Jump to content

អក្សរភូមា

ពីវិគីភីឌា

អក្សរភូមា (မြန်မာအက္ခရာ) គឺជាអក្សរក្នុងគ្រួសារអក្ខរក្រមព្រាហ្មី ប្រើក្នុងប្រទេសមីយ៉ានម៉ាសម្រាប់ការសរសេរជាភាសាភូមា សម័យបុរាណ ការសរសេរអក្សរភូមានឹងត្រូវបានធ្វើដោយខ្វៀកចូលទៅក្នុងស្លឹកត្នោតលា ដូច្នេះតួអក្សរភូមាមានធ្នូរាងជារង្វង់ដើម្បីចៀសវាងចង្អូរស្លឹកត្នោត អក្សរភូមាសរសេរពីឆ្វេងទៅស្តាំដូចជាអក្សរថៃនិងតួអក្សរភាសាផ្សេងទៀតក្នុងគ្រួសារអក្ខរក្រមព្រាហ្មី

អក្សរភូមាមានព្យញ្ជនៈនិងស្រៈ​ជាមួយ ព្យញ្ជនៈចំនួន ៣៣ ​​តួ ពីតួ က (កះ) ដល់ အ (អះ) សម្លេងព្យញ្ជនៈនឹងត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរដោយស្រៈដែលបានសរសេរខាង​ត្បូង ជើង ឬនៅជាប់នឹងព្យញ្ជនៈ ដូចជាភាសាដទៃទៀតនៅក្នុងគ្រួសារអក្ខរក្រមព្រាហ្មី

ព្យញ្ជនៈ

[កែប្រែ]
ឈ្មោះ​ក្រុម ចន្លោះ
សិថិល (သိထိလ) ធនិត (ဓနိတ) សំលេង (လဟု) នាសិក (နိဂ္ဂဟိတ)
កណ្ឋជះ

(ကဏ္ဍဇ) ကဝဂ်

က /k/ /kʰ/ ខ (ខ ឃ) /ɡ/ គ (ក គ ហ្គ) /ɡˀ/ ឃ (ក គ ហ្គ) /ŋ/ (ង ង៉)
កាជី ကကြီး [ka̰ dʑí] ខាក្វី ခကွေး [kʰa̰ ɡwé] ហ្គាងេ ဂငယ် [ɡa̰ ŋɛ̀] ហ្គាជី ဃကြီး [ɡˀa̰ dʑí] ង៉ា [ŋa̰]
តាលុជះ

(တာလုဇ) စဝဂ်

/s/ ច (ស ស៊) /sʰ/ ឆ (ស ស៊) /z/ ជ (ស ស៊ ហ្ស ហ្ស៊) /zˀ/ ឈ (ស ស៊ ហ្ស ហ្ស៊) ဉ / ည /ɲ/ ញ (យ យ៉ ញ ញ៉)
សាឡុង စလုံး [sa̰ lóʊɰ̃] ស្លេង ဆလိမ် [sʰa̰ lèɪɰ̃] ហ្សាខ្វី ဇကွဲ [za̰ ɡwɛ́] ហ្សាម្យ៉ាស្វី ဈမျဉ်းဆွဲ [zˀa̰ mjɪ̀ɰ̃ zwɛ́] ញ៉ាកាលី / ញ៉ាជី ညကလေး/ ညကြီး [ɲa̰ dʑí]
មុទ្ធជះ

(မုဒ္ဓဇ) ဋဝဂ်

/t/ ដ (ត ទ) /tʰ/ ឋ (ថ ធ) /d/ ឌ (ដ ឌ) /dˀ/ ឍ (ដ ឌ) /n/ ណ (ន ណ)
ត្តាន់លីនឈេក ဋသန်လျင်းချိတ် [ta̰ təlɪ́ɰ̃ dʑeɪʔ] ថ្វាន់បែ ဌဝမ်းဘဲ [tʰa̰ wʊ́ɰ̃ bɛ́] ដាយិនកៅ ဍရင်ကောက် [da̰ jɪ̀ɰ̃ ɡaʊʔ] ដាយីនមក់ ဎရေမှုတ် [dˀa̰ jè m̥oʊʔ] ណាជី ဏကြီး [na̰ dʑí]
ទន្តជះ

(ဒန္တဇ) တဝဂ်

/t/ ត (ត ទ) /tʰ/ ថ (ថ ធ) /d/ ទ (ដ ឌ) /dˀ/ ធ (ដ ឌ) /n/ ន (ន ណ)
ត្វាន់ពូ တဝမ်းပူ [ta̰ wʊ́ɰ̃ bù] ថាស៊ីនធូ ထဆင်ထူး [tʰa̰ sʰɪ̀ɰ̃ dú] ដាថ្វី ဒထွေး [da̰ dwé] ដាអៅឆាយ ဓအောက်ခြိုက် [dˀa̰ ʔaʊʔ tɕʰaɪʔ] ណាងែ နငယ် [na̰ ŋɛ̀]
ឱដ្ឋជះ

(ဩဌဇ) ပဝဂ်

/p/ ប (ប៉ ព) /pʰ/ ផ (ផ ភ) /b/ ព (ប ប៊) /bˀ/ ភ (ប ប៊) /m/ ម (ម ម៉)
ប៉ះសៅ ပစောက် ([pa̰ zaʊʔ]) ផាអ៊ូធុក ဖဦးထုပ် ([pʰa̰ ʔóʊʔ tʰoʊʔ]) បាថាត់ឆាយ ဗထက်ခြိုက်‌ ([ba̰ lɛʔ tɕʰaɪʔ]) បាកន់ ဘကုန်း ([bˀa̰ ɡóʊɰ̃]) ម៉ា [ma̰]
Miscellaneous consonants
បើគ្មានក្រុម/អវគ្គ

(အဝဂ်)

/j/ យ (យ យ៉) /j/ រ (រ រ៉, យ យ៉) /l/ ល (ល ឡ) /w/ វ (វ វ៉) /θ/ ស (ត ទ, ស ស៊)
យ៉ាប៉ាឡែត ယပက်လက် [ja̰ pɛʔ lɛʔ] យ៉ាកៅ ရကောက်‌ [ja̰ ɡaʊʔ] ឡាងេ လငယ် [la̰ ŋɛ̀] វ៉ា ဝ‌ [wa̰] តា သ‌ [θa̰]
/h/ ហ (ហ) /l/ ឡ (ល ឡ) /ʔ/ អ (អ)
ហា ဟ‌ [ha̰] ឡាជី ဠကြီး [la̰ dʑí] អា [ʔa̰]
ស្រះពេញតួ
/ʔḭ/ ឥ (អ៊ិ) /ʔì/ ឦ (អ៊ី) /ʔṵ/ ឧ (អ៊ុ) /ʔù/ ឩ (អ៊ូ)
/ʔè/ ឯ (អ៊េ) /ʔɔ́/ ឱ (អ) /ʔɔ̀/ ឪ (អ)

អក្សរ က នៅពេលដែលលាយបញ្ចូលគ្នាអក្សរ បានបញ្ចេញសំលេងជា ကျ ကြ (ច, ជ)

អក្សរ នៅពេលដែលលាយបញ្ចូលគ្នាអក្សរ បានបញ្ចេញសំលេងជា ချ ခြ (ឆ, ឈ)

អក្សរ ဂ ဃ នៅពេលដែលលាយបញ្ចូលគ្នាអក្សរ បានបញ្ចេញសំលេងជា ဂျ ဃျ ဂြ ဃြ (ច, ជ)

អក្សរ នៅពេលដែលលាយបញ្ចូលគ្នាអក្សរ បានបញ្ចេញសំលេងជា ငျ ငြ (យ, យ៉, ញ, ញ៉)

  • អក្សរ (ឃ), (ឈ), (), (), (), (), (), (), និងអក្សរ () ត្រូវបានប្រើជាចម្បងនៅក្នុងពាក្យដើមកំណើតបាលី
  • អក្សរ () និងអក្សរ () ត្រូវបានប្រើទាំងស្រុងនៅក្នុងពាក្យសំស្ក្រឹតដូចដែលពួកគេបានបញ្ចូលទៅជាអក្សរ (ស)ជាភាសាបាលី
  • អក្សរ (ញ) មានទំរង់ឆ្លាស់ , ដែលប្រើជាមួយស្រៈវណ្ណយុត្តិ ជាការចាប់ផ្តើមព្យាង្គនិងតែម្នាក់ឯងជាវគ្គចុងក្រោយ។
  • ទាក់ទងទៅនឹងការបញ្ចេញសំឡេង, អក្សរដែលត្រូវគ្នានៃ dentals និង alveolars គឺសមមូលតាមសូរស័ព្ទ។
  • អក្សរ (រ) ត្រូវបានគេប្រកាសជាញឹកញាប់ [ɹ] ជាពាក្យបាលីរឺដើមកំណើតបរទេស។
  • អក្សរ ត្រូវបានគេចាត់តាំងជាព្យញ្ជនៈក្នុងអក្សរភូមា តំណាងឱ្យការឈប់សំរួលដំបូងក្នុងព្យាង្គដោយគ្មានព្យញ្ជនៈផ្សេងទៀត។
  • អក្សរ န () ប្រើទម្រង់ផ្សេងពេលមានវណ្ណយុត្តិក្រោមវាដូចក្នុង နု (nu.)

ព្យញ្ជនៈអាចត្រូវបានកែប្រែដោយវណ្ណយុត្តិពាក់​ក​ណ្តា​លមួយឬច្រើន បង្ហាញព្យញ្ជនៈបន្ថែមមុនស្រៈ វណ្ណយុត្តិទាំងនេះគឺ៖

  • ယပင့် (យ៉ាពីង) សរសេរអក្សរ (ជើង យ ្យ)
  • ရရစ် (យ៉ាយីត) - សរសេរអក្សរ (ជើង រ ្រ)
  • ဝဆွဲ (វ៉ាស្វេ) - សរសេរអក្សរ ွ (ជើង វ ្វ)
  • ဟထို (ហាធូ) - សរសេរអក្សរ ှ (ជើង ហ ្ហ)

គ្រាមភាសាភូមាមួយចំនួនប្រើវណ្ណយុត្តិបន្ថែមដើម្បីចង្អុលបង្ហាញថា လ /l/ កណ្ដាល ដែលបានបញ្ចូលគ្នាទៅអក្សរ ယ /j/ ក្នុងភាសាភូមាស្តង់ដារ

  • လဆွဲ (ឡាស្វេ) សរសេរអក្សរ ္လ (ជើង ល ្ល)

បន្សំវណ្ណយុត្តិដែលអាចកើតមានទាំងអស់ត្រូវបានរាយខាងក្រោម៖

វណ្ណយុត្តិសំរាប់ព្យញ្ជនៈមជ្ឈឹម, ប្រើជាមួយអក្សរ [m] ជាអក្សរគំរូ
មូលដ្ឋាន អក្សរ IPA MLCTS សុន្ទរកថា
ya pin မျ [mj] my ជាទូទៅត្រូវបានប្រើតែលើព្យញ្ជនៈ bilabial និង velar ប៉ុណ្ណោះ (က ခ ဂ ဃ င ပ ဖ ဗ မ လ သ).

Palatalizes velar consonants: ကျ (ky បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ច ជ), ချ (hky បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ឆ ឈ), ဂျ (gy បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ច ជ) ត្រូវបានបញ្ចេញសំឡេង [tɕ], [tɕʰ], [dʑ].

မျှ [m̥j] hmy သျှ (hsy បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ស្យ) និង လျှ (hly បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ស្យ) ត្រូវបានបញ្ចេញសំឡេង [ʃ].
မျွ [mw] myw
မျွှ [m̥w] hmyw
ya yit မြ [mj] mr ជាទូទៅត្រូវបានប្រើតែលើព្យញ្ជនៈ bilabial និង velar ប៉ុណ្ណោះ (က ခ ဂ ဃ င ပ ဖ ဗ မ လ သ). (ប៉ុន្តែនៅក្នុងពាក្យបាលីនិងសំស្រ្កឹតសំរាំង អាចត្រូវបានប្រើសម្រាប់ព្យញ្ជនៈផ្សេងទៀតផងដែរឧទាហរណ៍ ဣန္ဒြေ)

Palatalizes velar consonants: ကြ (kr បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ច ជ), ခြ (hkr បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ឆ ឈ), ဂြ (gr បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ច ជ), ငြ (ngr បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ង) ត្រូវបានបញ្ចេញសំឡេង [tɕ], [tɕʰ], [dʑ], [ɲ].

မြှ [m̥j] hmr
မြွ [mw] mrw
မြွှ [m̥w] hmrw
wa hswe မွ [mw] mw
မွှ [m̥w] hmw
ha hto မှ [m̥] hm ប្រើតែក្នុងអក្សរ ငှ (hng បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ង) [ŋ̊], ညှ/ဉှ (hny បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ញ ញ៉) [ɲ̥], နှ (hn បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ន ណ) [n̥], မှ (hm បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ម ម៉) [m̥], လှ (hl បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ត ទ) [ɬ], ဝှ (hw បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ វ វ៉) [ʍ]. ယှ (hy បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ឆ ឈ) and ရှ (hr បញ្ចេញសំឡេងអក្សរ ស ស៊) are pronounced [ʃ].

វណ្ណយុត្តិនិងនិមិត្តសញ្ញា

[កែប្រែ]
និមិត្តសញ្ញា ឈ្មោះភូមា កំណត់សំគាល់
အသတ်, တံခွန် ရှေ့ထိုး ទណ្ឌឃាដ, បដិសេធ (៍) លុបស្រៈដែលមានស្រាប់ ដោយហេតុនេះធ្វើឱ្យព្យញ្ជនៈចុងក្រោយព្យាង្គជាញឹកញាប់បំផុតជាមួយអក្សរ က င စ ည (ဉ) ဏ တ န ပ မ ហើយជួនកាលមានព្យញ្ជនៈផ្សេងទៀតនៅក្នុងពាក្យប្រាក់កម្ចី។
င်္ ကင်းစီး កំណែខ្នាតតូចជំនួសនៃ င်; សូរសព្ទសមមូលនៃសម្លេងច្រមុះ င် ([ìɰ̃]) ជាចុងក្រោយ

ត្រូវបានរកឃើញជាចម្បងនៅក្នុងប្រាក់កម្ចីបាលីនិងសំស្ក្រឹត (ឧទាហរណ៍: "ថ្ងៃអង្គារ" ប្រកបថា အင်္ဂါ និង​មិនមែនពាក្យ အင်ဂါ)

အောက်မြစ် បង្កើតសម្លេងក្រអឺតក្រទម ប្រើតែជាមួយចុងច្រមុះឬស្រៈដែលបង្ហាញពីសម្លេងទាបឬខ្ពស់។
◌း ဝစ္စပေါက်, ဝိသဇ္ဇနီ, ရှေ့ကပေါက်, ရှေ့ဆီး រះមុខ, វិសជ៌នី (ះ) បង្កើតសម្លេងខ្ពស់ អាចធ្វើតាមច្រមុះចុងក្រោយដែលត្រូវបានសម្គាល់ដោយទណ្ឌឃាដ () ឬស្រៈមួយដែលជាប់ទាក់ទងនឹងសម្លេងក្រអឺតក្រទមឬសម្លេងទាប
ရေးချ, မောက်ချ, ဝိုက်ချ ស្រះ អា (ា) នៅពេលប្រើតែម្នាក់ឯងវាបង្ហាញ /à/ (អា)

សំដៅជាទូទៅថាជា ရေးချ (/jéːtʃʰa̰/ យេឆះ) វណ្ណយុត្តិនេះមានទម្រង់ខុសគ្នាពីរ តាមលំនាំដើមវាត្រូវបានសរសេរ ာ ដែលត្រូវបានគេហៅថា ဝိုက်ချ (/waɪʔtʃʰa̰/ វ៉ៃឆះ) សម្រាប់ភាពជាក់លាក់ ប៉ុន្តែដើម្បីចៀសវាងភាពមិនច្បាស់នៅពេលតាមដានព្យញ្ជនៈ ခ ဂ င ဒ ပ ဝ ត្រូវបានសរសេរខ្ពស់ ါ ហើយបានហៅ မောက်ချ (/maʊʔtʃʰa̰/ ម៉ៅឆះ)

သဝေထိုး ស្រះ អេ (េ) ចង្អុលបង្ហាញ /è/ (អេ)

អាចត្រូវបានផ្សំជាមួយសញ្ញាស្រៈ ာ ឬ ါ ដើម្បីបង្កើត ော ឬ ေါ ដែលបង្ហាញ /ɔ́/ (អរ, អូ) នៅក្នុងព្យាង្គបើកឬ /àʊ/ មុនពេលអក្សរ က ឬ င សម្លេងទាបនៃស្រៈនេះនៅក្នុងព្យាង្គបើកចំហត្រូវបានសរសេរ ော် ឬ ေါ်

ော ေါ - ស្រះ អៅ (ៅ) ការរួមបញ្ចូលគ្នារបស់ ေ និង ာ ឬ ါ (មើល​ខាងលើ) ចង្អុលបង្ហាញ /ɔ́/ (អរ, អូ) នៅក្នុងព្យាង្គបើកឬ /àʊ/ មុនពេលអក្សរ က ឬ င សម្លេងទាបនៃស្រៈនេះនៅក្នុងព្យាង្គបើកចំហត្រូវបានសរសេរ ော် ឬ ေါ်
နောက်ပစ် ស្រះ អេ (េ) ចង្អុលបង្ហាញ /ɛ́/ (អេ) រកឃើញតែនៅក្នុងព្យាង្គបើកប៉ុណ្ណោះ
တစ်ချောင်းငင် ស្រះអុ (ុ) នៅពេលប្រើតែម្នាក់ឯង បង្ហាញ /ṵ/ (អ៊ុ) ក្នុងព្យាង្គបើកឬ /ɔ̀ʊ/ ក្នុងព្យាង្គបិទ
နှစ်ချောင်းငင် ស្រះអូ ​(ូ) បង្ហាញ /ù/ (អ៊ូ) រកឃើញតែនៅក្នុងព្យាង្គបើកប៉ុណ្ណោះ
လုံးကြီးတင် ស្រះអិ (ិ) បង្ហាញ /ḭ/ (អ៊ិ) នៅក្នុងព្យាង្គបើក ឬ /èɪ/ នៅក្នុងព្យាង្គបិទ
လုံးကြီးတင်ဆန်ခတ် ស្រះអី (ី) បង្ហាញ /ì/ (អ៊ី) រកឃើញតែនៅក្នុងព្យាង្គបើកប៉ុណ្ណោះ
ို - ស្រះអោ (ោ) បង្ហាញ /ò/ (អុ, អូ) នៅក្នុងព្យាង្គបើកឬ /aɪ/ មុនពេលអក្សរ က ឬ င. រួមបញ្ចូលគ្នារបស់ ိ និង ု ជាស្រៈវណ្ណយុត្តិ
ဝဆွဲ ជើង វ (្វ) ប្រើតែម្នាក់ឯង ចង្អុលបង្ហាញ /wa̰/ ក្នុងព្យាង្គបើកឬផ្សេងៗ /ʊ̀/ ឬ /wà/ នៅក្នុងព្យាង្គបិទ
သေးသေးတင် និគ្គហិត (ំ) នៅក្នុងពាក្យពហុភាសាវាមានមុខងារដូចជាច្រមុះបែបសរីរាង្គ ពាក្យចុងក្រោយវាដំណើរការដូចវគ្គផ្តាច់ព្រ័ត្រ -ម ផ្លាស់ប្តូរស្រៈនិងការបន្លឺសម្លេងទាបតាមលំនាំដើម ទោះបីជាវាអាចត្រូវបានផ្សំជាមួយសញ្ញាសម្គាល់សម្លេងដើម្បីបង្កើតព្យាង្គសម្លេងខ្ពស់ឬខ្ពស់

បង្កើតច្រមុះថា -ន ជាចុងក្រោយ

អក្សរ ឫ ប្រើសម្រាប់តែសំស្ក្រឹត
អក្សរ ឬ ប្រើសម្រាប់តែសំស្ក្រឹត r̥̄
ေါ် သဝေထိုးရေးချရှေ့ထိုး ប្រើអក្សរដើម្បីបញ្ជាក់ "ော်" នៅក្នុងអក្សរមួយចំនួនដើម្បីជៀសវាងការយល់ច្រឡំសម្រាប់អក្សរ က, တ, ဘ, ဟ, အ