ត មិនលក់ បេះដូងរបស់គេស្រែកដង្ហោយហៅលីលាវតីគ្រប់ពេលវេលា នាងព្រាហ្មណីមិនបាន ប្រាប់ហេតុផលនៃការសុំពន្យារពេលឲ្យព្រាហ្មណ៍ទាំង ៨ នាក់ដឹងទេ នាងបានដោះសាខ្លួនថា នៅមិនទាន់ស្គាល់ចិត្ត និង ឧបនិស្ស័យរបស់សុវឌ្ឍនកុមារនៅឡើយ នេះឯងជាហេតុឲ្យ ព្រាហ្មណ៍ទាំង ៨ នាក់អន្ទោកអន្ទោលប្រុសកម្លោះឲ្យឆ្លៀតឱកាសទៅធ្វើសនិទ្ធភាពជាមួយនឹង នាងព្រាហ្មណី និង លីលាវតី តាមការពិត មិនបាច់អន្ទោកអន្ទោលអ្វីទេ ពីព្រោះប្រុសកម្លោះចង់ ទៅណាស់ហើយ ហេតុនោះ ក្នុងថ្ងៃជាពេលាល្អនាថ្ងៃមួយ សុវឌ្ឍនកុមារលុះងូតទឹកតែងខ្លួន យ៉ាងសង្ហាហើយទើបឡើងជិះអស្សរថទៅកាន់គេហដ្ឋានរបស់លោកគ្រហបតី ។

យុវកម្លោះប្រកាសសង្គ្រាមស្នេហ៍

ដោយកិច្ចសហការពីនាងព្រហ្មណីជាម្តាយ សុវឌ្ឍនកុមារបានជួបនឹងលីលាវតីក្រោមម្លប់ដើម អសោកប្របមាត់ស្រះក្នុងសួនច្បារខាងក្រោយគហដ្ឋាន ចាប់តាំងពីពេលដែលរេវត្តៈភិក្ខុភៀស ខ្លួនចេញពីក្រុងសាវត្ថី និង ម្តាយបង្គាប់ឲ្យរៀបការនឹងសុវឌ្ឍនកុមារ លីលាវតីស្រីកម្សត់ក៏កើត ទុក្ខអង្គុកអង្គុល នាងមិនចង់នឹងរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារឬបុរសណាក្នុងលោកនេះទេ ព្រោះ នាងនៅមានភក្តីភាពចំពោះរេវត្តៈភិក្ខុ ដើម្បីបន្ធូរបន្ថយទុក្ខសោកដល់ខ្លួនឯង នាងច្រើនតែ វេះចេញ ពីភាពច្របូកច្របល់ក្នុងគេហដ្ឋានទៅអង្គុយលេងលើមាត់ស្រះក្នុងសួនច្បារខាង ក្រោយផ្ទះ នាងប្រាប់ថាត្រង់កន្លែងនោះវាធ្វើឲ្យស្បើយពីអារម្មណ៍ស្មុគស្មាញ ផ្កាឈូកដែលរីក សំពោងព្រោងព្រាតនៅក្នុងស្រះ ផ្ទាំងថ្មដ៏ត្រជាក់ត្រជំក្រោមស្រមោលដើមអសោកជួយឲ្យ នាងស្រាកស្រាន្តចិត្តបានខ្លះ ប៉ុន្តែដោយទឹកចិត្តពិត លីលាវតីទៅកន្លែងនោះដើម្បីស្រូបយក បរិយាកាសដ៏កក់ក្តៅនៃអតីតកាលកាលពី ១០ ឆ្នាំកន្លងមក ធ្លាប់ជាលំនៅរបស់រេវត្តៈប្រុស កម្លោះកំពូលដួងចិត្តរបស់នាង ជាកន្លែងដែលនាងបានជួបនឹងគេជាគ្រាដំបូង លីលាវតីអង្គុយ ត្រង់កន្លែងនោះយ៉ាងស្រគត់ស្រគំ សម្លឹងមើលហ្វូងមច្ឆជាតិកំពុងហែបហែលទៅមកក្នុងទឹកថ្លា និង ហ្វូងភមរជាតិដែលហើរឆ្វាត់ឆ្វែលចូលត្រឹបកេសរផ្កាឈូកទាំងបណ្តែតចិត្តឲ្យអណ្តែត លឿនលយទៅដោយឥតទិសដៅ... សុវឌ្ឍនកុមារកម្លោះវក់ស្នេហ៍ទ្រោមខ្លួនចុះអង្គុយក្បែរលីលាវតី ទាំងឆ្មៀងភ្នែកមើលទៅ លីលាវតីហើយនិយាយសុំសេចក្តីយល់ចិត្តពីនាងដោយសម្លេងតិចៗបែបអង្វរកថា "ហៃលីលាវតី ! ខ្ញុំសូមនិយាយនឹងនាងដោយស្មោះអស់ពីដួងចិត្ត ខ្ញុំបានត្រាច់ចរទៅសិក្សា សិល្បវិជ្ជាក្នុងកន្លែងជាច្រើន បានពើបពះប្រទះស្រ្តីភេទមកជាច្រើន ប៉ុន្តែគ្មានស្ត្រីណាអាចយក ឈ្នះចិត្តរបស់ខ្ញុំបានដូចនាងទេ គ្រាន់តែខ្ញុំបានជួបនាងជាបឋមទស្សន៍ឯទ្វារទេវាល័យ ក្នុងថ្ងៃនោះ ខ្ញុំបានបាក់ចិត្តស្រឡាញ់នាងយ៉ាងងប់ងល់ភ្លាម ចាប់តាំងពីថ្ងៃនោះមក ដេកមិន បានខានចំណីព្រោះអីគិតដល់នាង ខ្ញុំត្រេកអរជាអតិបរមាដែលបានមកជួបនាងក្នុងថ្ងៃនេះ" កាលបានឃើញលីលាវតីនៅតែអង្គុយធ្មឹងសម្លឹងមើលផ្កាឈូក គេក៏រ៉ាយរ៉ាប់ប្រាប់ស្នេហាតទៅ ទៀតថា "ខ្ញុំគិតថាព្រះអាទិទេពលើសុរាល័យមុខជាសាងខ្ញុំមកដើម្បីធ្វើជាទាសករស្នេហារបស់នាង ជាពិសេសក្នុងជាតិនេះ ខ្ញុំទំនងជារស់នៅដោយគ្មាននាងមិនបានទេ យល់ចិត្តខ្ញុំខ្លះទេ លីលាវតី ! " "ខ្ញុំចង់នឹងយល់ចិត្តនាយដែរ"ស្រីក្រមុំនិយាយយ៉ាងវ្ហោះវ្ហើយ ភ្នែកនៅសម្លឹងមើលទៅឯផ្កាឈូក ខាងមុខ "ប៉ុន្តែយើងទើបនឹងស្គាល់គ្នាថ្មីៗ សូមឲ្យយើងសេពគប់គ្នាឲ្យយូរជាងនេះបន្តិចទៀត ជួនកាល ខ្ញុំអាចនឹងយល់ចិត្តនាយបាន" ពាក្យសម្តីចុងក្រោយរបស់លីលាវតី ធ្វើឲ្យយុវកម្លោះញញឹមបានបន្តិច ហើយគេក៏និយាយថា "ទម្រាំនឹងនាងយល់ចិត្តខ្ញុំ ខ្ញុំទំនងជាស្លាប់ចោលមុនព្រោះអំណាចនៃសេ្នហាមិនខាន នៅមាន អ្វីខ្វះទៀតឬដែលខ្ញុំត្រូវធ្វើដើម្បីផ្គាប់ចិត្តនាង សូមប្រាប់ខ្ញុំមកចុះ ខ្ញុំជាទាសករស្នេហារបស់នាង ហើយទាំងកាយ និង ចិត្ត" "នាយមិនបាច់ធ្វើអ្វីទាំងអស់ ក្រៅតែពីរងចាំពេលវេលាជាគ្រឿងអារកាត់" "ហៃលីលាវតី ! ក្នុងពិភពផែនដីនេះ មានមនុស្សនិករជាច្រើន ដែលមាត់ និង ចិត្តមិនត្រូវគ្នា ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនមែនជាមនុស្សប្រភេទនោះទេ ខ្ញុំសូមធានាដោយកិត្តិយសគ្រួសារ និង សិប្បាចារ្យ ទិសាបាមោក្ខនៃក្រុងតក្កសិលា លំពាំងខ្លួនខ្ញុំនៅមិនគ្រប់គ្រាន់ទៀតឬ?"

"ខ្ញុំចង់នឹងជឿសម្តីនាយដែរ ប៉ុន្តែចាស់បូរាណពោលថា ៖ ១.សម្តីរបស់គូវិវាទក្នុងរឿងក្តី
២.សម្តីរបស់ទូតអ្នកមកចរចាកិច្ចការនយោបាយ
៣.សម្តីរបស់ឈ្មួញអ្នកលក់ទំនិញ
៤.សម្តីរបស់ប្រុសកម្លោះដែលកំពុងតែស្រឡាញ់ស្រីក្រមុំ
ទាំង ៤ យ៉ាងនេះកុំអាលជឿឲ្យុច្រើនពេក"

ប្រុសកម្លោះអង្គុយស្ងៀមធ្មឹងសម្លឹងមើលលីលាវតីដោយចម្លែកចិត្តចំពោះសម្តីថ្វីមាត់ដ៏មានគតិ ធម៌របស់នាង លីលាវតីមិនត្រឹមតែស្អាតដោយរូបរាងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងឆ្លៀវឆ្លាត និង មានចំណេះវិជ្ជាជ្រៅជ្រះទៀតផង "ណ្ហើយចុះ ! បើប្រការនេះនឹងធ្វើឲ្យនាងពេញចិត្តបាន ខ្ញុំត្រេកអរនឹងរងចាំ"ប្រុសកម្លោះនិយាយយ៉ាងទន់ភ្លន់ហើយក៏ក្រោកឈរឡើង "ខ្ញុំសូមលានាងទៅសិនហើយ ថ្ងៃក្រោយសឹម ជួបគ្នាទៀត" លីលាវតីធូរស្បើយចិត្តដែលសុវឌ្ឍនកុមារត្រឡប់ទៅវិញ ព្រោះនាងនឹងបានស្វែង រកសេចក្តីសុខពីការគិតដល់រឿងចាស់តទៅទៀតដោយគ្មានអ្នកណាឆាឆៅ ជំនោរខ្យល់ត្រជាក់បក់ផាត់មកមួយវ៉ឺត ធ្វើឲ្យត្របកផ្កាឈូកដែលនៅខាងមុខរួងរុះ ជ្រុះចុះព្រាតអណ្តែតលើផ្ទៃទឹកពព្រាយ អព្ភូតហេតុធម្មជាតិនេះធ្វើឲ្យលីលាវតីនឹក ភ្នកមកដល់ជីវិតខ្លួនឯង ពេលវេលាកន្លងទៅ ជីវិតរបស់នាងក៏កន្លងទៅដែរ រូបរាង ដែលកំពុងតែស្រស់ស្អាតក៏រុះរោយទៅរាល់ថ្ងៃ មិនយូរប៉ុន្មាន ក៏ដល់នូវកិរិយាបែក ធ្លាយទៅ គឺ ផុតរលត់ទៅបីដូចជាត្របកផ្កាឈូកដែលរួងរុះជ្រុះកាន់ផ្ទៃទឹកដូច្នោះ សូមដូចពាក្យបូរាណពោលថា យុវតីស្រីឆើតស្រស់សម្រស់ស្អាត ដូចរុក្ខជាតិលាតលូតលាស់ស្រស់គួរគាប់ លុះចាស់ឡើងស្បែកជ្រីវជ្រួញរួញស្រពាប់ លែងគួរគាប់នឹងគយគន់ទស្សនា ។ រីបុប្ផាផ្ការីកស្រស់អស់ទាំងព្រៃ យុវវ័យថ្លៃវិសេសគួរស្នេហា ដល់រូបរោយបាក់សម្រស់អស់កាលណា ប្រុសស្នេហាថ្លែងវាចាថាធុញទ្រាន់ ។ លុះគិតដល់សច្ចធម៌នេះហើយ ស្រីក្រមុំនឹកស្រយុតចិត្ត និង នឿយណាយក្នុងជីវិត នាងត្រឡប់ទៅគេហដ្ឋានវិញដោយចិត្តក្រៀមក្រំ សុវឌ្ឍនកុមារតែងមករកលីលាវតីរាល់ថ្ងៃ មួយអន្លើដោយកាដូដ៏មានតម្លៃផ្សេងៗ ប៉ុន្តែគេក៏ស្ពាយយកកំហកបំណងត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញរាល់ថ្ងៃដែរ លីលាវតីគ្មានផ្តល់ ក្តីសង្ឃឹមអ្វីដល់គេទេ ក្រៅតែពីពាក្យថា "ចាំមើលសិន" ចំណែកខាងម្តាយចំាំឃ្លាំ មើលលទ្ធផលទំនាក់ទំនងរវាងកូនស្រី និង ប្រុសកម្លោះ កាលបើមិនឃើញមាន លទ្ធផលអ្វីកើតឡើង ក៏នឹកខ្វល់ចិត្តជាខ្លាំង នាងតុះតុញគំនិតមិនអាចនឹងរក វិធីសាស្រ្តណាមកនិយាយអន្ទងលួងលោមកូនស្រីឲ្យយល់ព្រមតាមបានទេ នាងគិតថា ហេតុផលតែមួយគត់ដែលរារាំងនាងមិនឲ្យទទួលបានផលសម្រេច គឺ រេវត្តៈភិក្ខុ ប៉ុន្តែនាងព្រាហ្មណីក៏បិទបាំងទុកមិនបានប្រាប់ឲ្យសុវឌ្ឍនកុមារដឹងទេ ព្រោះខ្លាចក្រែងជាការអាប់ឱន ពីព្រោះរេវត្តៈភិក្ខុជាចណ្ឌាល និង ជាអតីតមហារចោរ ។ "ហៃលីលាវតី ! នាងឲ្យខ្ញុំរងចាំដល់ពេលណា"សុវឌ្ឍនកុមារនិយាយយ៉ាងក្រៀមក្រំ ចិត្តនៅរសៀលថ្ងៃមួយ "ខ្ញុំរងចាំនាងមកយូរគួរសមហើយ ប៉ុន្តែនាងនៅមិនទាន់ សម្តែងអាកប្បកិរិយាថាយល់ចិត្តខ្ញុំនៅឡើយ នាងប្រហែលជាមានអ្នកដទៃនៅក្នុង បេះដូងហើយទេដឹង បានតែត្រឹមធ្វើបាបបេះដូងខ្ញុំលេង"លីលាវតីវិះនឹងភ្លាត់មាត់ថា នាងស្រឡាញ់ភិក្ខុពនេចររួចហើយ ប៉ុន្តែក៏ទប់ចិត្តបាន ទើបឆ្លើយថា "ប៉ុន្តែនាយគួរតែយល់ចិត្តខ្ញុំខ្លះដែរ រឿងរបស់យើងជារឿងធំ មិនអាចយល់ស្របគ្នា ដោយរហ័សរហួនបានទេ ព្រោះបើភ្លាំងភ្លាត់ទៅ ក៏មិនអាចនឹងកែកុនបានឡើយ នឹងត្រូវទ្រោមចិត្តរហូតមួយជីវិត សូមអត់ធ្មត់សង្កត់ចិត្តបន្តិចចុះ" យុវកម្លោះពីក្រុងតក្កសិលាដកដង្ហើមធំហ៊ឺ ហើយក៏និយាយដោយសម្លេងខ្លាំងរ និង រនាំងថា "ក៏ព្រោះតែអត់ធន់នេះឯង ជីវិតរបស់ខ្ញុំទើបយឺតយូរបានរហូតមកដល់ ឥឡូវនេះ បើខ្វះអំណត់អត់ធ្មត់ទេ ខ្ញុំមុខជាស្លាប់ទៅយូរហើយ នាងមិនចាត់ទុក ខ្ញុំជារឿងសំខាន់ នាងលេងល្បែងទុក្ខព្រួយរបស់ខ្ញុំ ក្លែងធ្វើបាបចិត្តខ្ញុំលេងស្រួលៗ ប៉ុណ្ណោះ"និយាយហើយប្រុសកម្លោះក៏ក្រោកឡើងដើរទៅមកក្រោមម្លប់ដ៏ត្រឈឹងត្រឈៃនៃដើមអសោកយ៉ាងក្រវល់ក្រវាយចិត្ត ។ សុវឌ្ឍនកុមារឡើងទៅលើប្រាសាទដើម្បីជួបនាងគ្រហបតានីជាម្តាយរបស់លីលាវតីហើយរាយការណ៍ លទ្ធផលឲ្យនាងបានដឹងដូចដែលធ្លាប់ធ្វើមក ព្រោះនាងចូលខាងប្រុសកម្លោះយ៉ាងស៊ប់ ជាអ្នកចាំឲ្យពាក្យ ណែនាំផ្សេងៗ តាំងចិត្តស្តាប់លទ្ធផលជានិច្ច សម្រាប់គ្រានេះ នាងនឹកចម្លែកចិត្តណាស់ដែលសុវឌ្ឍនកុមារ មករកនាងដោយទឹកមុខស្រងូតស្រងាត់ខុសប្រក្រត្រី

"បពិត្រអ្នកម៉ាក់ ! សូមប្រាប់ខ្ញុំមកមើលថាតើរេវត្តៈហ្នឹងជាអ្នកណា?" គេសួរភ្លាម ធ្វើឲ្យនាងព្រាហ្មណីភាំង ស្រឡាំងកាំង ហាមាត់ចង្គ្រង់ដោយស្លន់ចិត្តព្រោះនាងមិនធ្លាប់គិតថាសុវឌ្ឍនកុមារដឹងរឿងអាថ៌កំបាំងដែល នាងព្យាយាមបិទបាំងនោះទេ "មេកូនទុយ៌ស ! ទៅបង្ហើបប្រាប់រឿងកំបាំងឲ្យគេស្តាប់អស់ ហើយកេរិ៍្តឈ្មោះរបស់វង្សត្រកូលបាត់បង់អសោច នៅគ្រានេះឯង" នាងគិតក្នុងចិត្តដោយកំហឹង នាងជឿជាក់ថាគ្មានអ្នកណាផ្សេងនិយាយប្រាប់ឲ្យ សុវឌ្ឍនកុមារស្តាប់ក្រៅពីលីលាវតីនោះទេ ប៉ុន្តែដើម្បីឲ្យកាន់តែច្បាស់ក្នុងចិត្តឡើង នាងទើបសួរ សុវឌ្ឍនកុមារម្តងទៀតថា "ហៃសុវឌ្ឍនៈ ! អ្នកណាជាអ្នកប្រាប់រឿងនេះដល់ឯង ចូរប្រាប់មកចុះ" "ខ្ញុំមិនប្រាប់ទេទាល់តែអ្នកម៉ាក់ប្រាប់ខ្ញុំថារេវត្តៈហ្នឹងជាអ្នកណាសិន"ប្រុសកម្លោះឆ្លើយអះអាងយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ នាងព្រាហ្មណីនៅញីញញូញ សូចិនាឲ្យឃើញថា នាងកំពុងតែក្រវល់ក្រវាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង "អ្នកម៉ាក់មិនបាច់ប្រាប់ខ្ញុំក៏បានដែរ ការពិត ខ្ញុំក៏ដឹងរឿងនេះស្ទើរទាំងអស់ហើយ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែចង់សាកចិត្ត អ្នកម៉ាក់មើលប៉ុណ្ណោះ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំដឹងហើយថាអ្នកម៉ាក់សហការជាមួយនឹងលីលាវតី ចាត់ឆាកល្ខោនបោក ប្រាស់ខ្ញុំយ៉ាងស្តែង បើខ្ញុំដឹងតាំងពីដំបូងមកថាលីលាវតីមានគូស្នេហ៍ហើយ ម្លោះខ្ញុំនឹងមិនមកបង់កម្លាំងទាក់ ទងទេ ប៉ុន្តែអ្នកម៉ាក់បិទបាំងរឿងនេះទុកមិនឲ្យខ្ញុំដឹងដើម្បីឆបោកខ្ញុំលេងសើច" "កុំអាលសិនណៈ សុវឌ្ឍនៈ ! "នាងព្រាហ្មណីនិយាយជំទាស់ដោយទ្រាំមិនបាន "ឯងកំពុងតែយល់ច្រឡំ ម៉ាក់មិនដែលមានចេតនាបែបនោះទេ ឯងមួលបង្កាច់ជ្រុលពេក ការពិត ម៉ាក់គ្មាន កំហុសអបការក្នុងរឿងនេះទេ ម៉ាក់តាំងចិត្តទុកយូរហើយថានឹងតំណាលឲ្យឯងស្តាប់ ប៉ុន្តែមិនទាន់មាន ឱកាស ព្រោះគិតថាឯងនឹងអាចយកឈ្នះចិត្តលីលាវតីបាន ប៉ុន្តែកាលបើឃើញថា លីលាវតីនៅតែគិត ស្រមើស្រមៃយ៉ាងពានត្រោកពានត្រាំងដដែលយ៉ាងនេះ ម៉ាក់នឹងតំណាលការពិតឲ្យឯងស្តាប់ ឥឡូវនេះ "នាងព្រាហ្មណីក៏ចាប់ផ្តើមតំណាលដល់សម្ពន្ធភាពរវាងលីលាវតីឲ្យប្រុសកម្លោះស្តាប់យ៉ាងល្អិតល្អន់ ប៉ុន្តែនាងព្រាហ្មណីមិនបានប្រាប់គេថារេវត្តៈជាចណ្ឌាលឬជាអតីតចោរនោះទេ នាងព្រាហ្មណីនិយាយ សរុបនៅចុងក្រោយថា "រឿងនេះដូច្នេះឯង ម៉ាក់បានព្យាយាមគ្រប់មធ្យោបាយហើយដើម្បីឲ្យលីលាវតីដោះដៃចេញពីរេវត្តៈ ប៉ុន្តែនាងនៅតែស្រឡាញ់ឈ្លក់វក់នឹងលោកអង្គនោះយ៉ាងងប់ងល់ទាល់តែម៉ាក់សុញគំនិតគិតមិនយល់ថា នឹងធ្វើយ៉ាងបានទេ" សុវឌ្ឍនកុមារទ្រឹងស្តាប់នាងព្រាហ្មណីតំណាលឲ្យស្តាប់យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ សូម្បីបើនាងព្រាហ្មណី តំណាលចប់ទៅហើយ គេក៏នៅតែអង្គុយស្តឹកដូចជាអ្នកគិតច្រើនរាប់រយជំពូក ឧបសគ្គតែមួយគត់ដែល ពាំងរាំងផ្លូវជីវិតរបស់គេ គឺ រេវត្តៈ បើគ្មានរេវត្តៈ អ្វីៗប្រាកដជានឹងបានសម្រេចយ៉ាងរលូន ។ "ណ្ហើយចុះ ! រឿងនេះអ្នកម៉ាក់មិនបាច់ខ្វល់ទេ"ប្រុសកម្លោះស្រដីឡើងនៅទីបំផុត "សូមឲ្យជាមុខនាទី របស់ខ្ញុំ ចាំតែមើលចុះថាតើខ្ញុំនឹងចាត់វិធានការជាមួយនឹងលោកអង្គនេះយ៉ាងម៉េច ខ្ញុំសូមលាសិនហើយ" និយាយហើយគេក៏ប្រញាប់វិលត្រឡប់ទៅវិញ ។ សុវឌ្ឍនកុមារបានរៀបចំផែនការអាក្រក់មួយដើម្បីកម្ចាត់រេវត្តៈភិក្ខុកម្សត់ឲ្យផុតពីផ្លូវស្នេហារបស់គេ ។

មិត្តានុសាសនី

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! នៅពេលបានដំណឹងពីនាងទាសីថា ខ្ញុំព្រះករុណាគង់នៅឯវត្តបុព្វារាម លីលាវតីក៏ អែបមកជួបខ្ញុំព្រះករុណានៅយប់នោះឯង នាងតវ៉ាចំពោះខ្ញុំព្រះករុណាជាខ្លាំងដែលភៀសខ្លួនចេញពីវត្ត ជេតវ័នដោយមិនបានប្រាប់ និង ឲ្យចម្លើយដល់នាងក្នុងកំឡុង ៣ ថ្ងៃតាមពាក្យមត់ណាត់ ប៉ុន្តែលុះខ្ញុំព្រះ ករុណាព្រមទទួលកំហុសហើយ នាងក៏ទន់ចិត្ត ការទទួលកំហុសគឺជាកូនសោរនៃសន្តិភាពដែលខ្ញុំព្រះករុណា តែងតែបដិបត្តិមកជានិច្ច មនុស្សយើងកាលបើខុសហើយព្រមទទួលថាខុសក៏គ្មានបញ្ហាវែងឆ្ងាយតទៅ ទៀតទេ មនុស្សភាគច្រើនមិនសូវព្រមទទួលកំហុសព្រោះខ្លាចខូចនូវអ្វីដែលហៅថា កិត្តិយស អញ្ចឹងទេ រឿងស្មុគស្មាញទាំងឡាយបានជាកើតឡើងមក ការដែលលីលាវតីមកជួបខ្ញុំព្រះករុណាម្តងទៀត ក្រោយពីបែកគ្នាមក យូរហើយ មើលទៅដូចជាធ្វើឲ្យនាងមានសេចក្តីសុខច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែនៅពេលសន្ទនាគ្នាដល់បញ្ហាជីវិត សេចក្តីសុខនោះក៏ថមថយចុះជាលំដាប់ទាល់តែរសាត់បាត់ទៅហើយសំណោកសោកសង្រេងក៏ចូលមក ជំនួសវិញ នាងព្យាយាមទទូចអង្វរខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងគួរឲ្យយល់ចិត្តបំផុត

"បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! តាមដែលខ្ញុំកណានិយាយមកទាំងអស់នេះ លោកបងពិតជាយល់ហើយថា លីលាវតីស្មោះភក្តីចំពោះលោកបងប៉ុនណា លីលាវតីមិនធ្លាប់ក្បត់ទុយ៌សចំពោះលោកបងទេ សូម្បីតែ ដោយការគិត ប៉ុន្តែអ្នកម៉ាក់ព្យាយាមបង្គាប់ឲ្យរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារឲ្យបាន ខ្ញុំកណាព្រួយចិត្តខ្លាំង ណាស់ បើលោកបងនៅអាណិតលីលាវតី សូមឲ្យលោកបងប្រញាប់សម្រេចព្រះទ័យជួយអនុគ្រោះលីលាវតី ឬមួយលោកបងបណ្តោយឲ្យលីលាវតីធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃអ្នកដទៃ" ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាជាមនុស្សចិត្តរឹងដូចថ្ម ប៉ុន្តែកាលបានឃើញមុខលីលាវតីហើយ បានស្តាប់សម្តីរបស់នាងហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ក្លាយទៅជាមនុស្សចិត្តទន់ ខ្ញុំព្រះករុណានឹកអាណិតលីលាវតី យ៉ាងខ្លាំងស្ទើរតែទទួលសម្តីរបស់នាងទៅហើយថានឹងលាផ្នួស ប៉ុន្តែនៅទប់ចិត្តបានមិនទាន់និយាយចេញមកតាមវាចាទេ ប៉ុន្តែតាមផ្លូវចិត្តវិញនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាទទួល យកទាំងស្រុង ខ្ញុំព្រះករុណាមិនអាចស៊ូទ្រាំមើលលីលាវតីរងទុក្ខព្រួយចំបែងចិត្តព្រោះតែការរងចាំខ្ញុំព្រះ ករុណាទៀតបានទេ កាលបើលីលាវតីត្រឡប់ទៅវិញហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ត្រៀមបរិក្ខារភ្លាម តាំងចិត្តថា ព្រឹកព្រហាមឡើង នឹងទៅក្រាបលាព្រះឧបជ្ឈាយ៍នៅឯវត្តជេតវ័ន ។ នៅរាត្រីថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាសិងគិតដូចសព្វមួយដង សេចក្តីសុខក្រោមម្លប់កាសាវពស្ត្រវិលត្រឡប់មក ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណារួញរាស្ទាក់ស្ទើរចិត្តម្តងទៀត ប៉ុន្តែសេចក្តីអាណិតលីលាវតីក៏អាចបង្រាបវាបាន ខ្ញុំព្រះករុណាកាត់ចិត្តយ៉ាងក្លាហានម្តងទៀតថានឹងសឹកទៅរស់នៅជាមួយនឹងលីលាវតី សុវឌ្ឍនកុមារមាន ចំណែកជួយជម្រុញសេចក្តីសម្រេចចិត្តនៅគ្រានេះយ៉ាងសំខាន់ បើគេមិនមកជ្រៀតជ្រែកក្នុងរឿងនេះទេ ខ្ញុំព្រះករុណាប្រហែលជាមិនអាចសម្រេចចិត្តបានទេ មនុស្សយើងនេះប្លែកណាស់ លោកដ៏មានអាយុ ! កាលបើគ្មានគូប្រជែងទេ ច្រើនតែធ្វើអ្វីលែនលនស្មោះងារ គ្រាន់តែមានគូប្រជែង ក៏ខំធ្វើយ៉ាងស្វាហាប់ ហ៊ឹកហ៊ាក់ សេចក្តីស្រឡាញ់របស់ខ្ញុំព្រះករុណាបែរជារស់រវើកឡើងវិញព្រោះយល់ថាខ្លួនមានគូប្រជែង ។

ខ្ញុំព្រះករុណាទៅវត្តជេតវ័នក្នុងពេលព្រឹកព្រហាមឡើង វត្តជេតវ័នក្នុងដើមវស្សន្តរដូវត្រជាក់ត្រជុំសុខដុម រមនា គួរឲ្យរស់នៅណាស់ ដើមឈើគ្រប់ដើមកំពុងចេញផ្កាផ្លែព្រោងព្រាត សម្លឹងមើលទៅត្រជាក់ស្រេប ភិក្ខុសង្ឃមានចំនួនច្រើនត្រៀបត្រាកុះករពីព្រោះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បានស្តេចយាងត្រឡប់មកពីក្រុង សាកេតុ ប្រថាប់នៅប្រចាំក្នុងវ័តជេតវ័ននេះហើយ មុននឹងទៅក្រាបលាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ ខ្ញុំព្រះករុណាបាន ឈាងចូលទៅលេងសុមនភិក្ខុដែលធ្លាប់ជាមិត្តនឹងគ្នាកាលនៅជាចោរ មិត្រចាស់ដែលបែកគ្នាទៅយូរ កាលបើត្រឡប់មកជួបគ្នាម្តងទៀត ក៏ជាសេចក្តីសុខម៉្យាងដែរ ខ្ញុំព្រះករុណាបានតំណាលរឿងដែលមាន ក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យមិត្រភក្តិស្តាប់យ៉ាងបើកចំហ ព្រមទាំងប្រាប់តំណាំងចិត្តថានឹងសឹកទៀតផង សម្លាញ់របស់ខ្ញុំព្រះករុណាទ្រឹងស្តាប់យ៉ាងយល់ចិត្ត ប៉ុន្តែមិនបញ្ចេញទស្សនៈណាៗទេ "សម្លាញ់អើយ ! ជីវិតក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនារបស់ខ្ញុំកូណាគង់នឹងចប់សូរេចនៅគ្រានេះឯង ចុះសម្លាញ់វិញ នៅរឹងមាំចំពោះឧត្តមគតិរបស់សាសនាល្អទេ?" "ពេលនេះ នៅរឹងមាំល្អទេ ប៉ុន្តែនៅឯភ្នែក មិនដឹងជាយ៉ាងណាទេ ប៉ុន្តែបើស្ថិតក្នុងសភាពបែបនេះរហូត ខ្ញុំកូណាគិតថាល្មមនឹងបួសឧទ្ទិសជីវិតក្នុងសាសនារបស់ព្រះបរមសាស្តាបាន" "ជាការល្អហើយ ខ្ញុំកូណាសូមអនុមាទនាផង ចុះលោកចម្រើនធម៌អ្វីជាប្រចាំឬ បានជាមានចិត្តរឹងមាំ បែបនេះ?" "តាមធម្មតា ខ្ញុំកូណាចម្រើនមរណស្សតិ គឺ ខិតខំនឹករលឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ជារឿយៗ គិតថា ជីវិតនេះ ខ្លីណាស់ ជីវិត គឺ ការធ្វើដំណើរដើរផ្លូវទៅរកសេចក្តីស្លាប់រាល់ថ្ងៃ យប់ថ្ងៃកន្លងទៅ គឺ ជំហាននីមួយៗ ដែលនាំយើងដើរទៅរកមច្ចុរាជរាល់ចង្វាក់ កាលបើស្លាប់ហើយក៏កើតទៀត លុះកើតហើយក៏ស្លាប់ទៀត យើងកើតស្លាប់ទៅយ៉ាងនេះ មិនដឹងជាប៉ុន្មានសែនជាតិទៀតទេ សភាពច្រំដែលបែបនេះចាត់ជាភាវៈគួរ ឲ្យធុញទ្រាន់សម្រាប់ព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយ លោកទើបភៀសខ្លួនចេញពីសេចក្តីស្លាប់ និង កំណើត ដែលមិនចេះចប់មិនចេះហើយនេះ កាលបើខ្ញុំកូណាគិតគន់តាមវិធីនេះ ក៏ចាប់ផ្តើមមើលឃើញថា ជីវិតជា ធម្មជាតតិចតួចណាស់ អាយុប្រមាណ ៦០-៧០ ឆ្នាំដែលយើងរស់នៅក្នុងលោកនេះ បើប្រៀបធៀបទៅ នឹងអនេកជាតិដែលយើងធ្លាប់កើតមក និង រាប់សែនជាតិតទៅមុខទៀតដែលយើងត្រូវកើត ក៏ស្មើនឹង ចម្ងាយផ្លូវតែមួយជំហានក្នុងសែនយោជន៍ប៉ុណ្ណោះ ជីវិតនេះតិចតួចខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ខ្ញុំកូណា មិនល្មមនឹងឆ្លៀតពេលចេញទៅរកសេចក្តីភ្លើតភ្លើនពីលោកីយ៍បានទេ ខ្ញុំកូណាតាំងចិត្តថានឹងរូតរះទៅឲ្យ ដល់ទិសដៅ គឺ ព្រះនិព្វាន នឹងបានបញ្ឈប់រង្វិលកើតរង្វិលស្លាប់ដ៏គួរឲ្យធុញទ្រាន់នេះ" "សម្លាញ់អើយ ! គិតអញ្ចឹងត្រឹមត្រូវហើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំកូណាឃើញថានឹងត្រូវធ្លាក់ខ្លួនជាទាសករនៃ កិលេសវដ្តៈយូរតទៅទៀតហើយ ព្រោះឃើញថាចិត្តនៅខ្វល់ខ្វក់នឹងលោកនេះខ្លាំងណាស់ ខ្ញុំកូណា ឈ្លក់វង្វេងនឹងស្ត្រីភេទ" ។

ខ្ញុំកូណាក៏ធ្លាប់ឈ្លក់វង្វែងនឹងស្ត្រីភេទដូចសម្លាញ់ដែរ ប៉ុន្តែក្រោយមក ខ្ញុំកូណាក៏សួរខ្លួនឯងថា ការដែល យើងស្រឡាញ់ស្ត្រីនោះ តើយើងស្រឡាញ់អ្វីរបស់គេ? កាលបើគិតគន់មើលដោយចិត្តតាមផ្លូវធម៌ ឃើញ ថា រូបរាងរបស់គេជាប្រការទីមួយ ព្រោះរាល់ខណៈដែលប្រទះឃើញ ស្ត្រីភេទណាឲ្យតែមានរូបរាងស្អាត ខ្ញុំកូណាក៏នឹកស្រឡាញ់ភ្លាម ប៉ុន្តែបើប្រទះឃើញស្ត្រីភេទណាមានរូបរាងអបលក្ខណ៍មិនស្អាត ខ្ញុំកូណាមិននឹកស្រឡាញ់ទេ កាលបើដឹងច្បាស់ថាខ្លួនស្រឡាញ់ចូលចិត្តរូបរាងស្អាតបែបនេះ ក៏គិតតទៅ ទៀតថា សម្រស់គឺជាអ្វី? សម្រស់ហ្នឹងនៅឯណា? បញ្ហា ២ ចំណុចនេះ ខ្ញុំកូណាពិបាកគិតរកចម្លើយ ខ្លាំងណាស់ ជាដំបូង ខ្ញុំកូណាព្យាយាមកំណត់ចំណាំលក្ខណៈកែវភ្នែកដែលខ្ញុំកូណាយល់ថាស្អាតបំផុត ហើយក៏យកទៅអធិប្បាយឲ្យមិត្រភក្តិស្តាប់ កែវភ្នែកដែលស្អាតត្រូវមានលក្ខណៈយ៉ាងនេះៗ ហើយគេ ក៏អធិប្បាយលក្ខណៈកែវភ្នែកដែលគេចូលចិត្តឲ្យខ្ញុំកូណាស្តាប់ដែរ ខ្ញុំកូណាបានលើកយកចំណែក ផ្សេងៗនៃរាងកាយទៅស្នើសុំយោបល់ពីមនុស្សជាច្រើននាក់ ប្រាកដឃើញថា ម្នាក់ៗបញ្ចេញទស្សនៈ ផ្សេងៗគ្នាតាមដែលខ្លួនចូលចិត្ត ការដែលមានគំហើញត្រូវគ្នាតិចតួចណាស់ កាលបើដូច្នេះ ខ្ញុំកូណាទើប យល់ឃើញថាសម្រស់ស្រស់ស្អាតដែលជាធម្មជាតិពិតជាក់លាក់នោះគ្មានទេ សម្រស់ស្រស់ស្អាត វាអាស្រ័យទៅលើសេចក្តីពេញចិត្តនៃមនុស្សម្នាក់ៗ អ្នកណាចូលចិត្តយ៉ាងណាក៏ថាយ៉ាងនោះស្អាតទៅ សម្រស់ស្រស់ស្អាតនៅឯណា? សំណួរនេះជាបញ្ហាសាញចាក់ស្រែះមួយទៀតដែលពិបាកនឹងអះអាង ថាសម្រស់នោះនៅត្រង់ណេះនៅត្រង់ណោះខ្លាំងណាស់ បើយើងប្រកាន់ថាសម្រស់របស់ស្ត្រីនៅ ត្រង់ច្រមុះ ច្រមុះក៏គួរតែស្អាតជារហូតទៅ មិនថានៅត្រង់កន្លែងណាទេ ប៉ុន្តែបើយើងកាត់ច្រមុះទៅទុក មួយអន្លើសិន សម្រស់ត្រង់ច្រមុះនោះក៏បាត់ទៅភ្លាម ក្រោយពីគិតគូរអស់ពេលជាយូរ ក៏ល្មមនឹងឃើញ បានថា សម្រស់នោះកើតឡើងព្រោះអវយវៈគ្រប់ផ្នែកនៅរួមគ្នាជាពួកជាក្រុម បើខ្វះផ្នែកណាមួយ សូម្បីផ្នែកដទៃទៀតនៅសល់ក៏ដោយ ក៏មើលទៅមិនស្អាតដែរ ឧទាហរណ៍ដូចជា ស្ត្រីស្អាត់ៗទាំង ឡាយ បើយើងកាត់ច្រមុះចេញ ក៏អស់សម្រស់ភ្លាម ស្ត្រីស្អាតៗនេះឯងបើយើងលឿយយកស្បែកទៅ គរទុកមួយអន្លើ លឿយសាច់ទៅគរទុកមួយអន្លើ កោរសក់ទៅគរទុកមួយអន្លើ យកពោះវៀនពោះតាំង ទៅគរទុកមួយអន្លើ យកឆ្អឹងទៅគរទុកមួយអន្លើ ហើយក៏ឈរសម្លឹងមើលឲ្យឆ្ងាយបន្តិច ច្បាស់ជានឹង មិនឃើញកន្លែងណាស្រស់ស្អាតដូចដែលចិត្តនឹកគិតនោះទេ សម្លាញ់អើយ ! កាលបើខ្ញុំកូណាគិតឆ្អិន ឆ្អៅដូច្នេះហើយ ខ្ញុំកូណាទើបយល់ឃើញថា សម្រស់ស្រស់ស្អាតគ្រាន់តែជាធម្មជាតិឆបោកកែវភ្នែក មនុស្សយើងដែលមានស្បែកលាបលននៅខាងក្រៅប៉ុណ្ណោះ បើយើងសម្លឹងមើលតែផ្នែកខាងក្រៅតែ ម៉្យាង ក៏ប្រទះឃើញសម្រស់ស្រស់ស្អាតអញ្ចឹងមែន ប៉ុន្តែបើមើលឲ្យល្អិតល្អន់តទៅទៀត នឹងពុំប្រទះ ឃើញសម្រស់ស្រស់ស្អាតឡើយ ព្រះបរមសាស្តាបង្រៀនឲ្យយើងសម្លឹងមើលអ្វីៗឲ្យគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ មើលគ្រប់ៗផ្នែក មើលដោយចិត្តជាឧបេក្ខា ទើបមើលឃើញសេចក្តីពិតបាន បើមើលសើៗតែសម្បកក្រៅ ទេ នឹងមើលឃើញតែរូបភាពបញ្ឆោតកែវភ្នែកប៉ុណ្ណោះ នាំឲ្យកើតសេចក្តីយល់ឃើញខុស ភាន់ស្រឡាញ់ ភាន់ស្អប់ ភាន់ខ្ពើម ភាន់ខ្លាច ប្រៀបបីដូចជាបុរសដើរទៅតាមផ្លូវក្នុងពេលព្រលប់អំព្រឹលៗ ឃើញកន្លុយ ខ្សែនៅច្រងាងលើផ្លូវ មិនទាន់មើលឲ្យល្អិត យល់ច្រឡំថាជាពស់ក៏ខ្លាចញញើត ប៉ុន្តែបើសម្លើងមើលឲ្យ ល្អិតល្អន់ទៅ ក៏ឃើញការពិតថាវាមិនមែនជាពស់ទេ ហើយគេក៏បាត់ខ្លាចភ្លាម ម្យ៉ាងទៀត សម្រស់ស្រស់ ស្អាតនោះមាននៅបណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ ស្ត្រីភេទមើលទៅស្រស់ស្អាតក៏ព្រោះតែនៅក្មេងខ្ចីប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែកាលបើអាយុឈានដល់ ៥០ ឆ្នាំឡើងទៅហើយ សម្រស់ស្រស់ស្អាតក៏រលប់បាត់អស់ សម្រស់ អាស្រ័យនឹងការនៅមានជីវិតរស់ ស្រ្តីរូបស្រស់ទាំងពួងលុះស្លាប់ទៅហើយ សម្រស់ក៏អស់រលីងទៅ គ្មានអ្នកណាត្រូវការទៀតទេ សម្លាញ់អើយ ! កាលបើគិតឃើញដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំកូណាមិនឈ្លក់ វង្វេងចង់បានស្ត្រីភេទដូចមុនទៀត ចិត្តក៏ចេះតែធូរស្បើយជារៀងរហូតមក ។

សម្តីរបស់ភិក្ខុជាសម្លាញ់បានផ្តល់ពន្លឺដល់ខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងច្រើន ប៉ុន្តែមិនដល់ថ្នាក់ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណា បំភ្លេចលីលាវតីបានទេ ព្រោះខ្ញុំព្រះករុណាមិនបានស្រឡាញ់នាងដោយរូបសម្បត្តិតែម្យ៉ាងទេ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំព្រះករុណាស្រឡាញ់នាងខាងចិត្តស្មោះត្រង់ សុចរិត និង ភក្តីភាពយ៉ាងឆ្នើមរបស់នាង ខ្ញុំព្រះករុណា បានជំនុំគ្នាជាមួយនឹងភិក្ខុជាសម្លាញ់អស់ពេលជាយូរអំពីជីវិត និង ធម៌អាថ៌ សុមនភិក្ខុព្យាយាមចង្អុល បង្ហាញឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាមើលឃើញអនិច្ចភាពរបស់វដ្តលោក ដើម្បីញ៉ាំងខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យកើតនិព្វិទា(សេចក្តីនឿយណាយ) ប៉ុន្តែឃើញថាបានទទួលលទ្ធផលតិចតួចណាស់ ព្រោះចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ក្នុងខណៈនោះកំពុងត្រូវស្នេហាគ្របសង្កត់យ៉ាងស៊ប់មាំទាល់តែហេតុផលរបស់សម្លាញ់មិនអាចនឹងចាក់ ទម្លុះធ្លុះទៅបាន សម្លាញ់របស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានព្យាយាមយ៉ាងពេញទំហឹងដើម្បីឲ្យខ្ញុំព្រះករុណា ក្រឡាស់ចិត្តតាមទស្សនគតិរបស់លោក ការដែលខ្ញុំព្រះករុណានឹងសឹកចេញទៅកាន់លោកិយវិស័យ នេះ ក៏ស្មើនឹងការលោតចូលទៅក្នុងអន្លង់នៃទុក្ខ លោកពោលថា "សម្លាញ់អើយ ! វដ្តលោកនេះពោរពេញទៅដោយភ្លើងទុក្ខ សត្វលោកកំពុងត្រូវភ្លើង គឺ គម្លាន និង សម្រេកឆាបឆេះប្រលោមដួងចិត្ត ម្នាក់ៗកំពុងធ្លាក់ក្នុងសភាពបីដូចជាខ្លាឃ្លានចំណី គឺ ឃ្លានរូប ឃ្លាន សម្លេង ឃ្លានក្លិន ឃ្លានរស និង ឃ្លានសម្ផស្ស កាលបើហេវក៏ស្វះពន្លះរកអ្វីៗទាំងអស់នេះមកសម្រន់ រំហេវ មនុស្សបានធ្លាក់ខ្លួនជាទាសករនៃគម្លាន ត្រដរតស៊ូស្វែងស្វះននះននាលរកអាហារវត្ថុផ្សេងៗមក ចាក់បំពេញគម្លាន បើរកបានក៏ឈ្មោះថាបានសេចក្តីសុខ បើរកមិនបាន ក៏កើតទុក្ខព្រួយ នេះឯងគឺជា សម្រាស់បន្លាដែលមាននៅដេរដាសក្រាស់ក្រែលលើវិថីជីវិតរបស់មនុស្ស កាលបើយកជើងជាន់ទៅ ក៏ ត្រូវជួបប្រទះនឹងសេចក្តីឈឺចាប់ពើតផ្សា គម្លាតដែលឃ្លាតចាកគ្នា គឺ នៅពេលលើកជើងឡើងប៉ុណ្ណោះ ពេលនេះឯងដែលមនុស្សយល់ថាមានសេចក្តីសុខ ប៉ុន្តែនៅខណៈដែលជើងម្ខាងទៀតឃ្លាតចាកបន្លា ព្រោះលើកឡើងនោះ ជើងម្ខាងទៀតក៏កំពុងតែជាន់បន្លា ព្រោះមនុស្សយើងមិនអាចឈានដើរទៅដោយ ជើងទាំងសងខាងព្រមគ្នាបានទេ ហេតុដូច្នោះបានជាជីវិតនេះសោយសុខខ្លះ រងទុក្ខខ្លះឆ្លាស់គ្នាទៅ សម្លាញ់អើយ ! គោលដៅធំរបស់មនុស្សគឺសេចក្តីសុខ សត្វលោកយល់ថាមនុស្សមានសេចក្តីសុខបាន ទាល់តែមានទ្រព្យសម្បត្តិ ម្លោះហើយបានជាមនុស្សនាំគ្នាខ្នះខ្នែងស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិគ្រប់គ្នា ទោះបី ខុសឆ្គងយ៉ាងណាក៏សុខចិត្តដែរ ឲ្យតែខ្លួនបានទ្រព្យសម្បត្តិ លុះបានទ្រព្យសម្បត្តិមកហើយ ជួសនឹង ពេញចិត្តត្រឹមប៉ុណ្ណោះក៏ទេ មិនយូរប៉ុន្មានក៏ធុញទ្រាន់ ចង់បានទ្រព្យថ្មីទៀត មនុស្សយើងគិតឃើញថា បើបានរបស់នេះបានរបស់នោះមកមុខជាមានសេចក្តីសុខមិនខាន លុះបានមកហើយ ជួសនឹងមាន សេចក្តីសុខសមដូចចិត្តប៉ងប្រាថ្នាក៏ទេ បែរជាលះលែងគ្រវែងសេចក្តីសុខចោល ចិត្តក៏ស្ទុះទៅចងកួច នឹងរបស់ដទៃទៀត ហើយក៏ខះខំសន្សំស្វែងរកយ៉ាងកខ្វេសកខ្វាស" សរុបសេចក្តីមកថា មនុស្សយើងប្រមាញ់ដេញតាមសេចក្តីសុខគ្រប់ពេលវេលា ប៉ុន្តែមិនដែលដេញតាម ទាន់សេចក្តីសុខម្តងណាឡើយ គ្រាន់តែហៀបនឹងទាន់ សេចក្តីសុខក៏លោតប្រូចទៅមុខជារឿយៗ ។ "សម្លាញ់អើយ ! ខ្ញុំកូណាយល់ថាសេចក្តីសុខពិតប្រាកដមិនមាននៅក្នុងលោកនេះទេ ការដែលយើងយល់ ថាសេចក្តីសុខនោះ គឺគ្រាន់តែជាសេចក្តីទុក្ខស្រាលស្កាលចុះតិចប៉ុណ្ណោះ តួខ្លួនរបស់យើងគឺជាកងទុក្ខ ដែលពោរពេញដោយសេចក្តីឈឺចាប់ គម្លាន និង សេចក្តីនឿយហត់ល្ហិតល្ហៃលាយឡំដោយទុក្ខផ្សេងៗ ទៀតសឹងតែរាប់មិនអស់ អ្វីៗដែលនៅជុំវិញខ្លួនយើងសុទ្ធសឹងតែជាគឿងបណ្តោះទុក្ខទាំងអស់ យើង ស្វែងរកគ្រឿងបណ្តោះទុក្ខគ្រប់ពេលវេលាចាប់តាំងពីភ្ញាក់ពីដំណេករហូតដល់ចូលដំណេក កាលបើហេវ ក៏បរិភោគអាហារ កាលបើឈឺខ្នងឈឺចង្កេះក៏ត្រូវចូលដំណេក កាលបើដេកយូរពេក ក៏ស្ពឹកស្រពន់ត្រូវ ក្រោកឡើងធ្វើការ កាលបើធ្វើការយូរពេកក៏នឿយហត់ត្រូវសម្រាក កាលបើស្រេកទឹកក៏ផឹកទឹក បើងងុយ ក៏ចូលដំណេក កាលបើឈឺដោះទុក្ខសត្វក៏ត្រូវបន្ទោបង់ចេញ កាលបើហេវបាយក៏ត្រូវបរិភោគបាយ ទៀត បើស្អិតខ្លួនក៏ត្រូវងូតទឹក អ្វីៗទាំងអស់នេះគ្រាន់តែជារឿងបណ្តោះទុក្ខមួយគ្រាៗប៉ុណ្ណោះ គិតៗទៅ ពិភពលោកយើងនេះស្រដៀងនឹងមហាវេជ្ជគ្រឹះ មនុស្សម្នាក់ៗសុទ្ធតែជាអ្នកជម្ងឺឈឺដោយជម្ងឺទុក្ខ បើសេចក្តីទុក្ខត្រូវគេបន្សាត់បង់ចោលហើយ ក៏ស្រណុកសុខស្រួល មនុស្សក៏យល់ថាខ្លួនមានសេចក្តីសុខ ណ្ហើយចុះ ទោះបីជាអាចកម្ចាត់ចោលបានទាំងស្រុងហើយក៏ដោយ ទុក្ខ គឺចំណាស់ចាស់គ្រាំគ្រាកំពុងតែ រងចាំនៅខាងមុខ ទុក្ខទាំងពីរយ៉ាងនេះគ្មានអ្នកណាលុបបំបាត់វាបានទេ សម្លាញ់អើយ ! គ្រាន់តែខ្លួនមួយធ្ងន់ប៉ុនណេះទៅហើយ លីពុនស្ទើរតែមិនរួច ចុះទម្រាំនឹងមានប្រពន្ធមាន កូន មានខ្ញុំប្រុសខ្ញុំស្រី មានចៅហ្វាយនាយ មានគ្នីគ្នាបូកចូលមកឲ្យយើងលីទៀត នឹងមិនធ្ងន់ស្លាប់ទេឬ? ខ្ញុំកណានឹងតំណាលរឿងផ្ទាល់ខ្លួនឲ្យសម្លាញ់ស្តាប់ កាលពី ២ ឆ្នាំមុន ខ្ញុំកូណាបាននឹកស្រឡាញ់ កុលស្ត្រីម្នាក់ក្នុងក្រុងសាវត្ថីនេះ ខ្ញុំកូណានឹកស្រឡាញ់តែម្នាក់ឯងស្ងាត់ៗដោយមិនឲ្យនាងដឹងខ្លួន នាង តែងតែមកស្តាប់ធម៌ក្នុងវត្តជេតវ័នជាមួយនឹងម្តាយរបស់នាងស្ទើរតែរាល់ល្ងាច សេចក្តីស្រឡាញ់បែបនេះ ធ្វើឲ្យខ្ញុំកូណាមានសេចក្តីសុខខ្លះកាលបើបានឃើញមុខនាងបានឮសម្លេងនាង ប៉ុន្តែកាលបើមិនបាន ឃើញមុខនាង មើលទៅដូចជាខ្ញុំកូណាទទួលរងទុក្ខច្រើនជាងសុខព្រោះសោកសង្រេងចិត្តគិតអាល័យ ដល់នាង ។ ចំណេរកាលតមក កុលស្ត្រីម្នាក់នោះបានរៀបការជាមួយនឹងបុត្រសេដ្ឋីម្នាក់ហើយក៏ផ្លាស់លំនៅទៅរស់ នៅឯក្រុងសាកេតុបាត់ទៅ គ្រាន់តែឮដំណឹងថានាងរៀបការ ខ្ញុំកូណាចំបែងចិត្តជាខ្លាំងទាល់តែឆាន់មិន បានសិងមិនលក់អស់ជាច្រើនថ្ងៃ នៅទីបំផុត ខ្ញុំកូណាទើបសួរខ្លួនឯងថាហេតុអ្វីបានជាអាត្មាអញព្រួយ ចិត្ត ទាំងបានរកឃើញចម្លើយថាហេតុតដែលព្រួយចិត្តព្រោះតែអាត្មាអញយកចិត្តទៅចងកួចនឹង កុលស្ត្រី យកចិត្តទៅចងខខិតទុក កាលបើកុលស្ត្រីនោះទៅមានប្តី ចិត្តរបស់យើងក៏អាន់អន់ស្រពន់ទៅ តាមដែរ មិនថាអ្វីទាំងអស់ បើយើងយកចិត្តទៅផ្ញើទុក ទៅប្រកាន់ទុក លុះរបស់នោះរលារលាញទៅ ចិត្តរបស់យើងក៏ខូចទៅតាមដែរ កាលបើដឹងដូច្នោះ ខ្ញុំកូណាក៏ព្យាយាមដកហូតយកចិត្តចេញពីរបស់ ផ្សេងៗ មិនយកចិត្តទៅប្រកួចប្រកាន់អ្វីៗទាំងអស់ សូម្បីតែរាងកាយរបស់យើង ឃើញថាចិត្តធូរស្បើយ គ្រាន់បើដែរ" ។

ភិក្ខុជាសម្លាញ់ជាអ្នកនិយាយម្នាក់ឯងស្ទើរតែរហូត ខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយស្តាប់ទាល់តែដល់ពេលដ៏សមគួរ ហើយទើបនមស្ការលាសម្លាញ់ចូលទៅរកព្រះឧបជ្ឈាយ៍ដើម្បីទូលលា លោកបានទេសនាឲ្យខ្ញុំព្រះ ករុណាស្តាប់មួយកណ្ឌទៀត លោកតិះដៀលសេចក្តីសុខបែបលោកីយ៍យ៉ាងចាស់ដៃខ្លាំងជាងសុមនភិក្ខុ ជាសម្លាញ់របស់ខ្ញុំព្រះករុណាទៅទៀត ប៉ុន្តែកាន់តែតិះដៀលខ្លាំង មើលទៅធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាកាន់តែយល់ចិត្តលីលាវតីខ្លាំងឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវអត់ធ្មត់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងការស្តាប់ឱវាទរបស់លោក ជួនកាល គិតចង់នឹងប្រកែកជាមួយនឹងលោកដែរ ប៉ុន្តែអាស្រ័យសេចក្តីគោរពកោតក្រែងលោកមានច្រើនជាងទើប រម្ងាត់ចិត្តបាន នៅទីបំផុត លោកក៏មិនព្រមឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាសឹក លោកឲ្យពេលវេលាដល់ខ្ញុំព្រះករុណា ត្រឡប់ទៅគិត ២ ថ្ងៃទៀត ហើយសឹមត្រឡប់មកប្រាប់លោកវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើតាមលោកដោយល្អ តាមដែលធ្លាប់បដិបត្តិមក ។

ផែនការគម្រក់របស់សុវឌ្ឍនកុមារ

លុះត្រឡប់មកដល់វត្តបុព្វារាម (the Pubbaram Temple) វិញហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចូលសិងក្នុងកុដិក្រោមម្លប់ដើមរាំងភ្នំ លោកគ្រូឲ្យ ពេលខ្ញុំព្រះករុណាគិត ២ ថ្ងៃទៀត ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាគ្មានអ្វីដែលត្រូវគិតទៀតទេ ព្រោះបានកាត់ចិត្តដាច់ខាត ទៅហើយ គ្មានអ្វីអាចកែប្រែគំនិតរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានទេក្រៅតែពីលីលាវតីម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ ពេល​នោះ​ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ជាឃរាវាសទាំងស្រុងទៅហើយ នៅជាភិក្ខុតែឯកសណ្ឋានប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំព្រះករុណាសិងគិត ផែនការអនាគត សាងវិមានក្នុងអាកាសយ៉ាងភ្លើនចិត្ត ពីរបីថ្ងៃទៀតប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​នឹង​ក្លាយជាប្តីរបស់ លីលាវតីជាអ្នកចាត់ការទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មហាសាលជំនួសលោកគ្រហបតីហើយ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ក្នុងថ្ងៃព្រឹកឡើងនោះឯង វិមាន​ដ៏​ឆើតឆាយ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក៏រលំរលាយចុះទាំងស្រុង លោកដ៏មានអាយុ មុខជាចម្លែកចិត្តណាស់បើខ្ញុំព្រះករុណាប្រាប់ថាលីលាវតីហ្នឹងឯងជាអ្នកបំផ្លាញវិមានរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ស្តាប់​មើល​ទៅ​មិន​គួរ​នឹង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅបានទេ ប៉ុន្តែវាក៏បានកើតឡើងទៅហើយ ខ្ញុំព្រះករុណានឹងតំណាល សេចក្តីលម្អិតប្រគេនស្តាប់ដូចតទៅនាព្រឹកថ្ងៃនោះ នៅ​ខណៈ​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​កំពុង​អង្គុយ​លេង​នៅ​ក្រោម​ម្លប់​ដើមរាំងភ្នំនោះឯង មានបុរស ម្នាក់នាំសំបុត្រ ១ ច្បាប់មកហុចឲ្យខ្ញុំព្រះករុណា គេប្រាប់ថាជាសំបុត្ររបស់លីលាវតី ខ្ញុំព្រះករុណាបើកអាន សំបុត្រនោះភ្លាម ហើយ​ឃើញ​ថា​ជា​ស្នាម​ទឹក​ដៃ​របស់លីលាវតីពិតមែន សំបុត្រនោះមានដំណើរសេចក្តីដូចតទៅ ៖

បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ និង គោរពយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់

លីលាវតីសូមអភ័យទោសលោកបងមួយរយដងដែលត្រូវធ្វើឲ្យលោកបងខកចិត្តព្រោះតែសំបុត្រ ១ ច្បាប់នេះ សំបុត្រនេះច្បាស់ជាធ្វើឲ្យលោកបងរំជួលអួលណែនចិត្តជាខ្លាំង ប៉ុន្តែខ្ញុំកណានៅកក់ក្តៅចិត្តថាលោកបងជា អ្នកអប់រំផ្លូវចិត្តមកច្រើន គង់នឹងអត់ធ្មត់បាន បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ !

លីលាវតីសូមក្រាបលាលោកបងចូលកាន់ពិធីមង្គលការក្នុងដំណាច់ខែនេះ ការដែលលីលាវតីសម្រេចចិត្តដោះដៃចោលលោកបងទៅទទួលយកសុវឌ្ឍនកុមារព្រោះហេតុផលតែម្យ៉ាង គឺ ឧបការគុណរបស់អ្នកម៉ាក់ ជីវិតរាងកាយនេះលីលាវតីបានមកពីអ្នកម៉ាក់ ជាសម្បត្តិរបស់អ្នកម៉ាក់ ហេតុ នេះបានជាលីលាវតីប្រគល់ឲ្យគាត់ចាត់ការតាមបំណងចុះ ប៉ុន្តែ​ចំណែក​ដួង​ចិត្ត​វិញ​នោះ​ជា​របស់ លីលាវតី ទាំងស្រុង ហើយលីលាវតីសូមបូជាឲ្យលោកបងតែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ សូមឲ្យអភ័យទោសចំពោះ លីលាវតីផងសម្រាប់រឿងអតីតកាលកន្លងមក សូម​ឲ្យចាត់ទុករឿងនោះថាជាក្តីសុបិនទៅចុះ ធម្មតា ការសុបិនរមែងមានទាំងល្អ និង អាក្រក់ ពេលនេះយើងភ្ញាក់ឡើងហើយ ចូរបំភ្លេចវាចោលទៅ លីលាវតី កើតមកជាតិនេះមានកម្ម ទើបសុំលោកបងសងកម្មសិនលុះត្រាតែអស់កម្ម ក្នុងជាតិនេះស្នេហារបស់យើង មានតែឧបសគ្គមិនសមបំណង ក្នុងជាតិខាងមុខ សូម​ឲ្យ​យើង​បាន​ជួប​គ្នា​ទៀត​ហើយ​សូម​ឲ្យ​ស្នេហា​របស់​យើង​រលូតរលូនរាបទាបប្រាសចាកឧបសគ្គរារាំងណាៗ បើការបំភ្លេចលីលាវតីចោលនឹងធ្វើឲ្យលោកបងធូរស្បើយចិត្ត ក៏ចូរបំភ្លេចលីលាវតីទៅចុះ គិតថាលីលាវតី បាន​លា​ចាក​លោក​នេះ​ទៅ​ហើយ សូមក្រាបលាលោកបងម្តងទៀតជាគ្រាចុងក្រោយ សូមឲ្យលោកបង ប្រកបដោយសេចក្តីសុខ និង សេចក្តីចម្រើនក្រោមម្លប់កាសាវពស្ត្រជារៀងរហូតទៅ ។

ដោយសេចក្តីស្រឡាញ់ និង គោរពយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់

លីលាវតី

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែមិនជឿភ្នែកខ្លួនឯងថាបានអានដំរួយសេចក្តីនេះដូចម្តេច ព្រោះ​លំនឹក​គិត​ក្នុង​ខណៈ​នោះ​ព្រាង​ព្រាល​យ៉ាង​ពេញ​របុង​ហាក់​នឹង​ថា​នឹក​ស្រមើស្រមៃ​ក្នុងយល់សប្តិ ខ្ញុំព្រះករុណាឈោងចាប់យកសំបុត្រឡើងមកអានម្តងទៀតជាលើកទី ២ ទី ៣ ទី ៤ ទាល់តែច្បាស់ក្នុងចិត្ត ថា ខ្លួនមិនបានយល់សប្តិទេ គ្រាន់តែ​ដឹង​ស្មារតី​ឡើង លំនឹកគិតបែបថ្មីក៏កើតឡើងក្នុងដួងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះ ករុណា ជាកំហឹង និង សម្អប់យ៉ាងកំណាច បើលីលាវតីនៅកន្លែងនោះវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាច្បាស់ជានឹងស្ទុះ ចូល​ទៅ​ច្របាច់​ក​នាង​ឲ្យ​ស្លាប់មិនខាន ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ជាគ្រាដំបូងហើយក្នុងជីវិតដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានស្គាល់រសជាតិនៃកំហកចិត្ត វាញ៉ាំងឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែក្លាយទៅជាមនុស្សវិកលចរិត ខ្ញុំព្រះករុណាចូលទៅក្នុងកុដិ បិទទ្វារខ្ទាស់គន្លឹះ ហើយដើរជជ្រុលជជ្រកឆ្លេឆ្លាទៅមកដូចជាខ្លាជាប់នៅក្នុងទ្រុង ពេលខ្លះគំនិតឆ្កួតឡិប ឡប់ក៏កើតឡើងនៅក្នុងចិត្ត ខ្ញុំព្រះករុណាគិតថានឹងសឹកទៅសម្លាប់លីលាវតី និង សុវឌ្ឍនកុមារចោលឲ្យ សមនឹងកំហឹង ប៉ុន្តែគំនិតព្រៃផ្សៃនោះក៏រលត់រលាយបាត់ទៅនៅពេលគិតឃើញថាពួកគេគ្មានកំហុស អបការអ្វីគួរនឹងទទួលទោសធ្ងន់ដល់កម្រិតនោះទេ គេមានសិទ្ធិដ៏ត្រឹមត្រុវក្នុងការចាត់ការជីវិតរបស់គេ ការដែលមិនសមបំណង និង កើតទុក្ខចំបែងចិត្តជាកំហុសរបស់ខ្លួន ខ្ញុំព្រះករុណាផ្អូកគិតដល់សម្តីរបស់ សុមនភិក្ខុជាសម្លាញ់ម្តងទៀតថាបើយើងយកចិត្តទៅផ្ញើទុកនឹងរបស់ណា កាលបើរបស់នោះខូចខាតទៅ ចិត្តរបស់យើងក៏ខូចខកទៅតាមដែរ បើយើងមិនយកចិត្តទៅផ្ញើទុក មិនប្រកួចប្រកាន់របស់នោះទុកទេ យើងក៏មិនខូចខកចិត្តដែរ ខ្ញុំព្រះករុណាបានព្យាយាមបដិបត្តិតាមអនុសាសន៍របស់មិត្រដោយខំផ្ចាលចិត្ត គិតថាលីលាវតីបានលាចាកលោកនេះទៅហើយ ប៉ុន្តែបានទទួលលទ្ធផលតិចតួចណាស់ សម្រាប់សេចក្តី ស្តាយស្រណោះវិញ ខ្ញុំព្រះករុណាស្រែកដង្ហោយហៅក្នុងចិត្តតែម្នាក់ឯងថា លីលាវតីជាស្រីក្បត់ទុយ៌ស ចំពោះពាក្យសន្យា ប៉ុន្តែការដែលគិតថាលីលាវតីបានស្លាប់ទៅហើយនោះពេញជាពិបាកគិតមែនទែន ព្រោះលីលាវតីនៅមានជីវិតរស់នៅឡើយ ខ្ញុំព្រះករុណានឹងភ្លេចនាងទៅបានល្គឹកណាតែលីលាវតីស្លាប់ ទៅមែនទែនប៉ុណ្ណោះ ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាបានដំណឹងជាខាងក្រោយថាសម្បរិវត្តនភាព(ដំណើរផ្លាស់ប្តូរ)ដ៏ធំ នេះ កើតឡើងព្រោះតែសុវឌ្ឍនកុមារម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ គ្រាន់តែបានដឹងពីនាងគ្រហបតានីថាលីលាវតីស្រឡាញ់ខ្ញុំព្រះ ករុណា គេក៏រៀបជើងពេលបំផ្លាញស្នេហារបស់យើងភ្លាម វាជាការងាយស្រួលមិនបាច់បោះទុនអ្វីច្រើនជាង ក្រដាស ២ សន្លឹកនោះទេ ប៉ុន្តែលទ្ធផលដែលទទួលបានហួសពីការនឹកស្មាន ពីព្រោះក្រដាសសន្លឹកនោះអាច ធ្វើឲ្យស្នេហារបស់យើងទាំងពីរដាច់ចេញពីគ្នាទាំងស្រុង គេសរសេរសំបុត្រ ១ ច្បាប់ឡើង ធ្វើជាស្នាមទឹកដៃ របស់លីលាវតី ជាសម្តីរបស់លីលាវតី ហត្ថលេខា និង ឈ្មោះជារបស់លីលាវតី ហើយក៏ផ្ញើមកឲ្យខ្ញុំព្រះករុណា មានដំណើរសេចក្តីដូចពោលមកហើយនោះ សំបុត្រនោះបានទទួលលទ្ធផលហួសពីការនឹកស្មាន វាធ្វើឲ្យខ្ញុំ ព្រះករុណាខឹងច្រឡោតតោតតូង និង ស្អប់លីលាវតីយ់ាងខ្លាំង ទាល់តែខ្ញុំព្រះករុណានេរទេសភៀសខ្លួនចេញ ពីក្រុងសាវត្ថីទៅដោយគ្មានថ្ងៃណានឹងវិលត្រឡប់មកវិញឡើយ ។ គ្រាន់តែខ្ញុំព្រះករុណាភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងសាវត្ថីបានមិនយូរប៉ុន្មាន លីលាវតីក៏បានទទួលសំបុត្រ ១ ច្បាប់ ដែរ ជាស្នាមទឹកដៃរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ពាក្យពេចន៍របស់ខ្ញុំព្រះករុណា និង ហត្ថលេខាឈ្មោះរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាមិនធ្លាប់សរសេរសំបុត្រនោះទេ វាជាផែនការរបស់អ្នកកម្លោះពីសាលាទិសាបាមោក្ខនៃ ក្រុងតក្កសិលាទាំងស្រុង លីលាវតីអានសេចក្តីនៃសំបុត្រនោះដោយទាំងទឹកភ្នែក

លីលាវតីជាទីស្រឡាញ់ !
ព្រមដោយសំបុត្រមួយច្បាប់នេះ អាត្មាសូមចម្រើនពរលាទៅកាន់ទិសដៅដែលមិនប្រាកដ អាត្មាបាន កាត់ចិត្តគេចចេញពីលីលាវតី និង ក្រុងសាវត្ថីក្នុងគ្រានេះ ព្រោះយល់ឃើញថាបើទ្រាំនៅទីនេះតទៅទៀត ខ្លាចក្រែងជាឧបសគ្គរារាំងផ្លូវនៃសេចក្តីសុខរបស់លីលាវតីគ្មានទីបំផុត អាត្មាមិនសាកសមនឹងលីលាវតីទេ កម្មពីបុព្វជាតិ បានបញ្ជូនឲ្យអាត្មាកើតមកជាមនុស្សចណ្ឌាលដែលមនុស្សទូទាំងជម្ពូទ្វីបស្អប់ខ្ពើម កម្មវាសនាក្នុងជាតិនេះបាន រុញច្រានឲ្យអាត្មាក្លាយជាមហាចោរអ្នកមានសាវតារគម្រក់សោកៀ អាត្មា ជាសមណៈគ្មានអ្វីជារបស់ខ្លួនឯង ក្រៅពីបាត្រ និង ចីពរនោះទេ អាត្មា និង លីលាវតីមានឋានៈឃ្លាតឆ្ងាយពី គ្នាដូចមេឃ និង ដី តម្លៃរបស់អាត្មាតិច ជាងល្អងធូលីក្រោមបាតជើងរបស់នាងទៅទៀត លុះពិចារណា ឃើញស្ថានភាពខ្លួនឯងល្អិតល្អន់ហើយ អាត្មា នឹកខ្មាសចិត្តខ្លួនឯងពន់ពេកណាស់ ទាល់តែមិនអាចទ្រាំ នៅមើលមុខលីលាវតី និង អ្នកក្រុងសាវត្ថីតទៅទៀតបាន ហេតុនេះអាត្មាសូមចម្រើនពរលាទៅតាម យថាកម្មរបស់ខ្លួន ។ ចូរបំភ្លេចអាត្មាចោលទៅហើយរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារចុះ គេឋិតនៅក្នុងឋានៈសាកសមនឹងនាង សព្វគ្រប់ប្រការ ក្រៅតែពីសេចក្តីសុខសម្រាប់នាងហើយ ថែមទាំងជាការតបស្នងសងគុណរបស់ម្តាយ ទៀត បើលីលាវតីនៅអាណិតអាត្មា និង ប្រាថ្នាល្អចំពោះអាត្មា ចូរប្រញាប់រៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារ ចុះ អាត្មានឹងមានសេចក្តីសុខផ្លូវចិត្តជាទីបំផុតនៅពេលបានដំណឹងថាលីលាវតីបានរៀបការរួចហើយ ។ ទោះបីដឹងខ្លួនឯងច្បាស់ថាថយថោកអាប់អន់មិនចង់ប្រាថ្នាខ្ពស់ឲ្យហួសពីឋានៈក៏ដោយ ប៉ុន្តែអាត្មាក៏នៅ តែមិនអាចហាមប្រាមចិត្តមិនឲ្យស្រឡាញ់លីលាវតីបានទេ អាត្មានៅតែស្រឡាញ់លីលាវតី និង ស្រឡាញ់ រហូតជានិរន្ត ក្នុងជាតិនេះ ស្នេហារបស់យើងមិនសមដូចចិត្តប៉ងព្រោះជាតិវណ្ណៈតូចទាបរបស់អាត្មាមក រារាំង ក្នុងជាតិខាងមុខ សូមឲ្យយើងកើតមកជួបគ្នាទៀត អាត្មាព្យាយាមនឹងសាងបុណ្យបារមីឲ្យស្មើភាគ នឹងលីលាវតី ។ ចូរមានសេចក្តីសុខ និង សេចក្តីស្រស់ស្រាយជាមួយនឹងគ្រួសារថ្មីចុះ កុំឲ្យមានគំនិតណាៗទាក់ទងនឹង អាត្មាមករំខានយាយីសេចក្តីសុខរបស់នាងឡើយ ចូរគិតទៅចុះថាអាត្មាបានលាចាកលោកនេះទៅហើយ ការពិត ជីវិតរបស់អាត្មាលុះប្រាសចាកពីលីលាវតីហើយក៏ស្មើនឹងស្លាប់ពិតមែន កុំព្យាយាមស៊ើបសួររក អាត្មាឡើយ គ្មានប្រយោជន៍ទេ សូមចម្រើនពរលាជាគ្រាចុងក្រោយ ៕ ស្នេហាជានិរន្ត
រេវត្តៈ

លីលាវតីជឿស៊ប់ថាជាសំបុត្ររបស់ខ្ញុំព្រះករុណាមែន ដូចនឹងខ្ញុំព្រះករុណាជឿថាសំបុត្រនោះជារបស់នាង ដែរ ប៉ុន្តែដោយសេចក្តីសង្ឃឹមដែលនៅសេសសល់បន្តិចបន្តួច នាងប្រញាប់ប្រញាល់បញ្ជូនមនុស្សទៅ ស៊ើបសួររកខ្ញុំព្រះករុណាស្ទើរតែពាសពេញក្រុងសាវត្ថីទាំងឯវត្ថជេតវ័ន និង បុព្វារាម ប៉ុន្តែគ្មានអ្នកណា ឃើញខ្ញុំព្រះករុណាទេ ព្រោះខ្ញុំព្រះករុណាបានគេចចេញពីក្រុងសាវត្ថីទៅហើយ មុនពេលនាងបានទទួល សំបុត្រក្លែងក្លាយ ៣ ថ្ងៃ កាលបើសេចក្តីសង្ឃឹមចុងក្រោយរលុបរលាញទៅ លីលាវតីក៏ចូលទៅក្នុងបន្ទប់ បិទទ្វារបង្ខាំងខ្លួនឯងនៅខាងក្នុង រាយរាប់សំណោកសោកសៅដោយទាំងទឹកភ្នែក នេះឯងគឺស្នេហាដែល មិនសមបំណងសមដូចព្រះដ៏មានព្រះភាគជាម្ចាស់ត្រាស់ថា ៖ បិយតោ ជាយតេ សោកោ សំណោកកើតចេញពីសេចក្តីស្រឡាញ់
បិយតោ ជាយតេ ភយំ កម្លាចកើតចេញពីសេចក្តីស្រឡាញ់
បិយតោ វិប្បមុត្តស្ស កាលបើបុគ្គលរួចផុតស្រឡះពីសេចក្តីស្រឡាញ់ហើយ
នត្ថិ សោកោ កុតោ ភយំ សំណោកក៏មិនមាន កម្លាចក៏មិនមាន ។
នៅខណៈដែលលីលាវតីកំពុងស្រែកយំព្រោះភ្លើងទុក្ខនោះឯង សុវឌ្ឍនកុមារក៏សើចហាសហាចំពោះ សមិទ្ធផលនៃផែនការរបស់គេ នាងព្រាហ្មណីជាម្តាយរបស់លីលាវតីក៏ធូរស្បើយចិត្តផងដែរដែលបានដំណឹង ថាខ្ញុំព្រះករុណាបានភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងសាវត្ថីទៅហើយ "មិនចោលម្សៀតមែនដែលឯងរៀនចប់ពីក្រុងតក្កសិលា លោករេវត្តៈគេចខ្លួនបាត់ទៅហើយបែបនេះ លីលាវតីមុខជាក្លាយជារបស់ឯងយ៉ាងពិតប្រាកដ" នាងព្រាហ្មណីនិយាយប្រារព្ធនឹងអនាគតកូនប្រសារបស់ ខ្លួនយ៉ាងស្រស់ស្រាយ សរុបសេចក្តីទៅ ផែនការគម្រក់របស់សុវឌ្ឍនកុមារបានសម្រេចមួយកម្រិតហើយ កម្រិតទី ២ នៅមានទៀតថាតើគេនឹងអាចយកឈ្នះបេះដូងថ្មរបស់លីលាវតីបានដោយងាយស្រួលបែបនោះ ឬទេ ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ទាក់ទងនឹងលីលាវតីសូមស្លេះទុកប៉ុណ្ណេះសិន បែរមកតាមដានរឿងរបស់ខ្ញុំព្រះ ករុណាតទៅទៀត លោកដ៏មានអាយុមុខជានៅចាំបានថាលោកគ្រូកំណត់ពេលឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាទៅប្រាប់ លោកវិញឯវត្តជេតវ័នក្នុងកំឡុងថ្ងៃទី ៣ ប៉ុន្តែនៅពេលបានទទួលសំបុត្រក្លែងក្លាយរបស់សុវឌ្ឍនកុមារហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏កើតមានកំហឹង និង សម្អប់យ៉ាងខ្លាំងក្លា ធ្លាប់ស្រឡាញ់នាងច្រើនប៉ុណ្ណា ក៏ស្អប់ច្រើនប៉ុណ្ណោះ កំហឹងដែលកើតពីកំហកបំណងចំពោះលីលាវតីធ្វើឲ្យគំនិតគិតគន់របស់ខ្ញុំព្រះករុណាប្រែប្រួលទៅក្នុងទម្រង់ថ្មីភ្លាម សេចក្តីស្រឡាញ់ដែលខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់មានចំពោះលីលាវតីយ៉ាងលើសលន់នោះបានត្រូវកំហឹងក្រេវ ក្រោធដុតបំផ្លាញចោលអស់ ខ្ញុំព្រះករុណាបានក្រាបទ្រោមព្រះកេសលើក្បាលដំណេក ៣ ដង តាំងចិត្តគិត រលឹកដល់ព្រះបរមសាស្តាហើយប្តេជ្ញាក្នុងចិត្តថា "ខ្ញុំព្រះករុណាសូមវេរឧទ្ធិសជីវិតក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា សូម ក្ស័យក្រោមម្លប់កាសាវពស្ត្រ និង សូមវៀរបង់ចាកការទាក់ទងនឹងស្ត្រីភេទចាប់តាំងពីពេលនេះតទៅ សូមអាទិទេពក្នុងសកលចក្រវាលជួយធ្វើជាកសិណសាក្សីចំពោះខ្ញុំព្រះករុណាផងចុះ" គ្រាន់តែអធិដ្ឋានរួចហើយខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចាត់ចែងរៀបចំបរិក្ខារ ត្រៀមខ្លួនចេញធ្វើដំណើរភ្លាម កាលបើរបស់ គ្រប់យ៉ាងរៀបស្រេចបាច់ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ស្ពាយបាត្រលីក្លស់ ឆ្លងស្ទឹងអចិរវតីទៅដោយមិនបានត្រឡប់ ទៅប្រាប់ព្រះឧបជ្ឈាយ៍វិញទេ ព្រោះចង់ទៅយ៉ាងស្ងាត់ មិន ចង់ឲ្យអ្នកណាដឹងឡើយ ខ្លាចក្រែងគេទៅតាមរកឃើញ លុះឆ្លងស្ទឹងអចិរវតីរួចហើយ ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏ដើរផ្លូវឆ្លងកាត់ក្សេត្រភូមិ និង ព្រៃព្រឹក្សាឆ្ពោះទៅទិសបូព៌យ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់ នៅខណៈនោះសូម្បីតែ ខ្លួនឯងក៏មិនដឹងថាទៅទីណា និង ទៅដើម្បីអ្វីនោះទេ គ្រាន់តែដឹងថាទៅដើម្បីគេចចេញពីក្រុងសាវត្ថី ពីលីលាវតីស្រីក្បត់សន្យាឲ្យឆ្ងាយជាទីបំផុតតាមដែលអាចឆ្ងាយទៅបានប៉ុណ្ណោះ ។ នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ក្លាយទៅជាជនពនេចរម្តងទៀតហើយនឹងជាជនពនេចរទៅរហូតមួយជាតិ ជាជីវិតត្រដេបត្រដាបគួរសម គិតៗទៅក៏អាសូរខ្លួនឯង បើព្រះព្រហ្មជាអ្នកលិខិតខ្សែជីវិតរបស់សត្វលោក មែន ព្រះអង្គប្រហែលជាកំណត់ឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាជាអ្នកដើរតួកម្សត់លើវេទិកាពិភពលោកនេះ ពីព្រោះ គ្រាន់តែបើកឆាកដំបូង ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវដើរតួជាក្មេងចណ្ឌាលនៃគ្រួសារក្រីក្រ ឃ្វាលគោនៅតាមវាលស្រែ និង តាមជាយព្រៃមាត់ស្ទឹងអចិរវតី ក្នុងឆាកទី ២ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវដើរតួជាខ្ញុំបម្រើរបស់ចៅហ្វាយនាយ កំណាចក្នុងក្រុងសាវត្ថី ក្នុងឆាកទី ៣ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវដើរតួជាមហាចោរយង់ឃ្នង គ្រាន់តែបើកឆាកទី ៤ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ក្លាយទៅជាសមណៈដែលមានលក្ខណៈផ្ទុយស្រឡះទៅនឹងមហាចោរ ខាងក្នុងឆាកទី ៤ នោះ ខ្ញុំព្រះករុណាដើរតួកម្សត់ផង គ្រាន់តែឆាកទី ៤ ចប់ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ក្លាយទៅជាជនពនេចរក្នុងឆាកទី ៥ នេះ ពេលនេះកំពុងតែសម្តែង មិនដឹងថានឹងបិទឆាកទៅដោយលក្ខណៈណាទេ សូមលោកដ៏មានអាយុ រងចាំស្តាប់តទៅទៀត

រេវត្តៈភិក្ខុសាត់អណ្តែតសែតអញ្ជង់

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! អំពើក្បត់ទុយ៌សរបស់លីលាវតីធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាលែងស្រណោះអស់អាល័យ ចំពោះអ្វីៗទាំងពួងរួមទាំងជីវិតរបស់ខ្លួនឯងផង ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ស្ពាយ​បាត្រ​លី​ក្លស់​ត្រាច់​រង្គត់ទៅបីដូចជា មនុស្សគ្មានវិញ្ញាណ ពេលវេលាកន្លងទៅប៉ុន្មានខែប៉ុន្មានថ្ងៃ ខ្ញុំព្រះករុណាមិននឹកនាដល់ទេ រយៈចម្ងាយដែល ដើរឆ្លងកាត់រួចហើយមានប៉ុន្មានយោជន៍ប៉ុន្មានគីឡូ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មិនយកចិត្តទុកដាក់ដែរ មុខនាទីរបស់ខ្ញុំ ព្រះករុណា គឺ ធ្វើដំណើរដើរទៅមុខជារឿយៗលុះត្រាតែនឹងអស់កម្លាំងស្មង ខ្ញុំព្រះករុណាត្រាច់ចច្រប់ទៅ ដោយសេរី ហាក់បី​ដូច​ជា​មច្ឆជាតិ​ហែបហែលទៅក្នុងមហាសមុទ្រធំល្វឹងល្វើយ ឬហាក់ដូចជាបក្សាបក្សីហោះ ហើរច្រៀវច្រៃទៅឰដ៏ផ្ទៃនភាកាសល្ហល្ហេវ រហូតចម្ងាយផ្លូវដ៏វែងអន្លាយឆ្ងាយលន្លោចមកនោះ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា បានពើបពះប្រទះឃើញភូមិប្រទេសប្លែកៗ និង បានភប់ប្រសព្វសេចក្តីលំបាកយ៉ាប់យ៉ឺនជាអនេកប្បការ បានសមគប់រាប់រកនឹងមនុស្សមនាជាច្រើនស្ទើរគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ ច្រើន​ទំនៀមទម្លាប់​ប្រពៃណី​ព្រឹត្តិការណ៍​ទាំងនេះ​ប្រៀបបី​ដូចជា​ឱសថ​ជួយ​ផ្សះផ្សា​មុខ​របួស​ក្នុង​បេះដូង​របស់​ខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យជាសះស្បើយស្រស់ស្រោងឡើង លីលាវតី​ចាប់ផ្តើម​រលុបរលាយ​ចេញ​ពី​ស្មារតីចងចាំរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបន្តិចម្តងៗ រឿងរ៉ាវដែលចូលមកជំនួសវិញ គឺ ការស្រឡាញ់ចូលចិត្តក្នុងការធ្វើដំណើរគយគន់ទស្សនាទេសភាពប្លែកៗ ក្នុងលោកធាតុដ៏ល្ហធ្លុងត្លេវនេះ គឺថា សេចក្តីស្រឡាញ់ចូលចិត្តដ៏ត្រជាក់ត្រជុំចំពោះធម្មជាតិព្រៃភ្នំទ្រនំថ្មដ៏ ប្រាសចាកកិច្ចកលមារយាផ្សេងៗ ភូមិតូចភូមិធំ ស្រុកតូចស្រុកធំច្រើនហួសវិស័យនឹងគណនាដែលខ្ញុំព្រះ ករុណា​ដើរ​ឆ្លង​កាត់មក ឃើញថា គ្មានទីកន្លែងណារីករាយមនោរម្យសមដូចនឹងល្អាងភ្នំ និង ដងព្រៃដ៏ស្ងប់ ស្ងាត់ត្រឈៃនៃជនបទដ៏ឆ្ងាយសន្លឹមសន្លាយនោះទេ សម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណានាពេលនោះ ផែន​ថ្មដ៏រាបធេង និង រុក្ខជាតិដ៏ត្រឈឹងត្រឈៃមានអត្ថន័យក្រៃលែងជាងគ្រឹះស្ថានវិមានប្រាសាទដ៏ស្កឹមស្កៃទៅទៀត សូរសព្ទ សម្លេងទឹកឈូហូរច្រោះសស្រឹមតាមក្រហែងថ្មត្រង់ញោចភ្នំ និង សម្លេងស្រែកយំនៃរៃកណ្តឹងក្នុងព្រៃព្រឹក្សា លតាវល្លិ៍ ស្តាប់ឮទៅពីរោះរណ្តំជាងសម្លេងចម្រៀងប្រគំកំដរដោយតូរ្យតន្ត្រីនៃនគរវាសីទៅទៀត ពន្លឺព្រះចន្ទ និង តារាករ​ក្នុង​រាត្រី​កាលគន់មើលទៅត្រជាក់ភ្នែកគួរឲ្យពិតពិលរមិលមើលជាងពន្លឺប្រទីបជ្វាលាក្នុងរាជធានី ទៅទៀត សត្វម្រឹគីម្រឹគាក្នុងព្រៃ ប្រសិនបើយើងសេពគប់រាប់រកវាដោយចិត្តប្រកបដោយមេត្តា មើលទៅគួរ ឲ្យសេពគប់មិនចាញ់មនុស្សដែលចម្រើនលូតលាស់ដោយវប្បធម៌ និង អរិយធម៌ទេ ។

ក្នុងខណៈដែលខ្ញុំព្រះករុណាដើរសាត់អណ្តែតសែតអញ្ជង់ទៅនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ឆ្លៀតឱកាសបង្ហាត់បង្រៀនប្រជាជនផង ការបង្ហាត់បង្រៀនអ្នកដទៃក៏ស្មើនឹងការបង្ហាត់បង្រៀនខ្លួនឯង ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏កាន់តែល្អប្រសើរឡើងរាល់ៗថ្ងៃដែលកន្លងទៅ កាលបើប្រទះឃើញភូមិស្រុកណា ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ឈប់ ស្នាក់ក្នុងព្រៃក្បែរៗភូមិស្រុកនោះ លុះ​ភ្ញាក់​ពី​ព្រលឹម​ហើយ​ក៏​ចូល​ទៅបិណ្ឌបាតក្នុងភូមិស្រុកនោះ កាលបើ បានចង្ហាន់ល្មាក់ល្មមចិញ្ចឹមជីវិតឲ្យប្រព្រឹត្តទៅសម្រាប់មួយៗថ្ងៃហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ត្រឡប់មកឆាន់ឯទី សម្នាក់វិញ ប្រសិនបើ​មាន​អ្នក​ស្រុក​តាម​មក​សន្ទនា​ជាមួយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏សន្ទនាជាមួយនឹងគេ បង្ហាត់ បង្រៀនគេឲ្យយល់ដឹងគោលធម៌របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ បើអ្នកស្រុកនិមន្តឲ្យស្នាក់នៅច្រើនថ្ងៃ ទាំង​បើ​បាន​ទទួល​សប្បាយៈសមរម្យ ក៏ស្នាក់នៅយូរគួរសម ប៉ុន្តែមិនដែលស្នាក់នៅកន្លែងណាហួសពី ៥ ថ្ងៃទេ រឿងរបស់អ្នកស្រុកអ្នកភូមិគឺជារឿងចៅចាក់ស្មុគសាញ​ប្រដាញ​ស្មុគស្មាញ​គ្មាន​អន្តភាព(ទីបំផុត) ប្រសិនបើខ្ញុំព្រះករុណាស្នាក់នៅយូរជាងនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ដោយរវល់ខ្វល់ខ្វក់តាមពួកគេដែរ ដើម្បីគេច ឲ្យផុតពីកង្វល់ខ្វល់ខ្វក់ទាំងនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបធ្វើដំណើរដើរផ្លូវតទៅទៀត ។ រឿងមួយដែលខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវតស៊ូពុះពាររហូតរយៈចម្ងាយផ្លូវ គឺ លទ្ធិជំនឿជឿកាន់របស់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ ផ្សេងៗ រឿងខ្លះជាជំនឿចាស់បូរាណដែលគ្មានហេតុផលហើយបានដក់ជាប់ក្នុងខួរក្បាលរបស់អ្នកស្រុកអស់ ពេលជាច្រើនសតវត្សទម្រាំនឹងខ្ញុំព្រះករុណាពន្យល់ហេតុផលឲ្យពួកគេយង់យល់គោលធម៌ពិតក្នុងព្រះ ពុទ្ធសាសនាបានក៏នឿយហត់មិនតិចទេ ។

មានភូមិមួយតាំងនៅលើឆ្នេរស្ទឹងគង្គាក្នុងអាណាខេត្រនៃមគធរដ្ឋ ខ្ញុំព្រះករុណាដើរផ្លូវទៅដល់ភូមិនោះ នារសៀលថ្ងៃមួយ គ្រាន់តែបានដំណឹងថាមានសមណៈប្លែកមុខចូលមកស្នាក់នៅក្បែរភូមិ អ្នកស្រុកមួយអន្លើ ដោយមេភូមិ(គ្រាមភោជក)ដែលមានប្រាជ្ញាក៏ដើរចេញទៅសន្ទនាជាមួយនឹងខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម កាលបើសួរ សុខទុក្ខរបស់គ្នា និង គ្នាតាមទំនៀមទម្លាប់ហើយ ការសន្ទនាលើប្រធានបទជំនឿជឿកាន់ក៏ចាប់ផ្តើមឡើង

"ម្នាលឧបាសក ! ញោមទាំងអស់គ្នារាប់អានអ្វីជាទីពឹង?"ខ្ញុំព្រះករុណាចាប់ផ្តើមសួរមេភូមិដែលធ្វើមុខងារជាតំណាងអ្នកភូមិបានឆ្លើយតបថា "ពួកខ្ញុំកណារាប់អានព្រះមុនីទាំង ៧ ជាទីសរណៈ ទីពឹង"

"ចុះព្រះមុនីទាំង ៧ ដែលញោមពោលដល់ហ្នឹងជាអ្នកណា នៅឯណា?"ខ្ញុំព្រះករុណាសួរត

"ព្រះមុនីទាំង ៧ នោះ គឺ កស្សបៈ អតរី ភារទ្វាជៈ គោតមៈ វិស្វាមិត្រា ជមទគ្គិ វាសិស្តៈ ព្រះមុនីទាំង ៧ នេះកើតមុនព្រះវេទទៅទៀត ពេលនេះ ព្រះអង្គកំពុងប្រថាប់នៅលើឋានសួគ៌ នៅយប់ខែងងឹតឰដ៏អាកាស វេហាស៍ល្ហល្ហេវ បើព្រះគុណម្ចាស់ងើយព្រះភក្ត្រមើទៅលើមេឃ ព្រះគុណម្ចាស់នឹងប្រទះឃើញផ្កាយ ៧ ដួង រៀងរាយគ្នាជាកញ្ចុំ មានរូបសណ្ឋានស្រដៀងនឹងខ្លាឃ្មុំ ហ្នឹងឯងជាព្រះមុនីទាំង ៧ របស់ពួកខ្ញុំកណា"

"ព្រះមុនីទាំង ៧ នេះជាទីពឹងដល់ញោមដូចម្តេចបាន?"

"ព្រះមុនីទាំង ៧ នេះទ្រង់តែងតែចុះមកត្រួតពិនិត្យមើលពិភពផែនដីនេះម្តងម្កាល បើនរជនណាមានចិត្តភក្តី ចំពោះព្រះអង្គយ៉ាងមុតមាំ តាំងចិត្តបួងសួងសំពះបូជាព្រះអង្គដោយគោរព ព្រះអង្គនឹងបណ្តាលឲ្យនរជន នោះ មានសេចក្តីសុខទទួលជោគលាភ លុះបែកកាយរំលាយខន្ធទៅ ក៏ចូលដល់ឋានសួគ៌" ពោលហើយ មេភូមិក៏លើកដៃសំពះព្រះទេវៈរបស់គេទាំងពោលព្រះនាមរបស់មុនីទាំង ៧ យ់ាងស្ទាត់ជំនាញ សបញ្ជាក់ឲ្យ ឃើញភក្តីភាពដ៏មុតមាំរបស់គេ បើខ្ញុំព្រះករុណានឹងពន្យល់ចង្ងុលហេតុផលលុបបំបាក់ជំនឿជឿកាន់របស់ពួក គេក្នុងខណៈនោះ ពួកគេច្បាស់ជាខឹងនឹងខ្ញុំព្រះករុណាមិនខាន ខ្ញុំព្រះករុណាទើបនៅស្ងៀមសិន

"បពិត្រលោកសមណៈ ! ចុះព្រះគុណម្ចាស់រាប់អានអ្វីជាទីពឹងដែរ?"មេភូមិសួរខ្ញុំព្រះករុណាវិញ

"អាត្មាមិនរាប់អានអ្វីជាទីពឹងទេ មិនយកអ្នកណាជាទីពឹងទេ អាត្មាពឹងលើខ្លួនឯង ព្រះបរមគ្រូរបស់អាត្មា បង្រៀនថា អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ ខ្លួនជាទីពឹងរបស់ខ្លួន កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា អ្នកផ្សេងណានឹង មកជាទីពឹងបាន អាត្មាជឿពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះបរមគ្រូទើបយកខ្លួនឯងជាទីពឹង" មេភូមិធ្វើកិរិយាអាការងឿងឆ្ងល់ចំពោះសម្តីរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ហើយក៏ស្រដីឡើងថា

"ចុះព្រះគុណម្ចាស់ជាមនុស្សសាមញ្ញធម្មតា គ្មានអំណាចបាដិហារ្យអ្វី គ្មានឫទ្ធិតេជះអ្វីទាំងអស់ នឹងពឹង ខ្លួនឯងយ៉ាងម៉េចបាន?"

"ក៏ព្រោះតែអាត្មាគ្មានឫទ្ធិតេជះហ្នឹងឯងបានជាត្រូវការពឹងពាក់លើខ្លួនឯង បើអាត្មាមានឫទ្ធិតេជះដូចយ៉ាង ព្រះមុនីទាំង ៧ របស់ញោមវិញ អាត្មាមិនចាំបាច់ពឹងពាក់លើខ្លួនឯងទេ ប៉ុន្តែពេលនេះអាត្មាប្រៀបដូចជា បុរសដែលអណ្តែតលឿនលយលើផ្ទៃមហាសាគរព្រោះតែកប៉ាល់ក្រឡាប់លិច ហេតុដូច្នេះអាត្មាទើបត្រុវ អាស្រ័យដៃជើង និង កម្លាំងរបស់ខ្លួនឯងហែលទឹកទៅលុះត្រាតែដល់ច្រាំង អាត្មាត្រូវតស៊ូពុះពារជាមួយ នឹងទឹករលក និង ត្រីឆ្លាមកំណាចដោយខ្លួនឯង គ្មានអ្នកណាមកហាមឃាត់ទឹករលកបានទេ គ្មានអ្នកណា មកចាប់ចងត្រីឆ្លាមទុកបានទេ គ្មានអ្នកណាមកចាប់ដៃជើងរបស់អាត្មាឲ្យហែលទឹកនោះទេ អាត្មាត្រូវធ្វើ អ្វីៗដោយខ្លួនឯង ពិភពលោកដ៏ធំល្វឹងល្វើយនេះឯងគឺជាផ្ទៃមហាសាគរ ការដែលយើងនាំគ្នាមកកើតក្នុង ពិភពលោកនេះក៏ស្មើនឹងធ្លាក់ចុះទៅអណ្តែតប្រឡឹម-កលើផ្ទៃមហាសមុទ្រ យើងត្រូវតស៊ូពុះពារយ៉ាង ត្រដាបត្រដួសដើម្បីឲ្យជីវិតរបស់យើងរស់នៅបាន យើងត្រូវស្វែងរកលំនៅឋានរស់នៅដើម្បីការពារ កម្តៅថ្ងៃ ភ្លៀង និង ខ្យល់ យើងត្រូវស្វែងរកសម្លៀកបំពាក់មកស្លៀកដណ្តប់ យើងត្រូវស្វែងរករុក្ខោសថ និង វេជ្ជោសថមករក្សាព្យាបាលនៅពេលមានជម្ងឺឈឺថ្កាត់ បច្ច័យគ្រឿងអាស្រ័យទាំងនេះគ្មានព្រះទេវៈ អង្គណាយកមកប្រគល់ឲ្យដល់យើងទទេៗនោះទេ បើទុកជាខិតខំស្វែងរកដោយឧយ្យាមភាពយ៉ាងណា ក៏ដោយ យើងក៏ពុំសូវនឹងបានសមបំណងឡើយ ត្រីឆ្លាមកំណាច និង ជំនោររលកក្នុងមហាសមុទ្រ គឺ សេចក្តីទុក្ខលំបាកទាំងឡាយដែលហូរជោរចូលមក្នុងជីវិតរបស់យើងម្តងម្កាលដូចជា ជម្ងឺតម្កាត់ ទឹកជោរ មកជន់លិចសន្ទូងក្នងស្រែ រោគឧត្បាតអាភេទចង្រៃ ចោរហនេយ្យុំលួចឆក់ប្លន់ ភ្លើងឆេះផ្ទះជាដើម ឧបសគ្គទាំងនេះត្រូវតែពុះពារជួយខ្លួនឯងមុនអ្វីៗទាំងអស់ អាល័យតែបួងសួងទទូចអង្វរ ទេវតាណានឹង មកជួយបាន" ។

"សម្រាប់វត្ថុសម្ភារៈខាងក្រៅ យើងស្វែងរកបានដោយខ្លួនឯង ចំណុចនេះជាការពិត"អ្នកស្រុកម្នាក់ស្រដី ឡើង "ប៉ុន្តែសម្រាប់សេចក្តីសុខខាងផ្លូវចិត្តនោះ យើងមិនអាចស្វែងរកបានដោយខ្លួនឯងទេ សេចក្តីសុខ ជាពរពិសេសដែលព្រះមុនីទាំង ៧ ទ្រង់ប្រទានឲ្យអ្នកមានភក្តីភាពចំពោះព្រះអង្គ"

"ម្នាលឧបាសក ! សេចក្តីសុខមាន ២ យ៉ាង គឺ សុខអាស្រ័យនឹងវត្ថុសម្ភារៈ បានខាង សុខដែលកើតពីការ មានភោជនាហារបរិភោគគ្រប់គ្រាន់ មានគេហដ្ឋានរស់នៅយ៉ាងផាសុកស្រណុកស្រួល មានសម្លៀក បំពាក់ និង គ្រឿងស្អិតស្អាងសាព៌ាង្គកាយគ្រប់គ្រាន់ មានឱសថសម្រាប់ជំនួយជួយលើកចិត្តឲ្យកក់ក្តៅ បច្ច័យទាំង ៤ នេះ ហៅថា អាមិសសុខ សុខអាស្រ័យបច្ច័យ ៤ ចំណែកខាងសេចក្តីសុខដែលមិន អាស្រ័យវត្ថុសម្ភារៈវិញ បានដល់ សេចក្តីសុខដែលកើតពីការលះបង់សារពើវត្ថុទាំងនោះចេញទៅបួសជា បព្វជិត រស់នៅក្នុងព្រៃដ៏ស្ងប់ស្ងាត់ ប្រឹងប្រែងកម្ចាត់កិលេសផ្សេងៗពីចិត្តសន្តាន សេចក្តីសុខបែបនេះ ហៅថា និរាមិសសុខ សុខមិនអាស្រ័យវត្ថុសម្ភារៈ ប្រការដែលញោមពោលថា ព្រះមុនីទាំង ៧ ផ្តល់ សេចក្តីសុខឲ្យញោមនោះ តើផ្តល់សេចក្តីសុខបែបណា?" អ្នកស្រុកម្នាក់នោះធ្វើមុខអង្គឺអង្គែហើយឆ្លើយថា "ខ្ញុំកណាសំដៅយកសេចក្តីសុខទាំង ២ យ៉ាង"

"រួមសេចក្តីថា សេចក្តីសុខទាំង ២ យ៉ាងហ្នឹង ព្រះមុនីទាំង ៧ ជាអ្នកផ្តល់ឲ្យញោមឬ?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរផ្ទួន សម្តីម្តងទៀត លុះគាត់ឆ្លើយទទួលយល់ព្រមហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបអធិប្បាយរំគាយសេចក្តីដូចតទៅ "ដូចដែលញោមដឹងស្រាប់ហើយថា សេចក្តីសុខប្រភេទទី ១ កើតមកពីការមានគ្រប់គ្រាន់ សេចក្តីសុខបែប នេះរមែងកើតឡើងបាន ញោមព្រមទទួលហើយថា ទ្រព្យទាំងអម្បាលម៉ានដែលញោមមាននៅសព្វថ្ងៃនេះ ញោមស្វះស្វែងរកមកបានដោយខ្លួនឯង មិនមានព្រះអាទិទេពអង្គណាប្រគល់ឲ្យទេ នៅពេលញោមស្វែងរក ទ្រព្យដោយខ្លួនឯង បានសេចក្តីសុខដោយខ្លួនឯងបែបនេះ នឹងនិយាយថា ព្រះមុនីទាំង ៧ ជាអ្នកប្រគល់ឲ្យ តើត្រឹមត្រូវតាមហេតុផលដែរឬទេ" សំណួររបស់ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើឲ្យអ្នកស្រុកម្នាក់ៗបាត់មាត់ឈឹង លុះឃើញថាចង្វាក់ស្រួលខ្ញុំព្រះករុណាទើប ពន្យល់តទៅទៀតថា "ម្នាលឧបាសក ! សេចក្តីសុខប្រភេទទី ២ គឺ សេចក្តីសុខមិនពឹងពាក់អាស្រ័យវត្ថុសម្ភារៈ ជាសេចក្តីសុខកើតឡើងពីវិសុទ្ធិភាពនៃចិត្ត ញោមធ្វើចិត្តរបស់ឲ្យស្អាតបរិសុទ្ធ ប្រាសចាកអំពល់កង្វល់ ប្រាស ចាកលោភៈ ទោសៈ និង មោហៈបានទាំងស្រុង ហើយសេចក្តីស្ងប់សុខដ៏ត្រជាក់ត្រជុំរមែងកើតឡើងបាន ចិត្តរបស់ញោមរមែងស្អាតបរិសុទ្ធបានព្រោះការដុសខាត់របស់ញោមដោយខ្លួនឯង ញោមត្រូវតែដុសខាត់ ស្តារចិត្តរបស់ញោមដោយខ្លួនឯង នៅពេលដៃរបស់ញោមប្រឡាក់ប្រឡូសដោយវត្ថុស្មោគគ្រោគ ញោមត្រូវ តែយកទឹកមកលាងជម្រះដៃទើបស្អាតបាន ទោះបីជាញោមធ្វើការបូជាចំពោះព្រះអាទិទេព អង្វរបួងសួងឲ្យ ដៃរបស់ញោមស្អាតប៉ុនណា ដៃរបស់ញោមក៏នៅតែមិនស្អាតដដែល វត្ថុស្មោគគ្រោគនឹងមិនហើរហាយន៍ ផាយចេញពីដៃរបស់ញោមជាដាច់ខាត"

កាលដែលខ្ញុំព្រះករុណាពន្យង់ពន្យល់ហេតុផលតទៅទៀត អ្នកស្រុកក៏កើតមានសទ្ធាជ្រះថ្លា នាំគ្នាប្រគល់ កាយថ្វាយខ្លួនជាសិស្សរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា "ម្នាលឧបាសក និង ឧបាសិកា ! ឆ្ងាយលន្លឹមពីទីនេះទៅទិសបស្ចិម មានក្រុងមួយឈ្មោះថា "សាវត្ថី" ជារាជធានីនៃកោសលរដ្ឋ ឰដ៏ក្រុងនោះ ព្រះបរមសាស្តាចារ្យសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់ប្រថាប់នៅ ទ្រង់ជាព្រះ បរមគ្រូរបស់ទេវតា និង មនុស្សទាំងឡាយ អាត្មាគ្រាន់តែជាសាវ័ករបស់ព្រះអង្គទេ សូមប្រកាន់យកព្រះអង្គ ជាបង្គោលចិត្តហើយបដិបត្តិតាមពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះអង្គចុះ ហើយញាតិញោមទាំងឡាយនឹង ចួបប្រទះតែសេចក្តីសុខតាមសមគួរដល់ការបដិបត្តិរបស់ខ្លួន" បន្ទាប់ពីនោះមក ខ្ញុំព្រះករុណាបានពន្យល់ប្រាប់មធ្យោបាយចិញ្ចឹមជីវិតតាមបែបផែនព្រះពុទ្ធសាសនាឲ្យ យង់យល់រាល់គ្នាហើយទើបក្រើនរំលឹកថា "កុំភ្លេចថា អ្វីៗទាំងអស់ ញោមត្រូវតែធ្វើដោយខ្លួនឯង ញោមតោងតែធ្វើដំណើរដោយខ្លួនឯងទើបបានទៅ ដល់គោលដៅដែលញោមប្រាថ្នា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ក្តី អាត្មាក្តី និង អ្នកប្រាជ្ញរាជបណ្ឌិតដទៃទៀតក្តី គ្រាន់តែជាអ្នកចង្អុលប្រាប់ផ្លូវប៉ុណ្ណោះ" ខ្ញុំព្រះករុណាបានស្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះអស់ ៦ ថ្ងៃតាមពាក្យនិមន្ត របស់អ្នកស្រុកហើយក៏ចេញធ្វើដំណើរដើរចច្រប់តទៅទៀត គ្រាមួយនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាបានធ្វើដំណើរទៅដល់ភូមិមួយមានឈ្មោះថា កណ្ណិកគ្រាម ក្នុងដែនមគធៈ ប្រជាជនក្នុងភូមិនោះគោរពរាប់អានព្រះអាទិត្យជាទីពឹង និង ជឿជាក់ចំពោះប្រសិទ្ធិភាពនៃមន្ត ១ បទដែល ហៅថា មន្តគយាត្រី ពួកគេជឿថា មន្តគយាត្រីនេះឆុតខ្លាំងណាស់ សូម្បីតែទេព្តាបើបានស្តាប់មន្តនេះហើយ តោងតែញញើតតក់ស្លុតឧត្រាមិនខាន មានតែមនុស្សវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ទេទើបមានសិទ្ធិស្វាធ្យាយមន្តបទនេះ បាន ហើយត្រូវស្វាធ្យាយដោយសម្លេងខ្សឹបៗទៀត មិនត្រូវឲ្យមនុស្សវណ្ណៈអ្នកងារស្តាប់ឮជាដាច់ខាត សូម្បី តែភរិយាកំពុងមានរដូវ ក៏មិនត្រូវឲ្យឮដែរ គ្រាន់តែខ្ញុំព្រះករុណាទៅដល់ភូមិនោះ អ្នកស្រុកក៏នាំគ្នានិយាយអួត ប្រសិទ្ធិភាពរបស់មន្តគយាត្រីនោះឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ កាលបើខ្ញុំព្រះករុណាស្នើសុំឲ្យគេសូធ្យឲ្យស្តាប់ ពួកគេក៏សាកសួរដល់វណ្ណៈរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាជាសារវន្ត បើខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយប្រាប់ពួកគេតាមត្រង់ថាខ្ញុំព្រះ ករុណាជាចណ្ឌាល មុខជាគ្មានឱកាសបានស្តាប់មន្តគយាត្រីរបស់ពួកគេទេ ទើបប្រាប់ពួកគេថាជាបព្វជិត ពួក គេយល់ថាខ្ញុំព្រះករុណាជាព្រាហ្មណ៍ ទើបស្វាធ្យាយមន្តគយាត្រី (Gayatri mantra) ឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ដូចតទៅនេះ ៖

អូម ភូ(រ) ភូវ(ហ) ស្វា(ហ)
ត័ត សាវិទូ(រ) វារេន​យ័ម
ភារគោ ទេវាស្យៈ ធិមហិ
ធិយោ យោ ណៈ ប្រៈចូទយ័ត ។

(ស្រង់​ចេញ​ពី​គម្ពីរ​ឫកវេទ, The Rig Veda 10:16:3)

"ពួកយើងខ្ញុំសូមលំឱននមស្ការនូវរស្មីដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ព្រះសុរិយទេព ទ្រង់ជាធំលើអ្វីៗទាំងពួង ទ្រង់អាចនាំ​ពួកយើងឲ្យកើតចំណេះចេះយល់ ទ្រង់​ដូចជា​កែវ​ភ្នែក​លើ​ពិតាន​នៃ​សួគ៌" ។

លុះបានស្តាប់មន្តដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិរបស់អ្នកស្រុកហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាពិចារណាមើលទៅក៏មិនឃើញថាពាក្យត្រឹម តែប៉ុណ្ណេះនឹងអាចបន្លាចទេវតាយ៉ាងណាបាននោះទេ ប៉ុន្តែក៏នៅស្ងៀមសិន មិនជំទាស់នឹងពួកគេទេ ។

"ចុះព្រះតេជគុណមានមន្តសម្រាប់ការពារខ្លួនខ្លះទេ?"អ្នកស្រុកម្នាក់សួរឡើង "បើមិនមានទេ ខ្ញុំកណានឹងបង្រៀនឲ្យ ព្រះតេជគុណដើរផ្លូវត្រាច់ចរទៅតែម្នាក់ឯង មានឧបទ្ទវន្តរាយច្រូងច្រាង បើគ្មានមន្តការពារខ្លួនទេ ខ្លាចក្រែងគ្មានសុវត្ថិភាព" "មានដែរ" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយតបទាំងនឹកអស់សំណើចចំពោះបំណងល្អរបស់គាត់ "បើញោមចង់ស្តាប់ អាត្មា នឹងសូធ្យឲ្យស្តាប់" គ្រាន់តែឃើញអ្នកស្រុកសម្តែងចិត្តអន្ទះសាចង់ស្តាប់ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបលើកយកឱវាទបាដិមោក្ខដែល ប្រជុំរួបរួមពាក្យប្រៀនប្រដៅឡើងមកស្វាធ្យាយថា ៖

សព្វបាបស្ស អករណំ ការមិនធ្វើអំពើអាក្រក់គ្រប់យ៉ាង
កុសលស្សូបសម្បទា ការធ្វើអំពើល្អទាំងពួង
សចិត្តបរិយោទបនំ ការដុះខាត់ចិត្តរបស់ខ្លួនឲ្យផូរផង់

នេះ​ឯង​ជា​មន្ត​របស់​អាត្មា អ្នក​ណា​បដិបត្តិ​បាន​តាម​នេះ អ្នក​នោះ​នឹង​មាន​តែ​សេចក្តី​សុខ​សព្វកាល​ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ព្យាយាម​បកស្រាយ​ប្រសិទ្ធិភាព​របស់​ពុទ្ធមន្ត​នេះ​ឲ្យ​អ្នកស្រុក​ស្តាប់​ទាល់តែ​ម្នាក់ៗ​កើត​មាន​ជំនឿ​ជឿ​ជាក់ និង ចង់​រៀន​យក​ទៅ​ការពារ​ខ្លួន អ្នកស្រុក​ម្នាក់​សួរ​ថា ៖

"ចុះមន្តនេះមានវិធីរក្សាដូចម្តេចខ្លះ?"

" មានវិធីរក្សាដូចតទៅនេះ គឺ មុនពេលញោមនឹងគិតអ្វី នឹងនិយាយអ្វី សូមឲ្យគិតពិចារណាមើលឲ្យល្អិត ល្អន់ជាមុនថា ការធ្វើ​ការ​និយាយ​របស់​ញោម​នោះ​នឹង​បង្ក​ទុក្ខ​ក្តៅក្រហាយ​ដល់​ខ្លួន​ឯង និង អ្នកដទៃ​ឬទេ ? បើ​ឃើញ​ថា​បង្ក​ទុក្ខទោស​ទេ ចូរ​កុំគិត កុំនិយាយ កុំ​ធ្វើ​អំពើ​នោះជាដាច់ខាត ប៉ុន្តែបើឃើញថា ការគិត ការ និយាយរបស់ញោមនោះបង្កបង្កើតសេចក្តីសុខ សេចក្តីស្ងប់ដល់ខ្លួនឯង និង អ្នកដទៃ មិនខុសសីលធម៌ មិន ល្មើសច្បាប់បញ្ញត្តិទេ ក៏ចូរធ្វើទៅចុះ បើរក្សាបានយ៉ាងនេះ មន្តរបស់ញោមនឹងឆុតស័ក្តិសិទ្ធិខ្លាំងឡើង ផ្ទុយទៅវិញ បើរក្សាមិនបានទេ មន្តរបស់ញោមនឹងសាបរលាបអស់អានុភាព អាត្មាដើរផ្លូវមកតែម្នាក់ឯង គ្មានអាវុធមួយដើមជាប់នឹងខ្លួនទេ បានប្រឈមមុខនឹងសត្វសាហាវ និង ចោរឃោរឃៅមកច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែព្រោះអាស្រ័យមន្តបទនេះទើបជួយការពារអាត្មាឲ្យបរវាសចៀសឆ្ងាយភយន្តរាយបានរហូតមក បម្រាមផ្សេងក្រៅពីនេះគ្មានទេ ញោមស្វាធ្យាយដោយសម្លេងឮខ្លាំងប៉ុនណាក៏បានដែរ រឹតតែប្រាប់អ្នក ផ្សេងបានច្រើនប៉ុនណា មន្តរបស់ញោមរឹតតែស័ក្តិសិទ្ធិប៉ុនណោះ" កាលបើខ្ញុំព្រះករុណាបានជូនពុទ្ធមន្តដល់អ្នកស្រុកកណ្ណិកគ្រាមហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ធ្វើដំណើរដើរផ្លូវ តទៅមុខទៀត ។

ស្រីជរា

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! រសៀលថ្ងៃមួយ នៅខណៈដែលកំពុងដើរនៅកណ្តាលព្រៃ ខ្ញុំព្រះករុណាបានឮ សម្លេងស្រែកយំថ្ងូរឮមកពីក្នុងព្រៃ ទើបឈប់ឈរស្តាប់ដោយតំណាំងចិត្ត សម្លេងនោះជាសម្លេងរបស់ស្រី្ត លាន់ឮមកយ៉ាងអាណោចអធ័មអំពីព្រៃក្បែរៗផ្លូវ ធ្វើឲ្យមេត្តាករុណាកើតឡើងក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បង្រៀនឲ្យមានការុញ្ញចិត្តអាណិតអាសូរអ្នកដទៃ និង រកវិធីជួយសង្រ្គោះកាលបើល្មម នឹងអាចជួយសង្គ្រោះបាន គិតដល់ពុទ្ធវចនៈត្រង់នេះហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបដាច់ចិត្តដើរលុយចូលព្រៃ តម្រង់ទៅរកសម្លេងនោះ រូបភាពដែលនៅខាងមុខនោះ គឺ ស្ត្រីវ័យចំណាស់ម្នាក់កំពុងយំខ្សេតខ្សតនៅក្បែរៗ ក្បែរៗភ្លក់ភ្លើងធំមួយ ខ្ញុំព្រះករុណាអាចសន្និដ្ឋានបានភ្លាមថា គាត់កំពុងតែយំអណ្តឺតអណ្តកដល់មនុស្សជាទី ស្រឡាញ់ណាម្នាក់ដែលស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៅហើយ ពេលនេះកំពុងតែត្រូវព្រះអគ្និឆេះនៅលើជើងថ្ករ

"ម្នាលឧបាសិកា ! ញោមកំពុងតែយំថ្ងួចថ្ងូររកអ្នកណា?" គាត់ងើបមុខឡើងទាំងជោករហាមដោយទឹកភ្នែក សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាហើយឆ្លើយទាំងសសឹកថា "កណាម្ចាស់កំពុងតែយំនឹករលឹកដល់កូនប្រុស កណាម្ចាស់មានកូនប្រុសម្នាក់ គេស្លាប់ចោលទៅយ៉ាងទាន់ ហន់ កូនអើយ ! ឯងពិតជាមិនអាណិតម្តាយខ្លះទេឬអី?"ឆ្លើយតបខ្ញុំព្រះករុណាបានត្រឹមតែប៉ុណ្ណេះ ស្រ្តីនោះក៏ ទ្រហោយំតទៅទៀតដោយសម្លេងឮជាងមុន ខ្ញុំព្រះករុណាបណ្តោយឲ្យគាត់យំទាល់តែគាត់នឿយជតកម្លាំង សម្លេងខ្សាវចុះហើយទើបចាប់ផ្តើមសម្តែងធម៌ដោយឧបាយថា "អាត្មានឹងតំណាលរឿងចម្លែកមួយឲ្យញោមស្តាប់ បើញោមចង់ស្តាប់ អាត្មាជឿថាកាលបើបានស្តាប់រឿងនេះ ហើយ ជួនកាលញោមនឹងសប្បាយចិត្តបានខ្លះ" "ព្រះគុណម្ចាស់នឹងតំណាលអី ក៏តំណាលចុះ"ស្ត្រីជរាឆ្លើយដោយមិនសូវអើពើ នៅតែអង្គុយសសឹកសម្លឹង មើលភ្នក់ភ្លើងដោយកែវភ្នែកជោករហាមដោយទឹកភ្នែក និង ជាំក្រហម ខ្ញុំព្រះករុណាទើបតំណាលរឿង ដែលគិតបានក្នុងខណៈនោះថា "ម្សិលមិញនេះ នៅខណៈដែលដើរផ្លូវមកដល់ច្រាំងទន្លេគង្គា អាត្មាបានជួបនឹងស្ត្រីម្នាក់កំពុងឈរយំ ខ្សឹកខ្សួលនៅលើច្រាំងទន្លេដូចយ៉ាងញោមកំពុងតែយំឥឡូវនេះអញ្ចឹង អាត្មាបានដើរតម្រង់ចូលទៅ សួរគាត់ថាយំធ្វើអ្វី? គាត់ឆ្លើយថាគាត់បានមកឈរយំនៅមាត់ច្រាំងនេះតាំងពីព្រឹកព្រហាម ឃាត់មិន ឲ្យទឹកទន្លេហូរទៅទិសខាងត្បូង គាត់បានលួងលោមទឹកទន្លេដោយសម្លេងផ្អែមល្ហែមខ្លះ សម្លុតគម្រាម ខ្លះ ជេរបញ្ចោរខ្លះ ប៉ុន្តែទឹកទន្លេមិនព្រមឈប់ស្តាប់សម្លេងសោះ នៅតែរឹងហូរទៅដោយឥតឈប់ឈរ តាមតួនាទីរបស់វា គាត់អាក់អន់ស្រពន់ចិត្តជាខ្លាំងទើបស្រែកទ្រហោយំ ម្នាលឧបាសិកា ! បើញោមទៅ ជួបស្ត្រីនោះដូចយ៉ាងអាត្មាវិញ ញោមគិតថាស្ត្រីនោះជាមនុស្សឆ្កួតឬមនុស្សជា?" "ឆ្កួតសុទ្ធ ព្រះគុណម្ចាស់ ! "គាត់ឆ្លើយតប "ទឹកទន្លេហូរទៅជាប្រក្រតីរបស់វា អ្នកណានឹងទៅហាម ឃាត់ទឹកទន្លេឲ្យឈប់ហូរបាន ការដែលហាមទឹកទន្លេទៅ វាមិនព្រមស្តាប់ហើយយំសោកបោកប្រាណ ហ្នឹងឯងហៅថា មនុស្សឆ្កួតសុទ្ធ"កាលបើស្ត្រីនោះនិយាយបើកផ្លូវឲ្យបែបនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចាប់ផ្តើម វាយសម្រុកភ្លាម "បើស្ត្រីនោះឆ្កួត ញោមក៏ឆ្កួតដែរ" "កណាម្ចាស់ឆ្កួតយ៉ាងម៉េច"ស្ត្រីជរាបែរខ្វាប់មកសួរដោយមិនពេញចិត្តភ្លាម "កុំអាលសិន កុំអាលខឹងណៈ ស្តាប់ហេតុផលរបស់អាត្មាសិន មនុស្សយើងម្នាក់ៗកើតមកហើយតោង តែស្លាប់ គ្មានអ្នកណាហាមឃាត់សេចក្តីស្លាប់បានទេ ព្រោះជាធម្មជាតិរបស់សត្វ រុក្ខជាតិ និង អ្វីៗទាំង ពួង លុះកកើតមកហើយតោងតែវិនាសសាបសូន្យទៅវិញ គ្មានវត្ថុណាគង់វង្សទ្រទ្រង់នៅបានជារហូត នោះទេ កើតមកហើយក៏តោងតែស្លាប់ទៅតាមធម្មជាតិរបស់វា គួរនាដូចជាក្រសែទឹកក្នុងទន្លេគង្គាហូរ ទៅដោយឥតឈប់ឈរដូច្នោះ កូនប្រុសរបស់ញោមកើតមកហើយក៏ត្រូវតែស្លាប់ទៅតាមធម្មជាតិ របស់គេ ញោមមិនចង់ឲ្យគេស្លាប់ព្រោះស្រឡាញ់គេ ចង់ឲ្យគេរស់នៅជាមួយនឹងញោមរហូតទៅ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលគេមិននៅជាមួយនឹងញោម គេស្លាប់ចោលទៅ ញោមទើបយំស្តាយស្រណោះ កាលបើដូច្នេះ ញោមក៏មិនខុសប្លែកអ្វីនឹងស្ត្រីដែលឈរហាមទឹកទន្លេគង្គាមិនឲ្យហូរទៅមិនបាន សម្រេចហើយយំស្តាយស្រណោះនោះទេ ហេតុនេះបានជាអាត្មានិយាយថាញោមក៏ឆ្កួតដួចស្ត្រីនោះ ដែរ" ហេតុផលរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើឲ្យស្ត្រីជរានោះឈប់យំភ្លាម គាត់អង្គុយឱនមុខចុះស្ងៀមស្តឹងដោយគិត គ្នាន់គ្នេរ ប៉ុន្តែនៅសសឹកម្តងម្កាល ។ "ម្នាលឧបាសិកា ! "ខ្ញុំព្រះករុណាពោលតទៅទៀត "មនុស្សយើងជាសត្វមានហេតុផល ទោះបីនឹងធ្វើអ្វី គប្បី គិតគូរឲ្យល្អិតល្អន់ជាមុនថា អំពើនោះនឹងបានជាប្រយោជន៍ និង សេចក្តីសុខដល់អ្នកដទៃឬទេ បើឃើញថាធ្វើ ហើយគ្មានប្រយោជន៍ក៏កុំគប្បីធ្វើ ការយំយែកស្រែកទ្រហោដល់កូនប្រុសដែលស្លាប់ ទៅហើយនេះ តើញោម បានទទួលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ អាត្មាមិនឃើញថាបានអ្វីនោះទេ បើទុកជាញោម យំទៅទាល់តែទឹកភ្នែកក្លាយជា ឈាមក៏ដោយ ក៏កូនប្រុសរបស់ញោមមិនអាចនឹងវិលត្រឡប់មកវិញ បានដែរ គ្មានអ្នកណាយកត្បូងចិញ្ចៀនមាសប្រាក់មកឲ្យញោមព្រោះរំយំនេះទេ ញោមត្រូវខាតបង់ទឹក ភ្នែក ខាតបង់កម្លាំងចិត្ត ខូចសុខភាពអនាម័យ រំយំខ្សឹកខ្សួលមានតែផ្លូវខាតបង់តែម៉្យាង គ្មានផ្លូវចំណេញ ទេ ជាអំពើចោលម្សៀតទាំងអស់ មនុស្សយើងបើនៅតែរឹងទទឹងធ្វើអំពើចោលម្សៀតបែបនេះតទៅទៀត តើឈ្មោះថាជាសត្វមានហេតុផលដូចម្តេចបាន?" "បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ ! "ស្រីជរាមានប្រសាសន៍ឡើងដោយសម្លេងចាប់ច្បាស់ស្រឡះជាប្រក្រតី "សម្តីរបស់ ព្រះគុណម្ចាស់បានជួយឲ្យពន្លឺបំភ្លឺផ្លូវដល់កណាម្ចាស់ច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែសម្រាប់កូនប្រុស ម្នាក់នេះ កណាម្ចាស់ស្រឡាញ់វាខ្លាំងណាស់ នៅពេលដែលវាស្លាប់ចោលទៅទើបកណាម្ចាស់អត់ទ្រាំ នឹងហាមប្រាមសំណោកសោកសៅមិនបាន" "ម្នាលឧបាសិកា ! ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ត្រាស់ថា សំណោកតែងកើតមកពីសេចក្តីស្រឡាញ់ដែលមិន សមបំណង ស្រឡាញ់ច្រើនក៏មានសំណោកច្រើន ស្រឡាញ់តិចក៏មានសំណោកតិច បើឥតស្រឡាញ់ ក៏គ្មានសំណោកសោះ កូនចៅរបស់ជនដទៃស្លាប់មួយថ្ងៃៗអស់ជាច្រើននាក់ ញោមមានលំនឹកគិតហីៗ ជាធម្មតា ព្រោះញោមគ្មានសេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះគេទាំងនោះ បើញាតិសាច់ឆ្ងាយរបស់ញោមទទួល អនិច្ចកម្ម ញោមក៏នឹកសោកសង្រេងខ្លះដែរ ព្រោះមានសេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះគេខ្លះៗ បើកូនប្រុសរបស់ ញោមស្លាប់ទៅ ញោមក៏សោកសង្រេងជាទីបំផុតព្រោះញោមស្រឡាញូ់គេច្រើនបំផុត ព្រោះហេតុនោះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ទើបទូន្មានមិនឲ្យសត្វលោកប្រកួចប្រកាន់អ្វីមួយជ្រុលពេក មិនឲ្យផ្តេកផ្តួលខ្លួន ចូលទៅស្រឡាញ់ទាល់តែភ័ន្តវង្វេង មិនឲ្យតម្កល់សេចក្តីមុតមាំចំពោះអ្វីណានីមួយទេ កាលបើខុសបំណង នឹងកើតទុក្ខព្រួយថប់បារម្ភ ញោមនឹងផ្គងបំណងប៉ងប្រាថ្នាទុកក៏បាន ប៉ុន្តែត្រូវតែត្រៀមខ្លួនឲ្យល្មាក់ល្មម ព្រមព្រឺសទុកសម្រាប់ប្រឈមមុខនឹងលទ្ធផល ២ យ៉ាងរបស់វា គឺ សេចក្តីសមបំណង និង សេចក្តីខុស បំណង ការងារគ្រប់ចំពូកមានគតិជា ២ ប្រការ គឺ សម្រេច និង មិនសម្រេច កីឡាគ្រប់ប្រភេទមាន លទ្ធផល ២ យ៉ាង គឺ ចាញ់ និង ឈ្នះ បើចូលចិត្តលេងកីឡា តោងតែហ៊ានទទួលយកលទ្ធផល ២ យ៉ាងនេះ ជីវិតនេះមានរសជាតិ ២ យ៉ាង គឺ រសជាតិផ្អែម និង រសជាតិល្វីង យើងត្រូវតែប្រុងប្រៀបទទួល យករសជាតិទាំង ២ យ៉ាងនេះ គ្មានអ្នកណាទទួលបានតែរសជាតិផ្អែមតែម៉្យាងរហូតអាយុខ័យ ឬ រសជាតិល្វីងតែម៉្យាងរហូតមួយជាតិនោះទេ ត្រូវតែទទួលបានរសជាតិទាំង ២ យ៉ាងនេះប្រឡាំប្រកូវឆ្លាស់ គ្នាទៅ ត្រូវខិតខំពិចារណាឲ្យឃើញសភាពការពិតត្រង់ចំណុចនេះ ហើយប្រុងប្រៀបខ្លួនឲ្យព្រមព្រឺស អ្នកដែលមិនប្រុងប្រៀបខ្លួនទុកមុន កាលបើបានទទួលរសជាតិផ្អែមនៃជីវិតតែងក្លាយជាមនុស្សឆ្កួតព្រោះ មានអំណរខ្លាំងពេក កាលបើទទួលបានរសជាតិល្វីងនៃជីវិតក៏ក្លាយទៅជាមនុស្សឆ្កួតទៀតព្រោះស្រពន់ ចិត្តខ្លាំងពេក អ្នកប្រុងប្រៀបខ្លួនទុកមុនតែងញញឹមជានិច្ចទាំងក្នុងគ្រាមានសុខទាំងក្នុងគ្រាមានទុក្ខ ទាំង ក្នុងគ្រាសមបំណង និង ខុសបំណង ចិត្តរបស់គេរឹងប៉ឹងមុតមាំបីដូចជាភ្នំថ្មដាហិមាល័យដែលមិនចេះញាប់ ញ័រ ព្រោះខ្យល់កញ្ជ្រោកបោកបក់មកពីទិសទាំង ៤ ដូច្នោះ "

"ម្នាលឧបាសិកា ! ធម្មតាមនុស្សយើងកាលបើស្រឡាញ់គ្នាក៏តែងតែមានបំណងល្អចំពោះគ្នា កាលបើស្អប់គ្នា តែងតែមានបំណងអាក្រក់ចំពោះគ្នា ញោមស្រឡាញ់កូនប្រុសរបស់ញោម និង ប្រាថ្នាល្អចំពោះកូនប្រុស របស់ញោមមិនអញ្ចឹងទេឬ?" "ត្រឹមត្រូវហើយ ព្រះគុណម្ចាស់ ! កណាម្ចាស់ស្រឡាញ់វាខ្លាំងជាងខ្លួនឯងទៅទៀត បើមានវិធីណានឹងធ្វើឲ្យ គេមានសេចក្តីសុខបាន កណាម្ចាស់នឹងធ្វើទាល់តែអស់សមត្ថភាព ប៉ុន្តែពេលនេះវាស្លាប់ទៅហើយ កណាម្ចាស់នឹងជួយវាដូចម្តេចបាន" "ម្នាលឧបាសិកា ! មានផ្លូវមួយដែលអាចជួយដល់កូនប្រុសរបស់ញោមបាន គឺ ការឧទ្ទិសភាគផលកុសល ទៅឲ្យគេ ញោមចូរឲ្យទានដល់បដិគ្គាហកៈអ្នកសមគួរនឹងទទួលបាន ឬតាំងចិត្តរក្សាសីលក្នុងថ្ងៃឧបោសថ ធ្វើអំពើល្អផ្សេងៗ ហើយតាំងចិត្តផ្សាយកុសលផលបុណ្យទៅឲ្យកូនប្រុសរបស់ញោម គេនឹងទទួលបាន ហើយក៏មានសេចក្តីសុខសមតាមបំណងប្រាថ្នារបស់ញោម" "បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ដ៏ចម្រើន ! កណាម្ចាស់នៅមិនទាន់យល់សម្តីរបស់ព្រះគុណម្ចាស់ទេ កូនប្រុសរបស់ កណាម្ចាស់ហ្នឹងស្លាប់ទៅហើយមិនដឹងជាទៅរស់នៅឯណាទេ" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយកាត់ថា "ញោមអាច មិនដឹងប៉ុន្តែកូនប្រុសរបស់ញោមតែងដឹងជានិច្ចថាញោមរស់នៅឯង ឧបមាថា ថ្ងៃមួយញោមភៀសខ្លួនចេញ ពីភូមិរបស់ញោមដោយមិនប្រាប់អ្នកណាឲ្យដឹងជាមុនទេ ប្តីរបស់ញោមក៏មិនដឹងថាញោមទៅរស់នៅឯណា ដែរ ប៉ុន្តែខ្លួនញោមផ្ទាល់ទោះនឹងទៅទីណា ឆ្ងាយប៉ុនណាក៏ដោយ ញោមតែងដឹងច្បាស់ក្នុងចិត្តថា ប្តីរបស់ ញោមនៅឯផ្ទះនោះមែនទេ?" ស្រីជរាទទួលស្គាល់ត្រង់ចំណុចនេះប៉ុន្តែនៅផ្តួចសេចក្តីសង្ស័យតទៅទៀតថា "បើឧបមាថា កណាម្ចាស់ចង់បញ្ជូនស្បៀងអាហារទៅឲ្យកូនប្រុស តើកណាម្ចាស់ត្រូវធ្វើដូចម្តេច?" "ញោមក៏ឲ្យអាហារជាទានដល់ស្មូមយាចកវណិព្វក ឬសមណៈព្រាហ្មណ៍ហើយក៏ឧទ្ទិសចំណែកបុណ្យទៅ ឲ្យ" ស្រីជរាឧទានដោយសង្ស័យថា "អ្ហេ ! នៅពេលដែលកណាម្ចាស់យកអាហារទៅប្រគេនដល់សមណៈ ព្រាហ្មណ៍ លោកក៏ឆាន់អស់រលីងទៅ ចុះអាហារទាំងនោះនឹងទៅដល់កូនប្រុសរបស់កណាម្ចាស់ដូចម្តេច បាន" "អាត្មាមិនបាននិយាយថាអាហារវត្ថុទាំងនោះអណ្តែតទៅរកកូនប្រុសរបស់ញោមនោះទេ តាមការពិត គ្មាន អាហារវត្ថុណាទៅរកកូនប្រុសរបស់ញោមបានទេ ព្រោះគេបានលះលោកនេះទៅរស់នៅក្នុងលោក មួយទៀតដែលជាលោកនៃចិត្តវិញ្ញាណ ជាលោកល្អិតឆ្មារសុខុមទាល់តែមិនអាចនឹងទទួលយកអាហារវត្ថុ គគ្រីមគគ្រើមដូចយ៉ាងអាហាររបស់មនុស្សបានទេ ហេតុនោះបានជាចំណីអាហារ និង សារពើវត្ថុផ្សេងៗ មិនអាចសម្រេចផលដល់កូនប្រុសរបស់ញោមដោយផ្ទាល់បាន ការដែលអាត្មាណែនាំឲ្យញោមយក កប្បិយវត្ថុទៅប្រគេនដល់សមណៈក៏ដើម្បីកែឆ្នៃអាហារវត្ថុគគ្រីមគគ្រើមទាំងនោះឲ្យក្លាយជាអាហារទិព្វ គឺ បុណ្យកុសលដែលជីវិតឆ្មារល្អិតរបស់កូនប្រុសញោមអាចទទួលយកបាន តាមការពិត នៅពេលដែល ញោមយកអាហារទៅប្រគេនព្រះសង្ឃលោកក៏ឆាន់អស់ទៅ ប៉ុន្តែក្រោយពីការប្រគេន ការឆាន់ និង ការ អស់ទៅនោះមានសភាវធម៌ម្យ៉ាងកើតឡើង គឺ អំពើល្អឬបុណ្យកុសលហើយញោមក៏ឧទ្ទិសបុណ្យកុសល នេះឯងទៅឲ្យកូនប្រុសរបស់ញោម មានន័យថា កូនប្រុសរបស់ញោមជាវិញ្ញាណល្អិតមិនអាចទទួលយក របស់គគ្រើមបានទេ ញោមទើប យករបស់គគ្រើមនោះទៅដូរយករបស់ល្អិតហើយបញ្ជូលទៅឲ្យគេ អាត្មាសូមលើកឧទាហរណ៍មួយឲ្យ ញោមស្តាប់ ឧបមាថា កូនប្រុសរបស់ញោមទៅរងទុក្ខលំបាកនៅឯដែនឆ្ងាយ ញោមអាណិតគេ ចង់នឹង បញ្ជូនផ្ទះ ១ ខ្នងទៅឲ្យគេ ការដែលញោមនឹងបញ្ជូនផ្ទះទាំងខ្នងទៅឲ្យគេតែម្តង ញោមមុខជាមិនអាច ធ្វើបានទេ វិធីដែលល្អ គឺ ញោមគប្បីលក់ផ្ទះនោះហើយយកប្រាក់ដែលជារបស់ល្អិត និង ស្រាលជាងផ្ញើ ទៅឲ្យគេ នៅពេលដែលគេបានទទួលប្រាក់ពីញោមហើយ គេក៏អាចយកប្រាក់នោះទៅទិញផ្ទះបាន តាមបំណង ផ្ទះប្រៀបដូចជាអាហារវត្ថុដែលញោមយកទៅធ្វើបុណ្យ ការលក់ផ្ទះគឺការនាំយក អាហារវត្ថុទៅប្រគេនដល់អ្នកមានសីល ប្រាក់ដែលញោមបានទទួលពីការលក់ផ្ទះ គឺ បុណ្យកុសល ដែលបានទទួលពីការធ្វើបុណ្យនោះឯង បុណ្យកុសលនេះឯងញោមអាចបញ្ជូន(ឧទ្ទិស)ទៅឲ្យកូនប្រុស របស់ញោមបាន ព្រោះបុណ្យកុសលជាធម្មជាតល្អិត គ្មានតួខ្លួនទេ ប្រៀបដូចជាវិញ្ញាណរបស់កូនប្រុស ញោមដូច្នោះ" "កណាម្ចាស់ចាប់ផ្តើមយល់ខ្លះៗហើយ ប៉ុន្តែនៅមានសល់ចំណុចសង្ស័យខ្លះទៀត សូមទូលសួរ ការផ្ញើមាស ប្រាក់ទៅឲ្យបុគ្គលដែលនៅរស់នោះ តាមធម្មតា ច្រើនតែមានមនុស្សយកទៅឲ្យ ព្រោះមាសប្រាក់ជារបស់ មានតួខ្លួន ប៉ុន្តែបុណ្យកុសលគ្មានតួខ្លួនទេ តើយើងនឹងបញ្ជូនទៅយ៉ាងម៉េចបាន អ្នកណាជាអ្នកយកទៅឲ្យ ដល់បុគ្គលដែលយើងប៉ងឧទ្ទិសនោះ?" "ម្នាលឧបាសិកា ! ការឧទ្ទិសបុណ្យកុសលទៅឲ្យអ្នកស្លាប់នោះ តាមការពិត គ្មានអ្វីទៅ គ្មានអ្វីមកនោះទេ ហើយក៏គ្មានអ្នកយកទៅឲ្យដែរ អាត្មាប្រៀបធៀបទៅនឹងការផ្ញើប្រាក់ គ្រាន់តែដើម្បីឲ្យងាយយល់ប៉ុណ្ណោះ" "បើអញ្ចឹង បុណ្យកុសលនឹងទៅដល់អ្នកស្លាប់យ៉ាងម៉េចបាន?" "អាត្មានឹងពន្យល់ប្រៀបធៀបឲ្យញោមស្តាប់ដូចតទៅ ឧបមាថា ញោមបានបញ្ជូនកូនប្រុសរបស់ញោមឲ្យទៅរស់នៅក្នុងសម្នាក់អាចារ្យទិសាបាមោក្ខ ដើម្បីឲ្យសិក្សារៀនសូធ្យសិល្បវិទ្យា ញោមស្រឡាញ់កូនប្រុសខ្លាំងណាស់ ព្រួយបារម្ភ នឹករលឹកដល់គេជានិច្ច យកចិត្តទុកដាក់ត្រងត្រាប់ស្តាប់ពត៌មានគេរាល់ថ្ងៃ ចំណេរកាលតមក ញោ្មមបានទទួលដំណឹងថា កូនប្រុសរបស់ញោមជួសនឹងការតាំងចិត្តសិក្សារៀនសូធ្យត្រឡប់ជាទៅប្រព្រឹត្តអនាចារបង្ខូចមារយាទដោយ ប្រការផ្សេងៗ ទាល់តែវិទ្យាចារ្យបណ្តេញចេញពីបាឋសាលា(សាលារៀន) លុះបានទទួលដំណឹងដូច្នេះហើយ តើញោមមានអារម្មណ៍យ៉ាងណា? ជាសុខឬជាទុក្ខ? " "កណាម្ចាស់កើតទុក្ខព្រួយចិត្តជាខ្លាំង"ស្រ្តីជរាឆ្លើយតប "ម្នាលឧបាសិកា ! ចុះអ្វីទៅជាបុព្វហេតុធ្វើឲ្យញោមកើតទុក្ខព្រួយចិត្ត?" "ការប្រព្រឹត្តអនាចារមិនគប្បីរបស់កូនប្រុសហ្នឹងឯង" "ម្តងនេះ ឧបមាថា ចំណេរកាលតមក ញោមបានទទួលដំណឹងសាជាថ្មីថា កូនប្រុសរបស់ញោបានកែប្រែ ខ្លួនវិញហើយ បានចូលទៅរកវិទ្យាចារ្យសូមអភ័យទោសហើយតាំងចិត្តសិក្សារៀនសូធ្យដោយអស់អញ លំគេញអាត្មា ប្រព្រឹត្តសមាចារត្រឹមត្រូវទាល់តែជាទីស្រឡាញ់ពេញចិត្តរបស់វិទ្យាចារ្យ និង មិត្តភក្តិជាទូទៅ អ្នកណាៗក៏ស្ងើចសរសើរថាកូនប្រុសរបស់ញោមជាមនុស្សល្អ លុះបានទទួលដំណឹងបែបនេះហើយ សួរថាតើញោមមានអារម្មណ៍យ៉ាងណា? ជាសុខឬទុក្ខ?" "មានអារម្មណ៍ថាជាសុខខ្លាំងណាស់ ព្រះគុណម្ចាស់ ! " "ចុះអ្វីទៅជាបុព្វហេតុធ្វើឲ្យញោមមានសេចក្តីសុខ?" "ការដែលកូនប្រុសរបស់កណាម្ចាស់កែប្រែខ្លួនជាមនុស្សល្អបានហ្នឹងឯង" "ម្នាលឧបាសិកា ! ការធ្វើល្អឬអាក្រក់នៃកូនប្រុសរបស់ញោមដែលនៅឆ្ងាយសន្លឹមដល់ទៅក្រុងតក្កសិលា អាចឲ្យសុខ និង ទុក្ខដល់ញោមបានយ៉ាងណា ការធ្វើល្អឬអាក្រក់របស់ញោមក្នុងលោកនេះក៏អាចឲ្យសុខ និង ទុក្ខដល់កូនប្រុសរបស់ញោមដែលនៅក្នុងលោកដទៃបានយ៉ាងនោះដែរ បើញោមនឹករលឹកទៅដល់ កូនប្រុសដែលស្លាប់ទៅហើយ ចង់ឲ្យគេមានសេចក្តីសុខ ចូរធ្វើតែអំពើល្អហើយផ្សាយមេត្តាចិត្តឧទ្ទិសទៅ ឲ្យគេ ការផ្សាយមេត្តាចិត្តឧទ្ទិសទៅឲ្យគេជាវិធីសាស្ត្រមួយដែលសម្តែងថា ញោមនៅខ្វល់ចិត្តគិតដល់គេ នៅឡើយ នៅរាប់អានគេជាកូនជាចៅនៅឡើយ តាមការពិត គ្រាន់តែញោមធ្វើអំពើល្អប៉ុណ្ណោះ គេក៏មាន សេចក្តីសុខល្មមគ្រប់គ្រាន់ទៅហើយ ប៉ុន្តែបើគេដឹងថា ញោមធ្វើល្អដើម្បីគេដោយចំពោះទៀត គេរឹតតែ ត្រេកអរ និង មានសេចក្តីសុខកាន់តែខ្លាំងឡើង" "បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ដ៏ចម្រើន ! ព្រះគុណម្ចាស់បានផ្តល់ពន្លឺភ្លឺស្វាងចិញ្ចែងចិញ្ចាចដល់កណាម្ចាស់ ខ្លាំងណាស់ ព្រះគុណម្ចាស់ជាអ្នកចង្អុលប្រាប់ផ្លូវដល់កណាម្ចាស់ដែលកំពុងតែវង្វេងផ្លូវ ជាអ្នកអូសទាញ កណាម្ចាស់ចេញពីអន្លង់អវិជ្ជា និង សំណោកសោកសង្រេង កណាម្ចាស់នឹងធ្វើតាមអនុសាសន៍របស់ ព្រះគុណម្ចាស់តរៀងទៅលុះត្រាតែអស់ជីវិត បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ដ៏ចម្រើន ! កណាម្ចាស់គ្មានរបស់ណា បូជាគុណរបស់ព្រះគុណម្ចាស់ក្រៅពីរបស់បន្តិចបន្តួចនេះទេ"ពោលហើយស្ត្រីជរាក៏ស្រាយកញ្ចប់ក្រណាត់ភ្លាម ឆ្ពាមយកគ្រឿងប្រដាប់កាយដ៏ហើយដោយមាសមួយចំនួនហុចមកឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាទាំងមាន ប្រសាសន៍ថា "គ្រឿងប្រដាប់ទាំងនេះមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ កណាម្ចាស់កិបរក្សាទុក តាំងចិត្តថានឹងប្រគល់ឲ្យកូនប្រុស ប៉ុន្តែកាលបើគេស្លាប់ទៅហើយ កណាម្ចាស់សូមប្រគេនដល់ព្រះគុណម្ចាស់ សូមមេត្តាទទួលប្រគេនចុះ" "ម្នាលឧបាសិកា ! អាត្មាជាសមណៈ លះបង់លោកិយសម្បត្តិអស់ហើយ អាត្មាមិនត្រូវការរបស់ណា ក្រៅពីអាហារចម្អែតក្រពះចិញ្ចឹមជីវិតទៅមួយថ្ងៃៗ និង សំពត់សម្រាប់បិទបាំងរាងកាយនោះទេ ហេតុនោះ អាត្មាមិនអាចទទួលយករបស់ញោមបានទេ សូមរក្សាទុកវិញចុះ ស្ត្រីជរាមិនស្តាប់សម្លេងរបស់ខ្ញុំព្រះ ករុណាឡើយ គាត់ព្យាយាមទទូចអង្វរឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាទទួលយកឲ្យខាងតែបាន" "កណាម្ចាស់បានសម្រេចចិត្តហើយថានឹងប្រគេនរបស់នេះដល់ព្រះគុណម្ចាស់ដើម្បីឧទ្ទិសចំណែកបុណ្យ ដល់កូនប្រុស បើមិនយល់មុខដល់កណាម្ចាស់ទេ ចូរយោគយល់ដល់កូនប្រុសរបស់កណាម្ចាស់ផង" "បើអញ្ចឹង ចូរដាក់របស់ហ្នឹងលើផ្ទៃដីខាងមុខអាត្មានេះចុះ" ស្ត្រីជរាលើករបសនោះបន្ទូលលើក្បាល អធិដ្ឋានអ្វីម្យ៉ាងខ្មុបខ្មិបហើយក៏ដាក់ចុះតាមបម្រាប់របស់ ខ្ញុំព្រះករុណា "មានន័យថា ពេលនេះអាត្មាបានទទួលយកទានរបស់ញោមហើយ បុណ្យកុសលដែលជាចំណែកនៃ ទានម័យកើតដល់ញោមហើយ ចូរឧទ្ទិសចំណែកបុណ្យដល់កូនប្រុសរបស់ញោមចុះ ម្នាលឧបាសិកា ! ដោយហេតុតែមាសចំនួននេះមិនមានប្រយោជន៍អ្វីសម្រាប់អាត្មា ហេតុដូច្នេះអាត្មាសូមជូនជាទានដល់ ញោមវិញ ហើយអាត្មាសូមឧទ្ទិសចំណែកបុណ្យដល់កូនប្រុសរបស់ញោមផងដែរ" លុះទេសនាប្រៀនប្រដៅស្ត្រីជរាដល់ពេលាជ្រៀលជ្រេទេរទៅហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចម្រើនពរលាគាត់ ចេញធ្វើដំណើរដើរផ្លូវតទៅទៀត ។

អគ្គីភ័យ

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ក្រោយពីចម្រើនពរលាស្ត្រីជរាក្នុងគ្រានោះមក ខ្ញុំព្រះករុណាបានទៅស្នាក់នៅគង់ ចាំវស្សាក្នុងកោលិកាគ្រាមនៃក្រុងរាជគ្រឹះ ពួកអ្នកស្រុកជាសប្បុរសជនជួយគ្នាកសាងកុដិតូច ១ ខ្នង ឲ្យខ្ញុំព្រះ ករុណាគង់នៅត្រង់ជើងភ្នំក្បែរដងអូរ ខាងក្រោយកុដិជាទំនួលខ្ពស់ឡើងទៅ ខាងមុខកុដិមានធ្លាថ្មធំល្វើយរាប ស្មើ បរិវេណជុំវិញកុដិមានដើមឆត្ររួតខ្នាតធំដុះទ្រុលទាំងបែកមែកសាងញ៉ាងគ្របដណ្តប់ពីលើ ធ្វើឲ្យផែនថ្ម ត្រជាក់ស្រេប គួរឲ្យសម្រាកលេងពន់ពេក បន្ទាប់ពីផែនថ្មនេះទៅជាទីធ្លាធំទូលាយគួរសម ត្រង់ទីធ្លាដីនេះ មានកូនកុដិតូច ១ ខ្នងទៀតសម្រាប់ជាលំនៅរបស់ឧបាសកម្នាក់ដែលអ្នកស្រុកចាត់តាំងគាត់ឲ្យនៅចាំបម្រើ ខ្ញុំព្រះករុណា តពីនេះទៅជាផែនថ្មខ្ពស់ខ្លះ ទាបខ្លះ រៀងរាយខ្ពស់ទាប តម្រៀបគ្នាតាមលំដាប់លំដោយ ហាក់ បីដូចជាជណ្តើរធម្មជាតិលាតសន្ធឹងដល់ដងអូរ ត្រង់ដងអូរមានដើមឈើធំ ១ ដើមដួលរលំចុះដោយកម្លាំង ខ្យល់ព្យុះជាយូរមកហើយ លាតចង្គ្រាងនៅកណ្តាលដងអូរ ក្លាយជាស្ពានធម្មជាតិសម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណាដើរ ឆ្លងទៅបិណ្ឌបាតក្នុងភូមិដែលនៅឆ្ងាយប្រមាណជា ៥០០ ដងធ្នូ បរិវេណម្តុំនោះសម្បូរទៅដោយសត្វព្រៃ មានប្រភេទផ្សេងៗចាប់តាំងពីភាណកសត្វតូចល្អិត ដែលយំស្រែកសម្រែកស្រួចឆ្មារក្នុងរាត្រីកាលរហូត ដល់សត្វ មាន់ព្រៃ និង សត្វទទាមកដើរកកាយរកចំណីស៊ីក្បែរកុដិ ដោយពុំបានសម្តែងឧត្តាសភាពភ័យ ខ្លាចអ្នកដែលមានចិត្តពេញព្រៀបដោយមេត្តាធម៌ឡើយ ខ្ញុំព្រះករុណាប្រាយរាយគ្រាប់បាយដែលសល់ ពីឆាន់ក្បែរកុដិ បណ្តោយឲ្យសត្វទាំងឡាយមកកកេះកកាយស៊ីក្នុងមជ្ឈន្តិកសម័យថ្ងៃត្រង់ លំនៅរបស់ ខ្ញុំព្រះករុណាពោរពេញទៅដោយធម្មជាតិរស់រវើក ប៉ុន្តែក្នុងសំវរីកាលវិញ ស្ងាត់ច្រងំដូចព្រៃស្មសាន បើទុកជាដូច្នោះក៏ដោយ ក៏មិនបានធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាអផ្សុកអប្បាន្តទេ ឧបាសកម្នាក់ សត្វមាន់ព្រៃ សត្វទទា រៃកណ្តឹង និង រុក្ខជាតិសែនត្រឈឹងត្រឈៃល្មមគ្រប់គ្រាន់ហើយសម្រាប់ផ្តល់កំណក់កក់ក្តៅដល់ ខ្ញុំព្រះករុណា នៅពេលនោះ អ្នកស្រុកម្នាក់កាលបើមកឃើញលំនៅរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាហើយក៏នាំគ្នា ហាមាត់សរសើរគ្រប់ៗគ្នាថា ត្រជាក់ត្រជុំស្ងប់ស្រួល គួរឲ្យរស់នៅមែនទែន ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយប្រាប់គេ ថាព្រៃធំក្រំថ្មគឺជាលំនៅដើមរបស់មនុស្ស លុះបានមកឃើញលំនៅដើមវិញហើយទើបយល់ថាគួរឲ្យរស់ នៅ ។

នៅកំឡុងពាក់កណ្តាលវស្សានោះឯង ហេតុការណ៍សោកនាថកម្មមួយបានកើតឡើងនាពេលអធ្រាត ដាស់ទំនៃរាត្រីកាលថ្ងៃមួយ នៅខណៈដែលខ្ញុំព្រះករុណាពិចារណាធម៌លើផែនថ្មខាងមុខកុដិ ខ្ញុំព្រះករុណា បានសង្កេតឃើញអណ្តាតភ្លើងឆាបឆេះសន្ធោសន្ទៅភ្លឺធ្លោឡើងឯភូមិកោលិកាគ្រាម ព្រមដោយសូរសម្លេង រឡូងរឡាងរវ៉េសរវ៉ូសរបស់អ្នកស្រុកបានលាន់ឮទ្រហឹងអឺងកងឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាគិតក្នុងចិត្តថា មុខជា មានអគ្គីភ័យឆាបឆេះផ្ទះរបស់អ្នកណាម្នាក់មិនខាន ភ្លើងឆាបឆេះអស់ពេលជាយូរទើបថ្ងបស្ងប់ចុះ ។លុះថ្ងៃព្រឹកឡើង ប្រធានភូមិបានចូលមករកខ្ញុំព្រះករុណាដោយទាំងទឹកភ្នែក ហើយរាយការណ៍សាស័ព្ទ ប្រាប់អស់អាថ៌សេចក្តីថា

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណជាទីគោរព ! យប់មិញនេះ បានកើតមានហេតុការណ៍ ភ្លើងផ្ទះខ្ញុំកណា ផ្ទះសម្បែង និង ទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់ត្រូវភ្លើងឆេះបំផ្លាញខ្ទេចខ្ទីអស់ហើយ ខ្ញុំកណា ក្លាយជាមនុស្សទុគ៌តកម្សត់ហើយ សូមព្រះតេជព្រះគុណប្រោសប្រាណអនុគ្រោះខ្ញុំកណាផង"

"មិនបាច់ខ្វល់ទេ ញោម ! អាត្មានឹងជួយញោមទាល់តែអស់ពីសមត្ថភាព"

"សូមជួយឲ្យរហ័សមក ពុំនោះសោតទេ ខ្ញុំកណាព្រមទាំងកូនប្រពន្ធនឹងអត់បាយដាច់ពោះស្លាប់មិនខាន" ប្រធានភូមិនិយាយយ៉ាងតក់ក្រហល់

"អាត្មារៀបរបជួយឥឡូវនេះឯង ប៉ុន្តែសូមឲ្យញោមរំងាប់ចិត្តបំភ្លេចរឿងភ្លើងឆេះផ្ទះហ្នឹងមួយស្របក់សិន" ឧបាសកជាប្រធានភូមិអង្គុយជ្រប់មុខបិទភ្នែកចុះដោយកិរិយាសម្រួមដោយល្អ បន្ទាប់មក ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏ចាប់ផ្តើមជួយអនុគ្រោះគាត់ដោយធម្មោសថដូចតទៅនេះ

"ម្នាលឧបាសក ! ចូរតាំងចិត្តឲ្យស្ងប់ ហើយចាំស្តាប់រឿងដែលអាត្មានឹងតំណាលឲ្យស្តាប់ នៅកំឡុងពេល ដែលអាត្មាដើរផ្លូវត្រាច់រង្គត់សាត់អណ្តែតមកតាមលំដាប់លំដោយនោះ នៅថ្ងៃមួយ អាត្មាបានឈាងចូល ទៅសិងសម្រាកពេលយប់ក្នុងភូមិមួយ ព្រឹកព្រលឹមឡើង ក៏ចូលទៅបិណ្ឌបាតក្នុងភូមិនោះតាម សមណវិស័យ ក្នុងខណៈដែលកំពុងតែដើរតាមផ្លូវទៅនោះ អាត្មាបានសង្កេតឃើញហ្វូងមនុស្សចោម រោមមើលអ្វីម្យ៉ាងជាហ្វូងធំ ទើបដើរប្រជ្រៀតចូលទៅក្បែរខាង ដើម្បីមើលឲ្យដឹងថាមានរឿងអ្វីកើតឡើង អាត្មាបានឃើញមនុស្ស ២ ឬ ៣ នាក់កំពុងតែចាប់អូសប្រុសម្នាក់ទៀតយ៉ាងទីណាត់ទីណែងចេញពី កុម្ភការដ្ឋាន(រោងផលិតក្អម)របស់ស្មូនឆ្នាំង(កុម្ភការី) ប្រុសដែលគេអូសទាញចេញនោះតស៊ូរើបម្រះ ចង់ត្រឡប់ចូលទៅកុម្ភសាលាវិញទាំងស្រែកតវ៉ាថា"ខ្ញុំមិនទៅទេ ខ្ញុំមិនទៅទេ នេះជារោងក្អមរបស់ ខ្ញុំ ឲ្យខ្ញុំទៅណា"ចំណែកឯមនុស្សជាច្រើនមិនព្រមស្តាប់សម្រែករបស់ប្រុសនោះទេ ព្យាយាមច្រានគេ ចេញទៅព្រមទាំងស្រែកថា អាឆ្កួត ! អាឆ្កួត ! បានឃើញហេតុការណ៍ឆ្លែកនោះហើយ អាត្មាបានសួរ ប្រុសម្នាក់ទៀតថាមានរឿងអីឬ គេអធិប្បាយឲ្យស្តាប់ថាមនុស្សប្រុសដែលគេទាញចេញនោះជាមនុស្ស ប្លែកមុខ មកពីណា មិនស្គាល់ទេ កាលពីយប់មិញនេះបានចូលទៅសុំស្នាក់អាស្រ័យក្នុងផ្ទះស្មូនឆ្នាំង ប្រាប់ថា ព្រឹកស្អែក នឹងចេញដំណើរដើរផ្លូវតទៅទៀត សុំស្នាក់អាស្រ័យតែមួយយប់ទេ ស្មូនឆ្នាំងក៏ ត្រេកអរ ចាត់កន្លែងស្នាក់ឲ្យដោយអធ្យាស្រ័យមេត្រីចិត្ត រករបស់ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗមកឲ្យ លុះព្រឹកឡើង ប្រុសប្លែកមុខម្នាក់នោះត្រឡប់ជានិយាយប្រែសម្តីថា រោងក្អម និង អ្វីៗខាងក្នុងនោះជាសម្បត្តិរបស់ខ្លួន មិនព្រមចេញពីរោងក្អមនោះទេ អ្នកស្រុកគិតថាគេបានក្លាយទៅជាមនុស្សឆ្លួតទៅហើយ ទើបជួយគ្នា ទាញដៃទាញជើងប្រុសនោះចេញដូចដែលព្រះតេជព្រះគុណកំពុងតែឃើញនោះឯង" ម្នាលឧបាសក ! បើញោមទៅជួបហេតុការណ៍បែបនោះ តើញោមគិតយ៉ាងណា? ញោមគិតថាប្រុស នោះជាមនុស្សឆ្កួតឬមនុស្សជា? ប្រធានភូមិឆ្លើយតបយ៉ាងស្រងូតស្រងាត់ថា "ប្រុសនោះប្រាកដជាឆ្កួត ព្រោះនិយាយម៉ៅយករបស់គេ ជារបស់ខ្លួនយ៉ាងប៉ាតណាប៉ាតណី ថ្វីបើខ្លួនពុំមានសិទ្ធិអំណាចគ្រប់គ្រងកម្មសិទ្ធិនោះក៏ដោយ"

"បើប្រុសនោះឆ្កួត មនុស្សភាគច្រើនក៏ឆ្កួតដែរ អាត្មាសូមពន្យល់ហេតុផលដូចតទៅនេះ"

"ពិភពលោកនេះប្រៀបដូចជារោងជាងរបស់ស្មូនឆ្នាំង មនុស្សម្នាក់ៗគ្រាន់តែជាអ្នកមកសុំស្នាក់អាស្រ័យ បណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ មិនយូរមិនឆាប់ក៏ចាកចោលទៅ យើងធ្វើដំណើរមកកាន់ពិភពលោកនេះ ដោយខ្លួនទទេ សូម្បីតែសម្បត្តិមួយចម្រៀកក៏គ្មានបានយកមកជាប់នឹងខ្លួនដែរ សម្បតិ្តផ្សេងៗដូចជា ផ្ទះសម្បែង ស្រែចម្ការ សំពត់សំពិន មាសប្រាក់ សុទ្ធតែយើងរកវាយកមកជាខាងក្រោយទាំងអស់ លុះដល់គ្រាដែលយើងត្រូវលាលាកពីលោកនេះទៅ យើងត្រូវបោះបង់ទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់នេះចោល ជាខាងក្រោយ ទោះបីមានតិចច្រើនប៉ុនណា ក៏យកទៅតាមខ្លួនមិនបានដែរ បើឧបមាថា មនុស្ស ទាំងអស់ស្លាប់គ្មានសល់ ទ្រព្យសម្បត្តិក៏ស្ថិតនៅនឹងផែនដីនេះឯង វាត្រូវត្រឡប់ទៅរកម្ចាស់ដើម គឺ ផែនដីនេះវិញ យើងទាំងអស់គ្នាមិនមែនជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិពិតប្រាកដទេ យើងគ្រាន់តែជាអ្នកដំណើរដែល មកសុំស្នាក់អាស្រ័យបណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ មិនយូរមិនឆាប់យើងក៏ឃ្លៀងឃ្លាលាចេញទៅ លះលែង រវែងបង់របស់របរផ្សេងៗឲ្យដល់អ្នកមកស្នាក់អាស្រ័យក្រោយប្រើប្រាស់តទៅ កាលបើសច្ចភាពប្រាកដ មានបែបនេះ តើទ្រព្យសម្បត្តិរបស់យើងនៅឯណា ទ្រព្យរបស់យើងគ្មានទេ ប៉ុន្តែមនុស្សភាគច្រើននៅតែ យល់ថានេះជាផ្ទះរបស់អញ នេះជាមាសប្រាក់របស់អញ នេះជាសម្លៀកបំពាក់របស់អញ នេះជាស្រែ ចម្ការរបស់អញ នៅប្រកាន់ស្អិតប្រិតនឹងវត្ថុទាំងនេះ មិនចង់ឲ្យខ្លួននិរាសប្រាសចេញពីវត្ថុទាំងនេះទេ មិនចង់ឲ្យវត្ថុទាំងនេះព្រាត់ចេញពីខ្លួនទេ កាលបើកើតមានវិធុរភាព(separation) មនុស្សក៏កើតមាន សំណោកសោកសង្រេង យំខ្សឹកខ្សួលរំជួលចិត្ត គួរនាដូចជាប្រុសប្លែកមុខដែលចូលទៅសុំស្នាក់អាស្រ័យ ក្នុងរោងជាងរបស់ស្មូនឆ្នាំងហើយតោងទាមថាជារបស់ខ្លួនត្រូវគេបញ្ចេរឲ្យចេញទៅក៏មិនព្រមចេញទៅ ដូច្នោះ ហេតុនោះបានជាអាត្មាពោលថាមនុស្សភាគច្រើនក៏ឆ្កួតដូចប្រុសនោះដែរ"

"ម្នាលឧបាសក ! កុំព្រួយចិត្តឡើយដែលញោមត្រូវបាត់បង់ផ្ទះសម្បែង និង ទ្រព្យសម្បត្តិព្រោះត្រូវភ្លើងឆេះ ព្រោះហេតុថាវត្ថុទាំងនេះមិនមែនជារបស់យើង យើងខ្ចីគេមកប្រើប្រាស់បណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ ឥឡូវ នេះដល់ពេលដែលគេត្រូវទាមទារយករបស់គេទៅវិញហើយ យើងគួរតែសងឲ្យគេវិញដោយចិត្តរីករាយ កាលបើជីវិតសង្ខាររបស់យើងនៅមាន ក៏ស្វែងរកមកថ្មីទៀតបាន ព្រោះហេតុនោះ ចូរកុំសោកសៅក្តៅ ក្រហាយចិត្តឡើយ ធ្វើចិត្តឲ្យរឹងប៉ឹងក្នុងជីវិតឡើង មិនយូរទេ ញោមនឹងអាចសាងឋានៈរបស់ញោមឲ្យរឹង មាំបានដូចដើមវិញមិនខាន" ។ មេភូមិនៅតែរិះគិតអស់ពេលជាយូរ ហើយទើបឱនចុះក្រាបអភិវាទខ្ញុំព្រះករុណាហើយនិយាយដោយ សម្លេងច្បាស់ស្រឡះជាងមុនថា "បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណជាទីគោរព ! ធម៌ទេសនារបស់ព្រះតេជព្រះ គុណបានចាំងពន្លឺភ្លឺស្វាងដល់ចិត្តដ៏ងងឹតងងល់របស់ខ្ញុំកណាច្រើនណាស់ ខ្ញុំកណាមិនដែលបានស្តាប់ ហេតុផលបែបនេះមកពីមុនទេ ទើបយល់ថាទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់ជារបស់ខ្លួនពិតមែន ប៉ុន្តែតាមសភាព ពិត វាគ្រាន់តែជាវត្ថុធាតុដែលយើងសុំខ្ចីគេមកប្រើប្រាស់បណ្តោះអាសន្នក្នុងកំឡុងពេលដែលយើងមក ស្នាក់អាស្រ័យក្នុងពិភពលោកនេះប៉ុណ្ណោះ លុះយល់ហេតុផលនេះច្បាស់ហើយធ្វើឲ្យខ្ញុំកណាធូរស្បើយ ចិត្តច្រើនណាស់"ពោលហើយគាត់ក៏ឱនកចុះក្រាបអភិវាទខ្ញុំព្រះករុណាដោយលំអុតលំឱនម្តងទៀត

"ម្នាលឧបាសក ! សាមញ្ញជនគ្រប់រូបតែងតែស្ថិតនៅក្រោមអំណាចនៃមោហៈ គឺ សេចក្តីវង្វេង ឬ សេចក្តី យល់ឃើញខុសពីសច្ចភាពដែលជាសភាវៈពិតជាក់លាក់ ប៉ុន្តែគេច្រើនតែមើលឃើញសច្ចភាពទៅជា ប្រការផ្សេងទៅវិញ ហើយក៏ប្រកួចប្រកាន់ថាវាពិតជាក់លាក់តាមគំហើញខុសរបស់ខ្លួននោះ តើយល់ ខុសចំពោះរឿងអ្វីខ្លះ? យល់ខុសចំពោះរឿងទ្រព្យហ្នឹងឯងថាជាទ្រព្យរបស់ខ្លួនពិតមែន ថ្វីបើទ្រព្យហ្នឹង ត្រឹមតែជាធនធានធម្មជាតិដែលប្រាកដមាននៅនឹងផែនដីប៉ុណ្ណោះ កាលបើគិតថា ទ្រព្យនោះជារបស់ខ្លួន ក៏ប្រកាន់ប្រកួចជាប់ស្អិតនៅនឹងទ្រព្យនោះ វីវក់ឈ្លក់វង្វេងនឹងទ្រព្យ ធ្វើអំពើអាក្រក់ថោកទាបព្រោះទ្រព្យ ហើយក៏កើតទុក្ខព្រួយរងួយចិត្តព្រោះទ្រព្យ បុគ្គលខ្លះបានស័ក្តិយសហើយឈ្លក់វង្វេងនឹងស័ក្តិយស គិតថា ស័ក្តិយសជាតំណែងឋិតថេរ ក្រាញននៀលនឹងស័ក្តិយស វីវក់ឈ្លក់វង្វេងនឹងស័ក្តិយស ធ្វើអំពើបាប ព្រោះស័ក្តិយស ហើយក៏រងទុក្ខទោម្នេញព្រោះស័ក្តិយសនោះ តាមការពិត ឋានន្តរស័ក្តិនានាគ្រាន់តែ ជាថ្នាក់ងារដែលត្រូវសង្គមមនុស្សសន្មតកំណត់ឡើងប៉ុណ្ណោះ គ្មានតួខ្លួនប្រាណវាពិតប្រាកដទេ មេជាង អាចយកដីស្អិតទៅសូនជាឆ្នាំង ជាក្រឡ ជាចានគោម ជាពាងទឹក ជារូបសត្វផ្សេងៗ និង អ្វីៗផ្សេងៗ ទៀត ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត វាបានត្រឹមតែជាដីដដែលប៉ុណ្ណោះឯង យ៉ាងណាមិញ មនុស្សយើងទោះបីជា សន្មតកំណត់ជាព្រហ្មណ៍ ជារាជា ជាព្រៃងារ ជាអ្នកងារ ជាចណ្ឌាល ជាចៅហ្វាយស្រុក ជាទាហាន ជាឧកញ៉ា ជាសេនាបតី ឬជារដ្នមន្ត្រីតំណែងអ្វីៗដទៃទៀតជាច្រើនក៏ដោយ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត គេគ្រាន់តែ ជាមនុស្សម្នាក់ដូចនឹងមនុស្សទូទៅក្នុងពិភពលោកនេះដែរ ដែលត្រូវកើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ដូចៗគេឯងដែរ ស័ក្តិយសទាំងឡាយគ្រាន់តែជាមុខងារដែលត្រូវបានសន្មតឡើងប៉ុណ្ណោះ ស័ក្តិយសពិតប្រាកដរបស់ មនុស្ស គឺ "សត្វលោក" ដែលស្រឡាញ់ជីវិត មិនគិតចង់ស្លាប់ ប្រាថ្នាសេចក្តីសុខ ស្អប់ស្អាយនឿយ ណាយទុក្ខ បើមនុស្សយើងគិតជានិច្ចថាខ្លួនគ្រាន់តែជាសត្វលោកម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ ប្រហែលជាមិនឈ្លក់ វង្វេងនឹងស័ក្តិយសខាងក្រៅដែលមនុស្សនាំគ្នាសន្មតកំណត់ឲ្យនោះទេ ប្រហែលជាមិនមមើមមាយផ្តេស ផ្តាសនោះទេ ប្រហែលជាយោគយល់មនុស្សជាតិដូចគ្នាច្រើនជាង ហើយក៏ធ្វើតែអំពើល្អ ផលដែលកើតពីការធ្វើល្អ គឺ សេចក្តីសុខ សន្តិភាពក៏កើតឡើងក្នុងសង្គមមនុស្ស"

"ម្នាលឧបាសក ! ក្រៅពីទ្រព្យ និង ស័ក្តិយសដូចពោលមកនេះ មនុស្សនៅភាន់ច្រឡំ យល់ខុសផ្តេសផ្តាស ក្នុងរឿងផ្សេងៗជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ទៀត ទាល់តែពិពណ៌នាមិនអស់ ប៉ុន្តែល្មមនឹងសរុបបានថា អ្នកណាមានរបស់ណាក៏ច្រើនតែស្រវឹងស្រវល់ខ្វល់ខ្វក់នឹងរបស់នោះ ងប់ងល់វល់វក់នឹងរបស់នោះ"

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! "មេភូមិពោលប្រជ្រួសឡើង "ហេតុផលរបស់ព្រះតេជព្រះគុណបាន ឲ្យពន្លឺភ្លឺស្វាងដល់ខ្ញុំកណាច្រើនណាស់ ខ្ញុំកណានៅភាន់ច្រឡំអ្វីៗជាច្រើនទៀត សូមមេត្តាជួយអធិប្បាយ ពន្យល់វិធីរម្លស់មោហៈដល់ខ្ញុំកណាផង"

"ម្នាលឧបាសក ! វិធីរម្លស់មោហៈបាំងអាចធ្វើបាន មិនពិបាកទេ កាលបើញោមដឹងខ្លួនឯងថាជាអ្នកវង្វេង ហើយបែបនេះ ក៏រឹតតែស្រួលនឹងរម្លស់រម្លីងទៅទៀត ដូចជា មនុស្សវង្វេងផ្លូវ បើដឹងខ្លួនឯងថាវង្វេងផ្លូវ ក៏នឹងអាចរកផ្លូវត្រូវឃើញបាននៅពេលមិនយូរ ផ្ទុយទៅវិញ បើមិនដឹងខ្លួនឯងថាវង្វេងផ្លូវទេ ហើយ ចេះតែដើរតាមផ្លុវខុសនោះទៅជារឿយៗ គ្មានថ្ងៃណានឹងអាចទៅដល់ទិវដៅដែលខ្លួនប៉ងប្រាថ្នាបាន ឡើយ ញោមដឹងហើយថាមោហៈ គឺ សេចក្តីវង្វេង បានដល់ សេចក្តីមិនស្គាល់ពំនិតហើយយល់ខុស មូលហេតុដែលមិនដឹងការពិត ព្រោះចិត្តងងឹតសូន្យសុង(មោហ៍បាំង) បុព្វហេតុដែលងងឹតសូន្យសុង ព្រោះមានអារម្មណ៍ខាងក្រៅចូលមកជ្រៀតជ្រែកក្នុងចិត្តគួរនាដូចជាទឹកដែលពេញដោយផង់ធុលីតែង មិនថ្លាយង់ដូច្នោះ ប្រៀបដូចជាមនុស្សដែលមានធុលីចូលភ្នែកធ្វើឲ្យស្រវាំងភ្នែក មើលអ្វីឃើញមិនសូវ ច្បាស់ ហើយយល់ថាខ្សែជាពស់ គឺ មិនមែនជាការពិត ចុះធ្វើយ៉ាងណាទៅទើបដឹងការពិត?"

"ចម្លើយ គឺថា យើងអាចធ្វើបាន ២ វិធី គឺ៖

វិធីទី ១ ត្រូវសិក្សាសង្កេតសង្កាអ្វីដែលយើងយល់ថាជាពស់នោះយ៉ាងល្អិតផ្ចិតផ្ចង់ ដោយយកឈើឆ្កឹះមើល ខ្លះ យកឈើស៊កលើកឡើងខ្លះ បើឃើញថាមិនកម្រើកទេ យើងនឹងដឹងសាជាថ្មីថាពស់នោះងាប់ ធម្មតា ពស់ ងាប់ហើយមិនអាចចឹកនរណាៗបានទេ កាលបើដូច្នោះ យើងចាប់មកពិសោធមើលដោយដៃ ស្ទាបច្របាច់ មើលឲ្យសព្វគ្រប់ នៅទីបំផុត ដំណឹងដឹងច្បាស់ក៏កើតឡើងក្នុងដួងចិត្តថានោះជាខ្សែទេ គ្រាន់តែដឹងថាជាខ្សែ ប៉ុណ្ណោះ សេចក្តីភ័យខ្លាច សេចក្តីសង្ស័យអល់អែកក៏រលុបរលត់ទៅដូចជាគេជីកកប់ ។

វិធីទី ២ ត្រូវយកកម្ទេចធូលីចេញពីភ្នែកសិនពីព្រោះនៅពេលដែលកម្ទេចធូលីចេញពីភ្នែកហើយ សេចក្តី ស្រវាំងភ្នែកក៏បាត់ឈឹងទៅ កែវភ្នែកនឹងភ្លឺស្រឡះមើលអ្វីៗបានច្បាស់លាស់តាមសភាពពិតជានិច្ច វិធីនេះប្រសើរជាងវិធីទី ១ ព្រោះជាដំណោះស្រាយដើមហេតុពិតប្រាកដ លុះកែវភ្នែកភ្លឺច្បាស់ស្រឡះហើយ ក៏នឹងមើលអ្វីៗបានយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែតទាំងអស់ មិនធ្វើឲ្យយល់ខុសទៀតទេ វិធីដំបូងជាដំណោះស្រាយចុង ហេតុ ទោះបីយល់ត្រូវអំពីពស់ក៏ដោយ ក៏អាចយល់ខុសពីអ្វីផ្សេងទៀតបាន ត្រុវពិសោធស៊ើបអង្កេតតទៅ ទៀតគ្មានថ្ងៃណាចប់បានទេ ទុកជាម្លឹងក៏ដោយ ក៏នៅគ្រាន់បើជាងមិនធ្វើសោះ " ។

"ម្នាលឧបាសក ! មនុស្សភាគច្រើនដែលភាន់វង្វេងអ្វីៗផ្សេងៗក្នុងលោកនេះក៏ព្រោះតែកែវភ្នែកគឺចិត្តរបស់គេ ពោរពេញទៅដោយផង់ធូលីដែលជាហេតុធ្វើឲ្យចិត្តល្អក់ល្អន់គន់មើលអ្វីៗឃើញមិនច្បាស់ទើបយល់ខុស កាលបើយល់ខុសក៏ធ្វើខុស និយាយខុស លទ្ធផលដែលហុចឲ្យ គឺ ទុក្ខ កាលបើយល់ខុសហើយនៅតែមិន ដឹងខ្លួនថាខុស មិនគិតពិសោធការពិត ហើយចេះតែដើរទៅតាមផ្លូវខុសនោះរហូតទៅ កម្ទេចធូលីដែលធ្វើឲ្យចិត្តល្អក់កករ គឺអ្វី? ញោមគប្បីដឹងលក្ខណៈរបស់ចិត្តសិន ចិត្តរបស់មនុស្សយើងជាប្រក្រតីមានលក្ខណៈភ្លឺ ស្វាងឬភ្លឺផ្លេកត្រជាក់ត្រជុំស្ងប់ស្ងាត់ គិតអ្វីក៏ធ្លុះធ្លាយស្រឡះស្រឡំ បើគិត ក៏គិតល្អ បើនិយាយចេញមកក្នុង លោកនេះក៏ជាសម្តីល្អ ធ្វើការងារអ្វីក៏ជាការងារល្អ កាលបើគិតល្អ និយាយល្អ ផលល្អក៏កើតឡើង"

"ម្នាលឧបាសក ! ជួនកាល ចំណង់ចង់បាន(លោភៈ) សេចក្តីអន្ទះសាខ្វារកនឹងចូលមកពុះជ្រែកដួងចិត្ត ធ្វើឲ្យ ចិត្តក្រវល់ក្រវាយអន្ទះអន្ទែងបីដូចជាខ្លាឃ្លានចំណីដែលជាប់នៅក្នុងទ្រុងដូច្នោះ ជួនកាលសេចក្តីថ្នាំងថ្នាក់ ឃ្នើសចិត្តនឹងចូលមកឈ្មៀតជ្រៀតដួងចិត្តធ្វើឲ្យចិត្តឈឺចាប់ខ្លោចផ្សាហាក់បីដូចជាត្រូវគេចាក់ដោតដោយ ដែកអណ្តោតដ៏ស្រួចរលែម ជួនកាលសំណោកសោកសៅចូលមកគ្របសង្កត់ចិត្ត ធ្វើឲ្យចិត្តក្រៀមក្រំ ស្រពាប់ស្រពោន ជួនកាលតម្រកត្រេកត្រអាលចូលមកទំរុំព័ទ្ធចិត្ត ធ្វើឲ្យចិត្តឡើងចាងឡើងជំនោរ ប៉ុន្តែ ងងឹតងងល់បីដូចជាដំរីចុះប្រេងដែលខ្វាក់ភ្នែក ចំណង់ចង់បាន គឺ លោភៈ កំហឹងខឹងក្រោធ គឺ ទោសៈ សេចក្តីច្រណែនឈ្នានីស គឺ ឥស្សា តម្រេកត្រេកត្រអាល គឺ រាគៈ សំណោកសោកសង្រេង គឺ សោកៈ ជាដើម កិលេសជាតិទាំងអស់នេះជាកម្ទេចធូលីរបស់ចិត្ត ធ្វើឲ្យចិត្តល្អក់កករ មើលឃើញអ្វីមិនច្បាស់ លាស់ ប្រៀបទៅនឹងមនុស្សដែលមានផង់ធូលីចូលភ្នែកដូច្នោះ"

"វិធីដោះស្រាយ គឺ ត្រូវមានសតិស្មារតីភ្ញាក់រលឹកកុំភ្លឹកភ្លេចខ្លួន យកសតិជាឆ្មាំយាមចាំសង្កេតមើលចិត្ត របស់ខ្លួន ត្រួតត្រាមើលចិត្តរបស់ខ្លួនជានិច្ចថាផូរផង់ជាប្រក្រតីឬល្អក់ល្អន់ បើឃើញថាល្អក់ល្អន់ព្រោះមាន អ្វីមកជ្រែកជ្រាប កម្រោធ សម្អប់ សេចក្តីលោភលន់ ឬ ទំនុញធុញទ្រាន់ សេចក្តីច្រណែន ឬ សេចក្តី ស្រឡាញ់ កាលបើដឹងថា អារម្មណ៍ណានីមួយកំពុងគ្របសង្កត់ចិត្ត ដូចជាទោសៈ ចូរប្រុងប្រៀបសតិទុក ឲ្យមុតមាំ កុំភ្លឹកភ្លេចខ្លួនតាមដានចលនាការរបស់ទោសៈគ្រប់ចង្វាក់មើលថាតើទោសៈនោះកើតឡើង ដល់កម្រិតណាហើយ ខេខឹងតិចតួច ឬ គ្រាន់តែឆេវឆាវឆុងឆាំង ឬ ឆេះដុំផ្គុំជាភ្លើងទាំងស្រុង ចូរខិតខំទប់ ទល់ចិត្ត កុំឲ្យចិត្តគិតគន់អ្វី ព្រោះចិត្តដែលពោរពេញទៅដោយទោសៈតែងតែគិតគន់អាក្រក់ ចូរហាមឃាត់់ មាត់កុំឲ្យនិយាយ បើមាត់និយាយក្នុងខណៈដែលកំពុងឡើងកំហឹង ពាក្យនិយាយចេញមកជាពាក្យ អសុរោះ ចូរទប់ដៃទប់ជើងកុំឲ្យធ្វើសកម្មភាព បើធ្វើសកម្មភាពក្នុងខណៈដែលមានកំហឹង ក៏ជាសកម្មភាព អាក្រក់ លទ្ធផល គឺ សេចក្តីទុក្ខ សេចក្តីហិនហោច បើមានសតិស្មារតីដឹងខ្លួនឯងយ៉ាងនេះ មិនយូរមិន ឆាប់ កំហឹង គឺ ទោសៈនោះនឹងរសាយ ឬ ស្ងប់ចុះវិញបាន ចិត្តក៏ត្រឡប់ទៅជាផូរផង់ដូចដើមវិញ បន្ទាប់ពី នោះ ទោះជានឹងគិតអ្វី និយាយអ្វី ធ្វើអ្វី ក៏គិតបានល្អ និយាយបានល្អ និង ធ្វើបានល្អដែរ ហានីយផលនឹង មិនកើតមានឡើយ" ។

"ម្នាលឧបាសក ! អារម្មណ៍ប្រភេទផ្សេងៗដូចជាលោភៈ សេចក្តីច្រណែនជាដើមអាចរម្ងាប់ឲ្យស្ងប់បាន ក៏ដោយវិធីនេះដែរ មនុស្សភាគច្រើនខ្វះសតិស្មារតីទប់សង្កត់ចិត្តនៅពេលកំហឹងជាដើមកើតឡើង ហើក៏បណ្តោយឲ្យកំហឹងនោះរាលដាលដរធរទៅតាមសម្រួល ចាប់ផ្តើមតាំងពីចិត្តរហូតដល់កាយ ចិត្តដែលត្រូវទោសៈគ្របសង្កត់តែងពុះកញ្ជ្រោលក្តួលក្តៅទាំងងងឹតងងល់មិនយល់ហេតុផលណាៗទាំងអស់ ក្លាយជាចិត្តយក្សចិត្តមារ ចិត្តបែបនេះតែងបញ្ជាឲ្យមាត់ជេរបញ្ចោរ បញ្ជាឲ្យកាយវាយសំពងទូងដំពិឃាត យ៉ាងឃោរឃៅ ជួនកាលសម្លាប់សូម្បីតែឪពុកម្តាយជាអ្នកបង្កើតក្បាលរបស់ខ្លួនក៏មាន ជួនកាលក៏វាយ បំផ្លាញរបស់របរដែលមានតម្លៃដែលខ្លួនធ្លាប់ហួងហែងក៏មាន នៅពេលដែលកំហឹងស្ងប់ចុះ ហេតុផល ត្រឡប់មកវិញហើយនោះ ទោះបីជាគេសោកស្តាយយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គ្មានប្រយោជន៍ដែរ ព្រោះជ្រុលហួស ទៅហើយ នេះឯងគឺជាទោសនៃការខ្វះសតិស្មារតីទប់សង្កត់ចិត្តតែងបង្កទុក្ខទោម្នេញឲ្យដល់គ្នាមិនតិចជាង ទោសៈឡើយ" ។

"ម្នាលឧបាសក ! កាលបើញោមជ្រាបហើយយ៉ាងនេះ ចូរសម្ភីត្រួតត្រាមើលចិត្តជានិច្ច ចូរមានសតិស្មារតីទប់ សង្កត់ចិត្តនៅពេលមានអារម្មណ៍ផ្សេងៗជ្រែកចូលមក ព្យាយាមរក្សាឲ្យស្ថិតនៅក្នុងសភាពផូរផង់ជានិច្ច នឹងបានសប្បាយចិត្តគ្រប់ពេលវេលា" ខ្ញុំព្រះករុណាបានទេសនាប្រៀនប្រដៅប្រធានភូមិឲ្យមានចិត្តផូរផង់ បាត់សំណោកសោកសង្រេង ហើយក៏ឃ្លុំចីពរចូលទៅក្នុងភូមិ ទិដ្ឋភាពដែលបានឃើញនៅពេលមកដល់ភូមិគឺ ប្រទះឃើញគេហដ្ឋានរបស់ ប្រធានភូមិក្លាយជាផេះផង់ធូលីទៅហើយ កូនប្រពន្ធរបស់ប្រធានភូមិកំពុងអង្គុយយំមើលគំនរផេះធ្យូង ក្រោយម្លប់ដើមឈើក្បែរៗនោះ មានអ្នកស្រុកមកសង្កេតមើលហេតុការណ៍ និង សម្តែងសំណោកសោកស្តាយ ជាមួយនឹងប្រធានភូមិយ៉ាងច្រើនកុះករ ប្រុសអ្នកស្រុកម្នាក់និយាយថា "បពិត្រលោកប្រធានភូមិ ! ខ្ញុំបាទនឹក សោកស្តាយខ្លាំងណាស់ចំពោះគ្រោះកម្មរបស់់លោក ប៉ុន្តែមិនដឹងជាធ្វើយ៉ាងម៉េចបានទេ ណ្ហើយចុះ ! លោក កុំខ្វល់ចិត្តឡើយ ពួកយើងត្រេកអរនឹងជួយសង្គ្រោះលោក"

"អរគុណណាស់ដែលមានសន្តានចិត្តប្រាថ្នាល្អចំពោះខ្ញុំ"ប្រធានភូមិបែរទៅនិយាយជាមួយនឹងគេដោយ សម្លេងធម្មតា "ផ្ទះនេះមិនមែនជាផ្ទះរបស់យើងទេ សម្លៀកបំពាក់ និង ទ្រព្យសម្បត្តិគ្រប់ប្រភេទដែលត្រូវ ភ្លើងឆេះអស់ព្រមទាំងផ្ទះនេះក៏មិនមែនជាផ្ទះរបស់យើងដែរ យើងខ្ចីរបស់ធរណីមកប្រើប្រាស់បណ្តោះ អាសន្នក្នុងកំឡុងពេលដែលយើងមកស្នាក់អាស្រ័យក្នុងលោកនេះប៉ុណ្ណោះ ម្ចាស់ដើម គឺ ផែនដី វាត្រូវការ ទាមទារយករបស់វាទៅវិញ វាទើបប្រើភ្លើងមកទារយក យើងក៏បានសងវាទៅហើយ នឹងបាច់ស្តាយ ស្រណោះទៅថ្វី ជីវិតនៅមានក៏ស្វែងរកមកទៀតបាន" សម្តីដ៏ប្រិមប្រីយ៍របស់ប្រធានភូមិធ្វើឲ្យហ្វូងមនុស្ស ដែលមកចោមមើលហេតុការណ៍ភាំងស្រឡាំងកាំង

"បពិត្រនាយម្ចាស់ ! លោកនិយាយគួរឲ្យចាប់ចិត្តមែនទែន"

"មិនមែនជាសម្តីរបស់ខ្ញុំទេ ជាសម្តីរបស់ព្រះគុណម្ចាស់របស់យើងអង្គនេះ"ប្រធានភូមិនិយាយទាំងអង្គុល ដៃមកខាងខ្ញុំព្រះករុណា

"មិនមែនជាសម្តីរបស់អាត្មាទេ"ខ្ញុំព្រះករុណាប្រញាប់និយាយឡើង "ប៉ុន្តែជាសម្តីរបស់ព្រះបរមសាស្តា សម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ ព្រះអង្គជាអ្នកត្រាស់ដឹងអរិយសច្ចៈ ធម្មតា របស់ពិតតែងតែគួរឲ្យស្តាប់ជានិច្ច"

ខ្ញុំព្រះករុណាបានទេសនាដឹកនាំអ្នកស្រុកអ្នកភូមិឲ្យតាំងនៅក្នុងសាមគ្គីធម៌ល្មមសមគួរហើយក៏វិលត្រឡប់ទៅកាន់កន្លែងស្នាក់វិញ ។

ធម៌អហិង្សា

ម្នាល​លោក​ដ៏​មាន​អាយុ ! អស់​រយៈ​ពេល ៣ ខែ ឯ​កោកិលាគ្រាម ខ្ញុំព្រះករុណាបានជួបប្រទះហេតុការណ៍ ជាច្រើន ទោះបីជាភូមិតូចៗប្រកបដោយគ្រួសារមិនដល់រយក៏ដោយ ប៉ុន្តែ​ក៏​ពោរពេញ​ទៅដោយមនុស្សដែល មានគំនិតចេះគិតគន់ មានប្រុសវ័យចំណាស់ម្នាក់ឈ្មោះកុម្ភកៈមានអាយុប្រហែល ៦០ ឆ្នាំក្នុងភូមិនេះ កាលពី នៅយុវវ័យ គាត់​ធ្លាប់​រស់នៅ​ក្នុង​ក្រុង​រាជគ្រឹះ​ដែលជារាជធានីនៃសាស្ត្រាចារ្យ និង មេលទ្ធិផ្សេងៗអស់ជា ច្រើនឆ្នាំ ក្រោយមក បានផ្លាស់លំនៅមកតាំងលំនៅឋានក្នុងភូមិនេះ កុម្ភកៈមានអ្នកស្រុកអ្នកភូមិគោរពរាប់ អាន​ជាច្រើន​ព្រោះតែបដិភាណប្រីជាឈ្លាសវៃរបស់គាត់ កុម្ភកៈបានក្លាយទៅជាអ្នកដឹកនាំចិត្តវិញ្ញាណរបស់ អ្នកស្រុក នៅពេល​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ធ្វើដំណើរ​ដើរ​ផ្លូវ​ទៅ​ដល់​ភូមិ​នោះ​ទាំង​រស់នៅ​ជា​ប្រចាំ​រហូត​ត្រៃមាស​នៃ​វស្សានរដូវ​ក្នុង​ភូមិនោះផង គាត់បានក្លាយជាគូសន្ទនាមុខគួរឲ្យស្ញើបស្ញប់ស្ញែងរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម ។ កុម្ភកៈ​មួយ​អន្លើ​ដោយ​ក្មួយ​ប្រុស​តូច​ម្នាក់​ចូលចិត្ត​ទៅ​រក​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ស្ទើរ​តែ​រាល់​ថ្ងៃ​រសៀល​ ហើយ​ធ្វើ​ធម្មសាកច្ឆា​ជាមួយ​គ្នា​រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ល្ងាច​ទើប​លា​ត្រឡប់​ទៅ​ផ្ទះ​វិញ ។ ដំបូងៗនៅពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណាទៅដល់ កុម្ភកៈបាន​សម្តែង​​អាការៈ​មើលងាយ​​មើលថោក​យ៉ាង​ច្បាស់​ក្រឡែត ព្រោះជាធម្មតា មនុស្សដែលមានប្រាជ្ញាក្លាខ្លាំង កាលបើឃើញប្រុសកម្លោះស្របាលកូនស្របាលចៅ ក៏តែងតែវាយតម្លៃទាបទុកជាមុន ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​ពី​បាន​សន្ទនា​ជាមួយ​នឹងខ្ញុំព្រះករុណាអស់រយៈពេលប្រហែលកន្លះខែមក គាត់ក៏កើតមានសេចក្តីស្រឡាញ់ និង គោរពខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងស្មោះអស់ពីចិត្ត ។ ទាំង​អស់​នេះ​មិនមែន​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​លេង​ប៉ាហ៊ីអ្វីទេ ប៉ុន្តែព្រោះតែ​ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយការពិតតាមខ្សែស្របពុទ្ធធម៌ជាមួយនឹងគាត់ ។ ការពិត និង សេចក្តី​ត្រឹមត្រូវ តែង​មាន​នៅ​ជានិច្ច ប៉ុន្តែ មនុស្ស​មិន​យល់​ការពិត ទើប​បាន​ជា​ប្រកែក​គ្នា ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​មិន​ប្រកែក​នឹង​កុម្ភកៈ​ទាំង​មិន​លើក​តម្កើង​កុម្ភកៈ​ដែរ ព្រោះ​ការ​ប្រកែក និង ការ​ប្រឆាំង​គ្នា​កើត​មក​ពី​ការ​ប្រកាន់​ទិដ្ឋិមានៈ ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​មិន​លើក​ជើង​គាត់​ទេ ព្រោះ​ការ​លើក​ជើង​កើត​មក​ពី​ការ​ភ័យខ្លាច ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​និយាយ​ទៅ​តាម​សភាព​ពិត ។ នេះ​គឺ​ជា​គោលការណ៍ ក្នុង​ការ​សន្ទនាធម៌​ដែល​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​ត្រួស​ត្រាយ​ទុក​មកហើយ ។

"ព្រះតេជព្រះគុណ ! ការសម្លាប់សត្វបាបឬទេ?" វយជនកុម្ភកៈ​ចាប់ផ្តើម​សន្ទនា​ជាមួយ​នឹង​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក្នុង​រសៀល​ថ្ងៃ​មួយ​ ។ សំណួរ​របស់​គាត់​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ចម្លែក​ចិត្ត​ ព្រោះ​មិន​គួរ​នឹង​សួរ​សំណួរ​ងាយៗ​បែប​នេះ​ទេ ។ ការ​សម្លាប់​សត្វ នរណាៗ​ក៏​ដឹង​ដែរ​ថា​ជា​បាប​ទាំងអស់ ប៉ុន្តែ​ជួនកាល​អាច​ជា​រណ្តៅ​កំបាំង​បញ្ឆោត​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ធ្លាក់​ទៅ​ក៏​បាន ព្រោះ​កុម្ភកៈ​មាន​កលល្បិច​ច្រើន​ណាស់ ។ មនុស្ស​ពេញ​ទាំង​ស្រុក​គ្មាន​អ្នក​ណា​ហ៊ាន​ប្រកែក​វែក​ញែក​​នឹង​គាត់​ទេ ។ ប៉ុន្តែ​នៅ​ទីបំផុត ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក៏​ឆ្លើយ​ទៅ​តាម​មូលភាព​ថា ៖

"ការ​សម្លាប់​សត្វ​ចាត់​ជា​បាប​យ៉ាង​ពិតប្រាកដ"

"ឧបមាថា យើង​មិន​បាន​រៀបរប​សម្លាប់​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ទេ ប៉ុន្តែ​បញ្ជា​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃ​សម្លាប់​ជំនួស អញ្ចឹងចាត់​ជា​បាប​ទេ?"

"បាបដែរ"

"ឧបមាថា យើងមិនបានសម្លាប់ដោយខ្លួនឯងទេ ទាំងមិនបានបញ្ជាឲ្យអ្នកណាសម្លាប់ជំនួសទេ ប៉ុន្តែយើងធ្វើអ្វីម៉្យាងដែលជាការជ្រោមជ្រែងឲ្យគេសម្លាប់ដោយប្រយោល តើ​យ៉ាង​នេះ​បាប​ទេ?"

"បាបដែរ" ខ្ញុំព្រះករុណាអះអាង

វយជនកុម្ភកៈញញឹមយ៉ាងបានចង្វាក់ ហើយនិយាយឡើងយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ថា ៖

"បើអញ្ចឹង ព្រះតេជព្រះគុណក៏ធ្វើបាបរាល់ថ្ងៃហ្នឹងឯង"

"អាត្មាធ្វើបាបយ៉ាងម៉េច?"ខ្ញុំព្រះករុណាសួរទាំងមិនយល់

"ក៏ព្រះតេជព្រះគុណឆាន់សាច់សត្វរាល់ថ្ងៃនេះឯង"

"ការឆាន់សាច់សត្វចាត់ជាបាបដែរឬ?"

"ចាត់ជាបាបយ៉ាងពិតប្រាកដណាស់"

"បាបយ៉ាងម៉េច អាត្មាមិនដែលគិតសន្ទិះសង្ស័យថាជាបាបទេ"

"ព្រះតេជព្រះគុណក៏ព្រមទទួលហើយថាការសម្លាប់សត្វខ្លួនឯងក្តី ការបញ្ជាឲ្យអ្នកដទៃសម្លាប់ជំនួសក្តី ការជ្រោមជ្រែងឲ្យគេសម្លាប់ដោយវិធីណាមួយក្តី ចាត់ជាបាបទាំងអស់ ការ​ឆាន់​សាច់​សត្វ​នេះចាត់ជាអំពើ​ជួយជ្រោមជ្រែង​ឲ្យគេសម្លាប់" កុម្ភកៈអធិប្បាយយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ក្នុងចិត្ត ។

"អាត្មាមិនទាន់មើលឃើញថាជាអំពើជ្រោមជ្រែងយ៉ាងម៉េចទេ"

"ចុះព្រះតេជព្រះគុណមិនដឹងសោះឬថា ព្រោះតែមានការបរិភោគទើបមានការសម្លាប់ ព្រោះតែមានការ​បរិភោគសាច់សត្វទើបមានគេសម្លាប់សត្វយកសាច់ បើគ្មានមនុស្សបរិភោគ ក៏គ្មានមនុស្សសម្លាប់ដែរ ព្រោះហេតុនោះ ការបរិភោគចាត់ជាអំពើជ្រោមជ្រែងការសម្លាប់"

"ម្នាលឧបាសក ! ក្នុងរឿងនេះ មានមនុស្សពាក់ព័ន្ធគ្នា ៣ នាក់ គឺ អ្នកសម្លាប់ ១ អ្នកទិញយកទៅបរិភោគ ១ អ្នកទទួលយកពីអ្នកទិញទៅបរិភោគ ១ ហៅឲ្យងាយយល់ថា អ្នកទី ១ អ្នកទី ២ អ្នកទី ៣ ។ បើអ្នកទី ៣ អន្ទោក​អន្ទោល​អ្នកទី ២ ហើយអ្នកទី ២ ទៅអន្ទោកអន្ទោល​អ្នកទី ១ ឲ្យសម្លាប់ យ៉ាងនេះទាំង ៣ នាក់បានបាបដូចគ្នា ព្រោះ​ជ្រោមជ្រែង​គ្នា​យ៉ាង​ច្បាស់​ក្រឡែត ។ ប៉ុន្តែ​បើអ្នកទី ២ ទៅជ្រោមជ្រែងអ្នកទី ១ ឲ្យសម្លាប់សត្វហើយទិញ​យកសាច់សត្វនោះមកបរិភោគ​ចំណែកផ្ទាល់ខ្លួន និង គ្រួសារ ។ រីឯ​អ្នកទី ៣ មិនដឹងរឿងអ្វីទេ ដើរៗ​ទៅ​អ្នកទី ២ បាន​ឃើញ​ហើយ​នឹក​អាណិត ទើប​ចែក​រំលែក​ចំណិត​សាច់​នោះ​ឲ្យ​ទទួល​ទាន​ខ្លះ ។ អ្នកទី ៣ ទទួលយកទៅ​បរិភោគ​ល្មម​ចិញ្ចឹម​ជីវិត យ៉ាង​នេះ​អាត្មា​យល់​ឃើញ​ថា​អ្នក​ទី ៣ មិន​បាប​ទេ ។ អាត្មា និង ភិក្ខុក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងឡាយប្រៀបដូចជាអ្នកទី ៣ ។ នៅ​វេលា​ព្រឹក អាត្មា​ស្ពាយ​បាត្រ​ដើរ​ទៅ ​តាម​លង្វែក​ផ្ទះ​ដោយ​តាំង​ចិត្ត​ថា​នឹង​ទទួល​អាហារ​ពី​អ្នក​មាន​ចិត្តបុណ្យមកឆាន់ល្មមញ៉ាំង​ជីវិតឲ្យប្រព្រឹត្តទៅ​មួយថ្ងៃៗប៉ុណ្ណោះ ទោះបីជាអ្នកស្រុកនាំអាហារបែបណាមកដាក់ក្នុងបាត្រក៏ដោយ ក៏ទទួលយកទៅដោយ អាការសម្រួមរវាំង មិន​ដែល​គិត​ថា​សូមឲ្យអ្នកស្រុកយកអាហារបែបនោះៗមកដាក់បាត្រនោះទេ ។ លុះបាន​អាហារល្មាក់ល្មមហើយ ក៏ត្រឡប់ចេញមកឆាន់ បានរបស់ណាក៏ឆាន់របស់នោះ បានអាហារល្អក៏មិនត្រេកអរ បានអាហារអន់ក៏មិនអន់ចិត្ត តាំងចិត្តបរិភោគតែដើម្បីបំបាត់គ្លាន(ឃ្លាន)ប៉ុណ្ណោះ ។ ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ត្រាស់ ថាសេចក្តីគ្លានចាត់ជារោគម្យ៉ាង ថ្នាំបំបាត់សេចក្តីគ្លាន គឺ អាហារ អាត្មា​ឆាន់​អាហារ​ដូច​ជា​ការឆាន់ថ្នាំ កាលបើរោគគ្លានបាត់ហើយ អាត្មាក៏ឈប់ភ្លាម មិនដឹង មិនឃើញ មិនឮថា គេសម្លាប់សត្វឯណា និង នៅពេលណាទេ ទាំង​មិន​គិត​ថា​គេ​សម្លាប់​សត្វ​ដើម្បី​អាត្មា​ដោយ​ចំពោះផង ។ បើអាត្មាបានឃើញគេសម្លាប់ បានឮគេសម្លាប់ ទាំងដឹងថាគេសម្លាប់ដើម្បីអាត្មាដោយចំពោះទៀត អាត្មានឹងមិនឆាន់ជាដាច់ខាត ។ បើ​អាត្មា​នៅតែ​ឆាន់​ ប្រាកដ​ជា​ខុស​ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ​មិនខាន កាលបើអាត្មាប្រព្រឹត្តខ្លួនបែបនេះ តើឈ្មោះថាជាបាបដូចម្តេចបាន !"

"ណ្ហើយចុះ ! ទោះបីជាព្រះតេជព្រះគុណមិនបាបព្រោះតែមិនបានជ្រោមជ្រែងដោយកាយ វាចា និង ចិត្ត ដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ ប៉ុន្តែ​ព្រះ​តេជ​ព្រះគុណ​ក៏​ត្រូវ​បាប​ក្នុង​ការ​ឆាន់​របស់​មិន​បរិសុទ្ធ" វយជន​នៅ​តែ​អះអាង គំហើញរបស់ខ្លួនដដែល ។

"របស់មិនបរិសុទ្ធយ៉ាងម៉េច?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរ

"ឧបមាថា ប្រុសម្នាក់ទៅប្លន់សម្លាប់ម្ចាស់ទ្រព្យយករបស់គេមកប្រគេនព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះតេជព្រះ​គុណក៏ដឹងថារបស់នោះ គេបានមកពីការប្លន់មិនបរិសុទ្ធ ប៉ុន្តែ​ព្រះតេជព្រះគុណ​ក៏​នៅតែ​ទទួល​យក​របស់​មិនបរិសុទ្ធនោះ ។ បើយ៉ាងនេះតើឈ្មោះថា ព្រះតេជព្រះគុណ​ប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវឬរួចផុតចាកបាបយ៉ាងម៉េច​បាន?"

"បើ​ដឹង​ថា​របស់​នោះ​គេ​ប្លន់​សម្លាប់ម្ចាស់ទ្រព្យហើយយកមកប្រគល់ឲ្យ ហើយនៅតែទទួលយកដោយចិត្ត​ត្រេកអរ យ៉ាងនេះមិនផុតពីបាបទេ ព្រោះស្មើនឹងជ្រោមជ្រែងចោរកម្ម ត្រេកអរ​ក្នុង​បាបកម្ម​នោះ"

"បើអញ្ចឹង ព្រះតេជព្រះគុណ​ឆាន់សាច់សត្វក៏បាបដែរព្រោះសាច់ជារបស់មិនបរិសុទ្ធ ជារបស់បានមកពី​ការប្លន់សម្លាប់ជីវិតរាងកាយរបស់សត្វដទៃ គ្មាន​សត្វ​ណា​សុខចិត្ត​ប្រគល់​រាងកាយ​របស់​ខ្លួន​ឲ្យ​មនុស្ស​ងាយៗទេ ។ ទម្រាំនឹងមនុស្សសម្លាប់វាបាន វាត្រូវតស៊ូរើបំរះប្រះននាលទាល់តែអស់កម្លាំង កាលបើ ទប់ទល់​កម្លាំង​មនុស្ស​មិន​ឈ្នះ​ទើប​សុខចិត្ត​ស្លាប់​ដោយ​ទាំង​ចិត្ត​ក្រោធ​ខឹង និង ព្យាបាទចងអាឃាតយ៉ាង​ខ្លាំងក្លា ព្រោះហេតុនោះសាច់គ្រប់ប្រភេទដែលព្រះតេជព្រះគុណឆាន់ទើបឈ្មោះថាបានមកដោយការ​ប្លន់ ជារបស់មិនបរិសុទ្ធ កាលបើ​ព្រះតេជព្រះគុណ​ឆាន់របស់មិនបរិសុទ្ធបែបនេះនឹងមិនបាបយ៉ាង​ម៉េចបាន?"

ហេតុផលរបស់កុម្ភកៈស្រួចស្រាល់គួរឲ្យស្តាប់ណាស់ បើមិនដែលគិតគន់មកពីមុនទេក៏អាចនឹងទញ់ទាល់ ចំពោះហេតុផលរបស់គាត់បាន ប៉ុន្តែ​ប្រស្នា​បែប​នេះ​បាន​ជា​ទី​ប្រាកដ​ជាក់​ច្បាស់​ដល់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​យូរ​ហើយ ទើប​ឆ្លើយ​តប​ឧបាសក​កុម្ភកៈ​យ៉ាង​សប្បាយ​ ។

"ម្នាលឧបាសក ! បាប​ឬ​បុណ្យ​អាស្រ័យ​ទៅ​លើ​ចិត្ត​ជា​សម្លាក់​សំខាន់ បើចិត្តមិនត្រេកអរក្នុងបាប ទោះត្រូវ​គេបង្គាប់ឲ្យធ្វើបាបក៏មិនបាបដែរឬបាបតិចតួច ប៉ុន្តែ​បើ​ត្រេកអរ​តាម​គេ​ក៏​ឈ្មោះ​ថា​បាប​ពិតមែន ។ សាច់ដែលអាត្មាឆាន់ជារបស់បានមកពីការប្លន់ ជារបស់ចោរ អាត្មាដឹងថាគេប្លន់យកមកពីសត្វ ប៉ុន្តែអាត្មាមិនដែលត្រេកអរក្នុងការទទួលសាច់នោះទេ មិន​ដែល​ត្រេកអរ​សាទរ​ក្នុង​ការ​ឆាន់​សាច់​នោះទេ ទាំងមិន​ដែលពេញចិត្តនឹងអំពើដែលគេសម្លាប់នោះទេ ។ ការដែលគេសម្លាប់យកសាច់នោះបានមកមិនដែលគិតអរ​គុណអ្នកសម្លាប់​ទេ ផ្ទុយទៅវិញ អាត្មា​នឹក​អាណិត​សត្វ​ជា​ម្ចាស់​សាច់​នោះ​ខ្លាំង​ណាស់ នឹក​ស្លុតរន្ធត់​ចិត្ត​ចំពោះ​ទង្វើ​ព្រៃផ្សៃ​របស់​អ្នក​សម្លាប់ ប៉ុន្តែត្រូវ​តែ​ឆាន់ដោយចំណាំបាច់ ឆាន់ដោយសេចក្តីស្លុតចិត្ត សង្វេគចិត្ត គួរ​នា​ដូច​ជា​ម្តាយ​ដែល​បរិភោគ​សាច់​កូន​ខ្លួន​ឯង​ដូច្នោះ" ។

"ម្នាលឧបាសក ! អាត្មានឹងតំណាលរឿងមួយឲ្យញោមស្តាប់ ។ ក្នុងអតីតកាលព្រេងនាយយូរមកហើយ មាន ២ នាក់ប្តីប្រពន្ធ បីកូនតូចធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់សមុទ្រខ្សាច់​ច្រើនថ្ងៃកន្លងមក គ្មានសញ្ញាថានឹងអាចឆ្លងផុតតំបន់​វាលខ្សាច់បានទេ ។ ស្បៀងអាហារក៏អស់រលីងគ្មានសល់ សេចក្តីស្រេកឃ្លានព្រោះដាច់អាហារបានគាបសង្កត់ ធ្វើ​ឲ្យ​បុរស​ជា​ឪពុក​គិត​នឹង​សម្លាប់​កូន​តូច​នោះ​បរិភោគ ។ កាលបើប្រឹក្សាជាមួយនឹងភរិយាមើលក៏ត្រូវប្រឆាំង​យ៉ាងដាច់អហង្ការ ព្រោះថាធម្មតាអ្នកជាម្តាយតែងមានចិត្តទន់អាណិតកូន មិនហ៊ានធ្វើបែបនោះទេ ទោះបី ខ្លួន​ស្លាប់​ក៏​សុខ​ចិត្តដែរ ។ ប៉ុន្តែគម្លានមិនអាចធ្វើឲ្យប្រុសជាប្តីអត់ទ្រាំតទៅទៀតបានទេ ។ នៅរាត្រីថ្ងៃមួយ លុះ​ភរិយាសម្រាន្តលក់ស្កប់ហើយ គេក៏សម្លាប់កូនតូចនោះលឿយយកសាច់អាំង ។ កាល​បើ​ភរិយា​ភ្ញាក់​ឡើង មិនឃើញ​កូនតូច​ទាំង​ឃើញ​សាច់​ជា​ច្រើន​ក៏​ស្លុត​រន្ធត់​ចិត្ត សម្លឹងមើលទៅក្បែរៗខាង ក៏មិនប្រទះឃើញស្លាក​ស្នាមកូនតូចនោះទេ ប្រទះ​ឃើញ​តែ​វាល​ខ្សាច់​ល្វឹងល្វើយ​ផុត​កន្ទុយ​ភ្នែក ។ នាងក៏ដឹងភ្លាមថា ប្តីរបស់នាងបាន​សម្លាប់កូនតូចទៅហើយ នាងទើបខ្យល់ចាប់ដួលសន្លប់ចុះភ្លាម ។ កាលបើដឹងខ្លួនមក ក៏យំយែកស្រែករកកូន​តូចស្ទើរតែប្រេះទ្រូងស្លាប់ នៅ​ពេលដំបូងៗ នាងមិនព្រមប៉ះពាល់សាច់កូនតូចរបស់នាងទេ ។ ប្តីបរិភោគម្នាក់ឯង ចំណេរកាលតមក លុះត្រូវសេចក្តីស្រេកឃ្លានគ្របសង្កត់ខ្លាំងឡើង ទើបសុខចិត្តបរិភោគ ប៉ុន្តែ​រាល់​ពេល​ដែលឆ្ពាមចាប់សាច់កូនលើកយកមកបរិភោគ នាងក៏យំអណ្តឺតអណ្តកដោយនឹកអាឡោះអាល័យចំពោះកូន បរិភោគ​សាច់​កូន​ខ្លួន​ឯង​ទាំង​ទឹកភ្នែក​រហេមរហាម​គ្រប់គ្រា​វេលា​ទាល់តែ​ឆ្លង​ផុត​វាល​ខ្សាច់ទៅ ។

ម្នាលឧបាសក ! នៅខណៈដែលឆាន់សាច់សត្វនោះ អាត្មាតែងតែដាស់តឿនចិត្តខ្លួនឯងឲ្យភ្ញាក់រលឹកជានិច្ច គួរ​នា​ដូច​ជា​លំនឹក​គិត​របស់​ម្តាយ​ដែល​បរិភោគ​សាច់​កូន​ខ្លួន​ឯង​ក្នុង​វាល​ខ្សាច់​ដូច្នោះ ។ អាត្មា​ឆាន់ដោយ​ស្លុត​រន្ធត់​ចិត្ត ឆាន់ដោយសេចក្តីចាំបាច់បង្គាប់សុទ្ធសាធ ។ កាលបើដូច្នេះ ចិត្តរបស់អាត្មាមិនត្រេកអរក្នុងបាបបន្តិចណាឡើយ ។ តើ​អាត្មា​នឹង​បាន​បាប​ដូច​ម្តេច​ទៅ ?" ។ ពាក្យ​អធិប្បាយ​ព្រម​ទាំង​រឿង​និទាន​បុគ្គលាធិដ្ឋាន​របស់ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណា​បាន​ផល​ជាក់ស្តែង ត្បិត​ថា​វយជន​កុម្ភកៈ​យល់​ស្រប​តាម​ភ្លាម​ ។

"ខ្ញុំកណា​មិន​ដែល​បាន​ស្តាប់​ពាក្យ​អធិប្បាយ​ហេតុផល​ច្បាស់​លាស់​បែប​នេះ​មក​ពី​មុន​ទេ ហេតុ​នោះ​បាន​ជា​ជឿស៊ប់​ថាការ​បរិភោគ​សាច់​ចាត់​ជា​បាប​ទាំងស្រុង ប៉ុន្តែតាមការពិត បរិភោគ​ឲ្យ​កើត​បាប​ក៏​បាន បរិភោគ​មិន​ឲ្យ​កើត​បាប​ក៏​បាន វា​សំខាន់​នៅ​នឹង​ចិត្ត​នេះ​ឯង" ។

ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ព្រឹទ្ធជន​កុម្ភកៈ​អ្នកដឹកនាំ​ចិត្តវិញ្ញាណ​របស់​អ្នកភូមិ​កោកិលា​គ្រាម បែរ​មក​គោរព​រាប់អាន​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​យ៉ាង​ស្មោះស្ម័គ្រ ។

ដំណើរចរចាកកោកិលាគ្រាម

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! នៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ធ្វើដំណើរចាកចេញពីកោកិលាគ្រាមទៅ ពួកអ្នក​ស្រុកតាម​ជូនដំណើរខ្ញុំព្រះករុណាអស់ចម្ងាយផ្លូវប្រហែលកន្លះយោជន៍ ទើប​វិល​ត្រឡប់​ទៅវិញ ។​ សឹងតែទាំងអស់គ្នាមាន​ទឹកភ្នែករលីមរលាមដោយស្តាយស្រណោះចំពោះខ្ញុំព្រះករុណា ។ តាមការពិតទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនមែនជា សាច់ញាតិ​ផៅ​សន្តាន​របស់ពួកគេទេ ប៉ុន្តែ​ម្នាក់ៗនៅក្នុងភូមិសុទ្ធតែគោរពរាប់អានខ្ញុំព្រះករុណាដោយស្មោះ​អស់ពីចិត្ត មិនចង់ឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាឃ្លាតឃ្លាចាកពួកគេទេ ចង់ឲ្យខ្ញុំព្រះករុណានៅជាមួយនឹងពួកគេទាល់តែ​ក្ស័យជីវិត ។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំព្រះករុណានៅជាមួយនឹងពួកគេរហូតមិនបានទេ ព្រោះតួនាទីរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាគឺ ការត្រាច់ចរទៅក្នុងលោកដ៏ធំល្វឹងល្វើយបីដូចជាបក្សីតូចហាច់ហើរទៅក្នុងនភាកាស គួរនា​ដូចជា​មច្ឆជាតិ​​ហែបហែល​ទៅក្នុងមហាសមុទ្រដូច្នោះ ។ "សេរីភាព"​ក្នុងដំណើរទស្សនាចរ គឺជាមនោរថរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា "វីរភាព"​ក្លាហាន​ដាច់ខាត​មិន​ខ្លបខ្លាច​ស្លាប់​គឺជា​យាន​វាហនៈ​ដែល​នាំ​ទៅ ។ "អំពើល្អ" គឺជាអាវក្រោះដែលខ្ញុំព្រះករុណាប្រើការពារខ្លួនរហូតមក ព្រោះតែអំពើល្អនេះឯងបានជាមនុស្សដែលស្គាល់ខ្ញុំព្រះករុណាហើយ តែងស្រឡាញ់រាប់អានខ្ញុំព្រះករុណា ។ គេ​​ស្រស់ស្រាយ​​សប្បាយចិត្តនៅពេលគេនៅជាមួយ គេទុក្ខព្រួយរងួយ ចិត្តនៅពេលខ្ញុំព្រះករុណាព្រាត់ចាកទៅ ។ អំពើល្អនៅឯណា? នៅនឹងខ្លួនយើងនេះឯង អំពើអាក្រក់នៅនឹងខ្លួន យើងទាំងអស់ ម្នាក់ៗអាចមានទាំងអំពើល្អ និង អំពើអាក្រក់ស្មើគ្នា ប៉ុន្តែហេតុអ្វីបានជាអ្នកនោះជាមនុស្សល្អ អ្នកនោះជាមនុស្សអាក្រក់ ព្រោះមនុស្សល្អគេឈ្លាសវៃ គេកប់ទុកអំពើអាក្រក់ ហើយក៏បារយកតែអំពើល្អ​ចេញមកប្រើ យកតែអំពើល្អចេញមកអួតអ្នកដទៃ ។ គេគិតល្អចំពោះអ្នកដទៃ និយាយល្អចំពោះអ្នកដទៃ ធ្វើល្អ​ចំពោះអ្នកដទៃ មនុស្សទើបស្រឡាញ់រាប់អានគេ មនុស្ស​អាក្រក់​ជាមនុស្សល្ងង់ គេកប់ទុកអំពើល្អ យកតែអំពើអាក្រក់ចេញមកប្រើ យកតែអំពើអាក្រក់ចេញមកអួតអ្នកដទៃ គិតអាក្រក់ចំពោះអ្នកដទៃ និយាយអាក្រក់ចំពោះអ្នកដទៃ ធ្វើអាក្រក់ចំពោះអ្នកដទៃ ។ មនុស្សទាំងឡាយទើបស្អប់ខ្ពើមគេ គេក្លាយជាឧត្បាតចង្រៃក្នុង សង្គមមនុស្ស ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! មនុស្សយើងម្នាក់ៗចង់ឲ្យគេស្រឡាញ់ចូលចិត្តខ្លួនដោយវិធីផ្សេងៗ ដូច​ជា​​ប្រើអាគមឱម​អាមខ្លួះ បង្គាប់បញ្ជាខ្លះ ប្រើទ្រព្យជន្លជន្លេញខ្លះ ប្រើមន្តអាគមខ្លះ អង្វរ​ព្រះអាទិទេព​ឲ្យ​ជួយ​បណ្តាលចិត្តគេខ្លះ ប៉ុន្តែទង្វើទាំងអស់នេះមិនបានទទួលផលពេញលេញទេ ព្រោះវិធីទាំងនេះជាវិធីខាង​ក្រៅ​ សេចក្តី​ស្រឡាញ់​ដែល​កើត​ចេញ​ពី​វិធី​ទាំងនេះ​ជា​សេចក្តី​ស្រឡាញ់​សើៗ​សម្បក​ក្រៅ រខេករខាក​ មិន​មាំមួនស្ថាពរ ។ វិធី​ដែល​ល្អបំផុត គឺ អំពើល្អ គិតល្អចំពោះគេ និយាយល្អចំពោះគេ ធ្វើល្អចំពោះគេ ហើយគេ នឹង​ស្រឡាញ់​រាប់អាន​យើង​យ៉ាង​ស្មោះ​អស់​ពី​ចិត្ត​មាំមួន​ជា​រៀង​រហូត ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណាយកអំពើល្អនេះឯងជាអាវុធការពារខ្លួន បានទទួលសុវត្ថិភាពរហូតរយៈផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយដែលខ្ញុំព្រះករុណាត្រាច់ចរមក ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! លុះចាកចោលអ្នកស្រុកកោកិលាគ្រាមទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏នៅតែគិតដល់ពួក​គេទាំងអស់ នេះក៏ព្រោះតែអំពើល្អរបស់ពួកគេហ្នឹងឯង ប៉ុន្តែទុកជាម្លឹងក៏ដោយ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ព្យាយាមទប់​ចិត្តទប់ថ្លើម​ដើម្បីបំភ្លេចពួកគេចោល ព្រោះបើអាត់តែពីស្តាយស្រណោះអាឡោះអាល័យដល់ មិនថាឡើយមនុស្សឬវត្ថុទេ តែងធ្វើឲ្យចិត្តសៅហ្មងស្រងូតស្រងាត់ នៅ​ទីបំផុត ។ ពាក្យថា កោកិលាគ្រាម ក៏រលុបរលាយចេញពីស្មារតីចងចាំរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបន្តិចម្តងៗ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើដំណើរដើរផ្លូវតទៅមុខ​យ៉ាងមាន​សេរីភាព​ តម្រង់​ត្រង់​ទៅ​កាន់​ក្រុង​រាជគ្រឹះ​ជា​រាជធានី​នៃ​មគធរដ្ឋ​ដ៏​ល្បីល្បាញ​ ។ នា​កំឡុង​ពេល​ធ្វើដំណើរ​ទៅ​នោះ ខ្ញុំព្រះករុណា​បាន​ពើបពះ​ប្រទះ​នឹង​មនុស្ស​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ ខ្ញុំ​ព្រះករុណាបាន​​សន្ទនា​ជាមួយ​នឹង​​ពួក​​គេ បាន​សម្តែង​ពុទ្ធធម៌ដល់​ពួក​គេ ញ៉ាំងពួក​គេឲ្យរីករាយក្នុងសម្មាបដិបត្តិហើយក៏ដើរហួសទៅ ។ នៅរសៀលថ្ងៃមួយនាដើម​គិម្ហរដូវ​នោះ​ឯង​ នៅ​ខណៈ​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​កំពុង​ដើរ​ផ្លូវ​យ៉ាង​រហ័ស​រហួន ដើម្បី​ទៅឲ្យ​ដល់ភូមិអ្នកស្រុកមុនពេលព្រលប់នោះ អាកាសធាតុមានសភាពក្តៅហេងហាង​ពន់ពេកណាស់ ។ កម្តៅថ្ងៃក្តៅរហេងរហាងហាក់នឹងថាព្រះអាទិត្យថែមចំនួនដល់ទៅ ៣ ដួងទៀត ទោះបីជា​មានខ្យល់បក់ផាត់រំភើយមកខ្លះ ក៏សឹងជាខ្យល់ពេញទៅដោយធូលី និង កម្តៅរបស់ពន្លឺថ្ងៃព្រមទាំងសម្រេកទឹក ធ្វើឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​មាន​សភាព​រសេះរសោះ​អស់​ដៃ​អស់​ជើង​ជា​ខ្លាំង ទើបត្រូវឈាងចូលទៅសម្រាកក្រោមម្លប់​ឈើក្បែរផ្លូវ គ្រាន់តែអង្គុយចុះទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏ភ្លឹកលក់ទៅដោយសាររហិតរហៃ ។ លុះភ្ញាក់ឡើង ក៏ឃើញ ថា​ពេល​ល្ងាច​ណាស់​ទៅ​ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណា​ទើប​ក្រទីក្រទា​ក្រោកឡើង សម្លឹងមើលទៅជុំវិញខ្លួន ក៏ស្រាប់​តែប្រទះឃើញរូបភាពដ៏គួរឲ្យភ័យតក់ស្លុតឈរនៅចំពោះមុខ ពោលគឺ ខ្លាធំ ១ ក្បាល​កំពុង​អង្គុយ​លិឍ​មាត់​នៅ​ចំពោះ​មុខ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ ឆ្ងាយចេញទៅប្រមាណជា ៥ ហត្ថ (២ម៉ែត្រកន្លះ) ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាប្រាប់មិនត្រូវដែរថានាពេលនោះមានសភាពចិត្តដូចម្តេចនោះទេ ប៉ុន្តែ ដែលច្បាស់បំផុត គឺ ស្លុតស្លន់ចិត្តទាល់ញ័រខ្លួន អាវុធ ១ ចម្រៀក​ក៏​គ្មាន​ជាប់​នឹង​ខ្លួន នឹង​រត់​ផាយ​ទៅ​ក៏​មិន​ទាន់ គិតថា នាទី​ចុង​ក្រោយ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​បាន​មក​ដល់​ហើយ ។ នៅ​ទីបំផុត ដំណើរ​ដើរ​ផ្លូវ​ឆ្ងាយ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​នោះ​ចប់​សូរេច​នៅ​នឹង​មាត់​ខ្លា​នេះ​ឯង​ ខ្លា​ធំ​អង្គុយ​លិទ្ធមាត់សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងស្រេកឃ្លាន ។ កាលបើឃើញថាគ្មានផ្លូវណានឹងយករួចខ្លួនបាន ខ្ញុំព្រះករុណាទើបប្រើវិធីសាស្ត្រដែលព្រះអរិយបុគ្គលទាំង ឡាយ​នាំគ្នា​ប្រព្រឹត្ត​តៗ​មក ពោលគឺ ខ្ញុំព្រះករុណាខំប្រឹងស្រែកហៅរកជំហរស្មារតីរឹងប៉ឹងម៉ឹងម៉ាត់ទាំងអស់ ត្រឡប់មកទុកក្នុងចិត្តវិញ តាំងចិត្តយ៉ាងមុតមាំហើយ​ក៏​អធិដ្ឋាន​នៅ​ក្នុង​ចិត្ត​ថា​ ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណាលះបង់ភេទ​ឃរាវាស​ចេញ​បួសក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ឧទ្ទិសចំពោះព្រះបរមសាស្តា ខ្ញុំព្រះករុណាលះបង់ហើយនូវអ្វីៗសព្វ​យ៉ាង លះបង់សូម្បីជីវិតរាងកាយនេះ ។ ប្រសិនបើ​ក្នុង​ជាតិ​មុន ខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់សាងកម្មពៀរវេរាជាមួយនឹង​ខ្លានេះ សូមឲ្យខ្លានេះកាច់កស៊ីជាអាហារចុះ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាសុខចិត្តលះបង់ជីវិត​លាង​ជម្រះ​បំណុល​កម្ម​ចាស់​ ឲ្យ​អស់​ទៅ​ក្នុង​ជាតិ​នេះ ។ ប៉ុន្តែបើយើងមិនដែលមានកម្មពៀរវេរា​ជាមួយគ្នាក្នុងជាតិមុនទេ សូមឲ្យខ្លានេះចៀស​ចេញទៅតាមផ្លូវរបស់ខ្លួន ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​នឹង​ទៅ​តាម​ផ្លូវ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​តទៅ" ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! គ្រាន់តែខ្ញុំព្រះករុណាអធិដ្ឋានផុតពីមាត់ប៉ុណ្ណោះ ខ្លាធំនោះក៏លោតភ្លនចូលទៅ​ក្នុងព្រៃភ្លាមបីដូចជា​បាដិហារ្យ​ ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ដកដង្ហើម​ធំ​ដោយ​ធូរទ្រូង​ហាក់បីដូចជា​មានមនុស្ស​លើក​មមៀល​ថ្ម​ភ្នំចេញពីខ្លួនដូច្នោះ ។ នៅខណៈនោះ ខ្ញុំព្រះករុណានឹកក្នុងចិត្តថា ខ្លួនឯងហាក់បីដូចជាស្លាប់​ហើយកើតថ្មី ស្រវាចាប់បាត្រ និង ក្លស់ ម្នីម្នា​ដើរ​ចេញ​ទៅ​ដោយ​ឥត​ងាក​ក្រោយ​ឡើយ ។ នេះជាគ្រាដំបូងហើយដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានប្រឈមមុខនឹងសត្វសាហាវហើយអាចយោងខ្លួនឲ្យរស់រានមានជីវិតបានយ៉ាងគួរឲ្យស្ញប់ស្ញែង ប៉ុន្តែចំណេរកាលតមក ការប្រឈមមុខនឹងភយន្តរាយបែបនេះ ក៏ក្លាយទៅជារឿងធម្មតាសម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណា ។

លុះមកដល់ភូមិអ្នកស្រុក ឃើញថាព្រលប់ណាស់ទៅហើយ ដោយសារសេចក្តីនឿយហត់អស់កម្លាំងខ្លាំង ខ្ញុំព្រះករុណាទើបសម្រេចចិត្តឈប់សិងយប់ក្នុងភូមិនោះឯង មាន​ខ្ទម​ដី​បូក​ដោយ​គោម័យ ១ ខ្នង​តាំងនៅ​ក្បែរផ្លូវខាងស្តាំដៃ មានពន្លឺភ្លឺផ្លុងៗបាញ់ចេញពីទ្វារដែលបើកចំហ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាដើរតម្រង់ទៅកាន់ខ្ទម​នោះដើម្បីសុំបិណ្ឌបាតទឹក​ឆាន់​បំបាត់សម្រេក ហើយ​ក៏​ទៅ​រក​កន្លែង​ស្នាក់​ខាង​ក្រៅ​ភូមិ ។ ម្ចាស់ខ្ទមជាបុរស​វ័យ​កណ្តាល​ កិរិយាអាការធំក្រអាញក្រអៅ ប៉ុន្តែទទួលស្វាគមន៍ខ្ញុំព្រះករុណាដោយកិរិយាលំអុត​លំឱនពន់ពេកណាស់ ។

"សូមនិមន្តព្រះតេជព្រះគុណចូលមកគង់ខាងក្នុងសិនចុះ ខ្ញុំកណារីករាយនឹងទទួលតាមមានតាមបាន ។ សូមនិមន្តគង់លើជើងម៉ានេះ ខ្ញុំកណានឹងទៅចាត់ស្អីៗមកប្រគេន" ពោល​ហើយ​គាត់​ក៏​ដើរ​បាត់​ទៅ​ខាង​ក្រោយ​ខ្ទម រួចហើយ​គាត់ក៏ត្រឡប់មកវិញមួយអន្លើដោយថាសអាហារ ។

"សូមនិមន្តឆាន់អាហារទាំងនេះតាមចំណង់ចុះ" គាត់និយាយបណ្តើរដាក់ថាសអាហារចុះខាងមុខខ្ញុំព្រះ​ករុណាបណ្តើរ ។

"ខ្ញុំកណា​មិន​ដែល​មាន​ឱកាស​បាន​ទទួល​សមណៈព្រាហ្មណ៍​មក​យូរ​ហើយ ចាត់​ទុក​ថា​ជា​ព្រេងសំណាងដ៏ប្រសើរ​របស់​ខ្ញុំកណា​ដែល​ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​ឈាងចូលមកកាន់ខ្ទមរបស់ខ្ញុំកណា" ។

"អរគុណញោមច្រើនណាស់ ។ ឧបាសក ! ប៉ុន្តែញោមប្រហែល​ជាមិនយល់ទំនៀមទម្លាប់របស់សមណៈទេ​មើលទៅ ។ តាមធម្មតា សមណៈតែងមិនបរិភោគអាហារក្នុងគ្រាវិកាល គឺ ចាប់ពីថ្ងៃត្រង់រហូតដល់អរុណរះ ។ អាត្មាជាសមណៈមិនអាចបរិភោគដារឆ្លង​សទ្ធា​របស់ញោមនៅពេលថ្មើរនេះបានទេ" ។

ប្រុស​​ម្ចាស់ផ្ទះសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាទាំងមិនពេញចិត្តហើយស្រដីឡើងថា ៖

"ប៉ុន្តែព្រះតេជព្រះគុណក៏នឿយហត់ និង ស្រេកឃ្លានណាស់ មែនទេ? ហេតុនេះបានជាខ្ញុំកណាយល់​ឃើញថា​ព្រះតេជព្រះគុណគួរតែបរិភោគអាហារទៅមុខជាគ្មានខូចខាតអ្វីទេ !"

"តាមការពិត ក្នុងការបរិភោគអាហារនេះ គ្មានកំហូចខូតខាតអ្វីទេ កំហូចខូចខាតនៅត្រង់ថា អាត្មាល្មើស​វិន័យរបស់សមណៈដែលព្រះបរមសាស្តាទ្រង់បញ្ញត្តទុក"

"ព្រះតេជព្រះគុណដូចជាប្រិតប្រៀងចំពោះរបៀបវិន័យជ្រុលពេកហើយ" ម្ចាស់ផ្ទះនិយាយដោយញឹមៗ ។

"តឹងតែងពេកទៅធ្វើឲ្យខ្លួនឯងលំបាក ខ្ញុំកណាយល់ឃើញថាគ្រាចំបាច់បែបនេះគួរតែល្មើសបំពានរបៀប​វិន័យខ្លះទៅ"

"ម្នាលឧបាសក ! មនុស្សក្នុងលោកនេះមាន ២ ប្រភេទ ប្រភេទទី ១ ទាញយករបៀបវិន័យមករកខ្លួន​ ប្រកាន់​យកខ្លួនជារឿងសំខាន់ជាងរបៀបវិន័យ ។ កាលបើខ្លួនប្រាថ្នាចង់ធ្វើអ្វី ក៏ធ្វើទៅដោយឥតបើគិតដល់របៀប​វិន័យឡើយ ។ មនុស្សរបៀបនេះចាត់ជាមនុស្សបំផ្លាញរបៀបបែបផែនផ្សេងៗដែលគេបញ្ញត្តតែងតាំងទុកដើម្បីសុខសន្តិភាព​ដល់​មហាជន ។ ក្រិត្យក្រម​ទាំងពួង​ត្រូវបានមនុស្សប្រភេទនេះបំផ្លាញបំពារបំពាន ប៉ុន្តែចាត់ទុកបានថា​នៅសំណាងល្អដែរដែលមនុស្សប្រភេទនេះមានគ្នាតិចនៅឡើយ ។ ប្រសិនបើមានគ្នាច្រើនវិញ ច្បាប់ប្រទេស ជាតិនឹងត្រូវមនុស្សពួកនេះបំផ្លិចបំផ្លាញចោលអស់ ស្រុកទេសនឹងក្លាយជាស្រុកព្រៃផ្សៃគ្មានច្បាប់គ្មានទម្លាប់ អំពើចលាចលច្របូកច្របល់តែងកើតមានសព្វអន្លើ ។ មនុស្ស​ប្រភេទ​មួយ​ទៀត​ចូលចិត្ត​ទាញយកខ្លួនចូលទៅ រករបៀបវិន័យ ប្រកាន់យករបៀបវិន័យសំខាន់ជាងខ្លួនឯង កាលបើនឹងធ្វើអ្វី និយាយអ្វី ត្រូវគិតគន់មើល យ៉ាងហ្មត់ចត់ជាមុនថាការធ្វើ ការ​និយាយ​នោះ​នឹង​ទើស​ទាស់​បទបញ្ញត្តិ​ឬ​ច្បាប់មាត្រា​ណាមួយឬទេ បើ​ឃើញថាទើសទាស់ទេ គេមិនធ្វើជាដាច់ខាត ទោះបីខ្លួនទទួលរងទុក្ខលំបាកប៉ុនណា​ក៏សុខចិត្តដែរ ។ មនុស្ស​ប្រភេទ​នេះ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​អ្នក​ស្ថាបនា​របៀប​វិន័យ​សង្គម ។ សង្គមណាមានមនុស្សប្រភេទនេះរស់នៅ​ច្រើន សង្គមនោះមានតែសេចក្តីសុខក្សេមក្សាន្ត​តរៀង​ទៅ ។

ម្នាលឧបាសក ! អាត្មា​ជា​មនុស្សប្រភេទក្រោយនេះ ករបរិភោគអាហារក្នុងគ្រាវិកាលជាការបំពារបំពាន​វិនយប្បញ្តត្តិរបស់ព្រះបរមសាស្តា ហេតុនោះបានជាអាត្មាមិនអាចធ្វើបានទេ ។ តាម​ការ​ពិត អាត្មាហេវខ្លាំង​ណាស់ ប៉ុន្តែសុខចិត្តជ្រើសរើសយកសេចក្តីស្លាប់ មិនព្រមចុះចាញ់សេចក្តីស្រេកឃ្លានទេ ព្រោះនឹងធ្វើឲ្យប្រព្រឹត្តកន្លងវិនយប្បញ្ញត្តិរបស់ព្រះបរមសាស្តា" ។

ប្រុស​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទះ​អង្គុយ​ធ្មឹង​អស់​ពេល​ជា​យូរ ។ សម្តីរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាច្បាស់ជាធ្វើឲ្យគាត់គិតត្រិះរិះ​រកហេតុផលខ្លះ ។

គាត់​ស្រដីឡើងក្នុងទីបំផុតថា ៖ "បពិត្រលោកសមណៈដ៏ចម្រើន ! លុះបានដឹងតំណាំងចិត្តដាច់ខាតរបស់​ព្រះតេជព្រះគុណថានឹងរក្សាវិន័យជាងជីវិតបែបនេះ ធ្វើឲ្យ​ខ្ញុំ​កណា​កាន់តែ​គោរព​កោតក្រែង​ទ្វេឡើង​ទៀត ។ ខ្ញុំកណា​សូមអភ័យទោស​ដែល​​បបួល​ឲ្យ​ព្រះតេជព្រះគុណ​ឆាន់​អាហារព្រោះមិនដឹងថា ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​ជា​មនុស្ស​ទៀងត្រង់​មួយ​អង្គ​តាម​ដែល​ខ្ញុំកណា​ធ្លាប់​ជួប​ប្រទះ​មក" ។

"មនុស្សយើងកាលបើបានកាត់ចិត្តធ្វើជាអ្វីមួយហើយគួរតែជាមនុស្សទៀងត្រង់ទើបបានជាគុណ​ប្រយោជន៍ បើជាមនុស្សលែនលនឡេះឡោះទេ កុំធ្វើប្រសើរជាង អាត្មា​បាន​កាត់ចិត្ត​ហើយ​ថា​ជា អ្នកបួសក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា តោងតែជាអ្នកបួសពិតឥតបន្លែបន្លំ ។ របៀបវិន័យកិ្រត្យកមដែលធ្វើឲ្យខ្លួន ជាអ្នកបួសមាននៅប៉ុន្មានតោងតែបដិបត្តិតាមឲ្យគ្រប់ទាំងអស់ ទើប​បាន​ឈ្មោះ​ថាជាអ្នកបួសពេញ​លេញ ។ បើ​បដិបត្តិ​បានត្រឹមតែពាក់កណ្តាល អ្នកនោះមិនឈ្មោះថាជាអ្នកបួសពេញលេញទេ អ្នក​ណា​ប្រកាស​ខ្លួន​ថា​ជា​អ្នក​បួស​ពេញលេញ​ថ្វី​បើ​ខ្លួន​ធ្វើ​តាម​របៀប​ក្រិត្យក្រម​របស់អ្នកបួសមិនបាន​ពេញលេញទេ អ្នកនោះឈ្មោះថា កំពុងបោកបញ្ឆោតមហាជនដោយពិត" ។

"បពិត្រលោកសមណៈដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាយល់ស្របជាមួយនឹងព្រះតេជព្រះគុណទាំងស្រុង ប៉ុន្តែ​ដូច​ជា​នៅ​សង្ស័យ​ថា​តើ​របៀប​វិន័យ​ដែល​ភិក្ខុ​សង្ឃ​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ដូច​យ៉ាង​ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​គប្បី​បដិបត្តិនោះមានចំនួនតិចច្រើនប៉ុនណាទៅ?"

"វិន័យដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់បានបញ្ញត្តទុកសម្រាប់ភិក្ខុសង្ឃមាន ២២៧ សិក្ខាបទ(មាត្រា)"

បុរសម្ចាស់ផ្ទះសម្តែងអាការចម្លែកចិត្តហើយនិយាយថា "២២៧ សិក្ខាបទពិតជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ណាស់ ចុះព្រះតេជព្រះគុណបដិបត្តិតាមឲ្យគ្រប់បរិបូរណ៍ដូចម្តេចបាន?"

"អាត្មាបដិបត្តិបានយ៉ាងគ្រប់បរិបូរណ៍ដោយស្រួល កុំថាឡើយវិន័យត្រឹម ២២៧ សិក្ខាបទ សូម្បីច្រើនជាង​នោះមួយរយដងក៏អាត្មាអាចបដិបត្តិតាមបានដែរ"

"បពិត្រលោកសមណៈដ៏ចម្រើន ! ព្រះតេជព្រះគុណកាន់តែធ្វើឲ្យខ្ញុំកណាមានសន្ទីះសង្ស័យក្នុងចិត្តខ្លាំង​ឡើង ។ សូមមេត្តាប្រាប់ខ្ញុំកណាផងថា តើ​ព្រះតេជព្រះគុណ​រក្សា​បាន​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច ? ខ្ញុំកណា​ជា​ឃរាវាស​រក្សា​ត្រឹមតែ ៥ សិក្ខាបទ ក៏សឹងតែរក្សាមិនបានទៅហើយ"

"ម្នាលឧបាសក ! សម្រាប់អ្នកដែលតាំងចិត្តរក្សាហើយ ទោះបីជាមានប៉ុន្មានរយប៉ុន្មានពាន់សិក្ខាបទក៏ដោយ ក៏អាចរក្សាបានដែរ ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកដែលមិនតាំងចិត្តនឹងរក្សា កុំថាឡើយត្រឹម ៥ សិក្ខាបទ សូម្បីតែ ១ សិក្ខាបទក៏មិនអាចរក្សាបានដែរ ។ "តំណាំងចិត្តរក្សា" ឬ "តំណាំងចិត្តវៀរលែង" នេះឯងគឺ សីលពិត ចំណែកឯទង្វើឆ្គាំឆ្គងដែលចែកជា ៤ ខខ្លះ ៥ ខខ្លះ ១០ ខខ្លះ ៣០ ខខ្លះ ២២៧ ខខ្លះនោះ មិនមែនជាតួសីល ពិតទេ ។ គ្រាន់តែជាប្រភេទនៃទង្វើឆ្គាំឆ្គងដែលបកស្រាយឲ្យដឹងថាត្រូវវៀរចាកអ្វីខ្លះប៉ុណ្ណោះ ។ តួសីល​ពិត​ប្រាកដ គឺ សេចក្តីតាំងចិត្ត​នឹង​វៀរបង់ចាកអំពើអាក្រក់ដោយកាយឬវាចា ដែលហៅតាមសមណស័ព្ទថា វិរតិចេតនា ។ អាត្មាប្រៀបធៀបឲ្យយល់ដូចតទៅនេះ ឧបមាថា ញោម​ជា​គង្វាល​គោ​​ត្រូវ​មើល​ឃ្វាលគោ ២២៧ ក្បាល ។ បើញោមមាន​បំណងនឹងកៀងប្រមូលគោទាំងនោះឲ្យនៅរួមជាក្រុមជាហ្វូងក្នុងកន្លែងតែមួយ ញោមអាចធ្វើបាន ២ វិធី ។

វិធីទី ១ ញោម​ត្រូវឈរកាន់ដំបងយាមចាំមើលថាតើគោមួយណាកំពុងបែកចាកហ្វូង ។ កាលបើឃើញហើយ ញោមក៏ប្រញាប់រត់ទៅដេញកៀងគោនោះឲ្យត្រឡប់ចូលមកក្នុងហ្វូងវិញ ។ កាល​បើគោនោះត្រឡប់ចូលមក​ក្នុងហ្វូងវិញហើយ គោឯទៀតក៏ចាប់ផ្តើមចេញពីហ្វូងបន្តទៀត ញោមប្រញាប់រត់ទៅដេញគោនោះ ។ ជួនកាល​គោ​​អាចចេញពីហ្វូងម្តងច្រើនក្បាល ញោម​ត្រូវ​ធ្វើការយ៉ាងយ៉ាប់យឺន រត់ដេញគោទៅមកដោយឥតឈប់ឈរ ។

វិធីទី ២ ញោមមិបាច់រត់ទៅដេញគោម្តងមួយក្បាលនាំឲ្យនឿយហត់នោះទេ គ្រាន់តែបោះស្នឹងឲ្យមាំចុះទៅ​ក្នុងដីហើយយកខ្សែចំណងចងគោទាំង ២២៧ ក្បាល​មក​រួម​ត្របែង​ទុក​នឹង​ស្នឹង​តែ​មួយ​ ។ ដោយ​វិធី​នេះ ញោម​មិនបាច់រត់វិលវល់វីវក់ចាំដេញកៀងគោទេ ។ ញោមគ្រាន់តែឈរសម្លឹងមើលត្រង់ស្នឹងនោះម្តងម្កាល ដរាបណា​ស្នឹងគោនៅរឹងមាំ គោ​មិន​អាច​ដើរ​ចេញ​ទៅ​បាន​ជា​ដាច់ខាត ។

ម្នាលឧបាសក ! គោ​​ដូចពោលក្នុងឧទាហរណ៍នេះប្រៀបដូចជាសីលឬរបៀបវិន័យមួយខៗ ។ ស្នឹងដែលចងគោប្រៀបដូចជាសេចក្តីតាំងចិត្តវៀរចាកអំពើអាក្រក់ដែលហៅថា វិរតិចេតនា ។ បើញោម វិរតិចេតនាហើយ ទោះបីជាសីលមានប៉ុន្មានខក៏ដោយ ញោមក៏អាចរក្សាបានទាំងអស់ ។ ហេតុដូច្នេះ វិធីរក្សាសីលដែលត្រឹមត្រូវ គឺ រក្សា​ចិត្ត​របស់​ញោម​ហ្នឹង​ឯង ។ ចិត្តដែលត្រេកអរក្នុងបុណ្យកុសល ស្អប់​នឿយណាយចំពោះអំពើអាក្រក់គ្រប់ប្រភេទនោះឯង គឺចិត្តដែលមានសីល ។ បេះដូងរបស់​សីលនៅត្រង់កន្លែងនេះឯង ។ បើ​នឹង​រក្សា​សីល តោងតែរក្សាត្រង់បេះដូងរបស់សីលនេះឯង ។ ខាងប្រទេសជាតិ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ចេញព្រះរាជក្រិត្យកំណត់ច្បាប់រក្សាសន្តិភាព និង សន្តិសុខ របស់ស្រុកទេសយ៉ាងច្រើន ។ បើ​រាប់ជាមាត្រាមានរាប់រយមាត្រា ។ ជួនកាល​ប្រជារាស្ត្រមិនដឹងថាច្បាប់​អ្វីខ្លះ មានប៉ុន្មានមាត្រាទេ ប៉ុន្តែពួកគេក៏រស់នៅជាមួយគ្នាបានយ៉ាងសុខសាន្ត ។ ពួករាជបុរសមក ចាប់​គេ​ទៅ​ដាក់​ពន្ធនាគារ​មិន​បាន​ទេ ព្រោះគេបដិបត្តិតាមច្បាប់បានយ៉ាងត្រឹមត្រុវ ។ តាមការពិត គេមិន​ដឹងថាច្បាប់មានអ្វីខ្លះ​ទេ ប៉ុន្តែហេតុអ្វីបានជាបដិបត្តិបានយ៉ាងត្រឹមត្រូវ ពីព្រោះគេបដិបត្តិតាម បេះដូង​របស់ច្បាប់ហ្នឹងឯង ។ ច្បាប់ទាំងអស់មានបេះដូងត្រឹមតែ ២ ប៉ុណ្ណោះ គឺ សុចរិត និង យុត្តិធម៌ ។ បើ​នឹងធ្វើ​អ្វី និយាយអ្វី សូមឲ្យប្រព្រឹត្តសុចរិត និង យុត្តិធម៌ចុះ ។ ទោះបី​ជា​ញោម​មិន​ចេះច្បាប់សោះ ក៏គ្មានថ្ងៃណានឹងខុសច្បាប់ឡើយ " ។

នៅពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណាអធិប្បាយមកបានត្រឹមប៉ុណ្ណេះ ប្រុសម្ចាស់ផ្ទះក៏កើតមានសេចក្តី​ជ្រះថ្លា​ចំពោះខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងស្មោះស ។ គាត់និមន្តឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាសិងយប់ឯផ្ទះរបស់គាត់ ។ នៅ​ពេលយប់ជ្រៅ យើងបានសន្ទនាគ្នាក្នុងបញ្ហាផ្សេងៗជាច្រើនទៀត ។ ប្រុសម្ចាស់ផ្ទះបានតំណាលប្រាប់ពីជីវភាពអន្តេបអន្តាប ត្រដាបត្រដួសឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ ។ ជីវិត​របស់​គាត់​ប្រហែល​ដូច​នឹង​ជីវិតរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដែរ ។ ខ្ញុំព្រះករុណា​បានសោះអន្ទងយោងចិត្តគាត់ដោយធម្មោសថ ធ្វើឲ្យគាត់មានកម្លាំងចិត្តក្នុងការតស៊ូដើម្បីជីវភាពរស់នៅតាម ដោយ​វិថី​ជីវិត​ដ៏​ត្រឹមត្រូវ​តាមគន្លងធម៌ ។ គាត់បានតំណាលប្រាប់ទិដ្ឋភាពភូមិស្រុកឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់ផងដែរ ។

"បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាឃើញថាទ្រាំរស់នៅក្នុងភូមិនេះមិនបានទៀតទេ ខ្ញុំកណាតាំងចិត្ត​ថានឹងគេចទៅរស់នៅកន្លែងផ្សេងឆាប់ៗនេះហើយ" ។

"ហេតុអី ឧបាសក ! "ខ្ញុំព្រះករុណាសួរ​

"ការប្រកបរបរនៅទីនេះកាក់កបស្រួលមិនមែនឬ?"

"ស្រួលណាស់ ប៉ុន្តែទុកជាម្លឹង ខ្ញុំកណាយល់ឃើញថា តោងតែទៅព្រោះមានរឿងខ្លះដែលខ្ញុំកណាមិនចូល​ចិត្តក្នុងភូមិនេះ ហើយ​ខ្ញុំ​កណា​គ្មាន​ផ្លូវ​យក​ឈ្នះ​រឿង​នេះ​បាន​ទេ" គាត់​និយាយ​ទាំង​យក​ដៃ​លូក​ចង្កា​ដោយ​យោនិសោមនសិការ សង្កេតឃើញសញ្ញានៃសេចក្តីមិនស្រស់ស្រាយខ្លះក្នុងកែវភ្នែករបស់គាត់ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាចង់ដឹងចង់ឮឡើងភ្លាម ។

"ម្នាលឧបាសក ! បើញោមគិតថាអាត្មាល្មមជាទីទុកចិត្តបាន សូមតំណាលឲ្យអាត្មាស្តាប់ផង ជួនកាលអាត្មា​អាចមានផ្លូវជួយសង្គ្រោះញោមបាន" ។

"អរព្រះគុណជាពន្លឹកចំពោះបំណងល្អរបស់ព្រះតេជព្រះគុណ" និយាយហើយគាត់ក៏ចូលមកក្បែរៗគ្រែរបស់​ខ្ញុំព្រះករុណា ហើយ​តំណាល​រឿងរ៉ាវ​របស់​គាត់​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ស្តាប់​ដោយ​សម្លេង​តិចៗ​ថា ៖

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! រឿងមួយដែលខ្ញុំកណាមិនចូលចិត្តក្នុងភូមិនេះ គឺ ប្រធានភូមិ​ហ្នឹងឯង គាត់ជាមេភូមិស្តុកស្តម្ភ មានដីស្រែចម្ការច្រើនជាអនេក អ្នកស្រុក​ទាំងអស់​ប្រវាស់​ស្រែគាត់ ធ្វើទទួលទានចិញ្ចឹមជីវិតដោយបែងចែកផលិតផលឲ្យគាត់ពាក់កណ្តាលរាល់ឆ្នាំ ។ ឆ្នាំខ្លះកាលបើធ្វើស្រែ​មិនបានផល អ្នកស្រុកក៏ធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពលំបាកត្រដាបត្រដួស ព្រោះមិនល្មមទទួលទាន ត្រូវទៅខ្ចី​បុលស្រូវមេភូមិមកចិញ្ចឹមបុត្រភរិយា ។ លុះដល់រដូវចម្រូត ផលិតផលស្រូវដែលបានមកក៏ល្មមតែ​សម្រាប់សងបំណុលមេភូមិប៉ុណ្ណោះ ។ អ្នកស្រុក​ខ្លះ​បាន​ក្លាយ​ទៅជាខ្ញុំកញ្ជះរបស់គាត់ទៅហើយទាំង​ស្រុង ។ បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! មេភូមិរបស់យើងជាមនុស្សមានចិត្តសាហាវឃោរឃៅ​ណាស់ ។ គ្មាន​ការុញ្ញចិត្ត​អាណិត​អាសូរ​អ្នកណាម្នាក់ឡើយ ។ គាត់ប្រកាន់ថាគាត់មានអំណាច មានទ្រព្យ​សម្បត្តិ មិនបាច់ពឹងពាក់អាស្រ័យអ្នកណាទេ ។ គាត់ចង់ធ្វើអ្វីក៏ធ្វើទៅតាមចំណង់របស់គាត់ ឥតគិតគូរថា អ្នកដទៃ​នឹង​ក្តៅក្រហាយដូចម្តេចឡើយ ។ សូមឲ្យតែខ្លួនឯងធូរធារក៏ជាការគ្រប់គ្រាន់ ។ សព្វថ្ងៃនេះ ខ្ញុំកណាហាក់បីដូចជាកំពុងស្ថិតនៅក្នុងគុក ឆ្នាំ​ក្រោយ​សូម​ឲ្យ​ព្រះពិរុណ​បង្អុរ​ចុះ​មក​ឲ្យ​បាន​ជោកជាំ ធ្វើស្រែបានស្រូវល្មមសងបំណុលមេភូមិអស់ហើយ ខ្ញុំកណានឹងភៀសចេញពីភូមិនេះភ្លាម" ។

រឿងរ៉ាវរបស់មេភូមិ និង បរុស​ម្ចាស់ផ្ទះធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវគិតពិចារណាយ៉ាងចំណាប់ម្តងទៀត នឹក​អាណិតគាត់ និង អ្នកស្រុកជាខ្លាំង ចង់​ជួយ​ឲ្យ​គាត់​រួច​ផុត​ពី​ស្ថានភាព​ដ៏​គួរ​ឲ្យ​អាសូរ​នេះ ប៉ុន្តែ​ជួនកាល គិត​ថាវាជារឿងធម្មតារបស់សត្វលោក ។ យើងបានលាងដៃជ្រះពីរឿងទាំងអស់នេះហើយ មិនគួរនាំខ្លួន​ចូលទៅប្រឡាក់ប្រឡូកទៀតទេ ។ ប៉ុន្តែ​សេចក្តី​អាណិត​អាសូរ​មាន​កម្លាំងខ្លាំងជាង ។ ខ្ញុំព្រះករុណាទើប ដាច់ចិត្តជួយគាត់តាមដែលអាចជួយទៅបាន ។

"ម្នាលឧបាសក ! អាត្មានឹកអាណិតញោមខ្លាំងណាស់ ។ អាត្មាព្យាយាមរកផ្លូវជួយញោម និង អ្នកស្រុក​ទាំងអស់ ប៉ុន្តែនឹងជួយដោយវិធីណានោះចាំឲ្យអាត្មាគិតមើលសិន" ។

បន្ទាប់ពីនោះមក ខ្ញុំព្រះករុណាក៏សិងគិតរកកុសលោបាយ បុរស​ម្ចាស់ផ្ទះក៏សម្រាន្តលក់ទៅ ព្រោះយប់​ជ្រៅណាស់ទៅហើយ ។

មេរៀនពីក្មេងតូច

ស្អែក​ឡើង ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក៏​ចាប់ផ្តើម​ធ្វើ​ការងារ​តាម​នយោបាយ​ដែល​គិត​ឃើញ​បាន នៅ​ខាង​មុខ​គេហដ្ឋាន​របស់​មេភូមិ មាន​ទីធ្លា​ល្វឹងល្វើយ​ទាំង​មាន​ដើម​ឈើ​ដុះ​ច្រូងច្រាង​ចោល​ម្លប់​ត្រឈឹង​ត្រឈៃ ។ ក្មេងក្មាង​អ្នកស្រុក​ចូលចិត្ត​ទៅ​ប្រឡែង​គ្នា​លេង​លើ​ទីធ្លា​នេះ​ណាស់ ។ រីឯ​លោក​ប្រធាន​ភូមិ​វិញ​ក៏​ចូល​ចិត្ត​ទៅ​អង្គុយ​ត្រង់​ទ្វារ​គេហដ្ឋាន​សម្លឹង​មើល​ក្មេងៗ​ប្រឡែង​គ្នា​ដែរ ។

រសៀល​ថ្ងៃ​នោះ មាន​ក្មេងប្រុស​​ម្នាក់​ទៅ​លេង​មុន​គេ ។ ក្មេង​នោះ​ជញ្ជូន​យក​ដុំ​ឥដ្ឋ​ទៅ​កស្ថាបនា​ជា​រូប​ចេតីយ៍​ខ្ពស់​ឡើង​ត្រឹម​ដើម​ទ្រូង​របស់​ខ្លួន ហើយ​ក៏​យក​ដុំ​ឥដ្ឋ​ពិសេស ១ ដុំ​ដាក់​ថ្កល់​លើ​កំពូល​ចេតីយ៍​នោះ ។ រួច​ហើយ ក្មេង​នោះ​​ក៏​អង្គុយចុះ សម្លឹង​មើល​ស្នាដៃ​​របស់​ខ្លួន​ដោយពេញចិត្ត ។ មួយស្របក់តមក ក្មេង​ទើបយកដៃទាញដុំឥដ្ឋដែល​នៅខាងក្រោមចេញ ២ ឬ ៣ ដុំ ភ្លាមនោះឯង ។ ដុំឥដ្ឋដែលនៅខាងលើរួមទាំងដុំឥដ្ឋដែលនៅលើកំពូលផង ក៏បាក់ធ្លាក់ចុះមក ។ រួចហើយក្មេងតូចនោះក៏ស្ថាបនាចេតីយ៍ឡើងជាថ្មីទៀត រួចហើយក៏បំផ្លាញចោលទៀត ដោយទាញយកដុំឥដ្ឋដែលនៅខាងក្រោមចេញ ។ កុមារតូចបំផ្លាញបែបនោះម្តងហើយម្តងទៀតដោយមិន ចេះនឿយហត់ មេភូមិ​អង្គុយ​សម្លឹង​មើល​ការលេង​របស់​កុមារ​នោះ​ដោយ​ចំណាប់​អារម្មណ៍ ។ នៅខណៈ ដែលកុមារនោះកំពុងលេងយ៉ាងភ្លើតភ្លើននោះឯង ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ដើរហួសទៅហើយឈាងចូលទៅ​សម្រាកក្រោមម្លប់ឈើក្បែរកុមារនោះ ដោយ​ធ្វើពើ​ជាមិន​ឃើញ​មេភូមិ​ដែល​កំពុងតែ​អង្គុយត្រង់ទ្វារ​គេហដ្ឋាន ។ ខ្ញុំព្រះករុណារងចាំចង្វាក់ទាល់តែកុមារនោះកចេតីយ៍ដោយផែនឥដ្ឋរួចរាល់​ហើយទើប​សួរថា ៖

"អានាង ! ឯងកំពុងតែលេងអី?"

"កណាកំពុងតែលេងកចាយដី" កុមារតូចឆ្លើយតបទាំងដាក់ផែនឥដ្ឋពិសេសថ្កល់លើកំពូលចេតីយ៍យ៉ាងប្រុង​ប្រយ័ត្ន ។

"ហេតុអីបានជាឯងដាក់ផែនឥដ្ឋហ្នឹងលើកំពូលចាយដីទៅវិញ?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរត ។

"កណាសន្មតថាជាស្តេចគង់លើបល្ល័ង្ក ទើបត្រូវដាក់ថ្កល់លើកំពូលចាយដីលើផែនឥដ្ឋដទៃទៀត" ។

"ឯងលេងបានល្អណាស់ អានាង ! បើផែនឥដ្ឋដែលនៅលើកំពូលជាសេ្តច ផែនឥដ្ឋទាំងឡាយដែល ទប់ទ្រនៅខាងក្រោម ប្រៀបដូចជាពួកខ្ញុំរាជការសេនាមន្ត្រី និង ប្រជានុរាស្ត្រ" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយបែប​គាំទ្រ ។

"កណា ! ត្រូវហើយ"កុមារតូចនិយាយយ៉ាងគួរឲ្យអាណិតហើយអង្គុយចុះសម្លឹងមើលស្នាដៃរបស់ខ្លួន លុះសម្លឹងមើលអស់មួយស្របក់ហើយ កុមារតូចក៏ទាញផែនឥដ្ឋខាងក្រោមចេញ ធ្វើឲ្យផែនឥដ្ឋទាំង ឡាយដែលនៅខាងលើភ្លាត់បាក់គ្រាំចុះមកភ្លាម ។

"យី ! អានាង ! ថីបានជាចាយដីរបស់ឯងបាក់ធ្លាក់ចុះមកអីចឹង សេ្តចដែលស្ថិតនៅលើកំពូលមិនបាក់ ធ្លាក់ចុះមកដែរទេឬ?"ខ្ញុំព្រះករុណាសួរដោយសម្លេងឮជាងធម្មតាបន្តិច

"ក៏ត្រូវបាក់ធ្លាក់ចុះមកដែរ"កុមារតូចឆ្លើយទាំងសើចកក្អឹក "ព្រោះតែកណាដកផែនឥដ្ឋដែលទល់ទ្រ នៅខាងក្រោមចេញ ផែនឥដ្ឋដែលនៅខាងលើទើបបាក់ធ្លាក់ចុះមកទាំងអស់"

"អានាងអើយ ! ការលេងរបស់ឯងពេញជាមានគតិធម៌ល្អមែន អាត្មាបានចំណេះថ្មីពីការលេងរបស់ ឯង ហើយ គឺថា ផែន​ឥដ្ឋ​ដែល​ឯង​សន្មត​ឲ្យ​ជា​ស្តេច​នោះ​នឹង​ស្ថិត​នៅ​លើ​កំពូល​ចេតិយ​បាន​ក៏​ព្រោះ​អាស្រ័យ​ផែនឥដ្ឋដែលនៅខាងក្រោមជាគ្រឿងទប់ទល់កល់ទ្រ ។ បើពេលណាដែលឥដ្ឋនៅខាងក្រោមមិនទល់ទ្រ ទេ ផែនឥដ្ឋដែលនៅខាងលើក៏បាក់ធ្លាក់ចុះមកនៅពេលនោះ ព្រោះហេតុតែផែនឥដ្ឋគ្រប់ៗផែនទើប ត្រូវអាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក ទើបករូបករាងជាចាយដីបាន បើផែនឥដ្ឋខ្ពស់បំផុតយល់ឃើញថា ខ្លួនល្អលើសលន់ជាងផែនឥដ្ឋដទៃទៀត ជាស្តេចរបស់ផែនឥដ្ឋដទៃទៀតមិនបាច់អាស្រ័យអ្នកណា ចាត់ទុក ថាជាមិច្ឆាទិដ្ឋិក៍សុទ្ធសាធ អានាងអើយ ! ការលេងរបស់ឯងជាគតិដាស់តឿនចិត្តអាត្មាបានយ៉ាងល្អ ណាស់"

"ការលេងរបស់ឯងធ្វើឲ្យអាត្មាយល់ដឹងស្ថានភាពរបស់សង្គមមនុស្សបានយ៉ាងល្អប្រសើរក្រៃលែង អាត្មាទើប តែដឹងឥឡូវនេះឯងថាអ្នកខ្លះកាលមានអំណាច មានទ្រព្យសម្បត្តិ មាន​យស​ស័ក្តិ​ខ្ពស់ជាងអ្នកដទៃច្រើនតែ យល់ខុសថាខ្លួនល្អវិសេសបំផុតហើយ មិនបាច់អាស្រ័យអ្នកណារស់នៅទេ ខ្លួនចង់គិតធ្វើអ្វីក៏ធ្វើបានដោយ ឥតគិតគូរដល់ដើមទ្រូងអ្នកដទៃឡើយ ទោះ​អ្នកដទៃ​លំបាកលំបិនយ៉ាងណាក៏ដោយចុះ សូមឲ្យតែខ្លួន ស្រណុកសុខសប្បាយជាការគ្រប់គ្រាន់ នេះឯងជារំយល់ខុសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ពីព្រោះនៅខណៈដែលគេ ប្រកាស​ថា​មិន​បាន​អាស្រ័យ​អ្នក​ណារស់នៅហ្នឹងឯង គេកំពុងតែអាស្រ័យអ្នកដទៃទៅហើយ គួរនាដូចជាឥដ្ឋ ដែលនៅលើកំពូលចេតីយ៍បានព្រោះអាស្រ័យឥដ្ឋជាច្រើនដុំនៅទល់ទប់ខាងក្រោមដូច្នោះ" ។

កុមារតូចអង្គុយស្តាប់ខ្ញុំព្រះករុណាថ្លាថ្លែងនៅក្បែរពំនូកឥដ្ឋយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ ប៉ុន្តែគោលបំណងរបស់ខ្ញុំ ព្រះករុណាមិនបានសំដៅទៅលើកុមារតូចនោះទេ ប៉ុន្តែ​សំដៅ​ទៅ​រក​មេភូមិ​ដែល​អង្គុយ​នៅឯទ្វារគេហដ្ឋាននោះឯង ។

"អានាងអើយ ! អ្នកស្តុកស្តម្ភដោយទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនតែឆ្មើងកន្ត្រើង លេងខ្លួនថាខ្លួនមានធូរធារហើយ មិនបាច់ងរអង្វរអ្នកណាទេ មិនបាច់ពឹងពាក់អាស្រ័យអ្នកណាទេ ផ្ទុយទៅវិញ ខ្លួនកំពុងតែពឹងពាក់អាស្រ័យ អ្នកដទៃនៅគ្រប់ច្រកល្ហក ពឹងពាក់យ៉ាងម៉េច? ពឹងពាក់យ៉ាងនេះ គឺ អ្នកមានទ្រព្យទាំងនោះ បើយើងនាំ គេឲ្យជិះសំពៅ នាវា​ព្រម​ទាំង​មាស​ប្រាក់​ទាំង​អស់​ដែល​គេមានហើយយកគេទៅបំបរបង់ចោលនៅ កណ្តាលមហាសមុទ្រតែម្នាក់ឯងរហូតដល់ស្លាប់ តើគេសុខចិត្តទេ? ច្បាស់ជាមិនសុខចិត្តទេ ព្រោះបើទៅ​រស់​នៅ​នា​កណ្តាល​សមុទ្រ​តែ​ម្នាក់​ឯង មាសប្រាក់ជាចំនួនកោដិក៏ក្លាយជារបស់ឥតប្រយោជន៍ ។ ទោះគ្រវែងចោលទៅក្នុងទឹកសមុទ្រ ត្រីក៏មិនអើពើដែរ ។ ទោះគ្រវែងឡើងទៅលើអាកាស បក្សីក៏មិនក្រឡេកមើលដែរ ។កាល​បើគ្មានអ្នកណាធានារ៉ាប់រងតម្លៃប្រាក់ហើយ ប្រាក់នោះក៏នឹងក្លាយជាកម្ទេចលោហៈដែលឥតតម្លៃ ។ ប្រាក់មានតម្លៃទៅបាន មនុស្ស​ស្តុកស្តម្ភ​ទៅ​បាន​ព្រោះ​តែ​អ្នក​ផង​ទាំង​ពួង​សុខចិត្ត​ធានារ៉ាប់រង​តម្លៃរបស់​ប្រាក់ ព្រោះហេតុនោះ មនុស្សយើងមានធូរធារម្នាក់ឯងមិនបានទេ ត្រូវអាស្រ័យការធានារ៉ាប់រងពីអ្នកដទៃ ទើប​បាន​ឈ្មោះ​ថា​ពឹងពាក់​អាស្រ័យ​អ្នក​ដទៃ​រស់​នៅ​ដោយ​ផ្ទាល់" ។

"ម្នាលកុមារតូច ! អ្នកណាបានលាភសក្ការៈ បានយសស័ក្តិហើយ ឈ្លក់វង្វេង យល់ថា ខ្លួនល្អវិសេសជាង អ្នកដទៃ ហើយបៀតបៀនអ្នកតូចជាងខ្លួនឯង អ្នក​នោះ​ស្មើ​នឹង​កំពុង​គាស់​ទម្លាយ​គ្រឹះស្ថាន​ដែល​ជាគ្រឿង ទល់ទ្ររបស់ខ្លួនឯង មិនយូរមិនឆាប់ខ្លួនឯងនឹងរលំរលាយទៅប្រៀបដូចជាកុមារតូចឯងហូតយកផែនឥដ្ឋ ដែល​នៅ​ខាងក្រោម​ចេញ​ហើយ​ផែន​ឥដ្ឋ​ដែល​នៅ​ខាងលើ​ក៏បាក់ធ្លាក់ចុះមកដូច្នោះ ។ អ្នកណាបានលាភ សក្ការៈ បានយសស័ក្តិហើយ មិនឈ្លក់វង្វេង យកលាភសក្ការៈនោះមកជួយជ្រោមជ្រែងអ្នកតូចជាងខ្លួន អ្នក​នោះ​ស្មើ​នឹង​ស្ថាបនា​គ្រឹះស្ថាន​របស់ខ្លួនឯងឲ្យរឹងប៉ឹងឡើង មនុស្សទាំងពួងនឹងតម្កុំតម្កើងគេឲ្យស្ថិតនៅ ក្នុងតំណែងខ្ពង់ខ្ពស់នោះតរៀងទៅ" ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! កាលដែលខ្ញុំព្រះករុណាសន្ទនាជាមួយនឹងកុមារតូចមកបានប៉ុណ្ណេះ ប្រធានភូមិ បានក្រោកចេញពីអាសនៈហើយដើរតម្រង់ចូលមករកខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម គាត់អង្គុយទៀបបាទមូលរបស់ ខ្ញុំព្រះករុណា ហើយក៏អង្គុយឱនមុខចុះយំអណ្តើតអណ្តកតែម្នាក់ឯង ។

"កើតរឿងអីឬ ? ឧបាសក ! "ខ្ញុំព្រះករុណាសួរដោយស្លន់ចិត្តព្រោះមិនដឹងដំណើរដើមទង មេភូមិមិនបាន ហើបមាត់ឆ្លើយតបចំពោះខ្ញុំព្រះករុណាទេ នៅតែយំស្រក់ទឹកភ្នែករហេមរហាម ហាក់បីដូចជាកំពុងកើតទុក្ខ ប៉ផ្អុកប៉ផ្អែបយ៉ាងធំមហិមា ។

"មានរឿងមិនគប្បីអ្វីកើតឡើងឬ សូមប្រាប់អាត្មាឲ្យឆាប់មក ឧបាសក ! អាត្មាត្រេកអរនឹងជូយអនុគ្រោះ ញោមដោយអស់សមត្ថភាព"ខ្ញុំព្រះករុណាអន្ទោកអន្ទោល ប្រធាន​ភូមិ​ងើយមុខដ៏ដាបរហាមដោយទឹកភ្នែកឡើង សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងទទូចអង្វរហើយ និយាយទាំងសស្លើតសស្លក់ថា

"បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ដ៏ចម្រើន ! សម្តីរបស់ព្រះគុណម្ចាស់ដែលសម្តែងដល់ក្មេងតូចអម្បាញ់មិញនេះ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្មារលាទោសមកបាន ព្រមជាមួយគ្នានោះ ទោមនស្សចិត្ត​ដ៏​ធំមហិមា​ក៏កើតឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាទើបមិនអាចទប់ទឹកភ្នែកបាន ព្រោះខ្ញុំកណាជាអ្នកឈ្លក់វង្វេងក្នុងលាភសក្ការៈ យសស័ក្តិ ទាល់តែយល់ថាខ្លួនល្អវិសេសបំផុតហើយ មិន​បាច់​ពឹងពាក់​អាស្រ័យ​អ្នកណាទេ ខ្ញុំព្រះករុណាបាន ប្រើប្រាស់ទ្រព្យសម្បត្តិ និង យសស័ក្តិរបស់ខ្លួនបៀតបៀនអ្នកស្រុកភូមិយ៉ាងឃ្នើសឃ្នង ប៉ុន្តែខ្ញុំកណាមិន ដែលគិតថាជាទារុណកម្មធ្វើបាបអ្វីទេ ត្រឡប់​ជារីករាយត្រេកអរទៅទៀតដែលបានឃើញហាយនភាព របស់អ្នកស្រុកភូមិ ហើយមើលឃើញសម្បត្តិសម្បុកហូរហៀរចូលមកឯកឯង ខ្ញុំកណាចិញ្ចឹមជីវិតលើ ទឹកភ្នែក​របស់​អ្នកដទៃ​យ៉ាង​ជាក់ស្តែង លុះបានស្តាប់ព្រះតេជព្រះគុណសម្តែងហេតុផលជាមួយនឹង ក្មេងតូចចប់ហើយ ជម្លក់វិលវក់ក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំកណាក៏ខ្ចាត់បាត់អស់រលីង ខ្ញុំកណាភ្ញាក់រលឹកនឹកឃើញ ទោស​កំហុស​ខ្លួនឯងបានភ្លាមថា ខ្លួនបានធ្វើអំពើអាក្រក់ថោកទាបអ្វីខ្លះ ព្រះគុណម្ចាស់បានជួយស្រោច ស្រង់​ខ្ញុំ​កណា​ចេញ​ពី​អន្លង់​នៃ​បាបកម្ម​យ៉ាង​ពិតប្រាកដ" ។ ប្រធានភូមិយំសោកសង្រេងទៅមួយសន្ទុះទៀត ទើបស្រដីឡើងថា ៖

"បពិត្រព្រះគុណម្ចាស់ដ៏ចម្រើន ! ឥឡូវនេះ ខ្ញុំកណាភ្ញាក់រលឹកដឹងខ្លួនហាក់បីដូចជាទើបនឹងងើបពីសុបិន អាក្រក់ នៅពេលដែលរលឹកនឹកឃើញដល់អំពើអាក្រក់ក្នុងអតីតកាល ខ្ញុំកណា​នឹក​សង្វេគស្លុតចិត្ត ពន់ប្រមាណ ខ្ញុំកណាសូមប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះព្រះតេជព្រះគុណថា ចាប់តាំងពីពេលនេះតទៅ ខ្ញុំកណានឹង មិនធ្វើបែបនោះទៀតទេ ខ្ញុំកណា​នឹង​លុបលើក​បំណុល​ទាំងអស់​ដែល​អ្នកស្រុកចំពាក់ចំពោះខ្ញុំកណា ឲ្យហើយស្រេចនឹងគ្នាទៅ ខ្ញុំកណានឹងបែងចែកដីស្រែឲ្យជាបច្ចេកសម្បត្តិរបស់ពួកគាត់គ្រប់ៗគ្រួសារ ខ្ញុំកណា​នឹង​ជួយ​ប្រដុងប្រជា​យឹតយោង​ពួក​គាត់​ដោយ​សម្មាព្រឹត្តិតរៀងទៅ" ។

"ម្នាលឧបាសក ! អាត្មាមិននឹកស្មានថា សម្តីដែលអាត្មានិយាយលេងៗជាមួយនឹងកូនក្មេង អាចកែប្រែចិត្ត របស់ញោមបានដល់ម្លឹងសោះ ។ អាត្មានិយាយទៅតាមគោលធម៌ទេ គ្មាន​ចេតនា​ទូន្មានអ្នកឡើយ ទាំងមើល មិនឃើញញោមផង ។ ប៉ុន្តែអាត្មាក៏សប្បាយចិត្តដែលសម្តីរបស់អាត្មាធ្វើឲ្យញោមភ្ញាក់រលឹកខ្លួន កែប្រែជា​មនុស្សល្អបាន កុំយំសោកបោកប្រាណឡើយ ។ ឧបាសកអើយ ! អតីតកាលកន្លងហួសទៅហើយ ក៏សូមឲ្យ កន្លងហួសទៅចុះ នៅមិនទាន់ហួសពេលទេដែលញោមសាងអំពើល្អកាយកប់លុបលាងអំពើអាក្រក់ដែល បាន​ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​គ្រា​មុន ។ ព្រះបរមសាស្តា​​បានត្រាស់​ទុកថា ៖

មនុស្ស​ពួកខ្លះមកក៏ងងឹតទៅក៏ងងឹត គឺ ធ្វើអំពើអាក្រក់មកពីមុនហើយ ក៏ធ្វើអំពើអាក្រក់តទៅទៀត មនុស្សពួកនេះងងឹតទាំងមកងងឹតទាំងទៅ ។

មនុស្សពួកខ្លះមកក៏ភ្លឺទៅក៏ភ្លឺ គឺ ធ្វើអំពើល្អរៀងរហូតទាំងមកទាំងទៅ មនុស្សពួកនេះល្អបំផុត ។

មនុស្សពួកខ្លះមកងងឹតប៉ុន្តែទៅភ្លឺ គឺ ធ្វើអំពើអាក្រក់មកពីមុន ក្រោយមក ក៏កែប្រែខ្លួនខ្វល់ខ្វាយធ្វើអំពើ ល្អតទៅ មនុស្សពួកនេះមកងងឹតប៉ុន្តែទៅភ្លឺ ចាត់ទុកថាគ្រាន់បើ ម្នាលឧបាសក ! ញោមចាត់ទុកជាមនុស្ស ប្រភេទនេះឯង ។

ឬ មនុស្សពួកខ្លះមកភ្លឺប៉ុន្តែទៅងងឹត គឺ កើតមកក្នុងត្រកូលស្តុកស្តម្ភមានសម្បុកសម្បត្តិច្រើនលើសលន់ ប៉ុន្តែមិនយកទ្រព្យសម្បត្តិនោះទៅធ្វើអំពើល្អទេ ផ្ទុយទៅវិញ ចូលចិត្តបៀតបៀនអ្នកដទៃ ចាយវាយខ្ជះខ្ជាយឥតប្រយោជន៍ មិនយកទ្រព្យទាំងនោះទៅជួយសង្គ្រោះអ្នកទីទ័ល ចូលចិត្តសាងអំពើអាក្រក់ច្រើន​ជាង ។ មនុស្ស​ពួក​នេះ​ឈ្មោះ​ថា​មក​ភ្លឺ​ប៉ុន្តែ​ទៅ​ងងឹត ចាត់ទុកថាគំរក់បំផុត ។ ក្នុងអតីតកាលកន្លងមក ញោមបានដើរលើផ្លូវងងឹតងងល់ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះញោមបានដើរមកដល់ផ្លូវភ្លឺស្វាង ហើយ ចូរខ្នះខ្នែងធ្វើអំពើល្អតទៅ" ។

ឧបាសកជាប្រធានភូមិឱនចុះក្រាបថ្វាយបង្គំខ្ញុំព្រះករុណាដោយសទ្ធាជ្រះថ្លាម្តងទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាបាន ទេសនា​ប្រៀនប្រដៅ​គាត់​ឲ្យ​ព្រឺសចិត្ត​ក្នុង​សម្មាបដិបត្តិ​ហើយ​បញ្ចប់​ដោយ​ពុទ្ធភាសិតថា ៖

ឧត្តមត្តនិវាតេន សូរំ ភេទេន និជ្ជយេ
នីចំ អប្បកទានេន វិធមេន សមំ ជយេ ។

ឈ្នះអ្នកថ្កើងដោយត្រុនបន្ទន់ប្រាណ ឈ្នះអ្នកក្លាហានដោយការទម្លាយ
ឈ្នះអ្នកក្រក្សត់ដោយឲ្យសម្លបាយ ឈ្នះអ្នកស្មើកាយដោយការព្យាយាម ។

បន្ទាប់មក ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចម្រើនពរលាគាត់ត្រឡប់ទៅខ្ទមសម្នាក់វិញ បុរស​ម្ចាស់​ខ្ទម​សួរ​ដេញដោល ខ្ញុំព្រះករុណាថាទៅធ្វើការងារបានលទ្ធផលដូចម្តេចខ្លះ ?

"រងចាំមើលចុះថាលទ្ធផលនឹងដូចម្តេច ប៉ុន្តែអាត្មាបានបំពេញតួនាទីយ៉ាងល្អបំផុតហើយ"​ ។

លុះដល់ព្រឹកឡើងនាថ្ងៃនោះឯង មេភូមិក៏កោះហៅកូនភូមិទាំងអស់មកប្រជុំត្រង់ទីធ្លាមុខគេហដ្ឋានរបស់​គាត់ ។ នៅពេលដែលអ្នកភូមិអង្គុយជួបជុំព្រមគ្នាហើយ លោក​ប្រធាន​ភូមិ​ក៏​ក្រោក​ឡើង ទឹក​មុខ​របស់​គាត់​ឡើងជួរព្រហួញជាងមុន ធ្វើឲ្យអ្នកភូមិស្ទើរតែទាំងអស់គ្នារសាប់រសល់មិនស្រួលចិត្ត ពីព្រោះយ៉ាងណា​ក៏ដោយនៅថ្ងៃនេះ លោក​ប្រធាន​ភូមិ​កំណាច​ប្រហែល​ជា​រក​ផ្លូវ​កេងប្រវ័ញ្ច​ពួក​យើង​ទៀត​មិនខាន ។ ប៉ុន្តែអ្នកទាំងអស់គ្នាក៏ចម្លែកចិត្តសឹងតែស្តាប់មិនជឿត្រចៀកខ្លួនឯង ព្រោះលោកប្រធានភូមិបានប្រកាស ឡើងថា ៖

"បងប្អូនទាំងឡាយ ! ខ្ញុំបាទសូមប្រកាសឲ្យបងប្អូនទាំងអស់ដឹងថា បងប្អូនណាដែលកំដឹងបំណុលខ្ញុំបាទ ជាចំនួនប៉ុន្មានៗក៏ដោយ ខ្ញុំបាទមិនគិតយកពីបងប្អូនវិញទេ ។ សូម​ឲ្យ​បងប្អូន​រួច​ផុត​ចាកបំណុលឥណទាន​នេះចុះ ។ ចូរមានឥស្សរភាពចំពោះខ្លួនគ្រប់ៗគ្នា ។ មួយវិញសោត ដីស្រែទាំងអម្បាលម៉ានរបស់ខ្ញុំបាទ ដែលបងប្អូនធ្វើប្រវាស់នោះ អ្នកណា​ធ្វើ​ស្រែ​របស់​ខ្ញុំបាទ​ជា​ចំនួន​ប៉ុន្មាន សូមឲ្យចូលគ្រប់គ្រងកាន់កាប់​យកជាកម្មសិទ្ធិក្នុងដីស្រែចំនួនប៉ុណ្ណោះចុះ ។ ចាប់តាំងពីពេលនេះជាដើមទៅ ក្នុងអតីតកាល ខ្ញុំបាទបាន បង្ក​កម្មពៀរ​វេរា​ជាមួយ​នឹង​បងប្អូន​ច្រើន​ណាស់ ។ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំបាទភ្ញាក់រលឹកដឹងខ្លួនបានហើយចំពោះទោស​កំហុសទាំងនោះ ។ ខ្ញុំបាទនឹកសោកស្តាយជាទីបំផុត សូមបងប្អូនមេត្តាអភ័យទោសដល់ខ្ញុំបាទផង ។ ខ្ញុំបាទ​សូមធានារ៉ាប់រង​នៅចំពោះ​មុខ​ព្រះសុរិយទេព​ថា​ចាប់តាំងពីពេលនេះជាដើមទៅ ខ្ញុំបាទនឹងមិនធ្វើបែប​នោះទៀតជាដាច់ខាត ប្តេជ្ញា​នឹង​រក្សា​ការពារ​បងប្អូន​ដោយ​សុចរិត​យុត្តិធម៌​ជា​រៀង​រហូត​ទៅ" ។

នៅពេលដែលលោកប្រធានភូមិប្រកាសចប់ហើយ សេចក្តីស្ងប់ស្ងាត់គ្របដណ្តប់ទូទៅ ពីព្រោះគ្មានអ្នក​ណានឹកស្មានថានឹងបានស្តាប់សម្តីបែបនោះពីប្រធានភូមិកំណាចនោះទេ ទើប​នាំគ្នា​ភាន់ភាំង​ស្រឡាំង​កាំង​រហូតដល់ប្រធានភូមិក្រោកឈរឡើងពោលសម្តែងសេចក្តីបរិសុទ្ធនៃចិត្តរបស់ខ្លួនម្តងទៀត ។ អ្នកស្រុក​ទាំងអស់​ទើប​បាក់ចិត្តជឿ រំពេច​នោះ​ឯង​អ្នកស្រុក​ម្នាក់ៗ​មាន​ទឹកភ្នែក​ហូរ​រហាម​ដោយបីតិសោមនស្ស ។ ពួកគេស្ទុះចូលទៅចាប់លើកមេភូមិលីលើស្មា​ហើយនាំហែហមទៅតាមផ្លូវក្នុងភូមិ ។

លុះ​ដល់អធ្រាត បុរស​ម្ចាស់ខ្ទមត្រឡប់មកពីទីប្រជុំវិញ ។ គាត់ស្ទុះហេចូលមកក្រាបបង្គំត្រង់ជើងរបស់​ខ្ញុំព្រះករុណាជាសារវ័ន្ត ។

នា​ថ្ងៃ​ព្រឹកឡើង មេភូមិព្រមទាំងកូនភូមិទាំងអស់បាននាំគ្នាអារាធនាខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យគង់នៅប្រចាំក្នុងភូមិ​នោះ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាមិនបានទទួលនិមន្តទេ ព្រោះតួនាទីរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា គឺ ការ​ត្រាច់រង្គត់ទៅលុះត្រា​តែអស់ខ្យល់ដកដង្ហើម ។ ព្រោះហេតុនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាទើបចម្រើនពរលាអ្នកស្រុកទាំងអស់ធ្វើដំណើរ​ដើរផ្លូវទៅទិសខាងកើតឆ្ពោះទៅកាន់ក្រុងរាជគ្រឹះ ។

ឆ្នេរស្ទឹងនេរញ្ជរា

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ២ ថ្ងៃបន្ទាប់ពីថ្ងៃនោះមក ខ្ញុំព្រះករុណាក៏នាំខ្លួនឯងទៅដល់ឆ្នេរស្ទឹងនេរញ្ជរា (Neranjara river, Niranjan river, Lilanjan river) ខណៈ​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ទៅដល់​នោះ​ជា​ពេល​រសៀល​ជ្រៀលជ្រេ ថ្ងៃកំពុងតែក្តៅខ្លាំង ទើបឈាងចូលទៅ អង្គុយជ្រកម្លប់ក្រោមដើមស្វាយធំក្បែរមាត់ស្ទឹង ។ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​នឹក​ចម្លែក​ចិត្ត​ណាស់​ដែល​មើល​ទៅ​មិន​ឃើញ​មានទឹក ១ ដំណក់សោះក្នុងស្ទឹង ឃើញតែដីខ្សាច់ពណ៌សក្បុសដែលកំពុងតែក្តៅគគុកដោយអណ្តាតថ្ងៃ សឹងតែសម្លឹងមើលមិនបាន ។ ស្ទឹងនេរញ្ជរាគួរតែមាននាមថា "ស្ទឹងខ្សាច់" ជា​ជាង​មាននាមថា "ស្ទឹងទឹក" ។ សព្វបើអាកាសធាតុក្តៅរហំាងយ៉ាងណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែខាងក្រោមដើមស្វាយធំក៏មានម្លប់ត្រឈៃល្អណាស់ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ទម្រេត​កាយ​ចុះ​សិង​លើ​ផ្ទៃ​ដី​ខ្សាច់​ដ៏​ទន់​ល្មន់ និង ត្រជាក់ស្រួល រួចក៏បញ្ជូនចិត្តគិតរលឹកនឹកដល់​ព្រះបរមសាស្តា ។ ព្រះអង្គទ្រង់បាននិសីទនាការ​ក្រោមម្លប់ពោធិព្រឹក្សលើមាត់ស្ទឹងនេរញ្ជរានេះឯង ហើយត្រាស់ ដឹង​អនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញាណ នៅ​ខណៈដែលខ្ញុំព្រះករុណាកំពុងតែសិងសម្រាកយ៉ាងរំភើយអារម្មណ៍នោះ​ឯង វុទ្ធជនម្នាក់ដេញកៀងហ្វូងពពែកាត់មុខមក ។ គាត់​បណ្តោយ​ឲ្យ​ពពែ​ចូល​ដេក​សម្រាក​គេច​កម្តៅ​ថ្ងៃចូល​ជ្រកម្លប់ក្បែរៗនោះ ហើយគាត់ក៏ដើរស្លៅសំដៅមករកខ្ញុំព្រះករុណា ។

"ម្នាលសមណៈ ! លោកនិមន្តមកពីណាហើយនឹងនិមន្តទៅណា?" គាត់សួរទាំងលើកជាយសំឡុយឡើង ជូតញើសត្រង់ថ្ងាសដីខ្មៅជាំ និង មានស្នាមជ្រីវជ្រួញព្រោះជរាភាព ។

"អាត្មាមកពីក្រុងសាវត្ថី ប្រុងនឹងទៅក្រុងរាជគ្រឹះ"

"ពីក្រុងសាវត្ថី ! "គាត់ឧទានឡើងរាងដូចជាឮបន្តិច សម្តែងសេចក្តីចម្លែកចិត្ត ។

"បើអីចឹង លោកនិមន្តដើរផ្លូវមកឆ្ងាយណាស់ ខ្ញុំកណាពុំដែលទៅក្រុងសាវត្ថីសោះ ប៉ុន្តែដឹងថានៅឆ្ងាយ​ណាស់ លោកនិមន្តមកមួយ​អង្គ​ឯងឬមានគ្នាមកដែរ?"

"អាត្មាដើរផ្លូវមកតែមួយ​អង្គ​ឯងទេ" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយ ។

ព្រឹទ្ធជន​សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាតាំងពីក្បាលដល់ជើងហាក់នឹងប្រាប់ថាមិនជឿនឹងចម្លើយរបស់ខ្ញុំ​ព្រះករុណា រួចក៏សួរទៀតថា ៖

"ដើរផ្លូវមកមួយ​អង្គ​ឯងយ៉ាងនេះមិនខ្លាចទេឬ?"

"ចុះខ្លាចអីទៅ ឧបាសក !" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរបកវិញ ។

"ខ្លាចគ្រោះថ្នាក់ផ្សេងៗហ្នឹងណៈ ដូចជា ចោរកំណាច សត្វសាហាវជាដើម"

"អាត្មាមិនខ្លាចអីទាំងអស់ ចោរសាហាវក៏មិនខ្លាចដែរ ពីព្រោះគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិអីឲ្យពួកគេប្លន់យកទេ មានតែបាត្រ និង ចីពរប៉ុណ្ណោះ បើគេត្រូវការ អាត្មាត្រេកអរនឹងប្រគល់ឲ្យ​ទាំង​សត្វ​សាហាវ​អាត្មាក៏មិន​ខ្លាចដែរ ព្រោះអាត្មាគ្មានអ្វីនឹងឲ្យសត្វទាំងនោះដណ្តើមយកទេ មានតែសរីររាងកាយនេះប៉ុណ្ណោះ សូម្បី​តែរាងកាយនេះឲ្យតែសត្វទាំងនោះត្រូវការ អាត្មា​ក៏​សុខចិត្ត​លះបង់​ឲ្យដែរ"

សម្តីរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើឲ្យគាត់អង្គុយស្ងៀមឈឹង គាត់សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងផ្ចិតផ្ចង់ហើយ មានប្រសាសន៍ថា "ម្នាលសមណៈ ! បើលោកមិនខ្លាចអ្វីទាំងអស់នេះទេ ចាត់ទុក​ថា​លោក​ជា​មនុស្សអង់​អាច​ក្លាហានបំផុតតាមដែលខ្ញុំកណាធ្លាប់ប្រទះមក"

"ម្នាលឧបាសក ! មនុស្សយើងម្នាក់ៗសុទ្ធតែភ័យខ្លាចភយន្តរាយពិបត្តិផ្សេងៗទាំងអស់ មហាគ្រោះថ្នាក់​របស់មនុស្សយើង គឺ សេចក្តីស្លាប់ ។ បើមិនខ្លាចសេចក្តីស្លាប់នេះទៅហើយ អន្តរាយដទៃទៀតគ្មានន័យអ្វី​ឡើយ"

"បើអញ្ចឹង លោកមិនខ្លាចសេចក្តីស្លាប់ទេឬ?"

"អាត្មាមិនខ្លាចទេ"

"ព្រោះហេតុអ្វី លោកសមណៈ !"

"ព្រោះអាត្មាស៊ប់ស៊ាំនឹងសេចក្តីស្លាប់ទៅហើយ"

"មានន័យថា លោកធ្លាប់ស្លាប់មកច្រើនដងទាល់តែស៊ាំហើយអីចឹងឬ?"

"មិនមែនអីចឹងទេ ក្នុងជីវិតនេះ អាត្មាមិនធ្លាប់ស្លាប់ទេ ប៉ុន្តែបានធ្វើសិនិទ្ធភាពស្និទ្ធស្នាលនឹងសេចក្តីស្លាប់​បានហើយ ដោយខំនឹករលឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ជារឿយៗថា ជីវិត​របស់​យើង​នេះ​កំពុង​តែ​ហូរចុះទៅកាន់​សេចក្តីស្លាប់ ។ គួរនាដូចជាក្រសែទឹកក្នុងស្ទឹងកំពុងហូរចុះទៅកាន់មហាសាគរដូច្នោះ ។ យើងមិនអាចហាម​ឃាត់ទឹកមិនឲ្យហូរទៅបានយ៉ាងណា យើង​ក៏​មិន​អាច​ហាមឃាត់​ជីវិតរបស់យើងមិនឲ្យស្លាប់ទៅបាន​យ៉ាងនោះដែរ ។ យើងតោងតែស្លាប់ទៅដោយពិត ពីព្រោះជីវិតនេះគឺជាដំណើរដើរឆ្ពោះទៅរកសេចក្តីស្លាប់ ថ្ងៃយប់កន្លងទៅ គឺជា​ជំហាន​នីមួយៗ​ដែលនាំយើងចូលទៅជិតសេចក្តីស្លាប់ជាបណ្តើរៗ សេចក្តីស្លាប់ជា សច្ចភាពនៃជីវិត លុះបានដឹងសច្ចភាពដោយប្រការនេះហើយបានជាអាត្មាមិនខ្លាចនឹងសេចក្តីស្លាប់"

"អើហ្ន ! ពីរោះណាស់តើ ! " ប្រុសម្ចាស់ពពែឧទានឡើងទាំងងក់ក្បាលសម្តែងថាយល់ស្រប ប៉ុន្តែគាត់សួរ តទៅទៀតថា ៖

"គ្រាន់តែនឹករលឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ជារឿយៗបែបនេះ​ធ្វើឲ្យបាត់ភ័យខ្លាចបានឬ ? ខ្ញុំកណាមើលមិន​ឃើញថា​នឹងធ្វើឲ្យបាត់ភ័យខ្លាចយ៉ាងដូចម្តេចទេ"

"បើធ្វើទៅជារឿយៗទាល់តែស៊ប់ស៊ាំនឹងសេចក្តីស្លាប់ មើលឃើញសេចក្តីស្លាប់ជារឿងធម្មតាសាមញ្ញ​ទៅហើយ ក៏នឹងបាត់ខ្លាចបានដោយពិតប្រាកដ អាត្មាសូមសួរ ១ ថា កាលដែលញោមនៅក្នុងវ័យកុមារ​នោះ តើញោមដែលធ្លាប់ខ្លាចអ្នកណាខ្លះទេ?"

ព្រឹទ្ធជន​អង្គុយរំលឹករំលើកស្មារតីចងចាំមួយសន្ទុះហើយឆ្លើយថា ៖

"ធ្លាប់ខ្លាចដែរ ខ្ញុំកណាធ្លាប់ខ្លាចវុទ្ធជនម្នាក់ដែលមានមុខមាត់ឫកពាគួរឲ្យព្រឺខ្លាចណាស់ គាត់ចូលចិត្ត​និយាយឆរំជែរំជេញក្មេងក្មាងឲ្យភ័យខ្លាច ខ្ញុំកណាហៅគាត់ថា "អ៊ំប្រុស"​ព្រោះ​គាត់​ជា​ញាតិ​ពន្ធ​ខាង​ឪពុក ផ្ទះរបស់យើងនៅក្បែរគ្នា នៅពេលខ្ញុំកណាយំ ម្តាយខ្ញុំកណាតែងតែបន្លាចថា "អ៊ំប្រុសមកហើយ អ៊ំប្រុស​មកហើយ​" ខ្ញុំកណាក៏ឈប់យំភ្លាម ព្រោះ​ខ្លាច​អ៊ំប្រុស​មក​ពិត​មែន"

"ក្នុងកំឡុងពេលនោះ តើញោមហ៊ានទៅមករកសួរអ៊ំប្រុសរបស់ញោមទេ?"

"មិនហ៊ានទេ លោកសមណៈ ! គ្រាន់តែបានឮសម្លេងគាត់ ខ្ញុំកណាក៏រត់ប្រាស់ក្រជីងទៅហើយ ម្តេច​ឡើយនឹងហ៊ានទៅប្រឈមមុខនឹងគាត់បាន"

"ចុះញោមខ្លាចអ៊ំប្រុសរបស់ញោមរហូតឬក្រោយមកក៏បាត់ខ្លាចគាត់"

"ក្រោយមក កម្លាចក៏បាត់ទៅ ប៉ុន្តែទម្រាំនឹងបាត់ខ្លាច ស៊ីពេលអស់ជាច្រើនឆ្នាំ"

"ញោមល្មមនឹងនឹកឃើញបានខ្លះទេថាតើព្រោះហេតុអ្វីបានជាញោមបាត់ខ្លាចគាត់?"

"អីយ៉ា ! លោកសមណៈនេះអីក៏ប៉ិនជជីកសួររឿងរ៉ាវក្នុងអតីតកាលរបស់ខ្ញុំកណាម្លេះហ្ន !" គាត់សួរទាំងចង​ចិញ្ចើមដោយទាំងមិនពេញចិត្ត ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​លោម​គាត់​ដោយ​សិតាការ(ស្នាមញញឹម) ហើយនិយាយ​ដោយសម្លេងទន់ភ្លន់ទៅរកគាត់ថា "អាត្មាគ្មានចេតនាដេញដោល​ជីវប្បវត្តិ​របស់ញោមលេងសើចទេ ឧបាសក ! អាត្មា​គ្រាន់​តែ​ចង់​នឹង​ពន្យល់​ញោម​ឲ្យ​យល់ច្បាស់លាស់ប៉ុណ្ណោះឯងថា ការរលឹកនឹកដល់ សេចក្តីស្លាប់ជារឿយៗធ្វើឲ្យបាត់ខ្លាចស្លាប់បានយ៉ាងណា ។ បើញោមប្រាប់អាត្មាបានថា​ហេតុ​អ្វី​បាន​ញោម​ជាបាត់ខ្លាច អ៊ំប្រុស​របស់​ញោម អាត្មានឹងប្រាប់ញោមបានដែរថាហេតុអ្វីបានជា​អាត្មា​បាត់ខ្លាចសេចក្តីស្លាប់ ។ បើញោមល្មម​នឹងនឹកឃើញបាន​ សូម​ប្រាប់​អាត្មា​ផង​ថា​ព្រោះ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ក្រោយ​មក​ញោម​បាត់​ខ្លាច​អ៊ំ​ប្រុស​របស់​ញោម" ។

"តាមដែលខ្ញុំកណាចាំបាន មើលទៅដូចជាព្រោះហេតុនេះ គឺ គ្រាមួយនោះ អ៊ំប្រុសរបស់ខ្ញុំកណាហ្នឹងធ្លាក់​ខ្លួនឈឺ ម្តាយខ្ញុំកណាបាននាំខ្ញុំកណាទៅមើលគាត់ ។ ដំបូងឡើយ នៅខ្លាចដែរ ប៉ុន្តែក្រោយពីទៅញឹកញាប់​មក កម្លាចក៏រលស់បាត់អស់ទៅបន្តិចម្តងៗ ។ លុះទីបំផុត ក៏ឥតខ្លាចសោះ"

"ម្នាលឧបាសក ! សេចក្តីស្លាប់ប្រៀបដូចជាអ៊ំប្រុសរបស់ញោម ពេលនៅក្មេង ញោមខ្លាចអ៊ំប្រុស​របស់​ញោម មនុស្សទាំងឡាយក៏ខ្លាចសេចក្តីស្លាប់យ៉ាងនោះដែរ ។ ញោម​មិន​ហ៊ាន​ទៅ​មក​រកសួរអ៊ំប្រុស​របស់ញោម គ្រាន់តែបានឮសម្លេង ញោមក៏រត់គេចទៅ យ៉ាងណា មនុស្សទាំងឡាយក៏យ៉ាងនោះដែរ គេមិនហ៊ានរលឹកនឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ទេ ។ គ្រាន់តែបានឮពាក្យថា "ស្លាប់" ឬឃើញអ្នកផ្សេងស្លាប់ ក៏ខ្លាចតក់ស្លុតភ្លាម ចំណេរកាលតមក ញោមបាត់ខ្លាចញញើតអ៊ំប្រុសរបស់ញោមព្រោះទៅមករកគាត់ ជាញឹកញាប់រហូតដល់កើតភាពស្និទ្ធស្នាល យ៉ាងណាមិញ មនុស្សយើងប្រសិនបើរលឹកនឹកដល់​សេចក្តីស្លាប់ជារឿយៗរហូតដល់ស្និទ្ធស្នាលនឹងសេចក្តីស្លាប់ហើយ នឹងមិនភ័យខ្លាចចំពោះសេចក្តីស្លាប់ ក៏យ៉ាងនោះដែរ" ។ ព្រឹទ្ធជន​សម្លឹង​មើលខ្ញុំព្រះករុណាដោយញឹមៗហើយនិយាយស្ងើចសរសើរថា ៖

"ព្រះតេជព្រះគុណប្រសប់បកស្រាយប្រៀបធៀបគួរឲ្យស្តាប់ណាស់ ខ្ញុំកណាជឿព្រះតេជព្រះគុណចុះ ហើយ​នឹង​ព្យាយាម​សាកល្បង​មើល" គាត់​ងាក​ទៅ​ក្រឡេក​មើល​ហ្វូង​ពពែ​ដែល​ដេក​ស្រមឹម​នៅ​ក្រោមដើមឈើ មួយក្រឡេកហើយបែរមកសន្ទនាជាមួយនឹងខ្ញុំព្រះករុណាតទៅទៀតថា ៖

"ប៉ុន្តែខ្ញុំកណានៅតែមិនទាន់យល់ឲ្យឃើញច្បាស់សោះថា ការរលឹកនឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ជារឿយៗនឹង​ទទួលបានផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះទេ ។ ខ្ញុំកណាធ្លាប់រលឹកនឹកដល់វាម្តងម្កាលដែរ ប៉ុន្តែ​គ្រប់គ្រា​ដែលរលឹកនឹក​ដល់សេចក្តីស្លាប់ វាធ្វើឲ្យខ្ញុំកណាស្រមុតចិត្ត ស្រងាករួញរា អស់អាល័យក្ស័យស្តូកក្នុងអ្វីៗទាំងពួង ចង់តែ​នឹងដេកទន្ទឹងរងចាំថ្ងៃស្លាប់តែម្យ៉ាង ទើប​មិន​ចង់​រលឹក​នឹក​ដល់​វា ស៊ូបំភ្លេចវាចោលទៅចុះ បណ្តោយឲ្យ​ជីវិតស្រណុកស្រណានភ្លើតភ្លើនទៅមួយថ្ងៃៗ ទោះស្លាប់ថ្ងៃណាក៏ដោយចុះ មិនគិតទេ គិតយ៉ាងនេះទៅ ទើបសប្បាយចិត្តខ្លះ" ។

"ម្នាលឧបាសក ! ឧបមាថា ប្រុសម្នាក់កំពុងតែចែវទូកដែលក្រហេតក្រហតដោយប្រហោងតូចធំឆ្លងកាត់​មហាសមុទ្រ ។ នៅពេលដែលចែវទូកទៅនោះ គាត់​ក៏​មើល​ឃើញ​ថា​ទឹក​កំពុង​តែ​ជ្រាប​ហូរ​ចូល​មក​ក្នុង​ទូក​របស់គាត់តាមរន្ធធ្លាយដែរ ។ ក្នុងរឿងនេះ គាត់ដឹងជាក់ច្បាស់ថា​ទូករបស់គាត់នឹងលិចនៅកណ្តាល​មហាសមុទ្រដោយពិត កាល​បើ​គិត​ឃើញ​ថា​ទូក​នឹង​លិច​ទៅ​ដូច្នេះ គាត់ក៏កើតមានចិត្តក្រៀមក្រំ ស្រមុត ស្លុតចិត្ត លែងគិតអាឡោះអាល័យអ្វីទៀតក្នុងជីវិត ព្រោះគ្មានផ្លូវណានឹងអាស្រ័យទូកទៅដល់ត្រើយ​នាយបានទេ ទើប​មិន​គិតគូរ​ដល់​ការលិច​របស់​ទូក​ឡើយ គិតតែពីឈររាំរែកស្រែកច្រៀងយ៉ាងស្រណុក​ស្រណាននៅក្នុងទូក លុះត្រាតែទូករបស់គាត់លិចផ្លឹបទៅហើយក៏លង់ទឹកស្លាប់តែម្តង ។ តើញោមយល់ថា ប្រុស​ម្នាក់​នោះ​ឆ្លាត​ឬ​ល្ងង់?"

"ល្ងង់ដប់គត់មែនទែន !" ព្រឹទ្ធជន​ឆ្លើយតបអះអាងយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ ។

"ព្រោះហេតុអ្វី?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរ

"ព្រោះដឹងហើយថាខ្លួនកំពុងតែចែវទូកធ្លុះធ្លាយ តោងតែលិចទៅនៅកណ្តាលមហាសមុទ្រដោយពិត ហើយអាល័យតែប្រមាទទ្វេធ្វេស​រាំរែកស្រែកច្រៀងសប្បាយ​ លង់​ទឹក​ស្លាប់​អញ្ចឹង​ក៏​សម​មុខ​ហើយ"

លុះ​ឃើញ​គាត់​បើក​ប្រឡោះ​ឲ្យ​ដូច្នោះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ព្រលះស្នៀតតទៅទៀតថា ៖

"បើអញ្ចឹង ញោមក៏ល្ងង់ដែរ"

"ខ្ញុំកណាល្ងង់យ៉ាងម៉េច ព្រះតេជព្រះគុណ ! " គាត់សួរឡើងទាំងមិនពេញចិត្ត

"ចង់ដឹងថាញោមល្ងង់យ៉ាងម៉េច អាត្មានឹងពន្យល់ញោមឲ្យស្តាប់ថា រាងកាយរបស់យើងប្រៀបដូចជា​ទូកធ្លាយ, ឱឃៈសង្សារ (អន្លង់) ដែលញោមត្រូវអន្ទោលស្លាប់កើតប្រៀបដូចជា មហាសមុទ្រ, ត្រើយនាយ ប្រៀបដូចជាព្រះនិព្វាន ញោមកំពុងតែចែវទូកធ្លាយគឺរាងកាយឆ្លងកាត់ឱឃៈសង្សារទៅកាន់ត្រើយនាយ គឺព្រះនិព្វាន ប៉ុន្តែ​ទូក​គឺ​រាងកាយ​របស់​ញោម​កំពុង​តែ​លិចលង់​មុនពេលដែលញោមទៅដល់ត្រើយនាយ ដែលនៅឆ្ងាយលន្លឹមទាល់តែមើលមិនឃើញ ។ ថ្វីបើដឹងថាទូកគឺរាងកាយនឹងលិចហើយខ្លួនឯងនឹងលង់ ទឹកស្លាប់ក៏ដោយ ក៏​នៅតែ​ប្រមាទ​ទ្វេធ្វេស​រាំរែកស្រែកច្រៀងសប្បាយដដែល ហ្នឹងមិនឲ្យថាល្ងង់ទេឬ !"

ខ្ញុំព្រះករុណាឈប់ហើយសង្កេតមើលអាកប្បកិរិយារបស់ព្រឹទ្ធជន​មួយស្របក់ កាលបើឃើញថាគាត់ នៅស្ងៀមស្រមឹមដូច្នេះ ទើបនិយាយតទៅទៀតថា ៖

"ម្នាលឧបាសក ! ប្រសិនបើអាត្មាវិញនឹងមិនធ្វើដូច្នោះទេ កាលបើដឹងថាខ្លួនចែវទូកធ្លុះធ្លាយឆ្លងកាត់​មហាសមុទ្រ​ទៅមិនដល់ត្រើយយ៉ាងនេះ អាត្មា​នឹង​មិន​កើត​សេចក្តី​ស្រងាក​ស្រងា​ចិត្ត​អ្វី​ឡើយ ទាំង​មិន​រាំរែកស្រែកច្រៀងសប្បាយដើម្បីបន្លប់ចិត្តខ្លួនឯងឲ្យភ្លេចថាទូកនឹងលិចនោះទេ ។ ប៉ុន្តែ​អាត្មា​ត្រូវប្រញាប់ប្រញាល់​ត្រៀមរកស្បៀង​ពោងជាដើមទុកក្នុងទូកឲ្យបានច្រើន​ កំឡុង​ដែល​ចែវ​ទូក​ទៅ​នោះ​ក៏​ត្រូវ​តែ​គិត​ជា​និច្ច​ថាទូកនឹងលិចទឹក ។ លុះទូកលិចទឹកមែនទែនហើយ អាត្មាក៏ស្រវាចាប់យកពោងមកចងផ្អោបជាប់នឹង ខ្លួន​ហើយ​អាស្រ័យ​ពោង​នោះ​ហែល​ទឹក​តទៅ​លុះត្រា​តែ​ដល់​ត្រើយ ។ ការដែលធ្វើដូច្នេះ តើញោមយល់ថា ជាការធ្វើដែលឆ្លាតឬល្ងង់?"

"ឱ ! ឆ្លាតមែនទែន !" ព្រឹទ្ធជន​ឆ្លើយតបទាំងញញឹមយ៉ាងពេញចិត្ត ហើយពោលផ្ទួនរឿងរ៉ាវឧបមា​ឧបមេយ្យរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាតិចៗថា "រាងកាយប្រៀដូចជាទូកធ្លាយ ឱឃៈសង្សារ​ប្រៀប​ដូច​ជា​មហាសមុទ្រ ត្រើយនាយប្រៀបដូចជាព្រះនិព្វាន ចុះពោងវិញប្រៀបដូចនឹងអ្វី លោកសមណៈ ! "

"ពោងប្រៀបដូចជាបុណ្យកុសល ពីព្រោះកាលបើស្លាប់ទៅហើយ ញោមនឹងមិនអាចយកទ្រព្យសម្បត្តិ​ណានីមួយទៅជាប់នឹងខ្លួនបានទេ សូម្បីតែរាងកាយនេះក៏តោងតែកប់​ដុត​ឬ​បោះបង់​ចោល​ដែរ ។ ទ្រព្យសម្បត្តិក្តី រាងកាយក្តីជារបស់គគ្រើមគគ្រាត យើងស្វែងរកវាបានមកពីផែនដីនេះ នៅពេលដែល​យើងចាកចេញពីលោកនេះទៅ យើង​ក៏​ត្រូវ​បោះបង់​វា​ចោល​នៅ​លើ​ផែនដី​នេះ​ដដែល ។ វត្ថុធាតុដែលញោមអាចនាំយកទៅក្នុងបរលោកបាន គឺ បុណ្យកុសល ញោមនឹងបានអាស្រ័យបុណ្យ កុសល​នេះ​ឯង​ជា​ពោងពាយ​ហែល​ឆ្លង​ភព​ឆ្លង​ជាតិ​ទៅ​កាន់​ត្រើយ​នាយ​គឺ​ព្រះនិព្វាន ។ ម្នាលឧបាសក ! ចុះញោមមានបានធ្វើបុណ្យកុសលអ្វីទុកខ្លះទេ?"

"មិនដែលបានធ្វើទេ លោកសមណៈ ! "ព្រឹទ្ធជនឆ្លើយតបទាំងមុខស្មុយ

"ខ្ញុំកណារវល់ខ្វល់ខ្វក់តែនឹងប្រពន្ធកូន ស្រែចម្ការ ពពែ និង ការងារក្នុងផ្ទះ ទាល់តែរកពេលទំនេរធ្វើបុណ្យ ទានគ្មាន"

"បើអញ្ចឹង គួរឲ្យអាណិតអាសូរណាស់ ញោមសុខចិត្តធ្វើជាទាសករបម្រើដ៏ស្មោះត្រង់របស់ពពែ ស្រែចម្ការ និង ការងារ ប៉ុន្តែកាលបើមរណភ័យមកដល់ កាលបើ​ទូក​គឺ​រាងកាយ​របស់​ញោម​លិចលង់​ចុះ​កាន់រង្វង់ទឹកកួច គឺ មរណៈ អ្វីទាំងអស់នេះនឹងមិនអាចជួយញោមបានឡើយ ញោមនឹងត្រូវប្រឈម​មុខនឹងមហន្ធការ​បច្ឆាមរណៈ​តែម្នាក់ឯង ។ ពេលនោះ ញោម​នឹង​មើល​ឃើញ​គុណតម្លៃ​នៃការជួយខ្លួនឯង ។ បើញោមមិនធ្វើបុណ្យកុសលទុកទេ ញោមនឹងលាចាកលោកនេះទៅយ៉ាងក្រខ្សត់អត់ឃ្លាន គ្មាន​ស្បៀងអាហារ​ឬ​អាវុធណាៗ​ជាប់​ទៅ​ជាមួយ​នឹង​ខ្លួន​ ។ ញោមនឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងទុព្ភិក្ខភាព និង កិលមនាការ គឺ ការលំបាក​យ៉ាប់យ៉ឺន​យ៉ាងអន្តេបអន្តាប ប្រៀបដូចជាបុគ្គលដែល​គ្មាន​ពោងពាយ​ នា​កាល​ដែល​នាវា​លិច​ទឹក​ហើយ​ក៏​ត្រូវអណ្តែត​ប្រឡឹម-ក​នៅក្នងមហាសាគរដែលកុះករស្អេកស្កះទៅ ដោយត្រីឆ្លាមមករ​ដ៏សាហាវ ហើយ និង ខ្មួលខ្មាញ់ដោយព្យុះព្យាដូច្នោះ"

សង្កេត​មើលទៅទឹកមុខរបស់មហល្លកជនរឹងរឹតតែស្រងូតស្រងាត់ជាងមុនទៀត គាត់គង់នឹងនឹកសោក​ស្តាយចំពោះការទ្វេសប្រហែស​ដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត​កន្លង​មក​ ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ទើប​ប្រលោម​លួង​គាត់​ថា៖

"កុំតូចចិត្តថី្វ ឧបាសក ! នៅមិនទាន់ហួសពេលទេដែលញោមនឹងស្វែងរកស្បៀងគឺបុណ្យកុសលទុក តាំងពីថ្ងៃនេះតទៅ សូម​ឲ្យ​ធ្វើ​បុណ្យកុសល​ទុក​ដោយ​ការបរិច្ចាគ​ឲ្យ​ទាន​ដល់​សមណៈព្រាហ្មណ៍ និង មនុស្សក្រីក្រផង រក្សាសីល ៥ ឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន ព្យាយាមស៊ូ​ទ្រាំកម្ចាត់សេចក្តីលោភ សេចក្តីក្រោធខឹង សេចក្តី​វង្វេងវង្វាន់​ដែល​ភល​ចូល​មក​ក្នុង​ចិត្ត​គំនិត​ម្តងម្កាល​នោះ​ផង ។ សរុបដោយសង្ខេបខ្លី គឺ ចូរគិតល្អ និយាយល្អ ធ្វើល្អ គ្រប់ពេលវេលា និង គ្រប់ទីកន្លែង អំពើល្អនេះហើយហៅថា បុណ្យកុសល ដែលនឹងនាំ ផ្លូវ​ញោម​ទៅ​កាន់​សុគតិភព​ក្រោយ​ពេលដែលនាវាជីវិតលិចលង់ទៅ ហេតុដូច្នោះ សូមញោមកុំប្រមាទ​ទ្វេធ្វេស" ។

ខ្ញុំព្រះករុណាបានទេសនាទូន្មានប្រៀនប្រដៅមហល្លកជននោះទាល់តែព្រះទិនករហៀបនឹងអស្តង្គត​រលត់ទៅទើបចម្រើនពរលាគាត់ចេញដំណើរដើរផ្លូវឆ្លងកាត់ស្ទឹងនេរញ្ជរាតទៅទៀត ។

ពេទ្យក្រអឺតក្រអោង

ម្នាល​លោក​ដ៏​មានអាយុ ! នៅ​ខណៈ​ដែលដើរផ្លូវជិតដល់ក្រុងរាជគ្រឹះនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាបានសង្កេតឃើញ​ភូមិប្រទេសជាវាលស្រែច្រើនជាងព្រៃឈើ ផ្ទៃដី​ប្រកប​ដោយ​ជីវជាតិ​ពីព្រោះ​ដើម​ស្រូវ​ក្នុង​ស្រែ​ដែល​កសិករ​ច្រូតកាត់មិនទាន់ហើយនៅឡើយមើលទៅល្អណាស់គុម្ពធំៗ និង គ្រាប់ថ្លោសត្រសោល ។ ក្នុង​មួយថ្ងៃៗ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើដំណើរដើរឆ្លងកាត់ភូមិស្រុកបានជាច្រើន សង្កេតឃើញអ្នកស្រុករស់នៅកុះករ ។ ​តាមវាលស្រែ កសិករកំពុងច្រូតស្រូវជាពួកជាក្រុម ក្រុមខ្លះសន្ទនាគ្នាបណ្តើរជន្លជន្លេញលេងសើចជាមួយគ្នាបណ្តើរយ៉ាងរីករាយខ្ញៀវខ្ញារ ។ ក្រុម​ខ្លះ​ក៏​ច្រៀង​ចម្រៀង​ឆ្លើយឆ្គងគ្នារវាងប្រុស និង ស្រី មើលទៅពួកគេហាក់នឹងថា សប្បាយរីករាយណាស់ ។ គិតៗទៅគួរឲ្យចម្លែកដែរដែលពួកគេធ្វើការទាំងកណ្តាលថ្ងៃចែស មានញើស​ហូរ​ជោក​ខ្លួន ក៏​នៅតែញញឹមញញែមស្រស់ស្រាយរីករាយបាន ។ ផ្ទុយគ្នាស្រឡះទៅនឹងមហាសេដ្ឋីដែលរស់នៅ​លើប្រាសាទ ៧ ជាន់ក្នុងមហានគរ បែរ​ជា​នៅ​ក្រៀមក្រំ​ក្រវល់ក្រវាយ​ចិត្ត​ឥត​ស្រាកស្រាន្ត​ទៅវិញ ។ នាំឲ្យខ្ញុំ​ករុណា​កើត​គំនិតគិតសង្ស័យថា អ្នកណាហ្នជាអ្នកមានសេចក្តីសុខពិត? គិតទៅគិតមកក៏ល្មមនឹងមើលឃើញចម្លើយថា សេចក្តីសុខ​ស្ថិត​នៅ​លើ​ការ​​ពេញចិត្ត ។ អ្នកស្រែដែលធ្វើស្រែបែកញើសហូរញើស បើពេញចិត្តនឹងភាវៈជា​អ្នកស្រែ ពួក​គេក៏មានសេចក្តីសុខ ។ មហាសេដ្ឋីទោះមានប្រាក់ ៧០ កោដិ(៧០០ លាន) រស់នៅ​ក្នុង​ប្រាសាទ​វិមាន​ក៏ដោយ បើមិនពេញចិត្តនឹងភាវៈបែបនោះទេ ច្បាស់ជានៅត្រដរត្រដាស់ខ្នះខ្នែងស្វែងរកភាវៈដទៃទៀតមិន​ខាន​ ។ កាលបើ​ដូច្នេះ​មុខ​ជា​នឹង​គ្មាន​សេចក្តី​សុខសម្រាន្ត​ក្សាន្តចិត្ត​ឡើយ ។ ម្លោះហើយយើងមិនអាចយកទ្រព្យ​សម្បត្តិខាងក្រៅមកវាស់សេចក្តីសុខរបស់មនុស្សបានទេ ។

លុះដើរផ្លូវតទៅមុខទៀតមិនយូរប៉ុន្មាន ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មើលឃើញជួរភ្នំមានពណ៌ខៀវស្រងាត់ឈរនៅ​ច្រងាងចំខាងមុខឯទិសខាងកើត នុះ​ឯង​គឺ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ក្រុង​រាជគ្រឹះ ជា​រាជធានី​នៃ​មគធរដ្ឋ​របស់​ព្រះភូវនាថពិម្ពិសារ ។ ក្រុងរាជគ្រឹះនៅមាន​នាមាភិធេយ្យ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ថា បញ្ចគិរីនគរ ព្រោះមានភ្នំ ៥ ខ្សែ គឺ វេភារៈ វេបុល្លៈ គិជ្ឈកូដ ឥសិគិលិ និង សោណៈ តាំងនៅរៀងរាយគ្នាជុំវិញក្រុង ជាកំពែងធម្មជាតិដ៏រឹង​មាំដែល​ពួកបច្ចាមិត្រ​មិនហ៊ានរុករាន​ទន្រ្ទាន​ចូលវាយប្រហារ ។ ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណា​អង្គុយ​ចុះ​នៅ​ក្រោម​ម្លប់ដើម​ព្រីងធំ ហើយសម្លឹងមើលកាត់ទៅក្សេត្រភូមិ(វាលស្រែ)ដ៏ល្វឹងល្វើយដែលកំពុងតែបង្អោនកួរលៀងទុំដូច​មាសឆ្អិន ។ មៀងមើលទៅមហាប្រាការនៃក្រុងរាជគ្រឹះដោយរន្តិភាព ព្រោះ​ដឹងថាខ្លួនបានដើរផ្លូវជិតដល់​គោលដៅ ១ ដំណាក់ហើយ ។

នៅ​ខណៈដែលកំពុងតែអង្គុយរំភើយអារម្មណ៍នោះឯង មានវុទ្ធជនម្នាក់ដើរស្ពាយយាមឆ្លងកាត់មក នៅ ពេល​ដែល​ឆ្មៀង​ភ្នែក​ក្រឡេក​មើល​មក​ឃើញ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​អង្គុយ​នៅ​ក្រោម​ម្លប់​ឈើ​ក្បែរ​ផ្លូវ គាត់​ក៏​ឈាង​ចូលមកអង្គុយសម្រាកដែរ ។ លុះដាក់យាមចុះនៅលើផ្ទៃដីហើយ គាត់ក៏ចាប់ផ្តើមណែនាំខ្លួនឯងថាជាគ្រូ​ពេទ្យ ដើរព្យាបាលអ្នកជម្ងឺតាមស្រុកភូមិនានា ហើយ​ក៏​រៀបរាប់​បូរបាច់ដល់សមត្ថភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការ​ព្យាបាលអ្នកជម្ងឺឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាស្តាប់យ៉ាងហូរហែ ។ នៅខណៈដែលអង្គុយលើចង្អេរលើកខ្លួនឯងយ៉ាងខ្ពស់​លើសគេនោះ គាត់ក៏រិះគន់ និង តិះដៀលពេទ្យដទៃទៀតយ៉ាងចាស់ដៃផងដែរ ។ គាត់និយាយហាក់នឹងថា ក្នុងលោកនេះ គាត់ជាអ្នកពូកែជាងអ្នកណាៗទាំងអស់ ឈ្លាសវៃប្រាជ្ញប្រាយក្នុងគ្រប់សាខាវិជ្ជា គ្មានអ្វី ដែល​គាត់​មិនចេះនោះទេ ។ កាលបើសង្កេតមើលការនិយាយអួតក្អេងក្អាងរបស់គាត់ទៅ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ដឹង បានភ្លាមថាវុទ្ធជននោះកំពុងតែត្រូវទិដ្ឋិមានះ​គ្របសង្កត់ កំពុង​តែ​ឆ្កួត​ចំណេះ​រហូត​ដល់​យល់ខុសថាខ្លួនជា អ្នកវិសេសតែម្នាក់ឯងក្នុងលោក ។ ខ្ញុំព្រះករុណាគិតថាប្រសិនបើមិនបង្ក្រាប​មនុស្សនេះឲ្យអស់​ព្យសន៍ពុត​ត្បុតទេ​ តួនាទី​ប្រៀនប្រដៅ​មនុស្ស​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​មុខ​ជា​ខ្វះចន្លោះមានខ្ចោះដោយពិត ។

ខ្ញុំព្រះករុណាទើបរៀបចំនយោបាយស្រាយទិដ្ឋិមានះ​របស់គាត់ ដោយចាប់ផ្តើមសន្ទនាគ្នាថា ៖

"ម្នាលឧបាសក ! អាត្មាកើតមកក្នុងលោកនេះក៏ច្រើនឆ្នាំហើយ ទាំងបានត្រាច់ចរមកស្ទើរតែផុតដែនដីក្នុង​មជ្ឈិមប្រទេស ប៉ុន្តែ​នៅ​មិន​ដែល​ពើប​ពះ​ប្រទះ​ឃើញ​ពេទ្យ​ណា​ម្នាក់​មាន​ចំណេះ​ចេះដឹង​ដូច​យ៉ាងញោមទេ ។ ញោមជាគ្រូពេទ្យដែលមានសមត្ថភាពបំផុតតាមដែលអាត្មាធ្លាប់បានប្រទះឃើញមក" ។

គាត់ញញឹមយ៉ាងពេញចិត្តពេញថ្លើមហើយនិយាយយ៉ាងមោទនភាពថា ៖

"ត្រឹមត្រូវហើយ លោកសមណៈ ! បើនិយាយតាមការពិតទៅ គ្មានឱសថមុខណាដែលខ្ញុំកណាមិនចេះ​នោះទេ ។ គ្មានរោគប្រភេទណាដែលខ្ញុំកណាព្យាបាលមិនបាននោះទេ ។ នេះ​បើ​និយាយ​​តាមត្រង់ មិនមែន​និយាយអួតខ្លួនងទេ" ។

"អាត្មាជឿញោម" ខ្ញុំព្រះករុណាក្លែងស៊ែមគាត់ថែមទៀត "​ចាត់ទុកថាជាភ័ព្វសំណាងរបស់អាត្មាមែនទែន ដែលបានមកជួបញោម ពីព្រោះ​អាត្មា​មាន​ញាតិ​ម្នាក់​ក្នុង​ក្រុង​រាជគ្រឹះ​នេះ​កំពុង​តែ​កើត​ជម្ងឺតត្រាំតត្រែង​ម្យ៉ាង ។ អាត្មាចង់នាំញោមទៅពិនិត្យមើលរោគសញ្ញារបស់គាត់ហើយផ្សំថ្នាំព្យាបាលឲ្យផង ។ បើញោមរក្សា ឲ្យជាសះស្បើយបាន អាត្មា​នឹង​ជូន​រង្វាន់​យ៉ាង​លើសលន់​បំផុត" ។

"ទុកចិត្តខ្ញុំកណាចុះ លោកសមណៈ !" គាត់និយាយទាំងសើចកក្អឹកដោយជឿជាក់លើខ្លួនឯង "ខ្ញុំកណា ត្រេកអរនឹងរក្សាព្យបាលអ្នកជម្ងឺដោយឥតគិតថ្លៃសោះក៏បាន សូម​តែ​ប្រាប់​អាការៈរោគ​របស់គាត់មកចុះ ។ ខ្ញុំកណានឹងស្រាវរកសមុដ្ឋានរោគហើយផ្សំថ្នាំប្រគេនឥឡូវនេះឯង" ។ លុះបញ្ឆោតឲ្យពេទ្យស្មឿកធ្លាក់ចូលរណ្តៅងងឹតហើយ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក៏​ព្រលះ​ព្រលាំង​ស្នៀត​ផ្តាច់ព្រលឹងភ្លាម​ថា ៖

"អាការៈរោគរបស់គាត់យ៉ាងនេះ គឺ ពីមុនមក គាត់ស្វាហាប់ហំហែងណាស់ ប៉ុន្តែក្រោយមក គាត់ក៏ក្លាយ ទៅជាមនុស្សទន់ខ្សោយព្រវីព្រវារយ៉ាងគួរឲ្យអាណិត ។ ស្បែក​សាច់​ដែល​ធ្លាប់​តឹង​ណែនហាប់ក៏ប្រែទៅជាជីវ​ជ្រួញយុរយារពេញទាំងសារពាង្គកាយ ។ សក់ដែលធ្លាប់តែខ្មៅរលើបរលង់ក៏ប្រែទៅជាមានពណ៌សសំពោង​ដូចសំឡី ។ កែវភ្នែក​ដែល​ធ្លាប់​តែភ្លឺ​ច្បាស់​ស្រឡះស្រឡំ​ក៏​ប្រែ​ទៅជាស្រវាំងស្រពិលមើលអ្វីៗមិនសូវឃើញ ។ ត្រចៀកដែលធ្លាប់តែស្តាប់សម្លេងឮច្បាស់ ក៏បែរទៅជាថ្លង់ហ៊ឹងសឹងស្តាប់អ្វីមិនបាន ។ ធ្មេញដែលធ្លាប់តែសក្បុស​ពេញ​អញ្ចាញ ​ក៏បែរ​ទៅជាបាក់ជ្រុះរលុះអស់ម្តងមួយគ្រាប់ពីរគ្រាប់ទាល់តែអស់រលីង ។ ខ្នងដែលធ្លាប់តែតាំង​ត្រង់សង្ហាសង្ហាញក៏បែរទៅជាកោងទោរបោរទៅមុខ ពេលដើរត្រូវប្រើឈើច្រត់ ។សតិស្មារតី​ដែល​ធ្លាប់តែ​ល្អ​ល្អះ ក៏បែរទៅជារងាប់រងើវង្វេងវង្វាន់ ។ មនុស្សម្នា​នាំគ្នាហៅគាត់ថា កើតជម្ងឺជរា ឥឡូវនេះ គាត់មានអាការៈ រោគដាបខ្លាំងណាស់ទៅហើយ សូម​ញោម​មេត្តា​ជួយ​រក្សាព្យាបាលគាត់ឲ្យជាសះស្បើយដូចដើមវិញផង" ។

គ្រាន់តែស្តាប់ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយចប់ ពេទ្យស្មឿកក៏ផ្ទុះសំណើចសើចកាច់កកាច់ស្រង្គលាន់ឮពេញ ទាំងវាលស្រែហើយនិយាយថា "រោគនេះគ្មានអ្នកណាគេព្យាបាលទេ លោកសមណៈ ! ព្រោះវាជារោគ ធម្មតារបស់សង្ខារ"

"មិនព្យាបាលរោគនេះ ទៅព្យាបាលរោគឯណាទៅវិញ?" ខ្ញុំព្រះករុណាឈ្លេចសួរ ។

"ព្យាបាលរោគផ្សេងៗទៀតដូចជា រោគឈឺក្បាល ឈឺពោះ ឈឺធ្មេញ ជាដើម" ។

"រោគប្រភេទអស់ហ្នឹងជារោគរប៉ិចរប៉ីរាយរង អ្នកណាៗក៏អាចព្យបាលបានដែរ ប៉ុន្តែរោគជរានេះជារោគរ៉ាំរ៉ៃ​បំផុតដែលមនុស្សជាតិទូទាំងពិភពលោកកើតគ្រប់តែគ្នា ។ ពេទ្យ​ដទៃ​ទៀត​មិន​អាច​រក្សាព្យាបាលបានទេ ព្រោះគេមិនពូកែដូចយ៉ាងញោម ។ ញោមពូកែជាងពេទ្យណាៗទាំងអស់ គួរតែរក្សាព្យបាលបាន ។ បើញោម អាចរក្សាព្យាបាលរោគនេះឲ្យជាស្រឡះបាន ញោម​នឹងក្លាយជាពេទ្យស្តុកស្តម្ភបំផុតក្នុងលោក ។ យ៉ាងម៉េចដែរ តើញោមនឹងរក្សាទេ?"

"ខ្ញុំកណារក្សាមិនបានទេ" ពេទ្យស្មឿកនិយាយដោយសម្លេងខ្សោយចុះ ។

"បើញោមព្យបាលរោគនេះមិនបានទេ ញោមក៏មិនពូកែវិសេសវិសាលជាងពេទ្យដទៃដែរ ។ ការដែលញោម​និយាយអួតថាពូកែជាងពេទ្យណាៗទាំងអស់ ជាការព្រោកប្រាជ្ញបំផ្លើសការពិត ព្រោះតែអំណាចនៃទិដ្ឋិ​មានះប៉ុណ្ណោះឯង" ។

ពេទ្យស្មឿកអង្គុយឈ្ងោកមុខស្រតឹកដោយមង្កុភាព មិនតតបខ្ញុំព្រះករុណាថាដូចម្តេចទេ យកដៃទាំង​សងខាងត្រដុសគ្នាទៅមក ។

"ម្នាលឧបាសក ! " ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លៀតឱកាសនោះទូន្មានគាត់ដូចតទៅ ៖

"ជម្ងឺរ៉ាំរ៉ៃដែលកាត់បន្ថយសេចក្តីសុខរបស់មនុស្សមាន ៣ យ៉ាង គឺ រោគជរា រោគព្យាធិ និង រោគមរណៈ ។ រោគជរា និង រោគមរណៈ ញោមមិនអាចរក្សាព្យាបាលឲ្យជាស្រឡះបានទេ ។ ទាំងពេទ្យធម្មតាដទៃទៀតក៏មិន​អាចរក្សាព្យាបាលបានដែរ រក្សាព្យាបាលបានតែរោគព្យាធិខ្លះប៉ុណ្ណោះ ។ រោគខ្លះក៏ញោមមិនអាចព្យាបាល​បានដែរ ជា​ការសមគួរ​ហើយ​ឬ​ដែល​ញោម​យល់​ថាជាពេទ្យវិសេសវិសាលក្នុងលោក" ។

"ម្នាលនាយពេទ្យ ! មានសិល្បវិទ្យាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ណាស់ដែលមនុស្សរកឃើញហើយនាំគ្នាសិក្សារៀន​សូធ្យ ។ គ្រាន់តែក្នុងជម្ពូទ្វីបនេះមានដល់ទៅ ១៨ សាខាវិជ្ជាឯណោះ ។ វេជ្ជសាស្ត្រ​របស់ញោមត្រឹមតែ ១ ក្នុងចំណោម ១៨ សាខាវិជ្ជាប៉ុណ្ណោះ ។ សូម្បីតែវេជ្ជសាស្ត្រ ១ មុខវិជ្ជាក៏មានវិសាលគមទូលំទូលាយហួសវិស័យ​នឹង​ញោម​សិក្សា​ឲ្យ​ចេះ​ចប់​សព្វ​គ្រប់​ទៅ​ហើយ មិន​បាច់ពោលដល់ថ្វីដល់សិប្បសាស្ត្រដទៃទៀត ។ គ្មានអ្នកណា​អាចរៀនចេះចប់សព្វគ្រប់ក្នុងសិល្បសាស្ត្រទាំងពួងបានទេ ព្រោះត្រូវប្រើពេលវេលារាប់ពាន់ឆ្នាំ ។ ប៉ុន្តែ​​មនុស្ស​មានអាយុកាលមធ្យមយ៉ាងយូរត្រឹមតែ ១០០ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។ ហេតុនោះទើបគ្មានពេលវេលាគ្រប់​គ្រាន់នឹងសិក្សាឲ្យចេះចប់សព្វគ្រប់ក្នុងសិល្បសាស្ត្រទាំងពួងបានទេ" ។

"ម្នាលរោគហារី ! អ្វីៗទាំងពួងក្នុងសកលចក្រវាលនេះមានច្រើនប្រភេទជាអនេករាប់ម៉ឺនរាប់សែន ។ ប៉ុន្តែញោម ចេះដឹងមុខវិជ្ជាវេជ្ជសាស្ត្រតែបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ។ ចំណេះ​ចេះដឹង​របស់​ញោម​គ្រាន់តែជាចម្រៀកមួយក្នុង​ចំនួនសែនប៉ុណ្ណោះ ។ ចាត់ទុកថាជាចំណេះដឹងតិចតួចណាស់ ជាការសមគួរហើយឬដែលញោមដើរអួតប្រាប់ គេ​ប្រាប់​ឯង​ថា​ខ្លួន​ពូកែ​វិសេស​វិសាល​ជាង​អ្នក​ដទៃ" ។

"បពិត្រលោកសមណៈដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាទើបនឹងដឹងខ្លួនអម្បាញ់មិញនេះថាខ្លួនពេញជាមានចំណេះដឹង​ផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រតិចតួចមែនទែន ។ ខ្ញុំកណា​នឹក​អៀនខ្មាស់​ពន់ពេក​ណាស់​ដែល​បាន​និយាយ​ប្រាប់​អ្នកដទៃ​ជាច្រើនដោយសារតែសេចក្តីយល់ឃើញខុសថាខ្លួនជាគ្រូពេទ្យឆ្នើមវិសេសក្នុងលោក ។ ចាប់តាំងពីពេល​នេះទៅ ខ្ញុំកណា​នឹង​មិន​ធ្វើ​ដូច្នេះ​ទៀត​ទេ" ។ និយាយ​ហើយ​គាត់​ក៏​ឱន​ថ្វាយបង្គំ​ខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងលំអុត​លំឱន ។

"ម្នាលរោគហារី ! មនុស្សល្ងង់នៅពេលបានសិក្សារៀនសូធ្យចេះដឹងតិចតួចច្រើនតែកើតអស្មិមានះទ្រើស​ឃ្នងចំពោះឯកវិជ្ជារបស់ខ្លួន យល់ថា​ខ្លួន​វិសេសវិសាល​ហើយ​ដើរ​អួត​ប្រាប់​គេឯង​ដើរ​ផ្ទាញ់ផ្ទាល់​អ្នកដទៃ ជាមនុស្សប្រកាន់ទិដ្ឋិមានះរឹងរូសគគ្រីសគគ្រូស មិនព្រមចុះញ៉មទោរទន់នឹងអ្នកណាៗទេ មិនគិតថាខ្លួន កំពុងតែអួតចំហោតល្ងង់របស់ខ្លួនឡើយ ។ បុគ្គល​ណា​ធ្វើ​ដូច្នោះ​ ព្រះបោរាណាចារ្យ​ប្រៀបប្រដូចទៅនឹង​សត្វកង្កែបចាស់ដែលរស់នៅក្នុងស្រះទឹកតូចៗ មិនដែលទៅឃើញស្ទឹង-បឹង-ទន្លេ-សាគរ និង មហាសមុទ្រ ម្តងណាឡើយ ក៏យល់​ថា​ស្រះទឹក​របស់ខ្លួនធំសម្បើមណាស់ក្នុងលោក លោត​​​អួតប្រាប់គេឯងក្នុង​ស្រះ ។ លុះពេលណាកង្កែបនោះមានឱកាសចេញទៅឃើញស្ទឹងបឹងបួនៅខាងក្រៅ ទើបដឹងការពិតថា ស្រះទឹក​របស់​ខ្លួន​តូចមែនទែន​ទាល់តែឥតសព្ទឥតសារអ្វីឡើយ ។ វានឹងនឹកអៀនប្រៀនពន់ពេក ដែលបានដើរអួតប្រាប់គេឯងអំពីទឹកស្រះរបស់ខ្លួន ហើយ​វា​នឹង​ក្លាយ​ជា​កង្កែប​គត់មត់​ស្រគត់​ស្រគំ​លែង​ក្រអឺតក្រអោងតទៅទៀត" ។

"ម្នាលរោគហារី ! កង្កែបចាស់ដែលបានទៅប្រទះឃើញមហាសាគរ តែងមើលឃើញស្រះទឹករបស់ខ្លួន តូចទៅយ៉ាងណា ពហូសុតជន​ដែល​បាន​សិក្សា​សិល្បសាស្ត្រ​ច្រើនៗ​ទៅ​តែងតែ​មើល​ឃើញថាខ្លួនចេះ​ដឹងតិចទៅយ៉ាងនោះដែរ ។ កាន់តែរៀនចេះដឹងច្រើនមើលទៅខ្លួនក៏ហាក់នឹងថាចេះដឹងតិចទៅៗ ល្ងង់ទៅៗ ព្រោះ​អ្វីៗ​ដែល​រៀនសូធ្យ​ចេះដឹង​មាន​ច្រើន​លើស​លុប​ទាល់​តែអាយុ និង សមត្ថភាពខាងបញ្ញារបស់ខ្លួន​មិនល្មាក់ល្មមនឹងរៀនសូធ្យឲ្យចេះចប់សព្វគ្រប់បាន ។ ព្រោះហេតុនោះនរជនដែលមានប្រាជ្ញាច្រើនមែន ទែន​នោះ​តែង​ជា​មនុស្ស​ស្រគត់ស្រគំ​រម្យទមដាក់ខ្លួនគួរគោរពរាប់អាន មានចិត្តទូលំទូលាយ ទទួលស្គាល់​ថាខ្លួនមិនចេះក្នុងអ្វីដែលខ្លួនមិនបានសិក្សា និង ព្រមទទួលខុសនៅពេលដែលខ្លួននិយាយខុសធ្វើខុស ។ ចំណែក​ខាងអ្នករៀនសូធ្យចេះដឹងតិចតួចវិញ ច្រើនតែវង្វេងវង្វាន់ចើងម៉ើងក្នុងវិជ្ជាកូដរបស់ខ្លួន យល់ថាខ្លួនឆ្លាតបំផុត ពូកែបំផុតក្នុងចំណោមមហាជន កើតទិដ្ឋិមានះរឹងត្អឹង យល់​ថា​អ្វីៗ​ដែល​ខ្លួនគិត និយាយ និង ធ្វើសុទ្ធតែត្រឹមត្រូវជានិច្ច ។ សូម្បីបើអ្នកដទៃមើលឃើញថាខុសក៏ដោយ ក៏នៅតែអះអាង ថាខ្លួនត្រូវដដែល ប្រសិនបើគ្មានផ្លូវណានឹងតស៊ូទស់ទប់ទេ ក៏ទម្លាក់កំហុសឲ្យអ្នកដទៃ ។ មនុស្សប្រភេទនេះ មិនទទួលស្គាល់ថាខ្លួនល្ងង់ខ្លៅទេ ខំអួតថាឆ្លាតថ្វីបើគ្មានសេចក្តីឆ្លៀវឆ្លាតក៏ដោយ គឺ​ស្មើនឹងយកមាស​ក្លែងក្លាយទៅដើរពពាយនាយលក់ ធានា​ថាលក់បានតែម្តងប៉ុណ្ណោះ ។ ក្រោយមក លុះគេដឹងការពិតហើយ នឹងគ្មានអ្នកណាទិញទៀតឡើយ"

"បពិត្រលោកសមណៈដ៏ចម្រើន ! ហេតុផលរបស់ព្រះតេជព្រះគុណហាក់បីដូចជា​ប្រទីបដ៏ភ្លឺស្វាងដែល​ឆេះច្រាលរន្ទាលនៅក្នុងដួងចិត្តដ៏ងងឹតសូន្យសុងដោយមោហៈរបស់ខ្ញុំកណា ។ ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំកណា​យល់ជាក់​ច្បាស់ក្នុងបញ្ហាជីវិតដែលមិនធ្លាប់បានដឹងឮមកពីមុន ។ ព្រះតេជព្រះគុណបានធ្វើឧបការគុណដ៏ធំធេងដល់​ខ្ញុំកណា ។ ខ្ញុំកណា​គ្មាន​អ្វី​នឹង​បូជា​គុណ​របស់​ព្រះតេជ​គុណ​ទេ ។ ប៉ុន្តែបើព្រះតេជព្រះគុណប្រាថ្នា ខ្ញុំកណារីក​រាយនឹងបង្ហាត់បង្រៀនវិជ្ជាពេទ្យតាម​ដែលខ្ញុំកណាចេះដឹងទាំងប៉ុន្មានដល់ព្រះតេជព្រះគុណក្រែងលោព្រះ តេជ​គុណ​នឹង​មាន​វិជ្ជា​ជា​គ្រឿង​រក​ទទួលទាន​ជាមួយនឹងមនុស្សលោកតទៅ" ។

"សូមអរគុណណាស់ចំពោះបំណងល្អរបស់ញោម ប៉ុន្តែអាត្មាគ្មានបំណងនឹងរៀនវេជ្ជសាស្ត្រពីញោមទេ ព្រោះអាត្មាជាពេទ្យស្រាប់ទៅហើយ"

ព្រឹទ្ធជន​សម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងប្លែកចម្លែកចិត្តហើយស្រដីឡើងថា ៖

"ព្រះតេជព្រះគុណក៏ជាពេទ្យដែរឬ? តើព្រះតេជព្រះគុណមានជំនាញការក្នុងការព្យាបាលរោគអ្វី?"

"អាត្មាក៏ជាពេទ្យដែរ ប៉ុន្តែអាត្មាមិនមែនជាពេទ្យព្យាបាលរោគកាយទេ ជាពេទ្យព្យាបាលរោគចិត្ត ។ អ្នកណាមិនស្រួលប្រាណអផ្សុកអប្បសាន្តរសាប់រសល់ព្រោះលោភ ក្រោធ វង្វេង អាត្មាព្យាបាលឲ្យជាបាន ។ ឱសថរបស់អាត្មា គឺ បញ្ញាក្នុងសភាវធម៌ ។ អ្នកជម្ងឺផ្លូវចិត្ត ពេលបានទទួលឱសថគឺបញ្ញាពីអាត្មាហើយ នឹងមាន​ចិត្តបរិសុទ្ធស្ងប់សុខ ត្រជាក់ត្រជុំ ស្រឡះស្រលួនជានិច្ច ។ រោគកាយដែលញោមព្យាបាល អ្នកខ្លះក៏​កើត អ្នកខ្លះក៏មិនកើត ប៉ុន្តែរោគចិត្តមនុស្សកើតគ្រប់គ្នាទាំងអស់ ។ ហេតុដូច្នេះអ្នកជម្ងឺរបស់អាត្មាទើបមាន ពេញ​ពិភពលោក ។ អាត្មាត្រាច់ចរល្បាតព្យាបាលគេជារៀងរហូតមក" ។

"ព្រះតេជព្រះគុណជាពេទ្យឈ្លាសវៃ និង មានអ្នកជម្ងឺច្រើនបំផុត ខ្ញុំកណាគិតថាព្រះតេជគុណប្រាកដ​ជាបានថ្លៃឈ្នួលច្រើនណាស់មើលទៅ" ។

"ត្រូវហើយ អាត្មាបានរង្វាន់ខាន់ខៅច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែរង្វាន់ខាន់ខៅរបស់អាត្មាគឺសេចក្តីសុខផ្លូវចិត្តដែល​បានសាងប្រយោជន៍ដល់មនុស្សជាតិ​ មិនមែន​ថ្លៃឈ្នួល​គឺ​មាស ប្រាក់ លុយកាក់ នោះ​ទេ ។ ព្រោះរតនជាតិ​ទាំងនេះផ្តល់សេចក្តីសុខឲ្យបន្តិចបន្តួចម្តងម្កាលប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែសេចក្តីសុខខាងផ្លូវចិត្តដែលបានទទួល ពី​ការជួយ​ស្រោចស្រង់​អ្នកដទៃ​ផ្តល់​ឲ្យ​អាត្មា​មាន​សេចក្តីសុខ​គ្រប់​ពេលវេលា" ។

បុរសចំណាស់ថ្វាយបង្គំខ្ញុំព្រះករុណាយ៉ាងលំអុតលំឱនជាអវសាន ហើយក៏លាចេញទៅ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាតាម​មើលគាត់ទៅរហូតដល់ដាច់កន្ទុយភ្នែក ទាំង​នឹក​ស្ងើច​ក្នុង​ចិត្ត​ដែល​បាន​ព្យាបាល​គាត់ឲ្យជាសះស្បើយពី​រោគយល់ច្រឡំ(អវិជ្ជា)គឺ​សេចក្តី​ឆោតល្ងង់​ដែលធ្វើឲ្យចិត្តរបស់គាត់ងងឹតងងល់មកជាយូរអង្វែង ។ ខ្ញុំព្រះករុណា នៅសម្រាកត្រង់កន្លែងនោះដដែល លុះស្កប់ស្កល់តាមតម្រូវការហើយក៏ស្ពាយបាត្រ លីក្លស់ធ្វើដំណើរដើរ​ផ្លូវតទៅទៀត ។

ក្រុមល្ខោនចល័ត

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! មុនពេលព្រលប់ថ្ងៃនោះឯង ខ្ញុំព្រះករុណាក៏បានទៅដល់ទ្វារក្រុងរាជគ្រឹះប៉ែកទិស​ឧត្តរដែលជាច្រកជ្រលងរវាងដងភ្នំវេភារៈ និង វេបុល្លៈ ។ នៅ​ក្បែរ​ជើង​ភ្នំ​វេបុល្លៈ​ខាងក្រៅក្រុង មានអណ្តូងទឹកក្តៅ ខ្នាតធំ ១ ហូរបាញ់ចេញមកពីក្រោមផ្ទៃដីហើយហូរកាត់ទំនាបរវាងភ្នំចូលទៅខាងក្នុងក្រុង ។ អ្នកស្រុកហៅ ស្ទឹងខ្នាតតូចនេះថា តបោតានទី ។ អ្នកក្រុង​រាជគ្រឺះតាំងពីព្រះកំពូលរាស្ត្រពិម្ពិសារចុះមកតែងឧស្សាហ៍មកងូត និង ស្រងស្នានកាយឯអណ្តូងកន្លែងនេះណាស់ ។ ព្រោះហេតុតែទឹកក្តៅនេះហូរចេញមកពីក្រោមផ្ទៃដី សាធារណជនទើបនាំគ្នាជឿថាខាងក្រោមទឹកអណ្តូងនោះជាវសនដ្ឋាននៃលោហកុម្ភីនរក ។ ខ្ញុំព្រះករុណាដាក់ បាត្រ​ចុះ​រួច​ហើយ​ក៏​អង្គុយ​សម្រាក​សម្រាល​កាយ​នៅ​ក្រោម​ដើម​ឈើ​ក្នុង​រយៈ​ឆ្ងាយ​ទាំង​ក្រឡេក​មើលទៅហ្វូង​មនុស្សដែលកំពុងតែងូតទឹកលេងយ៉ាងសប្បាយសស្រោកសស្រាញ ។

នៅខណៈដែលកំពុងតែអង្គុយភ្លឹកភ្លាំងនោះឯង ស្រាប់តែមានមនុស្ស ១ ក្រុមប្រមាណជា ៧ នាក់សែងអីវ៉ាន់​សំពីងសំពោងចូលមកអង្គុយសម្រាកជាមួយនឹងខ្ញុំព្រះករុណាដែរ ។ គ្រាន់តែ​ដាក់​អីវ៉ាន់ចុះរួចរាល់ហើយ ៦ នាក់ក្នុងចំណោមនោះផ្លាស់សម្លៀកបំពាក់ចុះទៅងូតទឹកស្ទឹង នៅសល់តែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ចាំយាមអីវ៉ាន់ ។ មើល​ទៅ​កិរិយា​ឫកពា​របស់​គេ​ហាក់​ដូច​ជា​មាន​កង្វល់ខ្វល់ចិត្តនឹងអីវ៉ាន់របស់គេណាស់ ។

"ហៃឧបាសក ! ប្រសិនបើញោមចង់ទៅងូតទឹក ក៏អញ្ជើញទៅចុះ សឹមអាត្មាជួយមើលអីវ៉ាន់ឲ្យ" ខ្ញុំព្រះករុណា និយាយជាមួយនឹងគេដោយអើពើ គេ​មក​អង្គុយ​ចុះ​ខាង​មុខ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ហើយ​លើក​ដៃសំពះ ។

"អរគុណព្រះគុណម្ចាស់ណាស់ ប៉ុន្តែខ្ញុំកណាមិនទាន់ចង់ងូតទឹកនៅពេលនេះទេ"

"ចុះពួកញោមនាំគ្នាទៅណាមកណាបានជាមានអីវ៉ែអីវ៉ាន់សន្ធឹកសន្ធាប់ម្លេះ?"

"ពួកខ្ញុំកណាជាក្រុមសម្តែងល្ខោនមកពីក្រុងបាដលីបុត្រ ដើរចច្រប់អារ៉ប់សម្តែងល្ខោនរកលុយទៅតាម​និគមជនបទផ្សេងៗ ចុះព្រះគុណម្ចាស់និមន្តមកពីណាដែរ?"

"អាត្មាមកពីក្រុងសាវត្ថីជារាជធានីនៃកោសលរដ្ឋដែលនៅឆ្ងាយពីនេះទៅភាគខាងលិច អាត្មាជាអ្នក​សម្តែងល្ខោនដែរ ដើរ​ទេស​សម្តែង​ល្ខោន​ទៅ​តាម​ស្រុកភូមិ​ផ្សេងៗ​រហូត​ដល់​ក្រុង​រាជគ្រឹះ​ថ្ងៃ​នេះ"

បុរសនោះសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាដោយពិភាល់សង្ស័យ ហើយសួរថា ៖

"ចុះព្រះគុណម្ចាស់និមន្តមកតែមួយ​អង្គ​ឯងឬមានមិត្ររួមដំណើរមកជាមួយដែរ ខ្ញុំកណាសង្កេតឃើញ ព្រះគុណម្ចាស់គង់នៅទីនេះតែមួយ​អង្គ​ឯងទេ"

"អាត្មាមកតែមួយ​អង្គ​ឯងទេ ឧបាសក !" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយ

"បើដូច្នោះក្រុមល្ខោនរបស់ព្រះគុណម្ចាស់មានតែម្នាក់ទេឬ? ព្រះគុណម្ចាស់សម្តែងល្ខោនម្នាក់ឯងបាន​យ៉ាងដូចម្តេច ខ្ញុំកណាដូចជាឆ្ងល់មែនទែន"

"ល្ខោនរបស់អាត្មាអាចនឹងខុសប្លែកពីល្ខោនរបស់ញោមខ្លះៗ អាត្មាសូមសួរបន្តិចថា វិធីការសម្តែងល្ខោន​របស់ញោមយ៉ាងដូចម្តេចទៅ ដើម្បី​នឹង​ប្រៀបធៀប​ជាមួយ​នឹង​វិធីការ​សម្តែង​ល្ខោន​របស់​អាត្មា"

"លោកសមណៈនេះប្រហែលជាមិនដែលមើលល្ខោនទេដឹង ខ្ញុំកណានឹងសម្តែងឲ្យស្តាប់" គាត់និយាយយ៉ាងមោទនភាព "ពេលនឹងសម្តែងល្ខោនទីណា ពួកខ្ញុំ​កណា​ក៏​ជួយគ្នា​ធ្វើរោង​ទុក​ជា​មុន​សិន រួចហើយក៏យកក្រណាត់វាំងននមកបាំងរាំងត្រង់កណ្តាល​រោង ខ័ណ្ឌរោងជា ២ ផ្នែក គឺ ផ្នែកខាងមុខសម្រាប់សម្តែងល្ខោន ហើយផ្នែកខាងក្រោយសម្រាប់ជា​ទីសម្រាក ។ លុះ​ប្រឹក្សា​ព្រមព្រៀងគ្នាថានឹងសម្តែងរឿងអ្វីហើយក៏ដាក់ចំណងជើងរឿង រួចក៏មានការតែង​តាំងគ្នាជាក្សត្រខ្លះ ជារាជិនីខ្លះ ជាសេនាបតីខ្លះ ជាបុរោហិតាចារ្យខ្លះ ជាមេទ័ពខ្លះ ជាចោរខ្លះ តាមសាច់​រឿង ។ បន្ទាប់មកក៏ចេញមកសម្តែងបង្ហាញខ្លួននៅលើវេទិកាមុខ នៅចំពោះមុខទស្សនិកជនជាច្រើនតាម​មុខបាឋរបស់ខ្លួន" ។

"បើអញ្ចឹង ល្ខោនរបស់ញោមជារឿងឆបោកយ៉ាងក្តែងៗនោះឯង" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយជំទាស់ទាំង​កណ្តាលគោកនាំឲ្យបុរសនោះសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាដោយសេចក្តីមិនពេញចិត្តភ្លាម ។

"បោកប្រាស់ដូចម្តេច ? លោកសមណៈ !" គាត់សួរ

"បោកប្រាស់យ៉ាងនេះ គឺ រឿងដែលញោមសម្តែងនោះមិនមែនជារឿងពិតទេ ជារឿងដែលចិន្តកវីចងក្រង​ឡើងចេញពីមនោគតិរបស់គេ ។ ខណៈដែលសម្តែង ជួនកាល ញោម​អាច​ត្រូវ​គេ​សន្មត​ឲ្យធ្វើជាក្សត្រក៏មាន ព្រោះការសន្មតនេះគ្រាន់តែជាការឆបោកប៉ុណ្ណោះ ព្រោះញោមមិនមែន​ជាក្សត្រពិតប្រាកដឯណា ។ នរណាៗ ក៏ដឹងដែរ ជួនកាល​អាច​ជា​មនុស្ស​ក្រោធ​ខឹង​ក៏​មាន យំយែកក៏មាន សើចក៏មាន ។ ប៉ុន្តែនោះគ្រាន់តែជាការក្លែងធ្វើប៉ុណ្ណោះ ជួនកាលក៏សម្តែងកើតសឹកសង្គ្រាមឡើង ប៉ុន្តែមិនមែនជាសឹក សង្គ្រាមពិតប្រាកដទេ ។ ជួនកាល​ញោម​ក៏​អាច​ធ្វើជាត្រូវសស្ត្រាវុធស្លាប់លើវេទិកា ប៉ុន្តែមិនមែនស្លាប់មែន​ទែនទេ ញោមគ្រាន់តែធ្វើស្លាប់ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះបើញោមស្លាប់មែនទែននោះ មុខជានឹងមិនអាចមកអង្គុយ សន្ទនា​ជាមួយ​នឹង​អាត្មា​បានទេក្នុងខណៈនេះ ។ កាលបើដូច្នេះ មិនឲ្យហៅថាល្ខោនបោកប្រាស់ទេឬ?"

ប្រុសអ្នកសម្តែងខ្លួនអង្គុយជ្រប់មុខទ្រមឹងដោយទញ់ទាល់នឹងហេតុផលរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ។ ខ្ញុំព្រះករុណាទើប ពោលតទៅទៀតថា ៖

"កាលបើញោមឆបោកទស្សនិកជន ពួកគេក៏យល់ច្រឡំ គិតថាពិតជាក់ស្តែងតាមនោះ​មែន ហើយក៏កើតអារម្មណ៍ផ្សេងៗ សោកសៅ សង្រេងសង្រៃខ្លះ ក្រោធខឹង និង ស្អប់ខ្លះ អាណិតអាសូរខ្លះ កើតសំណើចសើចកក្អឹកកក្អៀកខ្លះ ស្រេចតែដំណើររឿងដែលញោមសម្តែង ។ ប៉ុន្តែគ្មានបានលទ្ធផលអ្វីជាដុំ​កំភួនកើតឡើងទេ ក្រៅតែ​ពី​កើត​អារម្មណ៍​ផ្សេងៗ​ឡើង​មក​ប៉ុណ្ណោះ​ឯង" ។

"ខ្ញុំកណាយល់ស្របនឹងព្រះតេជព្រះគុណដែរ" គេស្រដីឡើងក្រោយពីនៅទ្រមឹងទ្រមើយអស់ពេលជាយូរ "ប៉ុន្តែជារឿងចម្លែកដែរ លោកសមណៈ ! ថ្វីបើ​ដឹង​ថា​ល្ខោន​របស់​ខ្ញុំកណា​ជាល្ខោន​ឆបោកក៏ដោយ មនុស្សក៏​នៅតែនិយមចូលចិត្តមើលដដែល" ។

"រឿងហ្នឹងជាការពិត ព្រោះមនុស្សល្ងង់ខ្លៅចូលចិត្តរបស់ណាដែលឆបោក អាត្មាពិសោធឲ្យឃើញជាក់ស្តែង​ឥឡូវនេះក៏បាន ថាមនុស្សយើងចូលចិត្តរបស់ឆបោកយ៉ាងម៉េច" ។

ភ្លាមនោះស្រាប់តែមានបុរសវ័យចាស់ម្នាក់អាយុប្រហែល ៦០ ឆ្នាំ ដើរកាត់មក ខ្ញុំព្រះករុណាហៅគាត់ឲ្យចូល​មកអង្គុយសម្រាកក្រោមដើមឈើដែរ ហើយ​ក៏​ផ្តើម​សន្ទនា​ដេញដោល​រឿងរ៉ាវ​ផ្សេងៗ ។

"ម្នាលឧបាសក ! ញោមមានអាយុប៉ុន្មានហើយ"

"៦០ ឆ្នាំហើយ លោកសមណៈ !" បុរសវ័យចំណាស់ឆ្លើយ

"អាត្មាស្ទើរតែមិនជឿសោះថាញោមមានអាយុដល់ទៅ ៦០ ឆ្នាំ ព្រោះមើលទៅរាងកាយដូចជានៅមាន​សាច់ចាំហំហែងណាស់ ។ បើឲ្យអាត្មាទាយ អាត្មាថាមានអាយុយ៉ាងច្រើន ៤០ ឆ្នាំ" ។

គ្រាន់តែខ្ញុំព្រះករុណានិយាយចប់ប៉ុណ្ណោះ ប្រុសជរាញញឹមញញែមដោយសេចក្តីស្រើបស្រាយចិត្ត ទាំង​ឱនសម្លឹងមើលតាមរាងកាយដ៏ទ្រុឌទ្រោមរបស់គាត់ ។ គាត់​និយាយ​ចេរចា​សាសង​ជាមួយ​នឹងខ្ញុំព្រះករុណា​ដោយមោទកភាព ។ លើសពីនោះទៀត នៅចុងបញ្ចប់ថែមទាំងបាននិមន្តឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាចូលទៅឆាន់​ភត្តាហារក្នុងគេហដ្ឋានរបស់គាត់ទៀត ។

"ឃើញទេ? ឧបាសក ! " ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយនឹងប្រុសអ្នកសម្តែងល្ខោននៅពេលតាចាស់នោះអញ្ជើញ​ទៅបាត់ហើយ

"ប្រុសជរានោះមានអាយុដល់ទៅ ៦០ ឆ្នាំទៅហើយ សង្ខាររាងកាយរបស់គាត់ទ្រុឌទ្រោម ច្រើនណាស់ហើយគ្រប់អវយវៈ ។ គាត់ក៏ដឹងខ្លួនដែរ ប៉ុន្តែ​គ្រាន់តែ​អាត្មា​ឆ​ថា​នៅ​ក្មេង​សាច់​ចាំ​ប៉ុណ្ណោះ ក៏សម្តែងអាការពេញចិត្តពេញថ្លើមយ៉ាងគួរឲ្យផ្ទុះសំណើរ ។ នេះសម្តែងឲ្យឃើញថាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅតែងចូល​ចិត្តរបស់ឆបោក" ។

"ចុះល្ខោនរបស់ព្រះតេជព្រះគុណវិញមានរបៀបសម្តែងដូចម្តេចខ្លះ?"

"ល្ខោនរបស់អាត្មាជាល្ខោនពិត សម្តែងរឿងពិត ធ្វើឲ្យអ្នកស្តាប់បានដឹងការពិត កើតបញ្ញាស្មារតី និង គំនិតថ្មីៗដែលអាចយកទៅអនុវត្តដើម្បីប្រយោជន៍សុខដល់ខ្លួន និង អ្នកដទៃបាន ។ កាលបើនឹងទៅសម្តែង ត្រង់កន្លែងណាមិនបាច់សាងវេទិកាទេ ព្រោះអាត្មាប្រើវេទិកាពិត លោកនេះទាំងមូលគឺជាវេទិកាល្ខោន​របស់អាត្មា ។ ជួនកាលមានអ្នកស្តាប់តែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ​ជួនកាល​ក៏មានអ្នកស្តាប់ច្រើនអ្នកដែរ ។ អាត្មា​សម្តែងល្ខោនដោយអធិប្បាយពន្យល់បញ្ហាជីវិតផ្សេងៗឲ្យគេស្តាប់ បន្ធូរបន្ថយសំណោកសោកសៅនៃអ្នក ដែលកំពុងតែសោកសៅ ។ បន្ធូរបន្ថយ​កំហឹងក្រេវក្រោធនៃអ្នកដែលកំពុងតែក្រេវក្រោធ ។ បន្ធូរបន្ថយសេចក្តី​ឆោត​វង្វេង​នៃអ្នកដែលកំពុងតែឆោតវង្វេង ។ ជ្រោមជ្រែងអំពើល្អនៃអ្នកដែលកំពុងតែធ្វើល្អ អ្នកស្តាប់​លុះ​បាន​ស្តាប់​ល្ខោនរបស់អាត្មាហើយ តែងទទួលបានចំណេះយល់ដឹងយ៉ាងល្អគ្រប់ៗគ្នា" ។

"ល្ខោនរបស់ព្រះតេជព្រះគុណចម្លែកណាស់" ប្រុសម្នាក់នោះនិយាយដោយទាំងគិតក្នុងចិត្ត ។

"មិនបាច់មានមនុស្សច្រើនទេ មិនទាំងសាងវេទិកាទៀត ចុះព្រះតេជព្រះគុណយកថ្លៃឈ្នួលពីអ្នកមើល​ដូចម្តេច?"

"អាត្មាមិនតោងទាមគំរាមយកថ្លៃឈ្នួលជាមាសប្រាក់ឬវត្ថុណានីមួយទេ ព្រោះមាសប្រាក់ទាំងនេះលុះបាន​មកហើយក៏ចាយវាយរលាយអស់ទៅវិញ ។ បដិការផលដែលអាតា្មទទួលបាន គឺ សេចក្តីសុខ​ផ្លូវចិត្តដែល​ខ្លួនបានធ្វើប្រយោជន៍ដល់អ្នកដទៃ ។ សេចក្តីស្រស់ស្រាយសប្បាយចិត្តដែលទទួលបានពីមាសប្រាក់មិន​មានឡើយ" ។

"បើអញ្ចឹង អ្នកដែលនឹងសម្តែងល្ខោនដូចយ៉ាងព្រះតេជព្រះគុណបាន តោងតែជាអ្នកមានចិត្តហ៊ានលះបង់​ខ្ពស់យ់ាងពិតប្រាកដ បើពុំនោះសោតទេ នឹង​មិន​អាច​សម្តែង​ល្ខោន​បែប​នេះ​បាន​ទេ" ។

"ពិតប្រាកដណាស់ ឧបាសក ! អ្នកដែលមើលឃើញប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន (អត្តទត្ថបុគ្គល) ឬ ប្រយោជន៍បក្ស​ពួករបស់ខ្លួន (បក្ខទត្ថបុគ្គល) មិនអាចសម្តែងល្ខោនបែបនេះបានទេ ។ តោងតែជាមានចិត្តទូលាយក្លាហាន មុះមត់ ទាំងមានចិត្តមេត្តាករុណាប្រចាំចិត្តជានិច្ច ។ តោងតែគិតគូរដល់អ្នកដទៃមុនខ្លួនឯង នៅពេលមាន​ផលប្រយោជន៍កើតឡើង ត្រូវ​គិតគូរ​ដល់​អ្នកដទៃ​បានទទួលផលប្រយោជន៍នោះមុនខ្លួនឯង ។ ប៉ុន្តែនៅពេល​សេចក្តីទុក្ខលំបាកកើតឡើង តោង​តែ​ឲ្យ​ខ្លួន​ឯង​បាន​ទទួល​​ទុក្ខ​លំបាក​នោះ​មុន​អ្នក​ដទៃ" ។

នៅខណៈដែលយើងទាំងពីរកំពុងតែសន្ទនាគ្នានោះឯង គណៈល្ខោនទាំង ៦ នាក់ដែលទៅងូតទឹកបានវិល​ត្រឡប់មកវិញ ហើយប្រាប់គូសន្ទនារបស់ខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យទៅងូតទឹកវិញម្តង ។ ប៉ុន្តែ​គេប្រាប់ថា "មិនងូតទឹកទេ ថ្ងៃនេះ ព្រោះកំពុងតែសន្ទនាជាមួយនឹងលោកសមណៈ ស្រស់ស្រាយសប្បាយអារម្មណ៍ណាស់ ពួកយើងមក​ចូលរួមសន្ទនាគ្នា​ នឹង​បាន​ចំណេះ​ចេះដឹង​ប្លែកៗ"

"បពិត្រលោកសមណៈ ! បើឧបមាថាមនុស្សម្នា​ក្នុងមគធរដ្ឋនេះជាអ្នកមើលឃើញប្រយោជន៍សមោហភាព ច្រើនជាង​ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន​ សុខចិត្ត​លះបង់​ប្រយោជន៍​ផ្ទាល់ខ្លួន​ជួន​ដល់​អ្នក​ដទៃ សុខចិត្តទទួលយក​សេចក្តីទុក្ខលំបាកជំនួសអ្នកដទៃ​ដូច​យ៉ាងព្រះតេជ​គុណវិញ ប្រទេសជាតិនឹងទៅជាយ៉ាងណាហ្ន ! "

"សុខសន្តិភាព​នឹង​គ្របដណ្តប់​សាយភាយពេញ​ទាំងប្រទេសជាតិនោះ ប្រជាជននឹងមានជីវភាពរស់នៅប្រកប​ដោយសេចក្តីសុខក្សេមក្សានយ៉ាងពិតប្រាកដ"

"ចុះប្រទេសជាតិតាមដែលព្រះតេជព្រះគុណពោលមកនេះមានទេ? ឬគ្រាន់តែជាសេចក្តីស្រមើស្រមៃ​ប៉ុណ្ណោះទេ បើមាននៅឯណា?"

"មាន ឧបាសក ! ប្រទេសជាតិដែលពោលមកនេះមានឈ្មោះថា នគរសន្តិភាព ស្ថិតនៅក្នុងជួរភ្នំ​ហេមពាន្ត ជានគរតូចៗមានប្រជាជនមិនច្រើនប៉ុន្មានទេ ។ ប៉ុន្តែ​មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​សោយរាជសម្បត្តិ ។ អម្បាលយ៉ាងនគរទាំងឡាយ នគរសន្តិភាពមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងជ្រោះភ្នំធម្មជាតិ ឡោមព័ទ្ធជុំវិញដោយ ទស្សនីភាពដ៏ស្រស់បំព្រង គួរឲ្យពិចពិលរមិលមើល ព្រះភូបាល​ជាស្តេចគ្រប់គ្រងនគរនោះ ទ្រង់តាំង​នៅក្នុងទសពិធរាជធម៌យ៉ាងហ្មត់ចត់ ។ ទ្រង់ស្រឡាញ់រាប់អានប្រជានុរាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គបីដូចជាបុត្រធីតា មន្ត្រីរាជការ​ដែល​ធ្វើ​ការងារ​រាជការតំណាងព្រះនេត្រព្រះកាណ៌ ធ្វើការងារយ៉ាងអស់អញលំគេញអាត្មា តាមមុខបាឋដោយសុចរិត មិនប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ធ្វើប្រជាភិថុតិបោកប្រាស់រាស្រ្ត គំរាមគំហែងគេឯង ឲ្យខ្លាចរអែង ។ សោតឯប្រជានុរាស្ត្រវិញ ខ្នះខ្នែងប្រកបអាជីពដោយឧយ្យាមភាព និង ដោយសុចរិតត្រឹមត្រូវ ក្នុងនគរនេះគ្មានចោរ ឧក្រិដ្ឋជន ឬអ្នកលេងកាប់ចាក់ទេ គ្មាន​ក្តីក្តាំ​ឡើង​តុលាការ គ្មានពន្ធនាគារសម្រាប់​ឃុំឃាំងព្រោះគ្មានទណ្ឌិត គ្មានអំពើហិង្សាការបៀតបៀនគ្នាដោយប្រការណាៗទាំងអស់ ។ ប្រជាជនម្នាក់ៗ បាន​ទទួល​ការហ្វឹកហាត់​អប់រំ​សីលធម៌​ឲ្យ​មាន​មេត្តា ករុណា អើពើយឹតយោងប្រដុងប្រជាគ្នា ស្រឡាញ់រាប់​អានគ្នាក្នុងស្មារតីជាបងប្អូន ជួយគ្នាសាងប្រយោជន៍ដល់សមោហភាព ជួយគ្នាថែរក្សាសាធារណសម្បត្តិ ឈ្មោះថា សាធារណសម្បត្តិ-សមោហភាព ហើយ​ពួកគេនាំគ្នា​ពិទក្សរក្សា​ដោយ​សេចក្តីប្រុងប្រយ័ត្នខ្លាំង ជាងរបស់ខ្លួនទៅទៀត ។ ឧបាសកអើយ ! បើ​នឹង​ឲ្យ​ពិពណ៌នា​រៀបរាប់​អំពី​ពិសិដ្ឋភាព​នៃ​នគរ​នេះ ម្ងៃ​នេះមុខ ជានឹងមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ"

"អហោ ! គួរឲ្យអស្ចារ្យមែនហ្ន ! " អ្នកសម្តែងល្ខោនទាំង ៧ នាក់ឧទានឡើងស្ទើរតែព្រមគ្នា

"ខ្ញុំកណាចង់ទៅរស់នៅក្នុងនគរសន្តិភាពនោះពន់ពេកណាស់ លោកសមណៈ ! " ប្រុសម្នាក់និយាយយក​មែនទែន "សូមមេត្តាប្រាប់ផ្លូវដល់ខ្ញុំកណាផង"

"មានមនុស្សនៅម្តុំនេះជាច្រើនធ្លាប់ទៅរស់នៅក្នុងនគរនោះ ប៉ុន្តែរស់នៅមិនបាន ត្រូវភៀសខ្លួនត្រឡប់មក​ដោយខ្លួនឯងខ្លះ ដោយអ្នកក្រុងនោះបណ្តេញឲ្យរត់មកខ្លះ"

"ព្រោះហេតុអ្វីឬ?"

"ព្រោះមនុស្សម្តុំនេះមិនចេះសម្របសម្រួលខ្លួនឲ្យចូលនឹងស្ថានភាពរបស់នគរនោះ ។ ពីមុនធ្លាប់ប្រព្រឹត្ត​យ៉ាងណា លុះទៅរស់នៅក្នុងនគរនោះ ក៏ប្រព្រឹត្តយ៉ាងនោះដដែល ។ គេ​បាន​នាំ​យក​អត្តទត្ថភាព សេចក្តី​ល្មោភលោលោភកូដោបាយកេងប្រវ័ញ្ច និង និស្ស័យអាក្រក់ផ្សេងៗទៀតទៅជាមួយ ។ ទីបំផុត ទើបរស់នៅ​មិនបាន ហេតុដូច្នេះ បើ​ញោម​ចង់​ទៅ​រស់នៅ​ក្នុង​នគរសន្តិភាព​នោះ ដំបូង​ញោម​ត្រូវ​កែប្រែ​ខ្លួនឲ្យបានល្អជា​មុនសិន ។ ត្រូវកម្ចាត់ចោលនូវ​ការ​គិត​តែ​​ប្រយោជន៍​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ចេញពីចិត្តសន្តាន ហើយកុំសាងសេចក្តីសុខឲ្យ ដល់​ខ្លួនឯង​ដោយ​វិធី​បង្ក​ទុក្ខក្តៅក្រហាយឲ្យដល់អ្នកដទៃ ។ បើញោមធ្វើបានដូច្នេះ ញោមមិនបាច់ទៅរស់នៅ​ក្នុងនគរសន្តិភាពឯណាទេ ព្រោះគ្រប់ស្រុកទេសដែលបរិបូរដោយបុគ្គលបែបនេះ នឹងក្លាយជា នគរសន្តិភាព ទាំងអស់"

ខ្ញុំព្រះករុណាទេសនាប្រៀបប្រដៅអ្នកសម្តែងល្ខោនទាល់តែព្រលប់ ញ៉ាំងពួកគេឲ្យកើតឧស្សាហភាព ស្ទុះស្ទាក្នុងសម្មាបដិបត្តិ ហើយក៏ចុះទៅស្រង់ទឹកក្នុងតបោតានទី ចំ​ពេល​ដែល​ពួក​គេ​ចូល​ទៅក្នុងទីក្រុងដែរ ។ រាត្រីថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាស្នាក់នៅក្រោមម្លប់ឈើនោះឯង បរិយាកាសស្ងប់ស្ងាត់លន្លង់លន្លោចត្រជាក់​ស្រេប ប៉ុន្តែ​ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ហាក់​កក់​ក្តៅ​ដោយ​សារ​បីតិសុខ​ដែលបានសាងប្រយោជន៍ដល់អ្នកដទៃ ។

ដំណឹងស្លន់ចិត្ត

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! លុះព្រឹកព្រាងឡើង នៅពេលទ្វារបាលបើកទ្វារនគរហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចូលទៅ​បិណ្ឌបាតក្នុងក្រុងរាជគ្រឹះ ។ កាល​បើ​បាន​ចង្ហាន់​ល្មម​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​ថ្ងៃនោះហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏​ចេញទៅឆាន់ក្នុងវត្តវេឡុវ័នដែលជាឧទ្យាន​ព្រៃឫស្សី​ដែល​ព្រះបាទ​ពិម្ពិសារមហារាជា​នៃមគធរដ្ឋស្តេច​យាង​ប្រទានចំណី​ដល់​សត្វ​កង្ហែន ។ វេឡុវនារាម​ជា​រមណីយដ្ឋាន​ដ៏​ត្រជាក់​ត្រជុំ​មនោរម្យ​ក្រៃ​លែង​ជា​អារាម​ដទៃ​ទៀត​ដែលខ្ញុំព្រះករុណាបានជួបប្រទះមក ។ ផ្ទៃដីខាងក្រោមត្រូវបានភិក្ខុសាមណេរបោសសម្អាតឲ្យរលីងណិល​ជានិច្ច ។ ខាង​លើ​ត្រូវ​ប្រក់គ្របសុបប្រឡុបដោយដើមឫស្សីក្រាស់ឃ្មឹកស៊ុមទ្រុមជាដំបូលធម្មជាតិ ធ្វើឲ្យ​បរិយាកាសខាងក្រោមត្រជាក់សប្បាយសព្វកាល ។ ភិក្ខុសាមណេរក្នុងអាវាសមានចំនួនតិចទេ ព្រោះ​ភាគច្រើន លោកបានចេញចរចារិកទៅក្នុងទិសានុទិស ទើបមានកុដិនៅទំនេរច្រើន ។ បន្ទាប់ពីប្រគល់កាយថ្វាយខ្លួនដល់​ព្រះមហាថេរ​ជាវិហារាធិបតី​ហើយ​ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​បាន​នាវ​យក​កុដិ​តូច ១ ខ្នងដែលស្ថិតនៅជ្រៅចូលទៅក្នុង​ព្រៃឫស្សីសម្រាប់ជាទីស្នាក់អាស្រ័យ ហើយតំាំងចិត្តថានឹងសម្រាកសម្រាន្តកាយព្រមទាំងអប់រំចម្រើនចិត្តខ្លះ ក្រោយ​ពី​ដើរ​ផ្លូវ​ត្រាច់​រង្គត់​អស់​កាល​ជា​យូរអង្វែងមក ។

ចំណេរកាលតមកមិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះមហាថេរមើលឃើញថាខ្ញុំព្រះករុណាជាអ្នកអន្ទ្រើស​ដឹង​ដាស់​ដែរ​សម​គួរ នឹង​គ្រប់គ្រង​ភិក្ខុ​សាមណេរ​ជំនួស​បាន​ ទើប​ប្រគល់​សង្ឃបាលកិច្ច​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា ហើយ​លោក​ក៏​លាកលា​និមន្តត្រាច់ចារិកទៅ ។ លុះទទួលបានតួនាទីវត្តអារាមហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏សំភីដឹកនាំការងារក្នុងវត្តដោយល្អ រៀងដរាបមក ក្នុង​ការ​គ្រប់គ្រង​អ្នក​នៅ​ក្រោមបង្គាប់បញ្ជា (អនិស្សរជន បរាធីន) ។ ខ្ញុំព្រះករុណាបានដាក់ចេញនូវមូលភាព​នៃព្រហ្មវិហារធម៌ គឺ មេត្តា ករុណា មុទិតា ឧបេក្ខា និង សេចក្តីយុត្តិធម៌ ជា​មូលដ្ឋាន​របស់ចិត្ត ។ ប្រកាន់យក​ភាពត្រឹមត្រូវជាគោលការណ៍ លើកតម្កើងបុគ្គលដែលសមគួរនឹងលើកតម្កើង តិះដៀលបុគ្គលដែល​សមគួរនឹងតិះដៀល មិន​លម្អៀង​ជ្រៀងជ្រេ​ចូល​ខាង​នេះ​ខាង​នោះ​ព្រោះ​ស្រឡាញ់ ព្រោះស្អប់ ព្រោះខ្លាច ឬ ព្រោះឆោតល្ងង់ឡើយ ។

ខ្ញុំព្រះករុណាសង្កេតឃើញអនិស្សរជនក្រោមអាណាព្យាបាលរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា មាន ២ ប្រភេទ គឺ ៖

ប្រភេទទី ១ ជាសមត្ថជន ប្រឹងប្រែងធ្វើអំពើល្អដោយការងារ ។

ប្រភេទទី ២ ជាអសមត្ថជន ប្រឹងប្រែងធ្វើ​អំពើល្អដោយការផ្គាប់ផ្គុន ។

ជនទាំង ២ ប្រភេទនេះច្រើនតែជាអរិភាពនឹងគ្នា ។ មហេសជន (អ្នកធំ) ណាដែល​ទន់ខ្សោយដោយវិចារណញាណ ច្រើនតែល្អៀងជ្រៀងជ្រេចូលខាងពួកផ្គាប់ផ្គុន ដោយព្រងើយកន្តើយ ចំពោះពួកសមត្ថជន ធ្វើឲ្យពួកសមត្ថជនបាក់កម្លាំងទឹកចិត្តក្នុងការបំពេញការិយកិច្ច ។ កាលបើដូច្នេះ សាមគ្គីធម៌ក៏បែកបាក់ បក្សក្រុមក៏រលំរលាយ ។ មហេសជន​ប្រៀបដូច​ជា​បង្គោល​សសរ ។ អនិស្សរជន(អ្នកតូច) ប្រៀបដូចជាគោច្រើនក្បាលដែលចងភ្ជាប់នឹងបង្គោលសសរ ។​ បើបង្គោលសសររង្គោះរង្គើរង៉ិករង៉ក់មិនរឹង​មាំទេ គោ​ក៏​ទាញ​ទាល់​តែ​ដួល​រលំ ។ លុះបង្គោលសសរដួងរលំចុះហើយ គោក៏បែកហ្វូងខ្ចាត់ខ្ចាយ ពោលគឺ អ្នកធំនឹងរឹងមាំបានព្រោះអាស្រ័យយុត្តិធម៌ជាសម្លាក់សំខាន់ ប្រកាន់សមិទ្ធិផល គឺ ស្នាដៃជាគោលការណ៍ ក្នុងការពិចារណាគំនួរគំនាប់ មិនមែនអាស្រ័យពាក្យផ្គាប់ផ្គុនរណេបរណឺបឡើយ ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! អ្នកធំណាដែលខ្វះមេត្តាធម៌ជាបទដ្ឋានរបស់ចិត្ត ច្រើនតែសាហាវឃោរឃៅ​ចំពោះអ្នកតូច យកការជេរស្តីវាយដំជាឧបករណ៍ ការ​ប្រិតប្រៀប​បន្តឹង​ជ្រុល​ពេក​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​តូចខ្លបខ្លាច​ច្រើនជាងគោរព ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងកម្លាចនោះមានសម្អប់លាក់នៅក្នុងចិត្តផង ។ អ្នកតូចធ្វើតាមតែនៅចំពោះ​មុខប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែខាងក្រោយខ្នង នាំគ្នានិន្ទារិះគន់ ។ បើ​អ្នក​ធំ​នោះ​ភៀសខ្លួនទៅឆ្ងាយឬស្លាប់ទៅ គេរឹតតែ​អនុមោទនាសាធុទៅទៀត ។ អ្នកធំណាដែលខ្វះករុណាធម៌ជាក្រិត្យក្រមរបស់ចិត្ត ច្រើនតែកំណាញ់ស្វិតស្វាញ បានចតុប្បច្ច័យ លាភ​សក្ការៈ​អ្វី​មក ក៏ធ្វើសន្និច្ច័យសន្សំទុកសម្រាប់តែខ្លួន មិនព្រមចែករំលែកដល់អ្នកតូចខ្លះទេ ។ អ្នកធំបែប​នេះមិនអាចបណ្តុះបេមភាព គឺសេចក្តីស្រឡាញ់ពេញចិត្តពីអ្នកតូចបានទេ ។

អ្នកធំណាដែលខ្វះមុទិតាធម៌ដែលជាមូលដ្ឋានរបស់ចិត្ត ច្រើនតែជាមនុស្សច្រណែនឈ្នានីស មិនលើកតម្កើង សេចក្តីល្អរបស់អ្នកតូច ខ្លាចអ្នកតូចល្អលើសខ្លួន រិះរកវិធីបំផ្លាញបង្កាច់បង្ខូចនៅពេលអ្នកតូចបានល្អជាងខ្លួន ។ អ្នកធំបែបនេះឈ្មោះថា ខ្ទាស់រារាំងសេចក្តីចម្រើនរបស់អ្នកតូចដោយពិត ។

អ្នកធំណាដែលខ្វះឧបេក្ខាធម៌ជាមូលដ្ឋានរបស់ចិត្ត ច្រើនតែជាមនុស្សអន់ខ្សោយដោយយោនិសោមនសិការ ប្រោសប្រាណអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់ណាដែលមានរូបស្រស់ស្អាត យកសំណូកមកឲ្យខ្លួនច្រើនៗ ឬមាន​ឥទ្ធិពលផ្នែកផ្សេង ដូចជា ប៉ិនរណេបរណបអែបអប ។ល។ សូម្បីបើពួកនេះប្រព្រឹត្តខុសឆ្គងក៏ដោយ ក៏ធ្វើសោះអង្គើយ ។ បើធ្វើល្អត្រឹមតែបន្តិចបន្តួច ក៏លើកស្ទួយកប់ពពក ។ អ្នកធំបែបនេះប្រៀបដូចជាបោះបង្គោលនៅលើគំនរខ្សាច់ ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ក្នុងការគ្រប់គ្រងគណៈសង្ឃជំនួសព្រះមហាថេរ ខ្ញុំព្រះករុណាព្យាយាមតម្កល់ខ្លួនក្នុងធម៌ មេត្តា ស្រឡាញ់ចូលចិត្តអ្នកតូចដូចកូនក្មួយ ករុណា អាណិតសង្គ្រោះដោយចតុប្បច្ច័យតាមមានតាមបាន មុទិតា តម្កុំតម្កើងលើកស្ទួយនៅពេលអ្នកតូចបានល្អ ឧបេក្ខា តាំងខ្លួនជាអព្យាក្រិតអាស្រ័យយុត្តិធម៌ជាបទដ្ឋាន ។ហេតុដូច្នេះហើយបានជាអ្នកតូចគោរពកោត​ក្រែងខ្ញុំព្រះករុណាទាំងនៅចំពោះមុខ និង ក្រោយខ្នង បដិបត្តិតាមវចនោវាទរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដោយ ពំនេញចិត្ត សាមគ្គី​ស្រុះស្រប​គ្នា​ជា​ធ្លុង​មួយ ញ៉ាំងការងារឲ្យសម្រេចជោគជ័យបានជារៀងរហូតមក" ។

ក្នុងថ្ងៃធម្មស្សវនៈ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវសម្តែងធម្មទេសនាដល់ពុទ្ធបរិស័ទជំនួសព្រះមហាថេរ អាស្រ័យខ្លួន​ជាអ្នកចេះដឹងសុះសព្វក្នុងធម៌ និង យល់ចូលចិត្តវិធីទេសនាខ្លះ បាន​ជា​មាន​ពុទ្ធមាមិកជន​និយមចូលចិត្ត​ស្តាប់ព្រះធម្មទេសនារបស់ខ្ញុំព្រះករុណាណាស់ ។ ចំនួនពុទ្ធបរិស័ទដែលមកស្តាប់ធម្មទេសនាបានកើនចំនួន​ច្រើនឡើងរាល់ថ្ងៃ ។ មិនយូរមិនឆាប់ កិត្តិគុណ​របស់​ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ល្បីរន្ទឺឮខ្ចរខ្ចាយពេញទាំងក្រុងរាជគ្រឹះ ។ លុះកិត្តិស័ព្ទលឿងឮរន្ទឺហុយហាយទៅ លាភយសក៏ដោយតាមមក ។ បច្ច័យ ៤ មានអាហារជាដើមចាប់ផ្តើម ជោរជន់​ហូរ​មក​រក​ខ្ញុំព្រះករុណា ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាមិនវង្វេងវង្វាន់ងប់ងល់នឹងវត្ថុធាតុទាំងនោះទេ ។ ទុកដាក់ តែល្មមឆាន់មួយចម្អែតក្នុងមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ហើយក៏ចែករំលែកដល់ភិក្ខុសាមណេរទូទៅ ។ ខ្ញុំព្រះករុណា ប្រកាន់យកគោលមាគ៌ាថា "ឆាន់ដើម្បីរស់ និង រស់ដើម្បីធ្វើល្អ" ប៉ុណ្ណោះ ។

ថ្ងៃ និង យប់កន្លងផុតទៅតាមតួនាទីរបស់វា ខ្ញុំព្រះករុណានៅតែស្នាក់នៅឯវត្តវេឡុវ័នដដែលដោយសុខ​សាន្តទាំងកាយ និង ចិត្ត ។ ទីកន្លែង អាកាសធាតុ និង មនុស្សម្នា​នៃ​វេឡុវនារាម​ជា​ទីត្រូវអធ្យាស្រ័យខ្ញុំព្រះ​ករុណាពន់ពេក ។ ខ្ញុំព្រះករុណាប្តេជ្ញាចិត្តថានឹងបន្តរស់នៅក្នុងវេឡុវ័នមហាវិហារឲ្យបានយូរបំផុតតាមដែល​អាចយូរបាន ។ ជួនកាល អាចយូររហូតមួយជីវិតក៏បាន ។ ព្រមជាមួយនឹងសេចក្តីប្តេជ្ញាចិត្តនេះ ស្រាប់តែ​ហេតុការណ៍មួយបានកើតឡើង ញ៉ាំងឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវចរចាកព្រះវេឡុវ័នទៅទៀត មានន័យថា ឆាក​ពនេចរ​លើ​វេទិកា​ល្ខោន​ជីវិត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​មិនទាន់ចប់ទេ ។ សូមលោកដ៏មានអាយុចាំស្តាប់មើល ថាតើកើតអ្វីឡើង ...

សាយណ្ហសម័យ​នាថ្ងៃមួយ នៅពេលស្រង់ទឹកហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏អង្គុយសម្រាកលេងលើរានហាល ដែលធ្វើដោយឫស្សីក្បែរគុម្ពឫស្សីត្រង់ទីធ្លាកុដិរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាហ្នឹងឯង ។ នឹក​យក​ធម៌ ១ វគ្គ​ឡើងមកគិត​គន់គ្នាន់គ្នេរទាំងស្តាប់ស្នូរសម្លេងស្លឹកឫស្សី និង ដើមឫស្សីបៀតសៀតគ្នានៅពេលត្រូវខ្យល់បោកបក់ ។ នៅខណៈនោះ ភិក្ខុ​​​ដែល​ជា​កូន​វត្ត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា ១ រូប ឈ្មោះ សុភូតៈ បានចូលទៅរក​ខ្ញុំព្រះករុណាដល់ទីកន្លែង ។ នៅពេលធ្វើសាមីចិកម្មហើយ បានរាយការណ៍ថា ៖

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! ថ្ងៃនេះខ្ញុំកូរណាបានទៅឲ្យឱវាទ​ដល់​ភិក្ខុនី​តាមវេន ។ នៅពេល សម្តែងធម៌ចប់ហើយ មានភិក្ខុនី​ប្លែកមុខមួយ​ចូល​មក​សួរ​ខ្ញុំ​ករុណា​ថា ព្រះ​រេវត្តៈត្ថេរៈ​ដែល​ជា​សង្ឃាធិបតី​ក្នុងវត្តវេឡុវនារាមនេះ លោកជាអ្នកនគរនេះឬនិមន្តមកពីណា? ខ្ញុំករុណា​ក៏ឆ្លើយប្រាប់នាង​ភិក្ខុនី​តាមត្រង់ថា ៖ លោកនិមន្តមកពីក្រុងសាវត្ថី ។ គ្រាន់តែ​ឮ​ថា​មក​ពីក្រុងសាវត្ថីភ្លាម នាងក៏សម្តែងអាការសោមនស្សជាខ្លាំង អង្គុយញញឹមមួយសន្ទុះហើយសួរទៀតថា លោកមានអាយុប្រហែលប៉ុន្មានឆ្នាំ មានរាងរៅដូចម្តេច ខ្ញុំករុណាឆ្លើយថា អាយុ​ប្រហែល​ជា ៣០ ឆ្នាំ សម្បុររាងស រាងរៅសមសួន នាងមិនដែលជួបលោកទេ​ឬយ៉ាងម៉េច? ភិក្ខុនី​ឆ្លើយថា ធ្លាប់ជួបមកយូរហើយ ប៉ុន្តែមិនប្រាកដក្នុងចិត្តថាជារេវត្តៈភិក្ខុដែលខ្ញុំកណា ធ្លាប់ស្គាល់ឬក៏អត់ទេ ។ នៅពេលខ្ញុំករុណា​សួរ​ឈ្មោះ និង ស្រុកកំណើតកើតជា នាងភិក្ខុនី​ប្រាប់ថា នាងឈ្មោះ "លីលាវតី" មកពីក្រុងសាវត្ថី" ។

គ្រាន់តែឮពាក្យថា "លីលាវតី" ប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំព្រះករុណានឹកស្រៀវខ្ញាកក្នុងទងបេះដូង ហាក់នឹងថាត្រូវចាក់​ដោតដោយដែកអណ្តោតស្រួច ងងឹតមុខ ភ្នែកស្រពិល ងេងងោង​ធេងធោង​ស្ទើរ​ខ្យល់​ចាប់ ។ សុភូតៈភិក្ខុស្ទុះមក​គ្រាហ៍ខ្ញុំព្រះករុណាទាំងសួរបណ្តើរថា "យ៉ាងម៉េចទៅហើយ ព្រះតេជព្រះគុណ ! មិនស្រួលខ្លួនទេដឹង ?"

"ខ្ញុំករុណាមិនអីទេ ធម្មតាទេ​" ខ្ញុំព្រះករុណាឆ្លើយតបនៅពេលសតិមូលមកវិញ ។

"អំមិញ លោកនិយាយថាម៉េច? ភិក្ខុនី​ប្លែកមុខនោះឈ្មោះ​លីលាវតីមែនឬ? លោកចាំមិនច្រឡំមែនណៈ?"

"ឈ្មោះលីលាវតីពិតប្រាកដមែន" សុភូតៈភិក្ខុអះអាង "ខ្ញុំករុណាសួរបញ្ជាក់នាងដល់ទៅ ២ ដង ។ នៅទីបញ្ចប់ នាង​ប្រាប់​ខ្ញុំ​ករុណា​ទៀត​ថា​នឹង​មក​សួរសុខ​ទុក្ខ​ព្រះតេជគុណ​នៅ​ល្ងាច​ថ្ងៃនេះ ។ ហេតុនេះបានជាខ្ញុំករុណា មកជូនដំណឹងដល់ព្រះតេជគុណ​ឲ្យបានជ្រាបជាមុន" ។

"លីលាវតីអើយ !" ខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយគិតរំពឹងក្នុងចិត្ត "នាងខំឧស្សាហ៍តាមមករកលោកបងដល់ក្រុងរាជគ្រឹះ ។ នាងមកបំផ្លាញសេចក្តីស្ងប់សុខរបស់លោកបង ។ នាង​បាន​ដោះដៃ​ចោល​លោក​បង​ដោយឥតអាឡោះអាល័យ ហើយទៅរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារ ។ នាងបានគ្រវែងចោលនូវបុប្ផានៃសេចក្តីសង្ឃឹមរបស់លោកបង​ទៅលើ​ផ្ទៃដី ហើយ​យក​ជើង​ជាន់​ឈ្លី​ក្រញី ឥតប្រណីទាល់តែលោកបងត្រូវនិរទេស​ភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងសាវត្ថី ។ ឥឡូវនេះ នាងតាមមករកលោកបង​ដល់ក្រុងរាជគ្រឹះ ។ នាងនឹងមកសើរើរឿងចាស់ដ៏ជូរចត់កម្សត់ទោម្នេញ បំផ្លាញ​សមាធិចិត្តរបស់លោកបង ។ នាងនឹងមកឆ្កឹះឆ្កៀលរបួសបេះដូងរបស់លោកបងដែលជាសះសាទៅហើយឲ្យដរកម្រើកមកទៀត ។ លីលាវតីអើយ ! នាង​កុំ​សង្ឃឹម​ថា​នឹង​បាន​ជួប​លោក​បង​ទៀត" ។ នាកាល នឹករំពឹងមកដល់ត្រង់នេះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏កាត់ចិត្តដាច់ខាតថានឹងមិនព្រមឲ្យលីលាវតីជួបមុខទេ ពីព្រោះគ្មានប្រយោជន៍អ្វីសម្រាប់ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក្រៅ​តែ​ពី​រុកគួន​អង្រួន​ចិត្ត​ឲ្យ​វិលវល់​ទទេៗ ទោះបីជានាងមកក្នុងភេទជាភិក្ខុនី​ក៏ដោយ ។

"និមន្តទៅចុះ សុភូតៈ !" ខ្ញុំព្រះករុណាចេញបញ្ជា "ទៅប្រាប់នាងភិក្ខុនី​ប្លែកមុខនោះថា ខ្ញុំករុណ​មិន​ចង់ជួបមុខនាងទេ ទាំងមិនអនុញ្ញាតឲ្យនាងជួបជាដាច់ខាត"

សុភូតៈភិក្ខុសម្លឹងមើលខ្ញុំព្រះករុណាដោយងឿងឆ្ងល់ហើយក៏ថ្វាយបង្គំលាទៅ ។ នៅពេលាព្រលប់ព្រិលៗ ខ្ញុំព្រះករុណាឡើងទៅលើកុដិបិទទ្វារ ហើយក៏អង្គុយធ្វើសមាធិ ប៉ុន្តែ​ចិត្ត​រសាប់រសល់​សល់វ៉ល់ អារម្មណ៍ឥតមូលស្លុងក្នុងសមាធិសោះ ទាល់តែមិនអាចនឹងរម្ងាប់បាន ។ ការដែលលីលាវតីមកនេះធ្វើឲ្យចិត្ត​របស់ខ្ញុំព្រះករុណាខូចសមាធិអស់រលីង ស្ថានភាព​ខាងក្រៅ​កុដិស្ងាត់ច្រៀបដូចព្រៃស្មសាន ប៉ុន្តែខាងក្នុង​ដួងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាវិញអឺងកងដោយពាក្យថា "លីលាវតី" ។ រាត្រីថ្ងៃនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាសិងមិនលក់ ពេញមួយយប់ ស្អែក​ថ្ងៃព្រឹកឡើង សុភូតៈភិក្ខុនិមន្តមករាយការណ៍ប្រាប់ខ្ញុំព្រះករុពីព្រលឹមអុល ។

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំករុណា​បាននាំពាក្យបញ្ជារបស់ព្រះតេជព្រះគុណទៅប្រាប់ នាងភិក្ខុនី​ប្លែកមុខនោះតាំងតែពីល្ងាចថ្ងៃម្សិលមិញម្លេះ" ។

"ចុះនាងនិយាយថាម៉េចដែរ" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរដោយចំណាប់អារម្មណ៍ ។

"នាងមិនថាយ៉ាងម៉េចទេ គ្រាន់តែខ្ញុំករុណា​ប្រាប់នាងចប់ នាងក៏ទ្រហោយំហ៊ូយ ។ ខ្ញុំកូរណាមិនដឹងថានឹង​លួងលោមនាងយ៉ាងម៉េចទេ ។ ខ្ញុំកូរណានឹកអាណិតអាសូរនាងខ្លាំងណាស់ នាងយំខ្សឹកខ្សួល និយាយ​រៀបរាប់រឿងរ៉ាវផ្សេងៗ ប៉ុន្តែខ្ញុំកូរណាស្តាប់មិនសូវដឹងសេចគ្រេចទេ មេត្តាឲ្យនាងជួបបន្តិចមិនបានទេឬ? ខ្ញុំករុណាអាណិតអាសូរនាងខ្លាំងណាស់ ឧស្សាហ៍​ធ្វើ​ដំណើរ​ដើរ​ផ្លូវ​មក​ពី​ក្រុង​សាវត្ថី​ដើម្បី​នឹង​បាន​ជួបព្រះ​តេជគុណ ប៉ុន្តែក៏លោតែខុសបំណង គួរយល់ចិត្តនាងខ្លះផង" ។

"លោក​នៅមិនទាន់ដឹងការពិត លោកក៏មានអារម្មណ៍ថាគួរឲ្យអាណិតអាសូរ"

សុភូតៈភិក្ខុ​ព្យាយាម​រំអុករំអែ​ខ្ញុំព្រះករុណា​ឲ្យតំណាលរឿងរ៉ាវឲ្យស្តាប់ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណានៅស្ងៀមជើយ​ល្វើយ ធ្វើឲ្យលោកកើតសេចក្តីអន្ទះសារខ្វារកចង់ដឹងរឿងរ៉ាវនោះកាន់តែខ្លាំងឡើង ។

"បើលោកចង់ដឹងការពិត ចូរទៅសួរលីលាវតីដោយខ្លួនឯងចុះ បើនាងតំណាលប្រាប់ការពិតឲ្យលោកស្តាប់ លោកមុខជានឹងយល់ចិត្តខ្ញុំកូរណា ។ អាណិត​អាសូរ​ខ្ញុំ​កូរណា​ខ្លាំង​ជាង​លីលាវតី​នេះ​ទៅទៀត ។ និមន្តទៅចុះ សុភូតៈ ! និមន្តទៅរកលីលាវតី ខ្ញុំ​ករុណា​សម្រេច​ចិត្ត​ដាច់ខាត​ហើយ​ថា​នឹងមិនព្រមជួបមុខនាងទៀតទេ ។ ទោះ​ជា​នាង​រស់​នៅ​ទីនេះ​ឬ​នឹង​ចាក​ចេញ​ទៅ​កន្លែង​ណាផ្សេងក៏ស្រេចតែចិត្តនាងចុះ ប៉ុន្តែកុំមកឲ្យខ្ញុំករុណា​ឃើញមុខទៀត ។ គ្រាន់តែបានទទួលដំណឹងថានាងមកទីនេះប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំ​ករុណា​ក៏មិនសប្បាយចិត្តទៅ​ហើយ" ។

នាទីចុងក្រោយ

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! រហូតដល់ថ្ងៃស្អែកឡើង ខ្ញុំព្រះករុណាចំណាយពេលឲ្យអស់ទៅនៅក្នុងកុដិតូច របស់ខ្ញុំព្រះករុណា មិនឃើញសុភូតៈភិក្ខុមករៀបរាប់ប្រាប់អ្វីឲ្យស្តាប់ទៀតទេ ។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ត្រូវការ​សភាពបែបនោះ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនចង់ឮមិនចង់ស្តាប់ពាក្យថា "លីលាវតី" ទេ ព្រោះវាជាព្យុះសង្ឃរាដែលមក​ផាត់ផាយផ្ទៃសាគរ គឺ ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ឲ្យ​វិលវល់​ខ្មួលខ្មាញ់ ។ មនុស្សយើងស្រឡាញ់សេចក្តីសុខ ស្អប់​ខ្ពើមសេចក្តីទុក្ខ ។ អ្នកណានាំសេចក្តីទុក្ខមកឲ្យ រមែងស្អប់អ្នកនោះ ។ លីលាវតីគឺជាទូតនៃសេចក្តីទុក្ខយ៉ាងពិត​ប្រាកដ ។ លុះ​ដល់ពេលសន្ធិប្រកាស (ពេលល្ងាច) ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចេញពីក្នុងកុដិ​ស្រង់ទឹកជម្រះកាយ ហើយក៏​ចូលទៅក្នុងបន្ទប់​បិទទ្វារ​បង្ខាបង្ខាំងខ្លួនឯងដូចដើមវិញ ។ អន្ធការ​បាន​រំកិល​ខ្លួន​ចូល​មក​គ្របដណ្តប់ វេឡុវនារាមបន្តិចម្តងៗ ។ អ្វីៗស្ថិតនៅក្នុងភាព​ល្ងិត​សូន្យសុង មិនមានសម្លេងខ្យល់បក់ស្លឹកឫស្សី មិនមានសម្លេង សត្វកង្ហែនស្រែកយំ ទាំងមិនមានសម្លេងមាន់ព្រៃរងាវទេ មាន​តែសម្លេងនៃភាព​ស្ងប់ស្ងាត់​មកខ្សឹបប្រាប់ ខ្ញុំព្រះករុណាថាស្ងាត់សូន្យឈឹង ស្ថានភាពបែបនេះជាកំពូលនៃបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ។ ខ្ញុំព្រះករុណា​ចង់​ឲ្យ​ខ្លួន​ឯង​បាន​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​សភាព​ស្ងប់ស្ងាត់​បែប​នេះ​ឲ្យ​បានយូរបំផុតតាមដែលអាចយូរបាន ។ ប៉ុន្តែតំណាំងចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាមិនបានសម្រេចឡើយព្រោះត្រចៀកបានស្តាប់ឮសម្លេងមនុស្សពីរបីនាក់ កំពុង​និយាយ​សាសង​គ្នា​ឮឡើងៗដើរចូលក្បែរកុដិ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាអៀងត្រចៀកស្តាប់យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ លុះសម្លេងនោះឮចូលមកជិត ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ដឹងភ្លាមថាជាសម្លេងស្ត្រី ២ នាក់ ។

"នាងនាំខ្ញុំមកខុសទេដឹង !" សម្លេងមនុស្សម្នាក់និយាយឡើងយ៉ាងច្បាស់សម្តីក្នុងរយៈទូរភាពពីខ្ញុំព្រះករុណាប្រហែលជា ៣ ឬ ៤ ព្យាមប៉ុណ្ណោះ ។

"មិនខុសទេ ហ្នឹងឯងជាកុដិរបស់ព្រះរេវត្តៈត្ថេរៈ" ម្នាក់ទៀតឆ្លើយ

"ម៉េចក៏ស្ងាត់ម្លេះ លោកមិននៅកុដិទេដឹង !"

"តាមធម្មតា ពេលថ្មើរណេះ លោកមិនដែលនិមន្តទៅណាទេ ប្រហែលជាលោកកំពុងតែចូលសមាធិ ទេដឹង !" អ្នកទាំងពីរស្ងាត់បាត់ទៅយូរអម្បាយ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ប្រុង​ត្រចៀក​ស្តាប់​ថា​គេ​និយាយ​យ៉ាងម៉េច​តទៅទៀត ទាំងគិតក្នុងចិត្តថា អ្នកណាហ្នអេះចូលមកក្នុងព្រៃត្រមោចកណ្តោចនាពេលយប់ព្រលប់យ៉ាងនេះ ។

"សាកឡើងទៅគោះទ្វារហៅលោកមើល៍" ម្នាក់និយាយឡើងក្រោយពីបាត់សម្លេងទៅយូរ ។

"ខ្ញុំមិនហ៊ានទេ ខ្លាចក្រែងលោកស្តីឲ្យ" ម្នាក់ទៀតឆ្លើយ

"មិនអីទេ បើខ្លាចលោកស្តីឲ្យ អាងឈ្មោះខ្ញុំទៅក៏បានដែរ" អ្នកទី ១ ណែនាំ​អ្នកទី ២ នៅអឹមអៀនច្រិញ​ច្រុញ ទើបអ្នកទី ១ និយាយយ៉ាងស្វាហាប់ថា ៖

"ចាំខ្ញុំហៅលោកដោយខ្លួនឯងក៏បាន"

រំពេចនោះស្រាប់តែមានស្នូរសម្រឹបជើងដើរឡើងមកលើយ៉មុខកុដិតូចរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាមកឈប់នៅមុខ​ទ្វារ​ល្មម ខ្ញុំព្រះករុណា​ឈោង​ដៃ​ទៅ​ស្ទាប​មើល​ចន្ទាស់​ទ្វារ​ម្តង​ទៀត​ដើម្បី​ភាព​ជាក់​លាក់ លុះឃើញថាខ្ទាស់​គន្លឹះ​យ៉ាងមាំហើយ ទើបអង្គុយទប់ដង្ហើមចាំស្តាប់ហេតុការណ៍តទៅ ។ មិនយូរប៉ុន្មាន សម្លេងគោះទ្វារក៏ឮ​ប៉ូកៗឡើង ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ឆ្លើយ​តប​ដោយ​ការអង្គុយ​ស្ងៀម ។ សម្លេង​គោះទ្វារ​ឮ​មួយស្របក់ហើយក៏ស្ងាត់​បាត់ទៅ ។

"ប្រហែលជាគ្មានអ្នកណានៅទេដឹង !" មនុស្សគោះទ្វារបែរទៅនិយាយនឹងមិត្រដោយសម្លេងតិចៗ "​សាក​រុញទ្វារលមើល បើគ្មានមនុស្សនៅទេ ទ្វារ​ប្រាកដ​ជា​របើក" មនុស្ស​ម្នាក់​ទៀត​ណែនាំ​ទាំង​មាន​សម្លេង​ប្រឹង​រុញទ្វារ​ផងប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណាបានខ្ទាស់ចន្ទាស់ជាប់យ៉ាងម៉ឺងហើយបានជាវាមិនកក្រើក ។

"មិនកក្រើកឬ បើអញ្ចឹងប្រាកដជាមានមនុស្សនៅខាងក្នុងពិតមែន" មនុស្សដដែលនិយាយ សម្លេងគោះទ្វារ​ឮឡើងទៀត​ ម្តងនេះ មានសម្លេងហៅផង "លោកបង ! លោកបង !"

សម្លេងហ្នឹងច្បាស់ជាសម្លេងលីលវតីមិនខាន ព្រោះវាមានចុងសម្លេងផ្អែមល្ហែមទន់ភ្លន់ និង មុតស្រួច ប្រៀបដូចជាកាត់ផ្តាច់ទងបេះដូងខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យដាច់ភឹង ជា​ហេតុ​នាំឲ្យ​នឹក​ទៅ​ដូច​ជា​កំពុង​ត្រូវ​បានស្តេច​យមរាជ​មក​កោះហៅខ្លួនយកទៅ ។ បើខ្ញុំព្រះករុណាមាន​ស្លាប​អាចហោះហើរដើរលើអាកាសបានដូចយ៉ាង​ព្រះអរហន្តមានឫទ្ធិបានអភិញ្ញា ៦ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ច្បាស់​ជា​នឹង​ទម្លុះ​ដោម​ដំបូល​កុដិហោះ​គេច​ខ្លួន​ទៅ​យូរ​ហើយ ។ សម្លេងស្រែកហៅថា "លោកបង ! លោកបង !" យ៉ាងទទូច នៅតែលាន់ឮម្តងហើយម្តងទៀត ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​មិន​អាច​ទ្រាំ​នៅ​ស្ងៀម​តទៅទៀតបានទេ ទើបស្រែកសួរដោយសម្លេងកម្រោលថា ៖

"អ្នកណាគេហ្នឹង?"

"លីលាវតីហ្នឹងណៈ ចាំសម្លេងលីលាវតីមិនបានទេឬ?" នាងនិយាយដោយសម្លេងអរកខិបកខុប

"លីលាវតីណាអីចេះ ! " ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើពើជាមិនស្គាល់ "នៅម្តុំនេះគ្មានអ្នកណាឈ្មោះលីលាវតីទេ អាត្មាមិនដែលស្គាល់ទេ"

មានសម្លេងដកដង្ហើមយ៉ាងត្រហប ហើយស្ងាត់ទៅមួយស្របក់

"លីលាវតីកូនស្រីរបស់លោកសុមង្គលគហបតីនៃក្រុងសាវត្ថីហ្នឹងណៈ លោកបងចាំមិនបានទេឬ?"

"លីលាវតីហ្នឹងកំពុងតែមានសេចក្តីសុខនៅក្នុងរង្វង់ដៃរបស់សុវឌ្ឍនកុមារឯក្រុងសាវត្ថីឯណោះ គេមកធ្វើស្អីនៅឯព្រៃឫស្សីក្រុងរាជគ្រឹះនេះ"

"ពុទ្ធោ​អើយ ! គួរឲ្យអាណោច !" លីលាវតីឧទានឡើងដោយសម្លេងញ័ររន្ថាន់ទាំងចិត្តសោកសង្រេង

"លោកបងមិនដឹងការពិត លោកបងយល់ខុសអស់ លីលាវតីឧស្សាហ៍បួសជាភិក្ខុនី​តាមរកលោកបងមក ក៏ដើម្បីថ្លាថ្លែងរឿងពិតឲ្យលោកបងដឹង"

"អាត្មាមិនចង់ស្តាប់រឿងពិតរបស់នាងទេ លីលាវតី ! " ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយដោយសម្លេងខ្មោះខ្មូរដដែល

"អាត្មាដឹងរឿងអស់ហើយ មិនមែនដោយសារតែរឿងនេះទេឬដែលអាត្មាត្រូវនិរទស​ខ្លួនចេញពីក្រុង សាវត្ថី"

"លោកបងនៅមិនទាន់ដឹងរឿងពិត" លីលាវតីអះអាងប្រយោគដដែលយ៉ាងស្វិតស្វាញ "ប្រសិនបើលោក​បងដឹងរឿងពិត លោកបងនឹងមិនភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងសាវត្ថីទេ ចាំស្តាប់ណៈ លីលាវតីនឹងតំណាលរឿង ពិតឲ្យស្តាប់"

"គ្មានប្រយោជន៍ទេ លីលាវតី ! នាងចង់តំណាលអីក៏តំណាលទៅចុះ តែអាត្មានឹងយកដៃញ៉ុកត្រចៀកទាំង​សងខាង" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយដោយចំប្រាវ​ ភ្លាមនោះ សម្លេង​យំ​ខ្សឹកខ្សួល​ក៏​ឮ​ឡើង ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើឲ្យចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាទន់ចុះបន្តិចណាឡើយ ជួសនឹងនឹកអាណិតអាណោច ខ្ញុំព្រះករុណាបែរជានឹកចង់សើចក្នុងចិត្តទៅទៀត ។

"ក្នុងជាតិមុន លីលាវតីលីលាវតីបានធ្វើបាបកម្មអ្វីទុកហ្ន ! បានជាកើតមកជាតិនេះចេះតែជួបប្រទះក្តីខុស​បំណងដែលប៉ងប្រាថ្នា និង សេចក្តីទុក្ខទោម្នេញ"​នាង​ពិលាប​រៀបរាប់​យ៉ាង​គួរ​ឲ្យ​អាណោច​អធ័ម ។

"លីលាវតីសុខចិត្តលះបង់ម្តាយបង្កើត ផ្ទះសម្បែង ព្រមទាំងទ្រព្យសម្បត្តិមហាសាលចេញបួសជាភិក្ខុនី ដើរ​ពនេចរ​ពាន​ត្រោក​ពាន​ព្រៃ​ដោយ​សេចក្តី​លំបាក​សែន​ខ្លោច​ផ្សា​អស់​វេលា​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​ដើម្បី​ស្វះស្វែងរក​លោកបង ។ លុះបានជួបហើយជួសនឹងទទួលបានការយល់ចិត្តយល់ថ្លើម ត្រឡប់ជាទទួលបានការបដិសេធ​យ៉ាងដាច់អហង្ការទៅវិញ ។" សម្លេង​ទួញ​យំ​អណ្តើត​អណ្តក​ឮ​ឡើងៗ ។

"លីលាវតីអើយ ! " ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយឡើងដោយទាំងចិត្តវល់វល់រសេមរសាម "បើនាងនៅស្រឡាញ់អាត្មា អាត្មា​ស្នើ​សុំ​រឿង​មួយ​បាន​ទេ?" ចម្លើយ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ធ្វើ​ឲ្យ​សម្លេង​ទួញ​យំ​ស្ងប់ស្ងាត់បាន ប៉ុន្តែសម្លេង​សសិកនៅមានដដែល ។

"ជីវិត​លីលាវតី​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​កណ្តាប់​ដៃ​របស់​លោក​បង​ហើយ បើលោកបងត្រូវការ​សូម្បីតែជីវិត ​លីលាវតី ក៏សុខចិត្តលះបង់ដែរ"

"បើអញ្ចឹង នាងត្រឡប់ទៅ​សម្នាក់​ភិក្ខុនី​វិញ​ឥឡូវ​នេះភ្លាម"

ពាក្យ​បញ្ជា​របស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានផលសក្តិសិទ្ធិដូចប្រកាសិតរបស់ព្រះអាទិទេពអ្នកមានឫទ្ធិ ព្រោះមាន​សម្លេងដើរចុះពីលើកុដិទៅមួយរំពេច ។ ប៉ុន្តែ​សម្លេង​យំយែក​យ៉ាង​គួរ​ឲ្យ​ស្រងោច​ខ្លោច​ចិត្ត​លាន់​ឮ​ឡើងទៀត ហើយ​ក៏ឮហ៊ឹមៗ​សន្សឹមៗបាត់ទៅនៅក្នុងរយៈទូរភាព ។ ភាពស្ងាត់បាត់សម្លេងជ្រួលច្រាល់ត្រឡប់ជារំកិល ខ្លួនចូលមកគ្របដណ្តប់កុដិតូចរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាម្តងទៀត ។ ខ្ញុំព្រះករុណាស្រូបដកដង្ហើមវែងយ៉ាងស្រាក​ស្រាលស្កាលចិត្ត ហើយក៏ទម្រេតកាយចុះសិងសម្រាកសម្រាន្ត ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាពិចារណាឃើញថា បើទ្រាំរស់នៅក្នុងវេឡុវ័នតទៅទៀត មុខជាត្រូវ​លីលាវតី​មក​រំខាន​ឆាឆៅ​មិនខាន ។ កាលបើដូច្នេះ តបៈ គឺ ទិដ្ឋិសមាចារ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​អាច​នឹង​រលស់​រលាប ពីព្រោះខ្ញុំព្រះករុណាជាមនុស្សប៉ិនអាណិតអ្នកដទៃស្រាប់ហើយ ទើបសម្រេចចិត្តគេចចេញពី វេឡុវ័ន និង លីលាវតី ។

លុះ​ដល់ពេលព្រឹកស្អែកឡើង កាលបើដើរបិណ្ឌបាតបានចង្ហាន់ល្មមឆាន់ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចាកចេញ ពីក្រុងទៅឆាន់នៅឯជើងភ្នំគិជ្ឈកូដដោយមិនប្រាប់ឲ្យអ្នកណាដឹងឡើយ ។ លុះ​ឆាន់​ហើយ​ក៏​ដើរ​ទៅ​មួយ​ញើស​ក៏ដល់ល្អាងសុករខាតា ។ ត្រង់ល្អាងនេះ កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ធ្លាប់ស្តេចយាង មក​ប្រថាប់​សម្រាក​សម្រាន្ត​ព្រះឥរិយាបទ​ព្រោះ​ជា​វិវេកដ្ឋាន​ស្ងប់ស្ងាត់ និង ប្រកបដោយម្លប់ត្រជាក់ត្រជុំ ស្រួលសមគួរដល់សមណៈដែលលះបង់លោកិយវិស័យ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាដើរពិនិត្យមើលបរិវេណជុំវិញទៅ ឃើញថាជាទីគាប់ចិត្តណាស់ ទើប​សម្រេច​ចិត្តគង់នៅត្រង់កន្លែងនោះជាការបណ្តោះអាសន្នសិន ។

៣ ថ្ងៃកន្លងទៅដោយសេចក្តីសុខសាន្តសម្រានចិត្ត កាន់តែស្នាក់នៅយូរថ្ងៃក៏កាន់តែនឹកចូលចិត្តល្អាង សុករខាតាខ្លាំងឡើង ព្រោះបរិវេណល្អាងធំទូលំទូលាយ ខ្យល់​ផាត់ផាយ​ត្រជាក់​រំភើយ​ពេញ​មួយ​ថ្ងៃ ត្រង់បរិវេណមាត់ល្អាងមានដើមឈើដុះទ្រុបទ្រុលចោលម្លប់ត្រឈឹងត្រឈៃ ។ គ្មានមនុស្សម្នា​ដើរចេញចូល សស្រោកសស្រាំទេ ថ្ងៃ​ខ្លះ​ក៏​មាន​មនុស្ស​ដែល​ចូលចិត្ត​ធម៌អាថ៌​ដើរ​ឡើង​មកសាកសួរឬសន្ទនាធម៌ដើម្បី​ជាការបង្កើនសតិបញ្ញាស្មារតី និង រក្សាចិត្តគំនិតឲ្យផូរផង់ខ្លាំងឡើងជាភិយ្យោភាពដែរ ។

នារសៀលថ្ងៃមួយ នៅខណៈដែលកំពុងតែអង្គុយសម្រាកកំសាន្តចិត្តនៅលើញោចថ្មក្បែរមាត់ល្អាងនោះ​ឯង ខ្ញុំព្រះករុណាសង្កេតឃើញភិក្ខុ ១ រូបកំពុងឡើងភ្នំមក ។ កាលបើមកដល់ជិត ខ្ញុំព្រះករុណាទើបចាំ បានថាជាសុភូតៈភិក្ខុ កូនវត្តក្នុងវេឡុវ័នហ្នឹងឯង ។

"មានធុរៈអីឬ បានជាមករកខ្ញុំកូរណាដល់ទីនេះ សុភូតៈ ! " ខ្ញុំព្រះករុណាសួរខណៈដែលសុភូតៈភិក្ខុអង្គុយ​ចុះថ្វាយបង្គំដោយអាការនឿយហាត់ខ្លាំង ។

"ខ្ញុំកូរណាមកប្រគេនដំណឹងមិនល្អឲ្យព្រះតេជព្រះគុណបានជ្រាប"

"ដំណឹងមិនល្អអី?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរដោយចំណាប់អារម្មណ៍ភ្លាម "ប្រហែលជាមិនទាក់ទិននឹងខ្ញុំកូរណា ទេដឹង"

"ទាក់ទិននឹងព្រះតេជព្រះគុណដោយផ្ទាល់ គឺថា លីលាវតីភិក្ខុនី​បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺដាបខ្លាំងណាស់អស់​រយៈពេល ២-៣ ថ្ងៃហើយ ។ អាការគួរឲ្យព្រួយបារម្ភមែនទែន ។ នាង​មមើមមាយ​ដល់​ព្រះតេជគុណ​គ្រប់ពេលវេលា ។ នាងប្រាប់ថាមុននឹងស្លាប់សូមមើលមុខព្រះតេជព្រះគុណជាលើកចុងក្រោយ ។ ហេតុដូច្នេះ ហើយ​បាន​ជា​ខ្ញុំ​ករុណា​មក​និមន្ត​ព្រះតេជគុណ​ទៅ​អនុគ្រោះ​នាងជាគ្រាអវសាន"

ពត៌មាននេះធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាក់ថ្លើមក្តុកដោយប្រការដែលមិនធ្លាប់មានមកពីមុន ហាក់បីដូចជាប្រផ្នូល​អាក្រក់ប្រាប់ដល់ស្ថានភាពរបស់លីលាវតី សេចក្តី​អាណិត​អាសូរ​ចាប់​ផ្តួច​មាន​ឡើង​ក្នុង​ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះ​ករុណាម្តងទៀត ។ ប៉ុន្តែសេចក្តីម៉ឺងម៉ាត់មិនទាន់បាត់ទៅទេ សេចក្តីអាណិតអាណោច និង សម្អប់តស៊ូគ្នា ទៅវិញទៅមក សេចក្តីអាណិតខ្សឹបប្រាប់ថា លីលាវតី​ស្រឡាញ់​លោកខ្លាំងជាងជីវិតទៅទៀត ស្មោះភក្តី ចំពោះលោកឥតថ្ងៃណាកែប្រែបានឡើយ ជួយស្រោចស្រង់ជីវិតលោកជាច្រើនដង ខំឧស្សាហ៍លះបង់ ចោលម្តាយ និង គេហដ្ឋាន​ដ៏​ស្តុកស្តម្ភ​ចច្រប់ស្វែងរកលោកពេញទាំងភារតាណាចក្រទាល់តែបានជួប ។ នៅទីបំផុត ក៏ខុសបំណងដែលប៉ងប្រាថ្នា ឥតបានទទួលអ្វីសោះពីលោកទេ សូម្បីតែពាក្យរាក់ ទាក់​ផ្អែមល្ហែម​មួយ​ម៉ាត់ក៏គ្មានដែរ ។ លោកដូចជាធ្វើទារុណកម្មផ្លូវចិត្តចំពោះស្រ្តីភេទជ្រុលពេកហើយ ។

ចំណែក​ឯ​សម្អប់​វិញ​ស្រែក​ប្រាប់ថាលីលាវតីជាស្រីក្បត់ទុយ៌សចំពោះលោក បញ្ឆោតលោកឲ្យស្រឡាញ់ ជាប់ចិត្តទាល់តែដកខ្លួនមិនរួច ហើយ​ដោះដៃ​ចោល​លោក​ដោយ​ឥត​អាឡោះអាល័យ​គេច​ទៅ​រៀបការ​ជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារ ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មេត្តាករុណាជាអ្នកឈ្នះនៅទីបំផុត ខ្ញុំព្រះករុណា កាត់ចិត្ត​ថា​នឹង​ត្រឡប់​ទៅ​វត្តវេឡុវ័ន​វិញ​ដើម្បី​ឲ្យ​លីលាវតី​ឃើញ​មុខ​ជាគ្រាចុងក្រោយ ។

"ទៅចុះ សុភូតៈ ! ខ្ញុំ​ករុណានឹងទៅជួបនាងនៅល្ងាចថ្ងៃនេះឯង"

"សូមប្រញាប់ប្រញាល់បន្តិចណៈ បើយឺតយូរ អាចនឹងមិនទាន់ដង្ហើមនាងក៏បាន" សុភូតៈភិក្ខុនិយាយហើយ ក៏ក្រាបលាទៅ ។

ខ្ញុំព្រះករុណាចុះពីលើភ្នំទៅនៅរសៀលថ្ងៃនោះឯង និង ទៅដល់សម្នាក់នាងភិក្ខុនី​ក្នុងពេលព្រលប់ សុភូតៈភិក្ខុនាំខ្ញុំព្រះករុណាចូលទៅក្នុងសាលាឆាន់ដែលជាទីស្នាក់របស់លីលាវតី ។ បរិយាកាស​នៅជុំវិញ​បរិវេណម្តុំនោះស្ងាត់លន្លោចកណ្តោចចិត្តមែនទែន ។ ខ្ញុំព្រះករុណាអង្គុយនៅលើជើងតាំងឆ្ងាយពីគ្រែដែល លីលាវតីកំពុងអាពាធប្រហែល ១ ព្យាម ។ រូបភាព​ដែល​ប្រាកដ​នៅ​លើផ្ទៃមុខជារូបភាពដែលបង្កសេចក្តីស្លុត​រន្ធត់ចិត្តដល់ខ្ញុំព្រះករុណាជាអតិបរមា ។ លីលាវតីកំពុងតែដេកស្តូកស្តឹងបិទភ្នែកពព្រឹមនៅយ៉ាងស្ងប់ ហែហម ឡោមព័ទ្ធ​ដោយ​ភិក្ខុនី​ចាស់​វស្សា ។ មានចង្កៀងតាំងនៅលើជើងម៉ាក្បែរគ្រែចោលពន្លឺភ្លឺភ្លឹតភ្លែតល្មមនឹងមើល​ឃើញមុខគ្នាបាន ។ ទឹកមុខរបស់លីលាវតីស្លេកស្លាំងស្ទើរតែចាំមិនបាន គ្មាន​សល់​ស្នាកស្នាម​នៃ​សម្រស់​ស្រស់​ស្អាតដូចពីមុនទៀតឡើយ ។

"លីលាវតី ! លីលាវតី ! ព្រះរេវត្តៈត្ថេរៈនិមន្តមកហើយ" ភិក្ខុនី​ចាស់ ១ អង្គ​ដែលអង្គុយនៅក្បែរចាំបក់ផ្លិតឱន ចុះខ្សឹបដាក់ត្រចៀកលីលាវតីប្រាប់តិចៗ ។ នាងបើកភ្នែកព្រឹមៗ សម្តែង​ថា​ដឹង​ខ្លួន ភិក្ខុនី​ជាគិលានុបដ្ឋាយិកា ឱនខ្សឹបប្រាប់ម្តងទៀត ។

"លោកបង ! លោកបងច៎ា​ ! " លីលាវតីហៅខ្ញុំព្រះករុណាដោយសម្លេងខ្សាវៗទាំងមានទឹកភ្នែកហូររហេញ​ចេញមកពេញត្របកភ្នែកហើយហូរកាត់ផែនថ្ពាល់ចុះកាន់ខ្នើយជាធារ ។

"លីលាវតី ! លោកបងមករកលីលាវតីហើយ កំពុងអង្គុយនៅក្បែរលីលាវតីនេះឯង" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយ ដោយសម្លេងខុសប្រក្រតីព្រោះក្តុកក្តួលអួលណែនដើមទ្រូង នាង​យក​ដៃ​ទាំង​ពីរ​ដែល​ស្រាក់​គ្នា​នៅ​លើដើមទ្រូង​លើក​ក្រពុំ​ម្រាម​ដៃ​សំពះ​យ៉ាង​ប៉ក​ល្វើយ ហើយក៏ដាក់ចុះរាបក្បែរៗខ្លួន ។

"លោក​បងខិតចូលមកជិតបន្តិចទៀត ន្អាលនឹងមើលមុខលោកបងជាគ្រាចុងក្រោយ ជីវិតរបស់លីលាវតី ច្បាស់​ជា​មិន​វែងឆ្ងាយ​តទៅ​ទៀតទេ"

នាង​និយាយដោយសម្លេងស្អកស្អាខ្សាវៗទាំងដាច់រអិករអាក់ ។ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្វើតាមនាងដោយល្អ ឈ្ងោកមុខចូលទៅជិតហើយលើកចង្កៀងឡើងបំភ្លឺមុខខ្លួនឯងទាំង ប្រាប់ថា "លោក​បង​នៅ​ចំពោះ​មុខ​នាង​ហើយ" មានសញ្ញានៃពំនេញចិត្តប្រាកដក្នុងកែវភ្នែកដ៏ល្អក់ព្រិល របស់លីលាវតីឃើញបានយ៉ាងច្បាស់ ។

"សូមឲ្យលីលាវតីចាប់ដៃលោកបងជាលើកចុងក្រោយផង" ខ្ញុំព្រះករុណាអនុលោមតាមដោយឥតប្រកែក ហុចដៃឆ្វេងឲ្យនាងចាប់ក្តោបទុកនៅប្របគ្រែ ។

"បពិត្រលោកបងជាទីស្រឡាញ់ ! " នាងនិយាយដោយសម្លេងខ្សាវ និង ល្វើយៗគួរឲ្យក្តុកចិត្ត "នាទីចុង ក្រោយនៃជីវិតរបស់លីលាវតីជិតចូលមកដល់ហើយ សូម​លោក​បង​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​លីលាវតី​បង្ហើបប្រាប់ រឿងពិតឲ្យស្តាប់ជាគ្រាអវសានផងចុះ ដើម្បីឲ្យលោកបងបានយល់ត្រូវតាមការពិត ហើយលីលាវតីនឹង​បានស្លាប់ទៅយ៉ាងស្ងប់សុខ​" ។

"តំណាលទៅចុះ លីលាវតី ! លោកបងត្រៀមខ្លួនចាំស្តាប់ស្រាប់ហើយ "

លីលាវតីធ្មេចភ្នែកហាក់នឹងថារំលឹកស្មារតីចងចាំទាំងដកដង្ហើមយ៉ាងវែង ដើម្បីប្រមែប្រមូលកម្លាំង ហើយចាប់ផ្តើមតំណាលរឿងដែលនាងហៅថា "ការពិត"

"លោកបងច៎ា ! មុនពេលដែលលោកបងចាកចេញពីទីក្រុងសាវត្ថីមក លោកបងបានទទួលសំបុត្រ ១ ច្បាប់ដែលជាស្នាមដៃ និង ឈ្មោះរបស់លីលាវតី ចំពេលនោះ លីលាវតី​ក៏​បាន​ទទួល​សំបុត្រ ១ ច្បាប់ដែល​ជាស្នាមដៃ និង ឈ្មោះរបស់លោកបងដែរ ។ ប៉ុន្តែសំបុត្រទាំង ២ ច្បាប់នោះជាសំបុត្រក្លែងក្លាយទេ ។ សុវឌ្ឍនកុមារ​ជា​អ្នក​សរសេរ​ប្រឌិត​ឡើង​ដើម្បី​ផ្តាច់​សម្ពន្ធភាព​រវាង​យើង​ទាំង​ពីរ ។ គ្រាន់តែបានទទួល សំបុត្រនោះភ្លាម លោកបងក៏ជឿស៊ប់ហើយក៏​និរទេស​ភៀសខ្លួនចេញមក ។ ប៉ុន្តែ​លីលាវតី​នៅ​មិនទាន់​ជឿ ​ថា​ជា​សំបុត្​ររបស់​លោក​បង​ទេ ទើប​ព្យាយាម​ស្វែង​រក​ការ​ពិត ។ វិធី​តែមួយ​គត់​ដែល​នឹង​ទទួល​បាន​ការ​ពិត គឺ ត្រូវ​ក្លែង​ធ្វើ​ជា​ស្រឡាញ់​សុវឌ្ឍនកុមារ​ដោយ​សន្យា​ថា​នឹង​រៀបការ​ជាមួយគេ ។ បើ​គេ​សុខចិត្ត​ប្រាប់ការ​ពិត​ឲ្យ ។ នៅទីបំផុត គេក៏ប្រាប់ការពិតថាគេសរសេរសំបុត្រក្លែងក្លាយហ្នឹងដោយខ្លួនឯង" លីលាវតីបើកភ្នែកឡើង ហើយឈប់តំណាល​ដោយ​លំហត់​ត្រហប​ ខាង​ក្នុង​កែវ​ភ្នែក​របស់​នាង​បង្កប់​ដោយ​សញ្ញា​នៃ​គំនុំ​ស្អប់​ខ្ពើម ។

"គ្រាន់តែដឹងការពិត ខ្ញុំកណាក៏ចេញបួសជាភិក្ខុណី ។ ដើរផ្លូវចច្រប់អារ៉ប់ទៅតាមនិគមជនបទផ្សេងៗស៊ើប​សួររកលោកបងជារៀងរហូតមកដោយវត្ថុបំណងតែម្យ៉ាង គឺ ប្រាប់​រឿង​ពិត​ឲ្យ​លោក​បង​បានដឹងប៉ុណ្ណោះ ។ ឥឡូវនេះ លីលាវតីបានមកដល់វត្ថុបំណងនោះហើយ ទោះបីស្លាប់ទៅក៏ឥតសោកស្តាយជីវិតដែរ លោកបងច៎ា ! សូម​ឲ្យ​អភ័យទោស​ដល់​លីលាវតី​ផង​សម្រាប់​កំហុស​ថ្លោះធ្លោយ​កន្លងមក" ។

"លីលាវតីអើយ ! លោកបងសុខចិត្តឲ្យអភ័យទោសដល់នាងទាំងអស់ ហេតុតែលោកបងមិនដឹងការពិត រឿងនេះបានជាខឹងខប់ស្អប់ក្រោធលីលាវតី ពីព្រោះ​យល់ថា​លីលាវតី​ជា​ស្រី​ក្បត់​ទុយ៌ស ដោះដៃចោល លោកបងដោយឥតអាឡោះអាល័យ ហើយទៅរៀបការជាមួយនឹងសុវឌ្ឍនកុមារ ។ ឥឡូវនេះ លោកបងបាន ដឹងការពិតអស់ហើយ ការ​យល់ខុស​ព្រម​ទាំង​ការស្អប់​ទាស់ចិត្តចំពោះលីលាវតីបានរសាត់បាត់អស់រលីង ហើយ ។ សេចក្តីស្រឡាញ់ស្នេហ៍​ស្និទ្ធ​អាណិតអាណោចបានវិលត្រឡប់មកវិញ ។ នឹកសោកស្តាយអតីតកាល ពន់ពេកណាស់ ប៉ុន្តែ​ធ្វើដូចម្តេចបាន បើវាកន្លងហួសទៅហើយ ។ លីលាវតីសូមឲ្យអភ័យទោសដល់​លោក​បងផងសម្រាប់កំហុសថ្លោះធ្លោយកន្លងមក" ។

"លីលាវតីសុខចិត្តឲ្យអភ័យទោសដល់លោកបងទាំងអស់​" នាងឆ្លើយដោយសម្លេងខ្សេវៗ ។

"លោកបងច៎ា ! ជាតិនេះយើងមានកម្ម សេចក្តីស្នេហាយើងមានតែឧបសគ្គរហូតមក" ទឹកភ្នែកចាប់ហៀរ​រហេញចេញមកទៀត សម្តែងថានាងរលឹកនឹកឃើញអតីតកាលដ៏ជូរចត់ ។

"បំភ្លេចរឿងចាស់ចោលទៅ លីលាវតីអើយ !​" ខ្ញុំព្រះករុណាលួងលោមនាងដោយហៀរទឹកភ្នែកតិចៗ ។

"ឥឡូវនេះ យើងយល់ចិត្តថ្លើមគ្នាបានល្អហើយ កម្មរបស់យើងឲ្យផលអស់ហើយក្នុងជាតិនេះ ជាតិតទៅ សូមឲ្យយើងបានជួបគ្នាទៀត ។ សូម​ឲ្យ​មាគ៌ា​ស្នេហា​យើង​រលូន​រាបទាប​ឥត​ឧបសគ្គ ។ លោកបងនឹងស្រឡាញ់​លីលាវតី​តែម្នាក់គត់រាល់ភពរាល់ជាតិលុះត្រាតែដល់ព្រះនិព្វាន" ។

លីលាវតីច្របាច់ដៃខ្ញុំព្រះករុណាណែនហើយនិយាយដោយសម្លេងញ័រៗថា ៖

"លីលាវតីមានសេចក្តីសុខខ្លាំងណាស់ " នាងព្យាយាមនិយាយតទៅទៀត ប៉ុន្តែសម្លេងខ្សាវៗទាល់តែស្តាប់​មិនយល់សេចក្តី ខ្យល់ដកដង្ហើមស្កាលចុះតិចទៅ ៗ កែវភ្នែក​ទាំងសង​ខាង​បិទ​ចុះ​សន្សឹមៗ​លុះតែបិទជិត​ស្និទ្ធទៅ ។ ព្រម​ជា​មួយ​នឹង​ការបិទត្របកភ្នែកនោះឯង ខ្យល់ដកដង្ហើមក៏រលត់ផុតបាត់ទៅ ។ លីលាវតីចាកចោល ខ្ញុំព្រះករុណាទៅហើយ ទៅ​ដោយ​ឥត​ថ្ងៃ​ណា​នឹង​វិល​វិញ ប៉ុន្តែជាការចាកទៅយ៉ាងស្ងប់សុខ ព្រោះមាន ស្នាមញញឹមយ៉ាងស្រស់ស្រាយប្រាកដនៅលើផ្ទៃមុខដ៏សស្លេករបស់នាង ។

"ទៅកាន់សុគតិចុះ លីលាវតីអើយ ! ទៅចាំលោកបងនៅលើឋានសួគ៌មុនចុះ មិនយូរមិនឆាប់ លោកបងនឹង​តាមទៅដែរ​" ខ្ញុំព្រះករុណានិយាយចេញមកដោយអារម្មណ៍ស្ទើរលក់ស្ទើរភ្ញាក់ ភាព​ត្រជាក់ស្ងាត់គ្រប​ដណ្តប់ពេញទាំងបរិវេណ​ភិក្ខុនី​ទាំងអស់ស្រក់ទឹកភ្នែករលីងរលោងព្រោះតែអាណិតលីលាវតី ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! បន្ទាប់ពីនោះមក ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចាត់ធ្វើបុណ្យបូជាសពរបស់លីលាវតីយ៉ាង​សមកិត្តិយស ហើយ​បាន​កសាង​ចេតីយ័ប​ញ្ចុះ​អដ្ឋិធាតុ​នាង​ទុក​ទៀប​ទ្វារ​វត្តវេឡុវ័ន ឲ្យ​មេជាង​ឆ្លាក់​អក្សរ​ទុកលើផ្ទាំងថ្មប្របចេតីយ៍ថា ៖

លីលាវតី ស្រីបូជាស្នេហាថ្លៃថ្លាជាងទេវៈ
លីលាវតី ស្រីស្មោះស្ម័គ្រស្នេហាជាងជីវិត
លីលាវតី ស្រីស្នេហាគូស្នេហ៍ពិតជាងខ្លួនឯង

រិះគន់ និង សរសើរ

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ទោះបីជាល្អាងសុករខាតាលើភ្នំគិជ្ឈកូដជាទីត្រូវអធ្យាស្រ័យរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា យ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មិនអាចរស់នៅប្រចាំក្នុងទីនោះបានដែរ ព្រោះការងារគ្រប់គ្រងភិក្ខុសង្ឃ ធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវវឹងវិលទៅវេឡុវ័នវិញ ។ ការបានរស់នៅកណ្តាលចំណោមសមមិត្រប្រព្រឹត្តធម៌ដូចគ្នា ស្រឡាញ់រាប់អានគ្នាដោយសាមគ្គីធម៌ជាថ្មីទៀត ។ ម្នាក់ៗសុទ្ធតែសម្តែងសមានចិត្តល្អចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក ចាត់ទុកថាជាសេចក្តីសុខម្យ៉ាង ។ ការរស់នៅកណ្តាលជំនុំប្រជុំជន បើទុកជាពេលខ្លះបានទទួលសេចក្តីក្តៅ​ក្រហាយ​ទាស់ចិត្ត​ខ្លះៗ​​ក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្នុងជម្រៅដួងចិត្តវិញ ខ្ញុំព្រះករុណានឹកកក់ក្តៅក្នុងចិត្ត ។ ការរស់នៅម្នាក់​ឯងតាមព្រៃតាមផ្សៃ ទោះណាជាស្ងប់ស្ងាត់ក៏មែនពិត ប៉ុន្តែ​ជួនកាល​ក៏​ធ្វើ​ឲ្យ​កើត​អផ្សុក​អប្បសាន្ត​លន្លោច​ចិត្ត​ជាពន្លឹក ។ កាលបើដូច្នោះ ក៏ជាហេតុនាំឲ្យមើលឃើញសារៈសំខាន់របស់ប្រជុំជនឡើងភ្លាម ។ ប្រជុំជនតែងមាន​ឥទ្ធិពលលើចិត្តរបស់បច្ចេកបុគ្គលយ៉ាងច្រើន យើង​បាន​ទទួល​អត្ថប្រយោជន៍​ច្រើនយ៉ាងពីការរស់នៅជាមួយ​នឹងប្រជុំជន ពោលគឺ កាលបើកើតមានហេតុភេទចាំបាច់ឡើងមក ប្រជុំជនតែងជួយយឹតយោងសណ្តោង​យើងបាន ។ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់យើង យសសក្តិរបស់យើង នឹងមានតម្លៃខៃប្រយោជន៍ដល់យើងបានពេញរបុង ក៏ព្រោះតែជននិករធានារ៉ាប់រង បើជននិករមិនធានារ៉ាប់រងទេ ទ្រព្យសម្បត្តិ និង យសសក្តិទាំងនោះក៏គ្មានតម្លៃ អ្វីទាំងអស់ ។ ព្រះរាជាដែលចាត់ទុកថាមានកិត្តិយសខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងរដ្ឋ បើចូលទៅរស់នៅក្នុងព្រៃតែមួយអង្គឯង កណ្តាលហ្វូងពានរ កិត្តិយសនោះក៏គ្មានតម្លៃអ្វីឡើយ ។ សរុបសេចក្តីថា ការរស់​នៅ​កណ្តាលចំណោម​ប្រជុំជន ធ្វើឲ្យកើតសេចក្តីសុខផ្លូវចិត្ត កក់ក្តៅផ្លូវចិត្ត ។ តាមការពិត ត្រង់ចំណុចនេះ យើងមិនសូវនឹកគិត​ប៉ុន្មានទេព្រោះអាសេវនកម្ម(ការសេពស៊ាំ) លុះត្រា​តែ​ត្រូវគេជន្លៀសបំភៀសខ្លួនចេញពីប្រជុំជន​ ទើបបានដឹងខ្លួនស្មារលាទោស ។ ព្រោះហេតុនោះ ការនិរទេសជនល្មើស​កតិកាសង្គម​ណាម្នាក់ចេញពី​ប្រជុំជន​ ទើប​ចាត់ទុក​ថា​ជា​ការផ្តន្ទាទោស​​កម្រិត​ធ្ងន់​មួយ​ដែលធ្វើឲ្យនិរទេសជននោះបានទទួលរងទុក្ខផ្លូវ​ចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ។ អ្នកខ្លះដល់ថ្នាក់សុខចិត្តប្រថុយប្រថានគ្រោះថ្នាក់វេះគេចត្រឡប់មករស់នៅកណ្តាល ប្រជុំជន​វិញ​​ទោះបី​ខ្លួនត្រូវស្លាប់ក៏សុខចិត្តដែរ ឲ្យតែបានស្លាប់នៅកណ្តាលប្រជុំជនប្រសើរជាងស្លាប់​តែម្នាក់ឯង ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! កាលបើយើងបានទទួលផលប្រយោជន៍ពីការរស់នៅរួមនឹងប្រជាជនយ៉ាងនេះ ប្រជាជនឈ្មោះថាជាអ្នកមានគុណូបការៈ​ចំពោះ​យើង​ជា​អនេក​អនន្ត​ ។ អ្នក​ណា​ស្រឡាញ់​ប្រជាជន មើលឃើញផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជនជាធំ មានចិត្តទូលំទូលាយ សាងគុណប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជន រក្សាការពារសន្តិសុខជូនប្រជាជន កម្ចាត់​ខ្មាំង​សត្រូវ​របស់​ប្រជាជន អ្នកនោះឈ្មោះថា ដឹងគុណប្រជាជន ។ អ្នកណារស់នៅអាស្រ័យប្រជាជន បានទទួលផលប្រយោជន៍ដូចពោលមកហើយពីប្រជាជន ប៉ុន្តែមើល​ឃើញតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន មាន​ចិត្តចង្អៀតចង្អល់កេងប្រវ័ញ្ចយកផលប្រយោជន៍ពីប្រជាជនដើម្បីខ្លួន ដោយឥតបើគិតដល់ដើមទ្រូងរបស់ប្រជាជន បង្កបង្កើតទុក្ខលំបាកឥតស្រាកស្រាន្តដល់ប្រជាជនជាប្រចាំ អ្នក​នោះ​ឈ្មោះ​ថា រមិលគុណប្រជាជន ជាអ្នករារាំងបាំងខ្ទាស់សេចក្តីចម្រើនជឿនលឿនរបស់ប្រជាជន ជាបញ្ញើក្អែកដែលចាំតែតោងទាមបឺតយកសាច់ឈាមរបស់ប្រជាជន ។

ម្នាល​លោកដ៏មានអាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណាព្យាយាមដឹកនាំពាំយួរប្រដែប្រដៅភិក្ខុសាមណេរដែលនៅក្រោម​អាណត្តិគ្រប់គ្រងរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យមើលឃើញសារៈសំខាន់របស់ប្រជុំជន ហើយ​ម្នាក់ៗ​ក៏តាំងនៅក្នុង​សាសនោវាទរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាដោយសម្មាភាព ។ ប៉ុន្តែនៅមានភិក្ខុ ១ រូបមកពី​ត្រកូល​សេដ្ឋីស្តុកស្តម្ភ​មួយ ក្នុងក្រុងរាជគ្រឺះ ។ ភិក្ខុរូបនេះមានឈ្មោះថា វរាហៈ មាន​និស្ស័យ​ចើងម៉ើង​ននះននាត​មិន​ចុះ​ញ៉ម​ពាក្យណែ​នាំ​ប្រដែប្រដៅ​របស់​អ្នកណា​ទេ ព្រោះប្រកាន់ថា​ត្រកូល​ខ្លួន​ធូរធារ​ដោយ​ទ្រព្យធន ។ ភិក្ខុសុភូតៈបាននាំយក រឿងរ៉ាវ​របស់​ភិក្ខុ​រូប​នេះ​មក​តំណាល​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ស្តាប់ ។

ថ្ងៃមួយ ខ្ញុំព្រះករុណាបានកោះហៅលោកមកសាកសួរឡើងថា ៖

"នែវរាហៈ ! ខ្ញុំ​ករុណា​មាន​ទស្សនៈ​យល់​ឃើញ​ថា បុគ្គល​ខ្លះ​ដែល​មាន​ជាតិ​កំណើត​ត្រកូល​ខ្ពង់ខ្ពស់ មានការសិក្សាខ្ពស់ តែងមានចរិយាវត្តត្រឹមត្រូវ មានសម្តីសំដៅត្រឹមត្រូវ មាន​គំនិត​គិតគន់​ត្រឹមត្រូវ គ្មាន​ខ្ចោះខ្វះចន្លោះថ្លោះធ្លោយអ្វីបន្តិចទេ ជាអ្នកធ្វើត្រឹមត្រូវដោយសុក្រិតភាពសព្វយ៉ាង សព្វកន្លែង សព្វកាល ។ ខ្ញុំករុណា​មាន​ទស្សនៈ​យ៉ាង​នេះ​ ចុះ​លោក​វិញ​មាន​ទស្សនៈ​យ៉ាង​ណា​ដែរ? "

"បពិត្រព្រះតេជគុណ​ដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំករុណា​ទើប​នឹង​មក​កាន់​ព្រះធម្មវិន័យ​នេះ​ថ្មីថ្មោង នៅមិនទាន់មាន​ចំណេះ​ចេះ​ធ្លុះធ្លាយ​ក្នុង​ធម៌អាថ៌​ដូច​យ៉ាង​ព្រះតេជគុណ​ទេ ប៉ុន្តែ​តាម​ដែល​ខ្ញុំ​ករុណា​ធ្លាប់​សង្កេត​ឃើញ មកក្តី ធ្លាប់ស្តាប់មកក្តី ឃើញថា​សាមញ្ញជន​គ្រប់គ្នា​តែងតែ​មាន​ឱកាស​ភ្លាំងភ្លាត់​បាន​មិន​តិច​ក៏​ច្រើន​ដែរ គ្មានអ្នកណាគិត និយាយ ធ្វើ​អ្វី​ត្រឹមត្រូវ​បាន​មួយ​រយភាគ​រយ​សព្វ​យ៉ាង និង សព្វកាលទេ" ។

"មានន័យថា សាមញ្ញជន​ទាំងអស់​តែង​មាន​អសុក្រិតភាព​ភ្លាំងភ្លាត់​ប្រចាំ​ខ្លួន​ជានិច្ច​មិន​តិច​ក៏​ច្រើន អញ្ចឹងមែនទេ?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរបញ្ជាក់ម្តងទៀត ។

"អញ្ចឹងមែនហើយ ព្រះតេជ​គុណ !" វរាហៈភិក្ខុឆ្លើយតបដោយឯកន្តភាព ។

"បើអញ្ចឹង ខ្ញុំ​ករុណា​ក្តី លោកក្តីក្នុងឋានៈ​ជា​សាមញ្ញជន​ច្បាស់​ជា​មាន​ខ្ចោះ​ខ្វះ​ចន្លោះ​ថ្លោះធ្លោយ​ប្រចាំ​ខ្លួន ជានិច្ចមិនខាន មែនទេ?"

"មែន ព្រះតេជគុណ ! ខ្ញុំករុណា​ក៏​អាច​មាន​កំហុស​ខុស​ឆ្គង​ដូច​យ៉ាង​អ្នក​ដទៃ​ដែរ" វរាហៈ​ភិក្ខុ​ព្រម​ទទួល​យ៉ាងស្រស់ស្រាយ ។

កាលបើ​ឃើញ​ថា​បាន​កៀងគរ​វរាហៈភិក្ខុ​មក​ដល់​ផ្លូវ​ទាល់​ល្មម​សម​គួរ​ហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ចាប់ផ្តើម ប្រលែង​អាវុធ​របស់ខ្ញុំព្រះករុណាភ្លាម ។

"ម្នាលវរាហៈ ! នៅពេលដែលគេនិយាយដាស់តឿនក្រើនរំលឹកលោក​ចង្អុលប្រាប់កំហុសខុសឆ្គងភ្លាំង​ភ្លាត់របស់លោកដោយបំណងល្អ​ដើម្បីឲ្យលោកកែប្រែខ្លួនបានប្រសើរឡើង ហេតុអី​ក៏​លោក​ក្រោធ​ខឹងគេ" ភិក្ខុកម្លោះអង្គុយធ្មឹងច្រងូវមួយសន្ទុះ រួចហើយនិយាយឡើងដោយទិដ្ឋិមានះថា ៖

"តាមការពិត ខ្ញុំករុណា​មិន​បាន​ធ្វើ​ខុស​អ្វី​ទេ ប៉ុន្តែភិក្ខុបួសចាស់ចេះតែចាប់ទោសអូសដំណើររហូត មនុស្សអីក៏​ប៉ិនតិះដៀលម្លេះ"

"ម្នាលវរាហៈ ! មនុស្សយើងតែងតែមើលមិនឃើញរាងកាយ​របស់ខ្លួនគ្រប់ចំណែកទេ សូម្បីបើឈរហើយ ឈ្ងោកមើលទៅក៏ឃើញតែប៉ែកខាងមុខប៉ុណ្ណោះ ប៉ែកខាងក្រោយ មិនឃើញទេ ។ ប៉ែកខាងចរិយាវត្តវិញក៏ដូច​គ្នាដែរ យើងច្រើនតែសម្លឹងមើលខាងល្អរបស់យើងតែម្ខាង ខាងអាក្រក់មើលមិនសូវឃើញទេ ទើបយល់ថា ខ្លួនល្អហើយ ត្រឹមត្រូវហើយ សមរម្យហើយ ។ ហេតុដូច្នេះ​នៅ​ពេល​ដែលអ្នកផ្សេងមើលឃើញកំហុសខុសឆ្គង របស់យើងហើយចង្អុលប្រាប់យើង យើងបែរជាមិនពេញចិត្តគេព្រោះស្រឡាញ់ខ្លួនឯងពេក អ្នកផងគេអាច មើល​ឃើញ​ខ្លួន​យើង​បាន​ច្បាស់ក្រឡែតជាងយើងមើលឃើញខ្លួនឯងទៅទៀត ។ យ៉ាងណាមិញ គេក៏អាច​មើលឃើញកិរិយាការប្រព្រឹត្តរបស់យើងបានច្បាស់ជាងខ្លួនយើងដូច្នោះដែរ ។ កាល​ដែល​លោក​ព្រម​ទទួល​ថា ខ្លួននៅមានកំហុសខុសឆ្គង នៅពេលអ្នកផ្សេងចង្អុលឲ្យឃើញកំហុសខុសឆ្គងនោះ មិនគួរខឹងគេទេ ផ្ទុយទៅវិញគួរតែអរគុណគេដែលបានជួយប្រាប់កំហុសឆ្គាំឆ្គងនោះ ពីព្រោះ​យើងនឹងបានស្គាល់កំហុសខុស​ឆ្គងរបស់ខ្លួនឯង ហើយខិតខំកែលម្អខ្លួនឲ្យប្រសើរឡើង" ។

"ម្នាលវរាហៈ ! ឧបមាថា ប្រុសម្នាក់មានមុខប្រឡាក់ប្រតេកប្រតាកដោយវត្ថុស្មោកគ្រោក ប៉ុន្តែគាត់មើល​មិនឃើញស្នាមប្រឡាក់លើមុខរបស់គាត់ទេ យល់​ចូលចិត្ត​ថា​ផ្ទៃ​មុខ​របស់​គាត់​ស្អាត​បរិសុទ្ធ​ហ្មត់ចត់ហើយ ទើបត្រាច់ដើរទៅតាមផ្លូវថ្នល់ ។ នៅខណៈនោះ មានប្រុសម្នាក់ទៀតដើរតាមផ្លូវមកដែរ ឃើញស្នាមប្រឡាក់ ត្រង់មុខរបស់បុរសទី ១​ទើប​ចង្អុល​ប្រាប់​ទៅ​គាត់​ទាំង​ណែនាំ​ឲ្យ​គាត់ទៅលាងជម្រះចេញ ។ ប៉ុន្តែបុរសមាន មុខប្រឡាក់ខឹងសម្បាថាគេមើលងាយខ្លួន មិនខ្វល់អំពល់ទុក្ខនឹងស្នាមប្រឡាក់លើផ្ទៃមុខរបស់ខ្លួនទេ ចេះតែ​ដើរ​សម្ញែង​ផ្ទៃមុខ​ដ៏​ស្រមេកស្រមក​របស់ខ្លួនតទៅ តើលោកយល់ថាប្រុសម្នាក់នេះធ្វើខុសឬត្រូវ?"

"គាត់ពិតជាធ្វើខុសយ៉ាងជាក់ស្តែង ព្រះតេជព្រះគុណ !"

"ចុះគាត់គួរធ្វើយ៉ាងណាបានត្រូវ?" ខ្ញុំព្រះករុណាសួរ

"គាត់គួរតែបែរមកពិនិត្យមើលខ្លួនឯងសិន បើឃើញស្នាមប្រឡាក់ពិតដូចអ្នកដទៃប្រាប់ប្រាមមែន គួរតែ​អរគុណគេ ហើយ​ប្រញាប់​ទៅ​លាង​សម្អាត​វត្ថុ​កខ្វិក​កខ្វក់​នោះ​ចោល​ដើម្បី​ឲ្យ​ខ្លួន​បាន​មាន​ផ្ទៃមុខស្អាតបាត ដូចដើម" ។

"ម្នាលវរាហៈ ! ពាក្យប្រាប់ប្រាមរបស់អ្នកដទៃធ្វើឲ្យផ្ទៃមុខរបស់ប្រុសម្នាក់នោះបានស្អាតស្អានយ៉ាងណា ពាក្យរិះគន់របស់អ្នកដទៃក៏អាចធ្វើឲ្យយើងបានល្អប្រសើរឡើងយ៉ាងនោះដែរ តាម​ធម្មតា បណ្ឌិតតែង​មើលពាក្យរិះគន់របស់អ្នកដទៃថាមានតម្លៃខ្ពស់ជាងពាក្យសរសើរ ពាក្យរិះគន់ធ្វើឲ្យមនុស្សបានល្អប្រសើរ​ឡើង ប៉ុន្តែ​ពាក្យ​ស្ងើច​សរសើរ​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​អាប់អន់​ឬ​ស្មើ​ចុង​ស្មើ​ដើម​ក៏បាន ។ បើជាការកោតសរសើរ តាមសភាពពិត ថោមលាភី(អ្នកដែលគេសរសើរ)ក៏ត្រេកអរ ពេញចិត្ត ឆ្អែតចិត្តក្នុងសភាពត្រឹមនោះ មិន​គិត​កាញ់​នឹង​កែ​លម្អ​ខ្លួន​ឲ្យ​ប្រសើរ​ឡើង​ឡើយ ។ បើជា​ពាក្យសរសើរបញ្ជោរជន្លជន្លេញមិនត្រូវតាម សភាពពិតវិញ ដូចជាឃើញផ្ទៃមុខរបស់យើងប្រឡាក់ប្រឡូស ប៉ុន្តែគេបញ្ជោរថាស្អាតស្អំហើយបែបនេះ ក៏​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​យើង​ពេញចិត្ត​ពេញថ្លើមនឹងផ្ទៃមុខដែលប្រឡាក់គគ្រិចនោះ មិនគិតនឹងលាងជម្រះស្នាម​កខ្វក់នោះចេញទេ ។ ផ្ទៃមុខរបស់យើងក៏នៅតែប្រឡាក់ស្រមេមស្រមាមរហូតទៅ ហេតុដូច្នេះ លោក​មិន​គួរ​ខឹង​គេ​ទេ​នៅពេល​ដែលត្រូវគេរិះគន់ ហើយមិនគួរត្រេកអរ​ពេញចិត្ត និង ឆ្នែតចិត្តជ្រុលពេកទេ នៅពេល​ដែលត្រូវគេសរសើរ" ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ពាក្យណែនាំរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាបានទទួលលទ្ធផលជាក់ស្តែង ចាប់តាំងពីថ្ងៃ នោះជាដើមមក វរាហៈភិក្ខុ​បាន​ក្លាយ​ជា​ភិក្ខុ​ស្រគត់ស្រគំស្ងប់ស្ងៀម មិនឆ្មើងឆ្មៃ ក្រអើត​ក្រទមប្រកួច​ប្រកាន់ខ្លួនតទៅទៀតទេ ត្រេកអរត្រងត្រាប់ស្តាប់ពាក្យគរហារិះគន់ពីសហាយជាសហធម្មិកយ៉ាងរួសរាយ ។ វេឡុវនារាម​ក៏​អស់​អរិស​ត្រូវ​ មាន​តែ​សុខ​ក្សេមក្សាន្ត​គ្រប់​ទិវា​រាត្រី ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! មនុស្សភាគច្រើនមិនបានសិក្សាខ្លួនឯងឲ្យបានហ្មត់ចត់យ៉ាងចិត្តស្មោះស ទាំងមិន​បានប្រៀបធៀបខ្លួនឯងជាមួយនឹងអ្នកដទៃយ៉ាងយុត្តិធម៌ទេ ចេះតែ​យល់ថា​ខ្លួន​គ្រាន់​បើជាងអ្នកដទៃ ត្រឹមត្រូវ សមរម្យជាងអ្នកដទៃរហូត គំនិតនឹកគិតបែបនេះមាននៅស្ទើរតែគ្រប់គ្នា ។ មនុស្សខ្លះក៏សម្តែងចេញមកដោយ​ការព្រោកប្រាជ្ញអួតក្អេងក្អា​ង​ មនុស្ស​ខ្លះ​ក៏​សម្តែង​ចេញ​មក​ដោយឫកពាក្រអែងក្រអោង មនុស្សខ្លះក៏សម្តែង​ចេញមកដោយការធ្វើជាអង្គុយស្ងៀមបៀមកំណួច ។ មនុស្សខ្លះក៏មិនសម្តែងកិរិយាអាការផ្សេងៗចេញមកទេ ហាក់បី​ដូច​ជា​គ្មាន​លំនឹក​គិត​បែប​នោះ ។ ប៉ុន្តែការពិត គេមានលំនឹកគិតថា "ខ្លួនគ្រាន់បើ" បែបតែមួយនឹងមនុស្ស​ដែលសម្តែងចេញស្តែងៗហ្នឹងឯង​ យើង​អាច​ពិសោធ​មើល​បាន​ពី​ការ​ក្លែង​បញ្ជោរ​គេ​ថា​ល្អ​យ៉ាងនោះ ពូកែយ៉ាង​នេះ ស្អាតយ៉ាងនេះ ស្រស់យ៉ាងនេះ គេនឹងសម្តែងពំនេញចិត្តចេញមកយ៉ាងបើកចំហ ។ ព្រោះហេតុអ្វី? ពីព្រោះ ពាក្យ​បញ្ជោរ​លើកជើង​របស់​យើង​ត្រូវ​ម៉ាំង​នឹង​ចំណុច​ចិត្តរបស់គេ គេយល់ថាខ្លួនគេគ្រាន់បើហើយ កាលបើ​យើងទៅលើកតម្កើងគេ បានជាគេពេញចិត្តពេញថ្លើម ។ ថ្វីបើពាក្យបញ្ជោរលើកជើងរបស់យើងនោះជួនកាល គ្មាន​មូលភាព​ពិត​ក៏​ដោយ ផ្ទុយទៅវិញ បើយើងរិះគន់គេ ទោះបីជាពាក្យរិះគន់របស់យើងជាពាក្យពិតក៏ដោយ គេក៏ខឹងដែរព្រោះគេយល់ថាគេល្អល្អលេចច្បាស់ហើយ ។កាលបើ​យើង​រិះគន់​ទើប​ទទឹងទាស់​នឹងចំណុចចិត្ត​របស់គេ ធ្វើឲ្យគេកើតសេចក្តីថ្នាំងថ្នាក់ចិត្ត ហើយក៏ចងគំនុំគុំគួនយើង រកមធ្យោបាយកម្ចាត់កំចោករោក​អ្នករិះគន់នោះ ។ នេះ​ជា​មូលហេតុ​នាំឲ្យ​កើត​កោលាហល​ច្រួល​ច្របល់ក្នុងស្រទាប់មហាជន ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! មានសច្ចភាពម្យ៉ាងថា មហេសជន(អ្នកធំ)ក្នុងគណៈបាមោក្ខមានអំណាចដឹកនាំ​ពាំយួរសង្គមរមែងជាទីគោរពកោតក្រែងរបស់អនិស្សរជន(អ្នកតូច) ។ សេចក្តី​គោរព​កោតក្រែងនេះឯងតែង​ធ្វើឲ្យអ្នកតូចខ្លាចរអែងមិនហ៊ានជំទាស់តវ៉ា មិនហ៊ានដាស់តឿនក្រើនរំលឹក ។ បើទុកជាឃើញកំហុសខុស​ឆ្គងរបស់អ្នកធំក៏ដោយ មានតែ​បញ្ជោរ​បញ្ឆ​សរសើរ​តែ​ម្យ៉ាង ។ កាលបើអ្នកធំទទួលបានពាក្យសរសើរគ្រប់​ពេលវេលាដូច្នេះ ទើបកើតសន្ទិដ្ឋភាពថា ខ្លួនជាបុគ្គលវិសេសដែលធ្វើអ្វី និយាយអ្វីមិនចេះខុស មានតែ​ត្រឹមត្រូវរហូត ទើប​ជា​ហេតុ​នាំឲ្យ​ធ្វើអ្វី និយាយអ្វីតាមទស្សនៈយល់ឃើញរបស់ខ្លួនតែម្នាក់ឯង មិនព្រម​ស្តាប់គំនិតគិតឃើញរបស់អ្នកដទៃ ព្រោះយល់ថាមានតែគំនិតរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះបានត្រឹមត្រូវប្រសើរ របស់​អ្នក​ដទៃ​មិនត្រឹមត្រូវ​ទេ ។ កាលបើខ្លួនបានដំណៀលដៀលត្មះពីអ្នកដទៃ ទើបកើតកំហឹងខឹងសម្បាខ្លាំង​ក្លាជាងសាមញ្ញជនធម្មតា បើមិនពេញចិត្តនឹងអ្នកណាម្នាក់ហើយ ច្រើនតែ​ប្រើ​អំណាច​បុណ្យ​សក្តិរបស់ខ្លួន កម្ចាត់បង់អ្នកនោះចោល ឬរកវិធីបំផ្លិចបំផ្លាញដោយប្រការផ្សេងៗ ដែលធ្វើឲ្យជនានុជននោះៗក្លាយទៅ​ជាអាណាចក្រនៃសេចក្តីភ័យខ្លាច និង ការគំរាមគំហែង ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! សម្រាប់ខ្ញុំព្រះករុណានោះ ទោះបីបើជាវិហារាធិបតីគ្រប់គ្រងភិក្ខុសង្ឃក្នុង វេឡុវនារាម ខ្ញុំព្រះករុណាក៏ខិតខំដាស់តឿនខ្លួនឯងជានិច្ច ចាត់ទុក​ខ្លូនឯង​ថា​ជា​សាមញ្ញជន​ម្នាក់ដែលអាច​មានខ្ចោះខ្វះចន្លោះថ្លោះធ្លោយបាន ទើបត្រៀមខ្លួនជានិច្ចដើម្បីនឹងទទួលពាក្យរិះគន់កែលម្អពីអ្នកដទៃ ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​បើក​ឱកាស​ឲ្យ​សិស្សានុសិស្ស​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ដាស់​តឿន​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ ​នៅពេល​ឃើញអសុក្រិតភាពណាមួយរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ។ ទុកជាម្លឹងក៏ដោយ មានតិចគ្នាណាស់ដែលហ៊ាស្តី​ថា​ឲ្យខ្ញុំព្រះករុណានៅ​ចំពោះមុខ ។ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ទើប​អាស្រ័យ​សុភូតៈភិក្ខុ​ជួយ​ស្ទាបស្ទង់​គំនិត និង ទស្សនៈ​របស់​កូនវត្ត​ហើយនាំរបាយការណ៍មកឲ្យខ្ញុំព្រះករុណាដឹងមួយតំណទៀត ។ ដោយ​វិធី​គ្រប់គ្រងបែបនេះឯង ទើប​ធ្វើឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក្លាយ​ជា​មនុស្ស​ដែលគេគោរពរាប់អានដោយ ឥតសូន្យសុង ។

អាវុធខាងក្នុង

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! នរណាៗក៏ដឹងដែរថាព្រះរាជាណាចក្រមគធៈ និង ព្រះរាជាណាចក្រកោសល ជាអរិសត្រូវនឹងគ្នា ធ្លាប់​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ព្យាបាទ​គ្នា​ជាច្រើន​ដង​ដើម្បី​ដណ្តើម​យក​អនុត្តរភាព​លើ​មធ្យមប្រទេស ម្តងចាញ់ ម្តងឈ្នះរៀងរាបដរាបមក ។ សង្គ្រាមម្តងៗធ្វើឲ្យមនុស្ស និង សត្វពាហនៈស្លាប់បាត់បង់ជីវិតរាប់ម៉ឺន រាប់សែន ធ្វើឲ្យ​សម្បត្តិ​ធនធាន​វិនាស​ហិនហោច​យ៉ាប់យ៉ឺនយ៉ាងច្រើនឥតគណនា ។ នាពេលចប់សង្គ្រាម ភាគីទាំងសងខាងគឺ ទាំងអ្នកឈ្នះទាំងអ្នកចាញ់ក៏អាប់ចុនដុនដាបដូចគ្នា ។ កំឡុងពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណា មក​រស់នៅ​ឯ​ក្រុង​រាជគ្រឹះ គឺ កំឡុងពេលដែលទំនេរពីការធ្វើសង្គ្រាម(អយុទ្ធភាព) ប៉ុន្តែភ្លើងគំនុំនៅក្តៅងំរង្គំក្នុង​ចិត្តរបស់ព្រះកំពូលរាស្ត្រ និង មេទ័ពមេកងនៃមគធរដ្ឋនៅឡើយ ព្រោះ​ក្នុង​សង្គ្រាម​ពើប​ប្រយុទ្ធ​គ្នាគ្រាផ្តាច់​ព្រាត់កន្លងមក ព្រះរាជាណាចក្រមគធៈជាអ្នកបរាជ័យ ។ មេទ័ពគ្រប់គ្នាទើបខេខឹងចិត្តមិនស្កប់ហើយចាប់ត្រៀម​ធ្វើសង្គ្រាមដើម្បីលុបលាងស្នាមគំនុំនោះ ។ បុរស​សុពល​រាប់​ម៉ឺន​នាក់​ត្រូវ​កេណ្ឌ​ចូល​បន្ទាយ​ហ្វឹកហ្វឺន ដំរីសេះត្រូវ បានបង្វឹកបង្ហាត់ មានការធ្វើសន្និច្ច័យសន្សំស្បៀង និង អាវុធយុទ្ធោបករណ៍ផ្សេងៗទុកយ៉ាងរួសរាន់ ។ ចារបុរស​ អ្នក​ស៊ើប​ការណ៍​រាជការ​សម្ងាត់​ដើរ​ប្រសេចប្រសាចទូទៅ ។ ចារបុរស​ភាគីកោសលរដ្ឋនៅពេលស៊ើបការណ៍ដឹង​ថាខាងកោសលរដ្ឋមានទាហានប៉ុណ្ណេះនាក់ មាន​រថ​ចម្បាំង​ប៉ុណ្ណេះ​គ្រឿង​មាន​ដំរី​សេះ​ប៉ុណ្ណោះ​ក្បាល មានប្រភេទអាវុធនោះៗ ហើយក៏ធ្វើរបាយការណ៍ទៅឲ្យមេទ័ពខាងខ្លួនដឹង ។ ពួកមេទ័ពខាងកោសលរដ្ឋ កាល​បើដឹងដំណឹងថាខាងមគធរដ្ឋមានកម្លាំងពលច្រើនជាងខ្លួន ក៏​កើត​កំហល់​ក្តួល​ក្តៅ ខ្លាចក្រែងនឹងចាល​ចាញ់ក្នុងការប្រយុទ្ធ ស្រូតរូត​កែន​រេហ៍​ពល​ដំរី​សេះ​បន្ថែមទៀត ដើម្បីឲ្យមានចំនួនច្រើនជាងខាងមគធរដ្ឋ ។ ចំណែក​ឯ​ចារបុរស​របស់​មគធរដ្ឋ​កាល​បើ​បាន​ឃើញ​ខាង​កោសលរដ្ឋ​បន្ថែម​កម្លាំង​ពល​ច្រើន​ឡើង ក៏​ប្រញាប់​រាយការណ៍​ទៅ​ឲ្យ​ចៅហ្វាយនាយ​ខាងមគធរដ្ឋដឹង ។ ពួកមេទ័ពខាងមគធរដ្ឋលុះបានដឹងដំណឹង ហើយ​ក៏​ស្លន់​ចិត្ត​ប្រញាប់​កេណ្ឌ​កម្លាំងយុទ្ធជនបន្ថែមទៀតឲ្យច្រើនជាងខាងកោសលរដ្ឋ ។ ការប្រណាំង​ប្រជែងក្នុងការប្រធួនកម្លាំងប្រយុទ្ធប្រព្រឹត្តទៅបែបនេះមួយឆ្នាំហើយមួយឆ្នាំទៀត រហូតដល់បុរស​សុពល​ ស្ទើរ​តែ​គ្រប់គ្នា ត្រូវកែន​ឲ្យចូលធ្វើជាទាហាន ។ ដំរីសេះស្ទើរតែគ្រប់ក្បាលត្រូវចាត់ប្រុងប្រៀបដើម្បីប្រយុទ្ធ អ្វីៗប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីចម្បាំងទាំងអស់ ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! កាលបើហេតុការណ៍ប្រព្រឹត្តទៅបែបនេះ ប្រជានុរាស្ត្រទូទៅក្នុងដែនកោសល និង មគធៈ​នាំគ្នា​ខ្លាច​រអា​ចំពោះ​គម្រោង​រៀបចំ​សម្លាប់​គ្នា​ដោយ​មិន​ចេះ​ចប់​មិន​ចេះ​ហើយ​នេះ ព្រោះរូបភាព ដ៏ស្រយុតស្រយងនាពេលសង្គ្រាមកន្លងមក នៅដក់ប្រាកដច្បាស់ក្នុងស្មារតីចងចាំនៅឡើយ មិនចង់ឲ្យ​រូបភាពបែបនោះកើតឡើងទៀតទេ ។ សង្គ្រាម​ជា​សភាព​សាហាវ​ឃោរឃៅក្រៃលែងជាងឧក្រិដ្ឋកម្មណាក្នុង​លោក ។ គំនិតប្រឆាំងចំពោះការធ្វើសង្គ្រាមបានដក់ជាប់រងំរង្គំក្នុងចិត្តរបស់ប្រជានុរាស្ត្រម្នាក់ៗដោយ ឥត​បាន​ទទួល​ការ​ចាក់​ចុច​អុជអាល​ឡើយ ។

ការ​នឹក​គិត​ប្រឆាំងនេះបានត្រូវសម្តែងចេញមកជាសម្តីជំទាស់ និង ទង្វើប្រឆាំងដោយរូបបែបផ្សេងៗ ។ ហេតុការណ៍ស្ទើរតែចូលដល់ភាពចលាចលច្របូកច្របល់ កាលបើ​មាន​ដំណឹង​ល្អ​បាន​សាយ​ភាយទូទៅ ពាសពេញមគធរដ្ឋថា ឥឡូវខាងកោសលរដ្ឋ​បាន​បញ្ជូន​អង្គទូត​ចរចា​សន្តិភាព​មក​សុំ​ចរចារ​ជា​មួយ​នឹង​ព្រះ​ រាជាណាចក្រ​មគធៈ​ដើម្បី​បញ្ចៀស​មិនឲ្យ​កើត​សង្គ្រាម​ទៀត​រវាង​រដ្ឋទាំងពីរក្នុងពេលអនាគត ។ ប្រមុខរដ្ឋ (រដ្ឋាធិបតី)ខាងក្រុងរាជគ្រឹះទទួលស្វាគមន៍គណៈទូតសន្តិភាពមកពីទីក្រុងសាវត្ថីយ៉ាងសមកិត្តិយស ។ ការចរចា​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​អស់​ពេល​ជា​ច្រើន​ថ្ងៃ អង្គប្រជុំ​បាន​ពិចារណាដល់មូលហេតុដែលនាំឲ្យកើតសង្គ្រាម ។ លុះប្រមូលមតិគ្នាជាឯកច្ឆន្ទហើយឃើញថា បណ្តាលមកពីកម្លាំងយោធា និង អាវុធរបស់ភាគីនីមួយៗដែល សន្សំ​ទុក​ច្រើន​នោះ​ឯង ចាត់ជាមូលហេតុដែលដុតរោលដោលរុកឲ្យពួកមេទ័ពទាំងអស់ចង់ធ្វើសង្គ្រាម គួរនា ដូចជាប្រុសកម្លោះក្រអាញមាំមួនតែងចង់ដាល់តប់អ្នកនេះអ្នកនោះដូច្នោះ ។ បើ​គ្មាន​កម្លាំង​ទ័ព​ឬ​មានតិចតួច​ទេ សូម្បីបើចង់ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងណាក៏មិនអាចធ្វើបានដែរ ប្រៀបដូចជាប្រុសកម្លោះដែលដាច់ដៃទាំងសងខាង មិនអាចដាល់តប់អ្នកណាបានដូច្នោះ ។ វិធី​ការពារ​មិន​ឲ្យ​កើត​សង្គ្រាម គឺ យល់ព្រមឲ្យសមភាគីទាំងសងខាង កាត់បន្ថយកម្លាំងប្រយុទ្ធរបស់ខ្លួនឲ្យនៅសល់តែបន្តិចបន្តួចទុកល្មមជាគ្រឿងការពារខ្លួនប៉ុណ្ណោះបានហើយ ។ គណៈប្រតិភូ​ទាំងពីរ​ភាគី​ក៏យល់ស្របដោយវិធីការនេះ បន្ទាប់ពីនោះមកក៏មានការចាត់តាំងគណៈកម្មការ ចម្រុះដើម្បីកាត់បន្ថយអាវុធ គណៈកម្មការនេះបានប្រជុំប្រឹក្សាគ្នាម្តងហើយម្តងទៀត ដើម្បីពិចារណារក ឆន្ទានុមតិ​ក្នុង​ការកាត់បន្ថយអាវុធយ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាព ។ ប៉ុន្តែពិបាកនឹងព្រមព្រៀងគ្នាបានណាស់ ពីព្រោះ​កម្មការម្នាក់ៗខ្វះទំនុកទុកចិត្តចំពោះភាគីបដិបក្ស ខ្លាច​ក្រែង​ភាគី​បដិបក្ស​ចែង​ប្រាប់​កម្លាំង​ពល​មិន​ត្រឹមត្រូវ និង ការពិត​តាមដែលព្រមព្រៀងគ្នា ឬកាត់បន្ថយផ្នែកមួយល្មមជាគ្រឿងបោកបញ្ឆោតកម្មការអធិការកិច្ច ប៉ុន្តែ​ទៅបំពេញបន្ថែមក្នុងផ្នែកផ្សេងទៀត​ សេចក្តី​អាងខ្នាង​សង្ស័យមិនទុកចិត្តគ្នានេះឯង ជាមូលហេតុនាំឲ្យ​កិច្ចចរចាកាត់បន្ថយអាវុធទទួលបរាជ័យម្តងហើយម្តងទៀត ។ នៅ​ខណៈ​ដែល​កិច្ច​ចរចារ​ ដ៏​គ្មាន​ប្រសិទ្ធិផល​កំពុង​តែ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នោះ ភាគី​ទាំងសងខាងក៏ឆ្លៀតឱកាសបន្ថែមកម្លាំងយោធារបស់ខ្លួន ឲ្យច្រើនសន្ធឹកឡើងដើម្បីមិនឲ្យចាញ់ប្រៀបគូបដិបក្ស ស្រមោលដ៏ខ្មៅងងឹតនៃអសូរសង្គ្រាមគ្របដណ្តប់ ទូទៅពេញទាំងមហារាជាណាចក្រទាំងពីរនោះ ។

ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ ! ក្នុងអំឡុងពេលនោះឯង ឧបាសកអ្នកស្ទាត់ជំនាញក្នុងមជ្ឈដ្ឋានប្រទេសជាតិម្នាក់ បានចូលទៅរកខ្ញុំព្រះករុណាដល់វត្តវេឡុវ័នតាមធម្មតា ។ គាត់​ទៅ​ស្តាប់​ធម៌​ក្នុង​ថ្ងៃ​ធម្មស្សវនៈរាល់ថ្ងៃ ។ គាត់​ឈ្មោះ ទេវមិត្តឧបាសក ។ យើងបានសន្ទនាគ្នាអំពីកិច្ចចរចាកាត់បន្ថយកម្លាំងពលដែលមហាជននិយាយគ្នា​រអេចរអូចខ្ញៀវខ្ញារនាពេលនោះ ។

"ម្នាលឧបាសក ! " ខ្ញុំព្រះករុណាចាប់ផ្តើមសន្ទនា "ទាក់ទងនឹងកិច្ចចរចាកាត់បន្ថយអាវុធដែលកំពុងតែ​ប្រព្រឹត្តទៅនាខណៈនេះនោះ តើញោមមានទស្សនៈយល់់ឃើញយ៉ាងណាដែរ មាន​ផ្លូវ​នឹង​ព្រមព្រៀងគ្នា​បានទេមើលទៅ?"

"បពិត្រព្រះតេជ​គុណដ៏ចម្រើន ! " ឧបាសកនិយាយដោយយោនិសោមនសិការ "ខ្ញុំកណាយល់ឃើញ​ថា គេអាចយល់ព្រមគ្នាបានក្នុងគោលការណ៍ ប៉ុន្តែ​មិន​អាច​អនុវត្ត​តាម​កិច្ចព្រមព្រៀង​នោះបានទេ ព្រោះមិនទុកចិត្តគ្នា នៅពេលមានសេចក្តីរអែងសង្ស័យមិនទុកចិត្តគ្នានៅឡើយ ។ ភាគីនីមួយៗខ្លាចភាគីម្ខាង​ទៀតបោកបញ្ឆោតខ្លួន ។ នៅទីបំផុត សម្តី​របស់​ភាគី​ទាំងពីរ​មិន​គួរ​ឲ្យ​ជឿជាក់​បាន​ទេ ។ នេះឯងជាដើមហេតុ​នាំឲ្យកិច្ចចរចាត្រូវពន្យារពេល និង អាចនាំទៅរកការបរាជ័យនៅទីបំផុត ហើយសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមគ្នាអាច នឹង​ផ្ទុះ​ឡើង​ជា​ថ្មី​ទៀត" ។

"ចុះញោមសុចិត្តៈវិញមានទស្សនៈយ៉ាងម៉េចដែរ" ខ្ញុំព្រះករុណាងាកទៅសួរសុចិត្តៈឧបាសកដែលជាវុទ្ធជន​អ្នកចាប់អារម្មណ៍ និង បែកប្រាជ្ញាក្នុងធម៌អាថ៌ច្រើន ។

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាជឿជាក់ជាខ្លាំងថាកិច្ចចរចានៅគ្រានេះមុខជាគ្មានបាន​ទទួលលទ្ធផលអ្វីទេ ។ គេនឹងមិនអាចព្រមព្រៀងគ្នាបានទេ ទោះជាព្រមព្រៀងគ្នាបាន ក៏មិនអាចកាត់​បន្ថយអាវុធតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនោះបានដែរ ។ ទោះណាជាកាត់បន្ថយអាវុធបានក៏ដោយ សង្គ្រាមក៏នៅតែ កើតឡើងហ្នឹងឯង" ។

"បើគេកាត់បន្ថយអាវុធបានហើយ សង្គ្រាមនៅតែកើតឡើងដដែល ចុះគេនឹងយកកម្លាំងពលពីណាមក​ច្បាំងគ្នា?" ទេវមិត្តឧបាសកសួរដោយន័យជំទាស់ ។ សុចិត្ត​ឧបាសក​សើច​កក្អឹក​ដោយ​អារម្មណ៍​ត្រជាក់​ហើយ​និយាយ​ថា ៖

"គេក៏ផលិតអាវុធមកទៀតមក៍ !"

"ផលិតមិនបានទេ" ទេវមិត្តប្រកែក "បើផលិតឡើងមកថ្មី វាជាការល្មើសកិច្ចព្រមព្រៀងកាត់បន្ថយកម្លាំង​ពលយ៉ាងក្តែងៗ ភាគីណាមួយនឹងជំទាស់តវ៉ាមិនខាន"

"បើគេសាងមកថ្មី គេសាងបានទាំងអស់ សាកគិតទៅមើលថាព្រះរាជាណាចក្រកោលសធំល្វឹងល្វើយ​ប៉ុនណា គេអាចនឹងក្រលប់លាក់ទុកឯណាក៏បានដែរ លុះ​ដល់​ពេល​ចាំបាច់​ត្រូវ​ប្រើ​សឹម​បញ្ចេញ​យក​មក​ប្រើបន្តិចម្តងៗបែបលាក់លៀមទៅ ។ កាលបើដូច្នេះ យើងមិនអាចប្រឆាំងគេបានទេ ទោះជាមានភស្តុតាង​ល្មមនឹងប្រឆាំងបានក៏ដោយ ក៏មិនដឹងថានឹងទៅប្រឆាំងអ្នកណា ព្រោះ​កិច្ចព្រមព្រៀងរបស់យើងជា​កិច្ចព្រមព្រៀងឧភតោភាគីប៉ុណ្ណោះ គ្មានអាជ្ញាកណ្តាលដែលមានអំណាចខ្ពស់ជាសាក្សីទេ ។ យើងជាអ្នក​សាងកិច្ចព្រមព្រៀងមកដោយខ្លួនឯង និង ជា​អ្នក​រក្សា​កិច្ចព្រមព្រៀងនោះដោយខ្លួនឯង ។ ចុះហេតុអីក៏មិន​អាចល្មើសកិច្ចព្រមព្រៀងនោះបាន ។ កិច្ចព្រមព្រៀងដែលប្រាសចាកបុគ្គលទី ៣ ធានារ៉ាប់រងក៏ដូចជាច្បាប់ ដែល​រាជបុរស​ចាំ​ចាប់​ដាក់​ខ្នោះ​ជន​ល្មើស និង គ្មាន​តុលាការ​ចាំ​វិនិច្ឆ័យ​កាត់ទោសឬគ្មានពន្ធនាគារ​សម្រាប់​ឃុំឃាំងដូច្នោះ ។ ច្បាប់នេះក៏គ្មានប្រសិទ្ធិភាព គ្មានអ្នកអនុវត្តតាម ហេតុដូច្នោះ ខ្ញុំកណាជឿថា កិច្ចចរចា​កាត់បន្ថយអាវុធនឹងមិនកើតលទ្ធផលល្អប្រពៃអ្វីទេ ក្រៅតែពីយកលេសបញ្ឆោតបញ្ឆក្មេងក្មាង ឲ្យត្រេកអរថានឹងមិនមានសង្គ្រាមប៉ុណ្ណោះ" ។

"ប៉ុន្តែប្រសិនបើអាចយល់ព្រមគ្នាបាន និង កាត់បន្ថយបានវិញ..."

"ទោះបីបើកាត់បន្ថយបាន ក៏គ្រាន់តែបណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ មិនយូរ​គេនឹងសាងវាឡើងមកដើម្បីផ្តាច់ផ្តិល​គ្នាទៀត ។ ខ្ញុំកណាយល់ថាអាវុធទាំងឡាយមានកំាបិត ដាវ លំពែង លំពែង ស្នែង​ក្របី ស្ន ធ្នូ កាំភ្លើងជាដើម នេះគ្រាន់តែជាអាវុធខាងក្រៅប៉ុណ្ណោះ ។ ទោះបីបើកាត់បន្ថយឬមិនកាត់បន្ថយក៏ដោយ មិនមែនជារឿងសំខាន់​ទេ ។ អាវុធខាងក្នុង គឺ លោភៈ កំហឹង សេចក្តីវង្វេង សេចក្តីច្រណែនឈ្នានីស អស្មិមានះប្រកាន់ខ្លួន ការប្រកួច​ប្រកាន់ជាតិជាន់វណ្ណៈ ត្រកូលហើយមើលងាយមើលថោកគេ អត្តទត្ថភាព​ទាំងនេះចាត់ទុកថាជាអាវុធយ៉ាង​សំខាន់ និង សាហាវបំផុត ឃោរឃៅជាងអាវុធទាំងឡាយមានដាវ លំពែង ជាដើមនោះទៅទៀត ព្រោះដាវ លំពែងជាវត្ថុគ្មានវិញ្ញាណ យើងបោះចោលវានៅត្រង់កន្លែងណា វាក៏នៅកន្លែងហ្នឹង មិនអាចទៅធ្វើបាបអ្នក​ណាបានទេ ទោះមានច្រើនគរប៉ុនភ្នំក៏ដោយ ក៏គ្មានគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកណាដែរ ។ ហេតុដូច្នេះ ការដែលនឹង​កាត់បន្ថយឬមិនកាត់បន្ថយមិនសំខាន់ទេ ប្រការសំខាន់ គឺ អ្នកប្រើអាវុធទាំងនោះ បើអ្នកប្រើអាវុធមានចិត្ត​ប្រកបដោយលោភៈ ទោសៈ មោហៈជាដើម គេនឹងប្រើអាវុធទាំងនោះទៅសំឡេះសម្លាប់អ្នកដទៃ បង្កបង្កើត​ជាសង្គ្រាមឡើង ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ បើ​មនុស្សយើងមានចិត្តស្ងប់រម្ងាប់ មិនធ្លាក់ខ្លួនជាទាសកររបស់លោភៈ ទោសៈ មោហៈទេ សូម្បីអាវុធខាងក្រៅមានច្រើនប៉ុនណាក៏ដោយ គេក៏នឹងមិនចាប់វាទៅធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអ្នកដទៃ ជាដាច់ខាត ។ ហេតុដូច្នេះអាវុធខាងក្នុងទើបមានសារៈសំខាន់បំផុត បើចង់កាត់បន្ថយ គប្បីកាត់បន្ថយអាវុធខាងក្នុង ជាមុនសិន បើកាត់បន្ថយអាវុធខាងក្នុងបានហើយ អាវុធ​ខាង​ក្រៅ​ក៏​អាច​កាត់​បន្ថយបានដែរ ។ ប៉ុន្តែថាបើកាត់​បន្ថយអាវុធខាងក្រៅបាន ក៏គ្រាន់តែបណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្នោះ មិនយូរអាវុធខាងក្នុងបង្គាប់គេឲ្យសាងអាវុធ​ខាងក្រៅមកទៀត ហើយ​ក៏​សម្លាប់​ប្រហារ​គ្នាទៀត ។ អាវុធ​ខាងក្រៅប្រៀបដូចជាផ្លែឈើ អាវុធខាងក្នុងប្រៀប ដូចជាដើមឈើ ទោះបីជាយើងបេះយកផ្លែឈើទៅចោលទាំងអស់ បើដើមឈើនោះនៅមាន ឆ្នាំក្រោយ វា​នឹង​ចេញ​ផ្លែទៀត ។ យើងត្រូវចាំបេះវាចោលរាល់ៗឆ្នាំ ប៉ុន្តែបើយើងគាស់រំលើងដើមឈើនោះចោល វានឹង​មិនចេញផ្លែឲ្យយើងចាំបេះចោលដោយសេចក្តីលំបាកតទៅទៀតទេ នេះ​ជា​ទស្សនៈ​យល់​ឃើញ​របស់​ខ្ញុំ​កណាក្នុងឋានៈជាពុទ្ធធម៌" ។

"ម្នាលឧបាសក ! " ខ្ញុំព្រះករុណា​និយាយ​ឡើង​ក្រោយ​ពី​អង្គុយ​ស្ងៀម​មក​យូរ ។

"គំហើញរបស់ញោម​គួរ​ឲ្យ​ស្តាប់ណាស់ អាត្មាសូមកោតសរសើរមែនទែន លោភៈ កំហឹង និង សេចក្តីវង្វេង ទាំងនេះចាត់ទុកថាជាអាវុធខាងក្នុងដ៏សាហាវខ្លាំងណាស់ សេចក្តី​លោភៈ​ជា​អ្នក​ស្ថាបនា​ឡើង ។ កាលណា​សេចក្តីលោភលន់ចូលគ្រប់គ្រងបុគ្គលណា កាលនោះ​បុគ្គលនោះក៏ស្ថាបនា ប្រឌិត សន្សែសន្សំទុកជាសារវន្ត បង្កបង្កើត​ឲ្យ​មាន​វត្ថុ​សម្ភារៈ​ផ្សេងៗ​ឲ្យ​កាន់​តែ​ច្រើន​ឡើង ​ហើយក៏នាំគ្នានិយាយ​ថា លោកាភិវឌ្ឍន៍ ។ នៅពេលណា កំហឹង និង គំនុំគុំគូនចូលគ្រប់គ្រងចិត្ត នៅពេលនោះ គេក៏លើកគ្នាទៅ​ផ្តិចផ្តិលជីវិត និង ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​របស់​គ្នា​យ៉ាង​សាហាវយង់ឃ្នង ។ កាល​បើបំផ្លិចបំផ្លាញខ្ទេចខ្ទីអស់ហើយក៏​ចាប់ផ្តើមកសាងជាថ្មីទៀត ស្ថាបនាច្រើនឡើងៗហើយក៏បំផ្លាញចោលទៀត ។ គេធ្វើបែបនេះជារៀងរហូត​មក​ សេចក្តី​លោភលន់​នាំឲ្យស្ថាបនាឡើង សេចក្តីក្រោធខឹងនាំឲ្យបំផ្លិចបំផ្លាញចោល សេចក្តីវង្វេងនាំឲ្យ​ងប់ងល់នឹងការកសាង ការផលិត និង ការបំផ្លាញចោលឥតឈប់ឈរ ។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​អាវុធ​ខាងក្នុង​ដូច​ពោលមកនេះទើបសាហាវខ្លាំងណាស់ ។ យើងគួរតែកាត់បន្ថយអាវុធខាងក្នុងនេះជាមុនសិន ។ បើកាត់បន្ថយ​បាន អាវុធខាងក្រៅក៏គ្មានបញ្ហាអ្វី ប៉ុន្តែ​បើ​មិន​អាច​កាត់​បន្ថយ​បាន​ទេ សង្គ្រាមមហាប្រល័យនឹងកើតឡើង តទៅទៀតរកទីអវសានគ្មាន" ។

គុណតម្លៃនៃការបួស

ម្នាល​លោក​ដ៏​មាន​អាយុ ! នា​ថ្ងៃ​មួយ​នៅ​ខណៈ​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​កំពុង​តែ​អង្គុយ​លើ​ជើង​ម៉ា​ខាង​មុខ​រានហាល​ ក្រោម​គុម្ព​ឫស្សី​ក្បែរ​កុដិ​តូច​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ បាន​មាន​ប្រុស​កម្លោះ​ម្នាក់​ដើរ​ចូល​មក​រក ។ គេ​អង្គុយ​ចុះ ហើយ​លើក​ដៃ​សំពះ​ទាំង​ណែនាំ​ខ្លួន​ឯង​ថា​ ៖ "ខ្ញុំ​កណា​ឈ្មោះ​បុណ្ណមាណព ជា​កូន​ត្រកូល​ព្រាហ្មណ៍ ធ្លាប់​ស្តាប់​ធម៌​រាល់​ថ្ងៃ​សីល​ជា​និច្ច ហើយ​មាន​សទ្ធា​ ជ្រះ​ថ្លា​ចង់​បួស​ជា​ភិក្ខុ​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា ប៉ុន្តែ​មាន​ឧបសគ្គ​រាំងស្ទាក់​គឺ​មិន​បាន​ទទួល​ការ​អនុញ្ញាត​ពី​មាតា​បិតា​ ។ ខ្ញុំកណា​ខំ​ទទូច​អង្វរ​គាត់​រាល់​ថ្ងៃ​ ប៉ុន្តែ​ពួក​គាត់​មិន​យល់​ព្រម​សោះ ទើប​គេច​មក​រក​ព្រះតេជ​គុណ​ដើម្បី​ឲ្យ​ព្រះតេជគុណ​ជួយ​បំបួស​ខ្ញុំ​កណា​ផង" ។​

គេ​​ជា​យុវជន​មាន​អាយុ​ប្រហែល​ជា ២៥ ឆ្នាំ មុខ​មាត់​ស្អាត​បាត គ្រឿង​តែង​កាយ​ស្អាត​ស្អំ កិរិយា​ឫកពា​ល្អ​សម​សួន​ សម្តែង​ថា​មាន​ត្រកូល​ខ្ពស់​មែន ។ ខ្ញុំព្រះករុណា​ពិចារណា​ភិនភាគ​របស់​គេ​មួយ​សន្ទុះ​ ហើយ​ក៏និយាយ​ថា ៖

"ម្នាលមាណព ! នាយ​មាន​តាំង​ចិត្ត​បួស​មែន​ទែន​ឬ​បួស​បណ្តោះ​អាសន្ន​ទេ?"

"ខ្ញុំ​កណា​តាំង​ចិត្ត​នឹង​បួស​មែន​ទែន" គេ​ឆ្លើយ​ដោយ​សម្លេង​ម៉ឺងម៉ាត់ ។

"ការ​ពិត នាយ​កំពុង​តែ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​យុវវ័យ​ក្មេង​ល្ហក់ ជា​វ័យ​ដែល​កំពុង​តែ​ភ្លើតភ្លើន​នឹង​អារម្មណ៍​របស់​លោកីយ៍​ មិន​គួរ​គិត​ចង់​លះលែង​រវែង​បង់​លោកិយ​វិស័យ ចេញ​មក​រក​ជីវិត​ដ៏​ស្រងេះស្រងោច​របស់​អ្នក​បួស​ទេ ។ នាយ​យល់​ឃើញ​យ៉ាងម៉េច​បាន​ជា​ដាច់​ចិត្ត​ចង់​បួស?"

"លាក់បាំង​អី ខ្ញុំ​កណា​សូម​ពិត​ទូល​ព្រះតេជ​គុណ​តាម​ត្រង់​ទៅ​ចុះ​ថា​ខ្ញុំ​កណា​កើត​និព្វិទា​ធុញ​ទ្រាន់​លោកីយ៍"

"លោកីយ៍​បាន​ធ្វើ​អ្វី​ឲ្យ​នាយ​ឈឺ​ចាប់​ខ្លោច​ផ្សា​ដួងចិត្ត​ឬ​បាន​ជា​នឹក​ធុញ​ទ្រាន់?"

"អង្គឺទេ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ លោកីយ៍​បាន​ផ្តល់​អភិរម្យ​សព្វ​យ៉ាង​ដល់​ខ្ញុំ​កណា ត្រកូល​របស់​ខ្ញុំកណា​ជា​ត្រកូល​អ្នក​មាន​សម្បត្តិ​ស្តុកស្តម្ភ​ ខ្ញុំ​កណា​ជា​បុត្រ​ទោល​ ។ ប៉ា​ម៉ាក់​តាម​ចិត្ត​គ្រប់​បែប​យ៉ាង​ ។ ខ្ញុំកណា​បាន​ប្រើ​ជីវិត​ នេះ​ក្រេប​ជញ្ជក់​ភ្លក់​រសជាតិ​សុខ​លោកីយ៍​គ្រប់​កន្លុក​កន្លៀត​មក​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​ហើយ ។ ប៉ុន្តែ​ទី​បំផុត​គ្មាន​បាន​ឃើញសារៈ​ខ្លឹមសារ​អ្វីទេ សុខលោកីយ៍​ជា​សុខ​មិន​បរិសុទ្ធ ជា​ខណិកសុខ សុខ​ម្តង​ម្យាម​ មិន​ឋិតថេរ​​ចីរកាល​ឡើយ ខ្ញុំកណាបានយល់ដឹងការពិតអំពីព្រះតេជព្រះគុណហ្នឹងឯង សុខខាងលោកីយ៍អាស្រ័យ លើមូលដ្ឋានគឺ ចំណង់​តណ្ហា​ចង់​បាន​ចង់មាន ចង់​ទៅជា​អ្វី​ផ្សេងៗ ។ កាល​បើ​ចង់​ក៏ស្វែងរកអ្វីៗមកបំប៉ន ចំណង់ រករូបមកឲ្យភ្នែកមើល​ រក​សម្លេង​មក​ឲ្យ​ត្រចៀក​ស្តាប់ រក​ក្លិន​មក​ឲ្យ​ច្រមុះ​ស្រង រក​រស​មក​ឲ្យ​អណ្តាត​ភ្លក់ រក​សម្ផស្ស​មក​ឲ្យ​កាយ​ប៉ះពាល់ រក​អារម្មណ៍​ផ្សេងៗ​មក​បំប៉ន​ចិត្ត លុះ​រក​អ្វីៗ​មក​បម្រើ​តណ្ហា​បានហើយ ក៏​សោយ​អារម្មណ៍​ជា​សុខ ។ ប៉ុន្តែ​ជា​សុខ​បណ្តោះ​អាសន្ន​ប៉ុណ្ណោះ រួចហើយ៏ជិនឆ្អន់ ធុញទ្រាន់ តមក ក៏​ចង់​បាន​ចង់មាន ចង់ក្លាយទៅជាអ្វីៗក្នុងអារម្មណ៍ផ្សេងៗទៀត ហើយក៏ស្វះពន្លះស្វែងរកមក​ទៀត​ លុះ​រក​បាន​មក​បម្រើ​បំប៉ន​តណ្ហា​ជា​សុខ​បណ្តោះ​អាសន្នហើយ ក៏ជិនណាយទៀត ស្វែងរកមកជាថ្មី​ទៀត ។ ប្រព្រឹត្តទៅបែបនេះយ៉ាងប្រដិតប្រជីដោយ​ឥត​ឈប់ឈរ​ លុះ​ពិចារណា​ដោយ​យោនិសោ​ (ដោយ​ឧបាយ) ហើយ ខ្ញុំកណាទើប​ឃើញ​ការពិត​ត្រង់​ចំណុច​នេះ​ ហេតុ​នោះ​បាន​ជា​ខ្ញុំកណា​គិត​ចង់​រំដោះ​ខ្លួន​ឯង​ឲ្យ​រួច​ផុត​ស្រឡះ​ពី​ទាសភាព​នៃ​តណ្ហា" ។

"ម្នាលមាណព ! គំនិតយល់ឃើញរបស់នាយត្រឹមត្រូវដោយហេតុផលហើយ មនុស្សយើងបានក្លាយទៅជា ទាសករ​របស់​តណ្ហា​យ៉ាង​ងប់​ងល់ ។ តណ្ហាប្រៀបដូចជាខ្លាសាហាវ​ដែល​យើងចិញ្ចឹមទុក មានមាត់ ៦ ស៊ីចំណី ៦ មុខ គឺ រូប សម្លេង ក្លិន រស សម្ផស្ស ធម្មារម្មណ៍ ព្យគ្គតណ្ហា (ចំណង់​ដូច​ជា​ខ្លា) ស៊ី​ចំណី​តែ​រហូត​មិន​ចេះ​ឆ្អែតឆ្អន់ទេ គួរនាដូចជាភ្លក់ភ្លើងមិនចេះឆ្អែតឆ្អន់ដោយឧស ឬ គួរនា​ដូច​ជា មហាសមុទ្រ​មិនចេះឆ្អែតឆ្អន់ដោយទឹកដូច្នោះ ។ មនុស្សត្រូវតស៊ូរើបម្រះននះននៀល​តាំងពីកើតដល់ស្លាប់ ដើម្បីស្វែងរកចំណី ៦ មុខ​នោះមកឲ្យតណ្ហាស៊ី ។ លុះស៊ីឆ្អែតហើយ វាក៏នៅសម្ងំស្ងប់បណ្តោះអាសន្ន ពេល​នេះ​ឯង​ដែល​មនុស្ស​បាន​សោយអារម្មណ៍​ជា​សុខ​ខ្លះ​ ប៉ុន្តែ​មិន​យូរ តណ្ហាក៏ឃ្លានទៀត បង្គាប់ឲ្យយើងរកចំណីឲ្យវាស៊ីទៀត បើរកមិនបានទេ វាក៏ខំក្រញិចក្រញីគ្រវីគ្រវាត់យើងដោយឥតត្រា ប្រណី ។ ទុកជាម្លឹងក៏ដោយ មនុស្សក៏នៅតែមិនស្អប់តណ្ហា ផ្ទុយទៅវិញ រឹតតែស្រឡាញ់ចូលចិត្តតណ្ហាយ៉ាង ជក់​ចិត្ត​ដិត​អារម្មណ៍​ទ្វេ​ឡើង ហាក់​នឹងថាតណ្ហានោះជាអត្តារបស់ខ្លួនអញ្ចឹង សុខចិត្តបន្ទន់ខ្លួនធ្វើជា​ទាសករ​របស់តណ្ហាដោយពំនេញចិត្ត ហើយ​ទទួល​បម្រើ​តណ្ហា​ដោយគារវភក្តី​បំផុត ។ សោតឯតណ្ហាវិញ កាលបើត្រូវយើងយកចិត្តយកថ្លើម​ វា​ក៏​នាំ​យើង​វិលវល់​ទៅវិញ​ទៅ​មក​ក្នុង​វដ្តសង្សារ​ដែល​ពេញ​ប្រៀប​ទៅដោយ​ភ្លើងទុក្ខ គឺ កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ សោកសង្រេង ខ្សឹកខ្សួល ព្រួយចិត្ត រកាំចិត្ត​ឥតស្រាកស្រាន្ត" ។

"ម្នាលមាណព ! ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​បាន​ពិចារណា​ឃើញ​ការពិត​នេះ​ ហើយកើតសង្វេគ​ស្លុត​ព្រះទ័យ​ដែល​ធ្លាក់​ ខ្លួន​ជា​ទាសករ​បម្រើ​ដាច់​ថ្លៃ​របស់​តណ្ហា​មក​ជាយូរ ។ នៅទីបំផុត ព្រះអង្គបានសម្រេចព្រះទ័យចេញសាងផ្នួសរំដោះ​ ខ្លួនឯង​ឲ្យ​រួចផុត​ពី​ចំណង​នៃ​តណ្ហា​អម្បាល​យ៉ាង​​នាយ​កំពុងតែគិតឥឡូវនេះឯង ។ ព្រះអង្គ​បានបង្រាប​កម្រាប​តណ្ហាយ៉ាងរាបទាបដាច់ខាត ។ ទ្រង់ប្រកាសឥស្សរភាព​របស់ព្រះអង្គឯង​ លែង​ធ្វើជាខ្ញុំកញ្ជះរបស់តណ្ហាតទៅ ទៀតហើយ ប្រកបដោយឥស្សរភាពទាំងស្រុង ឥស្សរភាព​អំពី​ក្រញាំ​តណ្ហា​នេះឯង​គឺ​ជា​គោលដៅ​ខ្ពស់​បំផុត​របស់​អ្នកបួសរាល់អង្គ" ។

"ម្នាលមាណព ! ការរំដោះខ្លួនចេញពីតណ្ហានេះមិនមែនធ្វើបានងាយៗដូចយើងនិយាយទេ ព្រោះមនុស្ស​យល់ថា​តណ្ហា​គឺ​ជា​តួខ្លួន​របស់​យើង ហេតុនោះបានជាមិនគិតនឹងបំផ្លាញតណ្ហាចោល ទោះបីបើបុគ្គលដឹង ការពិត​ថា​តណ្ហា​ជា​ចៅហ្វាយ​ដ៏​សាហាវ​ឃោរឃៅ​ហើយ​ប្រុង​នឹង​កម្ទេចចោល​ក៏ដោយ ។ ប៉ុន្តែមិនអាចនឹងធ្វើ​តាមគំនិតដែលគិតឃើញបានងាយៗនោះទេ ព្រោះ​ត្រូវ​តណ្ហា​ទប់ទល់​រុលរុក​យ៉ាងខ្លាំង​ក្លា​ទាល់តែ​ទីបំផុត​ត្រូវចាលចាញ់​ត្រឡប់​ទៅ​ជា​ទាសករ​របស់​វា​វិញដដែល ។

ហេតុ​ដូច្នេះ អាត្មាចង់ដឹងតំណាំងចិត្តរបស់នាយជាមុនថា តាំងចិត្តពិតប៉ុនណា បើតំាងចិត្តបួសមួយរយៈ ឬ ដើម្បីសាកល្បងមើលទេ កុំ​បួស​ល្អ​ជាង ព្រោះការបួសជាការយកតណ្ហាមកបង្ខាបង្ខាំងទុក​ដើម្បីបង្អត់ចំណី​តណ្ហា ន្អាល​នឹង​បាន​បាក់កម្លាំង​ ងាយស្រួល​ក្នុង​ការកម្ទេច​ចោល​នៅ​ពេល​ខាងមុខ ។ បើ​បង្ខាំង​តណ្ហា​ឲ្យ​អត់​ចំណី​លេងៗ​មួយរយៈកាលខ្លី មិនតាំងចិត្តនឹងសម្លាប់តណ្ហាចោលមែនទែនទេ កាលបើ​យើង​ប្រលែង​តណ្ហាឲ្យមានសេរីភាពនោះ វានឹងបកមកសងសឹកយើងយ៉ាងដំណំ" ។

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណា​បានសម្រេចចិត្តដាច់ខាតហើយថានឹងចាត់វិធានការ​យ៉ាងចាស់ដៃជាមួយនឹងតណ្ហានេះ សូម​ព្រះតេជ​គុណ​មេត្តាអនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំកណាបានបួសដូចបំណង​ផងចុះ" ។

"ម្នាលមាណព ! នាយជាមនុស្សម្នាក់ដែលមានតំណាំងចិត្តច្បាស់លាស់ក្នុងការចេញបួស បើបានបួស​ សម​ដូច​បំណង​ច្បាស់​ជា​នឹង​តាំង​ចិត្ត​បដិបត្តិ​ពិត​ហើយ បើមានបារមីចាស់ក្លា​ល្មមគ្រប់គ្រាន់ អាចនឹងបាន​សម្រេចមគ្គផលថ្នាក់ណាមួយ​ ប៉ុន្តែ​គួរ​ឲ្យ​សោកស្តាយ​ពេក​ណាស់​ដែល​នាយ​មិន​បានទទួលអនុញ្ញាអំពី​មាតាបិតា ។ យើងមិនអាចបំបួសកុលបុត្រដែលមាតាបិតាមិនអនុញ្ញាតបានទេ ព្រោះទើសទាស់នឹង ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ ។ បើនាយមានបំណងចង់បួសពិតប្រាកដមែន ចូរត្រឡប់ទៅ​អង្វរលន់តួសុំអនុញ្ញាត (permission) អំពី​មាតាបិតា​ម្តង​ទៀត" ។

យុវកម្លោះ​អង្គុយ​ឈ្ងោក​មុខស្ងៀម​ធ្មឹង​ដោយ​គិត​កាញ់​ស្រយង់​ចិត្ត​ ។

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! ខ្ញុំកណាមុខជាគ្មានសង្ឃឹមថានឹងបានអនុញ្ញាត​អំពីមាតាបិតាទេ ព្រោះ​បម្រាម​របស់​ពួក​គាត់​មើល​ទៅ​ដូច​​ជា​តឹងតែងណាស់"

"ចុះ​ក្រៅ​ពី​នាយ មាន​អ្នក​ណា​ផ្សេង​ទៀត​ល្មម​នឹង​គ្រប់គ្រង​ផ្ទះ​សម្បែង​ប្រណិប័តន៍​បម្រើ​មាតា​បិតា​ជំនួស​នាយ​បានទេ?"

"មិន​មាន​ទេ ព្រះតេជ​គុណ !"

"បើ​អញ្ចឹង នាយ​គួរ​រម្ងាប់​គំនិត​ចង់​បួស​​ចោលសិន លុះ​មាតាបិតា​ទាំងពីរ​អស់​បុណ្យ​វាសនា​ហើយ សឹម​ចូលមក​បួស​ជា​ក្រោយ​ បើ​នៅតែ​គិត​ចង់បួស​ក្នុង​កំឡុង​ពេលនេះ ខ្លាច​ក្រែង​ជា​ការដោះដៃ​ចោល​មាតាបិតា​ឲ្យ​នៅ​តែលតោល​គ្មានអ្នក​ជួយ​មើល​ថែ ដែល​ជា​អំពើ​មិនសម​គួរ​ទេ ព្រោះមាតាបិតាជាអ្នកមានឧបការគុណ​​ចំពោះ​បុត្រធីតា​យ៉ាង​ខ្លាំង ជាអ្នកឲ្យធនធានមានតម្លៃខ្ពស់​​មិនអាចកាត់ថ្លៃបានក្នុង​ជីវិត​ ពោល​គឺ​រាងកាយ​ដល់​បុត្រធីតា ចាត់​ជាបុព្វាចារ្យ​អ្នកអប់រំបន្ទុំនិស្ស័យ​មុនគ្រូវិទ្យាចារ្យណាៗទាំងអស់ ចាត់ជាព្រះព្រហ្មដែលមានក្រមសហវាស គឺ មេត្តា ករុណា មុទិតា ឧបេក្ខា ចំពោះបុត្រធីតា ចាត់ជា​ព្រះកន្លោងក្នុងផ្ទះរបស់បុត្រធីតាដែលត្រូវតែគោរពរាប់អានដោយស្មោះស្មើ ​កុំ​ឲ្យ​មាន​ថ្ងៃណា​សាបសូន្យបានឡើយ ។ ហេតុនោះបានជាបុត្រធីតាជំពាក់​គុណបំណុលមាតាបិតា គួរសងគុណបំណុល គាត់​ដោយ​ការគោរពតាមដំបូន្មានរបស់គាត់ហើយប្រណិប័តន៍ចិញ្ចឹមបីបាច់គាត់ជាដើម"

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! រឿងឧបការគុណនេះជាគុណជាតដែលខ្ញុំកណាតែងតែរលឹកនឹក​ឃើញ​ជានិច្ច ប៉ុន្តែ​សោក​ស្តាយ​ណាស់​ដែល​គ្មាន​ឱកាស​បាន​បួស​បំពេញ​សមណធម៌​ដើម្បីរំដោះយក​សេរីភាព​អំពី​ចៅហ្វាយ​ឃោរឃៅ គឺ តណ្ហា" ។

"ម្នាលមាណព ! ការបំពេញ​សមណធម៌​មិន​បាន​ដាក់​កំហិត​ដាច់ខាត​សម្រាប់​តែ​អ្នកបួស​ទេ ទុក​ជា​គ្រហស្ថ ដែល​គ្រប់គ្រង​ផ្ទះ​សម្បែង​ក៏​អាច​បដិបត្តិ​សមណធម៌​និង​សម្រេច​មគ្គផល​បានដែរ​បើ​គាត់​មានបារមីចាស់ក្លាគ្រប់​គ្រាន់​ពីព្រោះ​មគ្គផល​មិន​បាន​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​វត្ត​ឬ​នៅ​តាម​ល្អាង​តាម​ភ្នំទេ ប៉ុន្តែ​ស្ថិត​នៅ​នឹង​ខ្លួន​យើង​នេះ​ឯង ។ ប្រសិន​បើ​យើង​ដឹង​ពិត ឃើញ​ពិត​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ហើយ​ក៏អាច​នឹង​សម្រេចមគ្គផល​បាន​ ហេតុ​ដូច្នោះ សូម​ឲ្យ​សិក្សាស្រាវ​ជ្រាវ​សង្កេតមើល​ខ្លួន​ឯង​ឲ្យមែនទែន សិក្សា​ឲ្យឃើញថាខ្លួនយើងទាំងនាមទាំងរូបនេះជា​ភាគផល​ ប្រៀប​ដូច​ជាផ្លែឈើដែលកើតមកហើយត្រូវតែទុំជោរនិងស្អុយរលួយទៅតាមធម្មតារបស់វា ។ កាល​បើ​សាច់​និង​សម្បក​ផ្លែឈើ​ស្អុយ​រលួយ​ទៅ​ហើយ គ្រាប់​របស់​វា​នៅ​សល់​ខាង​ក្នុង គ្រាប់នោះមានជ័រស្អិត​និង​គុណសម្បត្តិ​គ្រប់គ្រាន់​ល្មមនឹង​ដុះ​ជាដើម​ឈើ​និង​មាន​ផ្លែ​បាន​ទៀត ។ លុះ​គ្រាប់​ផ្លែឈើនោះជ្រុះទៅក្នុង កាលៈទេសៈ​សមគួរ​ក៏ស្ទុះ​ដុះ​ចេញ​ជា​ដើមឈើ​និង​ចេញផ្លែបានទៀត ។ ខ្លួន​របស់​យើង​ប្រៀប​ប្រដូច​ទៅ​នឹង​ផ្លែ​ឈើ, វិញ្ញាណ​ធាតុ​ប្រៀប​ប្រដូច​ទៅ​នឹង​គ្រាប់​ក្នុង​​ផ្លែ​​ឈើ ជ័រ​ស្អិត​ក្នុង​គ្រាប់​ប្រៀប​ប្រដូច​ទៅ​នឹង​តណ្ហា ។ ដរាប​ណា​តណ្ហា​នៅ​មាន​ មនុស្ស​​ក៏​នៅ​តែ​វិលវល់​ស្លាប់កើត​ក្នុង​វដ្តសង្សារ​ទៅ​ជា​រឿយៗ​គ្មាន​ទីបំផុត ។ ការ​វិល​កើត​ស្លាប់​ដដែលៗ​ចាត់​ជា​បុនប្បុនក្កម្ម​ (អំពើ​ដដែលៗ) ដ៏​​គួរ​ឲ្យ​ធុញទ្រាន់​សម្រាប់​វិញ្ញូជន ប៉ុន្តែ​ជា​ភាវៈ​គួរ​ឲ្យ​អភិរម​ស្រើប​ស្រាល​សម្រាប់​បុគ្គល​ដែល​នៅ​ងងឹតងងល់​ដោយ​អវិជ្ជា" ។

"បពិត្រ​ព្រះគុណម្ចាស់ ! យ៉ាង​ម៉េច​យ៉ាងម៉ា​ខ្ញុំកណា​ក៏បួស​មិន​បាន​ដែរ សូមព្រះតេជព្រះគុណជួយ​ ពន្យល់​ណែនាំ​វិធី​បដិបត្តិ​ដើម្បី​បន្ទោបង់​កិលេស​ដល់​ខ្ញុំកណា​ក្នុង​ឋានៈ​ជា​ឃរាវាស​ (អ្នក​នៅ​គ្រប់គ្រង​ផ្ទះ) ផង" ។

"វិធី​បដិបត្តិ​ដែល​ព្រះមុនិន្ទ​លោកាចារ្យ​បាន​សម្តែង​ទុក គឺ វិធី​កម្ចាត់​កិលេស ៣ ថ្នាក់ ពោល​គឺ សីល សម្រាប់​អប់រំ​កាយ វាចា មិន​ឲ្យ​និយាយ​អាក្រក់ ធ្វើ​អាក្រក់ ព្រោះ​ការនិយាយ​អាក្រក់​និង​ការ​ធ្វើ​អាក្រក់​នាំ​មក​នូវ​ទោស​ក្តៅ​ក្រហាយ​ដល់​ខ្លួន​និង​ធ្វើ​ឲ្យ​ចិត្ត​សៅហ្មង​ សីល​សម្រាប់​ឃរាវាស​ហៅ​ថា បញ្ចសីល ឬ និច្ចសីល មាន ៥ ប្រការ ដោយ​លះបង់​ចោល​​​នូវ​សត្តឃាត​ឬ​មនុស្សឃាត​ជា​ដើម​ ។ បើ​បដិបត្តិ​តាម​បាន​គ្រប់​ទាំង ៥ ប្រការ​នោះ ឈ្មោះ​ថា​ជា​អ្នក​មាន​កាយ​និង​វាចា​ស្រគត់​ស្រគំ ស្អាតស្អំ ។ បើមាន​សទ្ធា​ចាស់​ក្លា​ ឲ្យ​រក្សា​ឧបោសថសីល ឬ សីល ៨ ដែល​មាន​វិធី​បដិបត្តិ​សម្រាប់​សម្រាល​ស្កាល​ចេញ​ពី​កិច្ច​កង្វល់​ផ្សេងៗ ទាំង​ធ្វើ​ឲ្យ​សម្តី​សំដៅ​ សុភាព​រាបសា​ទន់ភ្លន់​ប្រណីត​ឡើង ។ កាល​បើ​រក្សា​សីល​បាន​យ៉ាង​ហ្មត់ចត់​ហើយ គប្បី​បដិបត្តិ​តទៅ​ថ្នាក់ទី ២ គឺ សមាធិ ពោល​គឺ ហ្វឹកហាត់​ចិត្ត​មិន​ឲ្យ​អណ្តែត​ត្រសែត​រាយមាយ​ទីស​ទាស បង្គាប់​ចិត្ត​ឲ្យ​នៅ​មូល​ស្លុង​ឬ​ផ្តោត​នៅ​តែ​នឹង​អារម្មណ៍​តែ​មួយ ។​ ពេល​ដំបូងៗ​ ពិបាក​ពត់​ចិត្ត​ខ្លាំង​ណាស់ ព្រោះ​ចិត្ត​មិន​នៅ​ជា​ប្រក្រតី ចេះតែ​គិត​រាយមាយ​រសេម​រសាម​រាល់​វេលា ។ យើង​មិន​អាច​បង្គាប់​ចិត្ត​បាន​ទេ កាល​បើ​មក​ចាប់​ផ្តើម​បង្វឹក​ជា​គ្រា​ដំបូង​ទើប​ជា​ការ​ពិបាក ។ ប៉ុន្តែ​កុំ​ថយក្រោយ​ញើញ​ញូញ​ឡើយ ហាត់​ព្យាយាម​ធ្វើ​​ជា​រឿយៗ នៅទីបំផុត​ ក៏​នឹង​កើត​ជំនាញ​ក្នុង​ការ​បង្វឹកចិត្ត ។ លុះ​កើត​ជំនាញ​ហើយ ចិត្ត​នឹង​ស្ងប់ស្ងាត់​​បាន​ដោយ​រហ័ស ហើយ​នឹង​ឲ្យ​ស្ងប់​យូរ​ប៉ុន​ណា​ក៏​បាន​តាម​ប្រាថ្នា​ កាលបើ​អាច​ហ្វឹកហ្វឺន​ចិត្ត​ឲ្យ​ស្ងប់​បាន​យ៉ាង​ដាច់​ខាត​ហើយ​ក៏​ឈ្មោះ​ថា បដិបត្តិ​តាម​ថ្នាក់​ទី ២ គឺ សមាធិ​បាន​យ៉ាង​ល្អ​ឥត​ខ្ចោះ ។ បន្ទាប់​ពី​នោះ ទើប​ចាប់​ផ្តើម​បដិបត្តិ​តាម​ថ្នាក់ទី ៣ គឺ បញ្ញា ធម្មតា​ ចិត្ត​ដែល​ស្ងប់​រមែង​ជា​ចិត្ត​មាន​កម្លាំង មាន​ពន្លឺ​ភ្លឺ​ខ្លាំង​ក្លា​ ជា​ចិត្ត​មិន​រត់រាត់​រាយ​រសេម​រសាម ។ ប្រសិន​បើ​លំឱន​ចិត្ត​ដែល​ភ្លឺស្វាង​និង​មាន​ពលានុភាព​ នោះ​ទៅ​ពិចារណា​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​រាវរក​វត្ថុ​ណា​មួយ មុខ​ជា​កើត​សេចក្តី​យល់​ជាក់​ច្បាស់​ក្នុង​វត្ថុនោះ អាច​ដឹង​សភាព​ពិត​របស់​វត្ថុ​នោះ​បាន​ នា​កាល​ដឹង​សច្ចភាព​នៃ​វត្ថុ​នោះ​បាន​ជាក់​ច្បាស់​ហើយ ចំណេះ​ចេះ​ដឹង​នោះ​អាច​ដេញ​កម្ចាត់​ភាព​ល្ងង់​ខ្លៅ​ សេចក្តី​វង្វេងវង្វាន់​ ការ​ងប់ងល់​ កំណួចកំណាន់​ចេញ​ពី​ចិត្ត​សន្តាន​បាន​ ធ្វើ​ឲ្យ​ចិត្ត​ស្អាត​បរិសុទ្ធ​បាន​ច្រើន​ខ្លះ​តិច​ខ្លះ​តាម​កម្លាំង​នៃ​ការ​បដិបត្តិ​របស់​យើង" ។

"បពិត្រព្រះតេជព្រះគុណដ៏ចម្រើន ! ពាក្យអធិប្បាយរបស់ព្រះតេជព្រះគុណប្រត្យ័ក្សជាក់ច្បាស់ល្អណាស់ ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំ​កណា​មើល​ឃើញ​បដិបទាមគ្គ​និង​បដិបត្តិ​បាន​ហើយ ប៉ុន្តែ​នៅ​សង្ស័យ​ត្រង់​ចំណុច​ថា នៅ​ពេលធ្វើ​សមាធិ​ទាល់​តែចិត្ត​ស្ងប់​ស៊ប់​ល្អ​ហើយ​ គួរ​បង្អោន​ទៅ​ពិចារណា​អ្វី​មុន​គេ?"

"ម្នាលមាណព ! ព្រះបោរាណាចារ្យ​ណែនាំ​ឲ្យ​ពិចារណា​ខ្លួន​ឯង​មុនអ្វីៗទាំងអស់ ព្រោះខ្លួនយើងនេះជា រូបបំព្រួញរបស់សកលចក្រវាល ។ បើ​ស្គាល់​ខ្លួនឯង​ហើយ​ក៏​អាច​នឹង​ស្គាល់​ចក្រវាល​បានដែរ លោក​ណែនាំ ឲ្យ​ពិចារណា​វិគ្រោះ​វែកញែក​ខ្លួន​ឯង​ចេញ​ឲ្យ​បាន​ល្អិតល្អន់​ទាំង​ចំណែក​កាយ​និង​ចិត្ត ។ លុះវែកញែកដល់ អន្តភាព(end) ហើយ នឹង​ឃើញ​ថា​ខ្លួន​យើង​នេះ​មិន​ខុស​ប្លែក​ពី​ដើម​ឈើ ភ្នំ និង សត្វ​ទាំងឡាយ​ដែល​មិន​ទៀង​ទាត់​គង់វង្ស​នោះទេ ជាសភាព​ស៊ូទ្រាំ​នៅ​បាន​ដោយ​កម្រ គ្មាន​សារៈ​ខ្លឹមសារ​យូរលង់​អ្វីទេ គ្មាន​ខ្លួន​គេ គ្មាន​ខ្លួន​យើង គ្រាន់​តែ​ជា​វត្ថុធាតុ​ផ្សំផ្គុំ​ប្រមូល​ប្រមុំផ្តុំចូលគ្នាជាដុំជាកញ្ចុំមួយ​រយៈជីវកាល (lifetime) ប៉ុណ្ណោះ រួច​ហើយ​​ក៏​បែក​ធ្លាយ​រលាយ​ទៅវិញ​ដោយ​ឥត​ឃ្លៀង​ឃ្លាត​ឡើយ ។ នៅ​ពេល​ជាមួយគ្នា​នោះ​ក៏កើតមានជំនឿជឿជាក់​ចំពោះ​វិធីសាស្ត្រ​ដែល​ខ្លួន​បដិបត្តិ ​មិន​វង្វេង​ងប់​ងល់​នឹង​វិធី​បដិបត្តិ​តាម​រូបបែប​ផ្សេង​ឡើយ ។ លុះ​មក​ដល់​ថ្នាក់​នោះ​ហើយ​ នាយ​ក៏​បាន​ឈ្មោះ​ថា​សម្រេច​ជា​ព្រះអរិយបុគ្គល​ ថ្នាក់​ដំបូង​ហើយ ចិត្ត​របស់​នាយ​បាន​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​ក្រសែ​នៃ​លោកុត្តរធម៌​ហើយ និង​ហូរស្លៅ​សំដៅ​ទៅកាន់​ព្រះ​ និព្វាន​ដោយ​ឥត​វឹង​វិល​មក​កាន់​លោកិយ​វិស័យ​ដែល​ជា​អន្លង់​ទុក្ខ​ទៀត​ទេ ។ នាយ​នឹង​ត្រូវ​កើតទៀតយ៉ាង​ច្រើន​ត្រឹម ៧ ដង ប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់​ពី​នោះ​ក៏​នឹង​ដល់​អមតភាព​ដែល​ប្រាសចាក​ជាតិ ជរា ព្យាធិ និង​មរណៈ ចាត់​ជា​បរមសុខ​អស់កាល​ជានិច្ចនិរន្តរ" ។

"បើអញ្ចឹង មានន័យថា បើទុកជាគ្រហស្ថក៏អាចបដិបត្តិធម៌​រហូត​ដល់​សម្រេច​មគ្គផលដួច​យ៉ាង​ព្រះ​ភិក្ខុសង្ឃដែរឬ?"

"ត្រឹមត្រូវ​ហើយ គ្រហស្ថក៏អាចសម្រេចមគ្គផលបានដែរ"

"បើអញ្ចឹង ការបួសឬមិនបួសក៏មានតម្លៃស្មើគ្នាហ្នឹងឯង ។ បើដូច្នេះ ចាំបាច់បួសធ្វើអ្វី? នៅ​ជា​ឃរាវាស​មិន​ប្រសើរ​ជាង​ទេ​ឬ?" បុណ្ណៈមាណព​ជំទាស់ ។

"នៅ​ជា​គ្រហស្ថ ទោះបី​បើ​មាន​សិទ្ធិ​នឹង​សម្រេច​មគ្គផល​បាន​ក៏​មែន​ពិត ប៉ុន្តែ​មាន​ឱកាស​បដិបត្តិ​បាន​តិច​ជាង​អ្នកបួស​ ព្រោះ​គ្រហស្ថ​មាន​ភារកិច្ច​ចង​ឆ្វាក់រួបរឹតច្រើន គ្មាន​ពេលល្មមគ្រប់គ្រាន់នឹងបដិបត្តិធម៌បាន​ជាប់លាប់​ទេ ។ កាល​បើ​បដិបត្តិធម៌​បាន​តិច​ ឱកាស​នឹង​សម្រច​មគ្គផល​ក៏​មាន​តិច​ដែរ ។ ប៉ុន្តែ​ភិក្ខុសង្ឃ​ជា​អ្នក​លះបង់​ចោល​នូវ​ភារកិច្ច​បែប​គ្រហស្ថ​គ្រប់​យ៉ាង​អស់​ហើយ​ តាំង​ចិត្ត​ខ្មីឃ្មាត​បដិបត្តិ​ធម៌​តែ​ម្យ៉ាង តែង​មាន​ឱកាសនឹងសម្រេចមគ្គផល​បាន​ច្រើន​ជាង​និង​ឆាប់​រហ័ស​ជាង ។ ការបួស​ជា​ភិក្ខុ​បាន​ប្រៀប​ត្រង់​ចំណុច​នេះ​ឯង"

"បពិត្រ​ព្រះតេជ​គុណ​ដ៏​ចម្រើន ! ចំណុច​នេះ​ឯង​ដែល​ខ្ញុំកណា​ចង់​បួស ប៉ុន្តែ​កាល​បើ​មាន​ការ​ចាំបាច់ បួស​មិន​បាន​ ខ្ញុំ​កណា​នឹង​ព្យាយាម​បដិបត្តិធម៌​តាម​ដែល​អាច​ធ្វើ​ទៅ​បាន​ដោយ​នៅ​ជា​គ្រហស្ថ​នេះ​ឯង បាន​ផល​ប៉ុន​ណា​ក៏ស្រេច​តែ​បុណ្យ​វាសនា​ចុះ ។ ខ្ញុំកណា​សន្ទនា​ជាមួយ​នឹង​ព្រះតេជ​គុណ​មក​យូរ​ហើយ សូមថ្វាយ​បង្គំ​លា​ព្រះតេជគុណ​ត្រឡប់​ទៅ​គេហដ្ឋាន​វិញ​ឥឡូវ​នេះ" ។ និយាយ​ហើយ​បុណ្ណៈមាណព​ក៏​ថ្វាយ​បង្គំ​ខ្ញុំព្រះករុណា ៣ ដង រួច​ក៏​ដើរ​ចេញ​ទៅ ។

អវសានកថា

ម្នាល​លោក​ដ៏​មាន​អាយុ ! ល្ខោន​ជីវិត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ដែល​ទាក់ទិន​នឹង​លីលាវតី​បាន​ចប់​ទៅ​នៅ​តំណាល​នឹង​មរណកម្ម​របស់​នាង​ ។ ក្រោយ​ពី​នោះ​មក​ជា​រឿង​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ផ្ទាល់ ។ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​រស់​នៅ​ត​មក​ក្នុង​វត្ត​ វេឡុវ័ន​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ​ដែល​ព្រះបរមសាស្តា​ស្តេច​រលត់​ខន្ធ​ចូល​កាន់​បរិនិព្វាន​ទើប​ត្រាច់​រង្គត់​ធ្វើ​ពនេចរ​ត​ទៅ​ទៀត​ក្នុង​លោក​ដ៏​ធំល្វឹង​ល្វើយ រហូត​រយៈ​ផ្លូវ​ដ៏​វែង​ឆ្ងាយ​អន្លាយ​ និង​រហូត​រយៈពេល​ដ៏​យូរអង្វែង​ដែល​ខ្ញុំព្រះករុណា​ដើរ​រសាត់​អណ្តែត​សែត​អញ្ជង់​មក​នោះ​បាន​ពើប​ពះប្រទះ​ព្រឹត្តិការណ៍​ទាំងល្អ​ទាំង​អាក្រក់​ជាច្រើន​អនេក​ ទាល់តែ​ហួស​លទ្ធភាព​នឹង​រៀង​លំដាប់​ចំណែ​ចំណាំ​ចងចាំបាន​​ ។ រឿងរ៉ាវ​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​តំណាល​ប្រាប់​មក​តាំង​ពីដើម​ដល់​ពេល​នេះ គ្រាន់​តែ ១ ភាគ ៤ នៃ​រឿងរ៉ាវ​ទាំង​អស់​ប៉ុណ្ណោះ ។ ពិភពលោក​នេះ​ពោរពេញ​ទៅ ដោយ​អ្វីៗ​ដែល​គួរ​ឲ្យ​សិក្សា​ច្រើន​ណាស់​ហើយ​គង់​នឹង​គ្មាន​អ្នក​ណា​សិក្សា​ចេះ​សព្វ​គ្រប់​បាន​ទេ ។ ប៉ុន្តែទោះ​បី​​មិន​អាច​ចេះ​​ទាំងអស់​ក៏​ដោយ​ចុះ ចេះច្រើនៗ​ទៅ​ក៏​ជា​ការប្រសើរ​ដែរ​ ។ សម្រាប់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​វិញ កាន់​តែ​រៀន​ចេះ​ដឹង​ពិភពលោក​ច្រើន​ប៉ុនណា សេចក្តី​វង្វេង​វង្វាន់​ភាន់ភាំង​ក្នុង​លោក​ក៏​កាន់​តែ​ថមថយ​តិច​ទៅ ។ ​លុះ​ដល់​ទី​បំផុត ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណា​ក៏​ក្លាយ​ទៅ​ជា​មនុស្ស​មិន​ជាប់​ជំពាក់​​ទីកន្លែង មិនជាប់​ចំពាក់​បុគ្គល ទោះ​នឹង​រស់​នៅ​កន្លែង​ណា ជាមួយ​នឹង​អ្នក​ណា ពេល​ណា​ក៏​បាន​ទាំងអស់ ។ ចិត្តធូរ​ស្បើយ​រសាយ​កង្វល់​ស្មើៗ​គ្នា ការ​ភប់​ប្រសប់​ហេតុការណ៍​ទាំងល្អ​ទាំងអាក្រក់​ច្រើនៗ​ទៅ ​ធ្វើ​ឲ្យ​ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំព្រះករុណា​ក្លាយ​ជា​កំពែង​ដែក​រឹង​ក្រអាង​ មិន​ពោរពុរ​ឡើង​ឡើយ​ កាល​បើ​ជួប​ប្រទះ​ប៉ះ​នឹង​កុសលវិបាក​ មិន​ជ្រោក​ជ្រុប​ស្រយុប​ចុះ​ នៅ​ពេល​ជួប​ប្រទះ​អកុសលវិបាក ។ អ្នក​ណា​យក​សម្បត្តិ​អម្រស់​អម្រ​អ្វីៗ​មក​ឲ្យ​ក៏​ប៉កល្វើយ​ធ្មឹង​ធ្មើយ អ្នក​ណា​ដណ្តើម​តោង​ទាម​យក​ទៅ ក៏​ព្រងើយ​វ្ហោះវ្ហើយ អ្នក​ណា​មក​ជេរ​ស្តី​នៅ​ចំពោះ​មុខ​ឬ​មក​បញ្ចើច​បញ្ចើ​សរសើរ​លើក​ជើង​ក៏ធ្វើ​សោះអង្គើយ​ជើយម៉ើយ​សុខស្រួល​ដូចគ្នា ។

ម្នាល​លោក​ដ៏​មាន​អាយុ ! តាម​ដែល​និយាយ​មក​នេះ​មិន​មែន​មាន​ន័យ​ថា ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​បាន​សម្រេច​ មគ្គផល​ជាន់ខ្ពស់​ហើយ​ក៏​ទេ​ដែរ​ ។ បាន​​ជា​​មាន​ចិត្ត​ខ្ជាប់ខ្ជួន​មាំមួន​យ៉ាង​នេះ​ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​នៅ​ជា​បុថុជ្ជន​ ធម្មតា​ទេ​ប៉ុន្តែ​ព្រោះ​ហេតុ​ដែល​បាន​ជួប​ប្រទះ​ប៉ះទង្គិច​ព្រឹត្តិការណ៍​ផ្សេងៗ​មក​ស៊ប់ស៊ាំ​នោះ​ឯង ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំព្រះករុណា​ពិចារណា​អប់រំ​ចិត្ត មិន​ញាប់​ញ័រ គឺ មិន​ខ្វើក​រំពើក​ទៅ​តាម​ខ្យល់ មិន​ខ្វល់​ទៅ​តាម​រលក​នៃ ​លោក​ធម៌ ។ ក្នុង​ជាតិ​នេះ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​គង់​នឹង​មិន​មាន​សេចក្តី​សង្ឃឹម​ក្នុង​មគ្គផល​ទេ ព្រោះ​ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណា​បាន​​ប្រកប​បាបកម្ម​ទុក​ច្រើន​ណាស់​​ក្នុង​អតីតកាល ។ គ្រប់គ្រា​ដែល​ចិត្ត​ចាប់ផ្តើមមូលស្ងប់ និមិត្ត​អាក្រក់​ផ្សេងៗ​ក៏​កើតឡើងមក​បំផ្លាញ​សមាធិ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ ទោះបី​ជា​ព្យាយាម​ដេញ​កម្ចាត់​យ៉ាង​ណា​ក៏​មិន​បាន​សម្រេច ។ នេះ​ឯង​ជា​កំពែង​ដែល​រារាំង​ពាំង​ផ្លូវ​រីកចម្រើន​ក្នុង​ធម៌​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា ។ កំពែង​មួយ​ជាន់​ទៀត គឺ លីលាវតី ទោះបី​ជា​នាង​ស្លាប់​ទៅ​យូរអង្វែង​ប៉ុនណា​ក៏​ដោយ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ក៏​មិន​អាច​បំភ្លេច​នាង​បាន​ដែរ​ ។ នាង​នៅ​តែ​ស្ថិត​ក្នុង​ដួង​ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ជា​រៀង​រហូត​មក ។ វា​ជា​រឿង​ចម្លែក​ណាស់​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ខ្លួន​ឯង​ក៏​មិន​ដឹង​ហេតុ​ផល ។ ប៉ុន្តែ ណ្ហើយ​ចុះ ! លោក​ដ៏​មាន​អាយុ ! ខ្ញុំព្រះករុណា ចាត់ទុករឿងនេះថា ខ្លួន​នៅ​មាន​កម្ម សូម​ឱនកាយ​ថ្វាយ​ត្បូង​ទទួល​កម្ម​នេះ​តទៅ ។ ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណា​សូម​បញ្ចប់​រឿងរ៉ាវ​ត្រឹម​ប៉ុណ្ណេះ​សិន លើក​ក្រោយ បើ​មាន​ឱកាស ខ្ញុំព្រះករុណា​នឹង​លើក​យក​មក​តំណាល​ប្រគេន​ស្តាប់​ទៀត ។​ ប្រសិន​បើ​លោក​ដ៏​មាន​អាយុ​ បាន​ចំណេះ​ចេះ​ដឹង​ក្នុង​គោលធម៌​របស់​ព្រះបរមសាស្តា ពី​ការ​តំណាល​រៀបរាប់​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​នេះ ខ្ញុំ​ព្រះករុណា ​ឈ្មោះ​​ថា​បាន​ធ្វើ​បុណ្យ​កុសល​ទុក​ហើយ ។ រួច​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​សូម​ឧទ្ទិស​កុសល​ផល​បុណ្យ​ទាំង​អស់​នេះ​ដល់ "លីលាវតី" ទោះ​បី​ជា​នាង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ភព​ណាៗ​ក៏​ដោយ ចូរ​ទទួល​ដឹង​ឮ​បំណង​ល្អ​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណា​ ហើយ​​សូម​អនុមោទនា​យក​ចុះ​ទាំង​សូម​ឲ្យ​ បាន​សោយ​សុខ​តាម​សមគួរ​ដល់​គតិភព​នោះៗ​ហោង ៕

ឯកសារយោង

1. លីលាវតី ភាគ​ទី​ ២
2. http://www.khmerbuddhism.ca/ Archived 2018-10-17 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
3. http://www.dhammathai.org/sounds/leelawadee.php
4. http://www.dhammaster.com Archived 2021-11-29 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
5. W. Hoey. The Five Rivers of the Buddhists. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 1907, pp. 41-46 <http://ccbs.ntu.edu.tw/FULLTEXT/JR-ENG/hoey.htm>
6. Gorakhpur. <http://en.wikipedia.org/wiki/Gorakhpur>