ក្បួនល្បិចទាំង ៣៦ (Thirty-six stratagems)

ក្បួននេះជាក្បួនល្បិចបោកបញ្ឆោត បោកប្រាស់ បំផ្លាញ អ្នកដទៃ ស្ថាប័នមួយ ឬប្រទេសមួយ។ ក្បួននេះត្រូវបានប្រើក្នុងការធ្វើសង្គ្រាម ការលេងនយោបាយ ការគ្រប់គ្រងគាបសង្កត់ ការប្រកបរបរទុច្ចរិត និងការបោកប្រាស់ក្នុងសង្គម។ ក្បួននេះជារបស់ជនជាតិចិន ត្រូវបានសរសេរឡើងនៅប្រទេសចិន យូរណាស់មកហើយ។ ក្បួនល្បិចនេះត្រូវបានបកប្រែជាភាសាផ្សេងៗ មាន "វៀតណាម" ជាដើម។

គួរនាំគ្នារៀនឲ្យដឹងពីក្បួននេះ ដើម្បីឲ្យដឹងពីអន្ទាក់ ល្បិច ឬវិធីបោកប្រាស់ផ្សេងៗ របស់អ្នកដែលប្រើក្បួនល្បិចនេះ ដើម្បីការពារអន្តរាយពីបុគ្គលទាំងនោះ។ បញ្ជាក់៖ សូមកុំមានចិត្តគុំកួន នឹងបុគ្គលទាំងនោះ ព្រោះពួកគាត់បានទទួលការអប់រំខុស។

១ បាំងមេឃឆ្លងសមុទ្រ

លាក់បាំងការពិត ឬផ្ដល់ពត៌មានមិនពិត ដល់អ្នកដឹកនាំប្រទេសមួយ ឬស្ថានប័នមួយ ដើម្បីឲ្យអ្នកដឹកនាំនោះ សម្រេចចិត្តខុស ទៅតាមអ្វីដែលខ្លួនចង់បាន។ ឬលាក់បាំងបំណងរបស់ខ្លួនពីអ្នកគ្រប់គ្រង នាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋអំណាច ឬអាជ្ញាធរ របស់ស្ថាប័ន ឬប្រទេសមួយ ដើម្បីធ្វើការដោយសម្ងាត់ សម្រេចបំណងរបស់ខ្លួន។

Deceive the heavens to cross the sea (瞞天過海, Mán tiān guò hǎi) Mask one's real goals from those in authority who lack vision by not alerting them to one's movements or any part of one's plan.

២ ស្វែងរកចំណុចខ្សោយដើម្បីវាយ

ពេលដែលអ្នកប្រើក្បួនល្បិចនេះមិនអាចវាយប្រហារអ្នកដទៃបានដោយសារតែគេខ្លាំង។ ពួកគាត់នឹងស្វែងរកចំណុចខ្សោយរបស់គេ កន្លែងដែលគេប្រហែសធ្វេស ហើយឲ្យតម្លៃ។ ការវាយប្រហារបែបនេះ នឹងធ្វើឲ្យគេដកថយហើយទៅជួយកន្លែងនោះ។ ក្នុងសង្គមទូទៅ បុគ្គលទាំងនោះ អាចទៅរំខាន ឬគម្រាម កូន ប្រពន្ធ ឬឪពុកម្ដាយគេ ដើម្បីគម្រាមជនរងគ្រោះ ហើយធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះទៅរវល់នឹងរឿងផ្សេង។

Besiege Wèi to rescue Zhào (圍魏救趙, Wéi Wèi jiù Zhào) Further information: Battle of Guiling When the enemy is too strong to be attacked directly, attack something they cherish. The idea is to avoid a head-on battle with a strong enemy, and instead strike at their weakness elsewhere. This will force the strong enemy to retreat in order to support their weakness. Battling against a tired and dispirited enemy will give a much higher chance of success.

៣ ខ្ចីកាំបិតសម្លាប់មនុស្ស

ប្រើកម្លាំង ខ្ចីកម្លាំង ឬបញ្ឆោត អ្នកដទៃ ឬក្រុមទី៣ ឲ្យទៅវាយប្រហារជនរងគ្រោះ។ បញ្ឆោតដោយ ភាពលោភលន់ សេចក្ដីគុំកួន ច្រណែន ការបំភិតបំភ័យ ឬការយល់ខុស។

Kill with a borrowed knife (借刀殺人, Jiè dāo shā rén) Attack using the strength of another when in a situation where using one's own strength is not favourable. For example, trick an ally into attacking them or use the enemy's own strength against them. The idea is to cause damage to the enemy via a third party.

៤ សម្រាកលំហែ ពេលដែលជនរងគ្រោះកំពុងប្រឹងប្រែង (រវល់ជាមួយនឹងការងារឥតប្រយោជន៍)

ជម្រុញឲ្យជនរងគ្រោះរវល់នឹងរឿងឥតប្រយោជន៍ ហើយខ្លួនសន្សំកម្លាំង ពេលដែលជនរងគ្រោះហត់ខ្សោយកម្លាំង ច្របូកច្របល់ ក៏វាយប្រហារ។ ឧទាហរណ៍ បញ្ឆោតឲ្យជនរងគ្រោះទៅចម្លងរបាយការណ៍ ឬធ្វើអ្វីមួយដែលឥតប្រយោជន៍ ឲ្យខាតពេល អស់កម្លាំង ហត់អត់ប្រយោជន៍។

Wait at leisure while the enemy labors (以逸待勞, Yǐ yì dài láo) It is advantageous to choose the time and place for battle while the enemy does not. Encourage the enemy to expend their energy in futile quests while one conserves their strength. When the enemy is exhausted and confused, attack with energy and purpose.

៥ ភ្លើងឆេះឆ្លៀតឆក់ប្លន់

ពេលដែលជនរងគ្រោះ ស្ថាប័នមួយ ឬប្រទេសមួយកំពុងជួបវិបត្តិដូចជាជំងឺ កង្វះស្បៀងអាហារ ជម្លោះ ហើយកំពុងខ្សោយ បុគ្គលដែលប្រើក្បួនល្បិចនេះ នឹងឆ្លៀតយកពត៌មានផ្ទៃក្នុងដើម្បីឆ្លៀតពេលដែលគេខ្សោយបំផុត ក៏វាយប្រហារដោយគ្មានចិត្តអាណិតមេត្តា ហើយធ្វើឲ្យគេវិនាសដើម្បីកុំឲ្យមានបញ្ហាទៅថ្ងៃក្រោយទៀត ដូចពាក្យថា ជីកស្មៅត្រូវជីកទាំងឫស។

ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះពុទ្ធបង្រៀនមនុស្សឲ្យចេះជួយគ្នា សង្គ្រោះគ្នាទៅវិញទៅមកពិសេសពេលមានវិបត្តិ ហើយដឹងគុណគ្នា។ តែក្បួននេះបង្រៀនមនុស្សឲ្យឆ្លៀតវាយប្រហារគ្នា ពេលមានវិបត្តិ។ បើសង្គមកំពុងច្របូកច្របល់ នឹងធ្វើឲ្យរិតតែច្របូកច្របល់ឡើង។

Loot a burning house (趁火打劫, Chèn huǒ dǎ jié) When a country is beset by internal problems, such as disease, famine, corruption, and crime, it is poorly-equipped to deal with an outside threat. Keep gathering internal information about an enemy. If the enemy is in its weakest state, attack them without mercy and annihilate them to prevent future troubles.

៦ ធ្វើឲ្យមានសម្លេងនៅខាងកើត បន្ទាប់មកវាយខាងលិច (ជន្លឆ្វេង វាយស្ដាំ)

ការវាយឆ្មក់ដោយមិនឲ្យជនរងគ្រោះដឹងខ្លួនមុន (attack with suprise)។ ធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះគិតថាខ្លួននឹងវាយខាងឆ្វេង ដោយការជន្ល ធ្វើដូចជាចង់វាយខាងឆ្វេង ដើម្បីឲ្យជនរងគ្រោះព្យាយាមការពារ ផ្ដល់កម្លាំង ឬធនធានទៅការពារខាងឆ្វេង មុនពេលដែលលួចឆ្មក់ទៅវាយកន្លែងផ្សេងវិញដែលជនរងគ្រោះមិនសូវបានគិតការពារ និងនឹកស្មានមិនដល់។

Make a sound in the east, then strike in the west (聲東擊西, Shēng dōng jī xī) In any battle the element of surprise can provide an overwhelming advantage. Even when face-to-face with an enemy, surprise can still be employed by attacking where they least expect it. Create an expectation in the enemy's mind through the use of a feint. Manipulate the enemy to focus their resources somewhere before attacking elsewhere that is poorly defended. Tactically, this is known as an "open feint”.

៧ បង្កើតអ្វីមួយពីភាពទទេ (ធ្វើនំឥតម្សៅ)

កុហកបោកប្រាស់គេទាំងស្រស់ ដោយធ្វើឲ្យគេជឿថាមានអ្វីម្យ៉ាង តែការពិតគឺគ្មាននោះទេ ឬផ្ទុយពីនេះ (ធ្វើឲ្យគេជឿថាគ្មាន តែការពិតគឺមាន)។ ឧទាហរណ៍ បោកប្រាស់គេថាខ្លួនជាអ្នកមាន ដី មានផ្ទះ នៅទីនេះ ទីនោះ ជាដើម តែការពិតខ្លួនគ្មានអ្វីទាំងនោះទេ។ បោកប្រាស់ដើម្បីឲ្យគេជឿ ក្នុងគោលបំណងអ្វីមួយផ្សេង។

Create something from nothing (無中生有, Wú zhōng shēng yǒu) A plain lie. Make somebody believe there was something when there is in fact nothing or vice versa.

៨ លបលួចឆ្លងឆឹកកាន (ជួសជុលផ្លូវធំខាងក្រៅ តែលបលួចធ្វើដំណើរតាមផ្លូវតូចសម្ងាត់)

បញ្ឆោតអ្នកដទៃដោយ ការធ្វើពុតឲ្យគេឃើញថាខ្លួនកំពុងជួសជុលផ្លូវធំមួយដែលត្រូវការពេលយូរ តែលបលួចរៀបចំធ្វើដំណើរតាមផ្លូវសម្ងាត់មួយផ្សេងទៀត ហើយវាយឆ្មក់មិនឲ្យជនរងគ្រោះដឹងខ្លួន ឬនឹកស្មានដល់។

សព្វថ្ងៃគេអាចប្រើពាក្យ “លបលួចឆ្លងឆឹងកាន” នៅពេលដែលគេធ្វើអ្វីមួយខុសច្បាប់ ឬលបលួចមានសាហាយ ឬផិតក្បត់ ប្ដីប្រពន្ធខ្លួន។

Openly repair the gallery roads, but sneak through the passage of Chencang (明修棧道，暗渡陳倉, Míng xiū zhàn dào, àn dù Chéncāng) Deceive the enemy with an obvious approach that will take a very long time, while ambushing them with another approach. It is an extension of the "Make a sound in the east, then strike in the west" tactic, but instead of merely spreading misinformation to draw the enemy's attention, physical decoys are used to further misdirect the enemy. The decoys must be easily seen by the enemy to draw their attention while acting as if they are meant to do what they are falsely doing to avoid suspicion.

Today, "sneaking through the passage of Chencang" also has the meaning of having an affair or doing something that is illegal.

៩ មើលភ្លើងឆេះពីត្រើយម្ខាង

រង់ចាំរហូតដល់គ្រប់ភាគីដែលកំពុងមានជម្លោះ ហត់ ខ្សោយ អស់កម្លាំង ដោយការវាយប្រហារគ្នា។ ទើបបើកការវាយប្រហារជាក្រោយ។

Watch the fires burning across the river (隔岸觀火, Gé àn guān huǒ) Delay entering the field of battle until all other parties become exhausted by fighting amongst each other. Go in at full strength and finish them off.

១០ លាក់កាំបិត ពីក្រោយស្នាមញញឹមក្លែងក្លាយ

ព្យាយាមយកចិត្ត ផ្គាប់ចិត្ត ទ្រ លើកជើង កាន់ជើង ជនរងគ្រោះ ឲ្យជនរងគ្រោះទុកចិត្តថាខ្លួនមានបំណងល្អ។ នៅពេលដែលបានជនរងគ្រោះទុកចិត្តហើយ ក៏លបលួចចាក់គេពីក្រោយខ្នង ឬបំផ្លាញគេដោយសម្ងាត់ ទាំងគេមិនដឹងខ្លួន។ លក្ខណៈរបស់មនុស្សមុខពីរ ញញឹមនៅនឹងមុខ ក្រោយខ្នងលួចលាក់មានស្នៀត ពិសពុល។ មានអ្នកប្រាជ្ញខ្លះ ណែនាំឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ចុងខាងក្រៅភ្នែក “ជាទូទៅ” បើបុគ្គលញញឹមក្លែងក្លាយ ចុងភ្នែកខាងក្រៅមិនជ្រួញ បើញញឹញពិតប្រាកដចេញពីចិត្ត ចុងកន្ទុយភ្នែកខាងក្រៅមានផ្នត់ជ្រួញ។

Hide a knife behind a smile (笑裏藏刀, Xiào lǐ cáng dāo) Charm and ingratiate oneself with the enemy. When their trust is gained, move against them in secret.

១១ លះបង់ផ្លែព្រូនជាសំណែន ដើម្បីរក្សាផ្លែប៉ែស

លះបង់អ្វីមួយ ឬនរណាម្នាក់ក្នុងក្រុមដើម្បីគោលដៅវែងឆ្ងាយ។ ឧទាហរណ៍ ពេលដែលមានគេដឹងថាក្រុមខ្លួនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើទុច្ចរិតណាមួយ ក៏នាំគ្នាទម្លាក់កំហុសទៅនរណាម្នាក់ក្នុងក្រុមឲ្យទទួលទោសកំហុសទាំងអស់ ដើម្បីអ្នកផ្សេងបានរួចខ្លួន។

ឬ គេអាចប្រើម្យ៉ាងទៀត ដោយការលួងកូនស្រីខ្លួនឯង ឲ្យលះបង់ខ្លួន ឬប្រគល់ខ្លួន ជាសំណែនឲ្យទៅនរណាម្នាក់ ជាថ្នូរនឹងអ្វីមួយ ឬដើម្បីសម្រេចគោលដៅខ្លួនឯង។ ហើយបន្តឲ្យកូននោះធ្វើជារនុកក្នុង ដើម្បីបន្តសម្រេចគោលដៅខ្លួនទៀត។ ល្បិចនេះអាចប្រើជាមួយល្បិចអន្ទាក់សម្រស់។

Sacrifice the plum tree to preserve the peach tree (李代桃僵, Lǐ dài táo jiāng) There are circumstances where short-term objectives must be sacrificed in order to gain the long-term goal. This is the scapegoat strategy where someone suffers the consequences so that the rest do not.

១២ ចាប់យកឱកាសលួចបន្លំសត្វពពែ (លួចបន្លំសូម្បីតិចតួច)

ពេលដែលកំពុងអនុវត្តន៍ផែនការបោកប្រាស់ ចាប់យកគ្រប់ឱកាសដែលឃើញមាន ទោះជាលួចបន្លំបានតិចតួចក៏ដោយ។ សត្វពពែ មានន័យម្យ៉ាងទៀតគឺមនុស្សល្ងង់។ ស្វែងរកមនុស្សល្ងង់ ព្យាយាមលួចបន្លំ ទោះបានតិចតួចក៏ដោយ។ គួរដឹងពីក្បួនល្បិចនេះទាំងអស់គ្នា រៀនដើម្បីប្រយ័ត្នទាំងអស់គ្នា។ គួរកុំជាមនុស្សល្ងង់។

Take the opportunity to pilfer a goat (順手牽羊, Shùn shǒu qiān yáng) While carrying out one's plans, be flexible enough to take advantage of any opportunity that presents itself, however small, and avail oneself of any profit, however slight.

១៣ វាយស្មៅបង្អើលពស់

ធ្វើអ្វីម្យ៉ាងដើម្បីឲ្យផ្អើលដល់ជនរងគ្រោះ គោលបំណងចង់ឲ្យជនរងគ្រោះឈប់ធ្វើអ្វីដែលខ្លួនកំពុងធ្វើ។ ឬធ្វើអ្វីម្យ៉ាងដើម្បីឲ្យជនរងគ្រោះ សង្ស័យ ច្របូកច្របល់ចិត្ត ហើយបោះបង់ ការងារ ឬអ្វីម្យ៉ាង។ ឧទាហរណ៍ របស់មួយល្អទេ តែព្យាយាមធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះ សង្ស័យ ច្របូកច្របល់ចិត្ត មិនច្បាស់ថា របស់នោះល្អ ឬអត់ ធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះបោះរបស់នោះចោល ព្រោះសង្ស័យ មិនច្បាស់ មិនប្រាកដក្នុងចិត្ត។

ពេលខ្លះ គេនិយាយជាសញ្ញាឲ្យប្រយ័ត្នថា “កុំវាយស្មៅបង្អើលពស់” ដើម្បីឲ្យប្រយ័ត្នកុំឲ្យជនរងគ្រោះដឹង ឬចាប់អារម្មណ៍ដឹង ពីចេតនាអាក្រក់របស់ខ្លួន។

Stomp the grass to scare the snake (打草驚蛇, Dǎ cǎo jīng shé) Do something unaimed, but spectacular ("hitting the grass") to provoke a response from the enemy ("startle the snake") to have them give away their plans or position. Do something unusual, strange, and unexpected to arouse the enemy's suspicion and disrupt their thinking. It is more widely used as a warning: "[Do not] startle the snake by hitting the grass". An imprudent act will give one's position or intentions away to the enemy.

~ និយាយដល់ត្រង់នេះ អ្នកអាចគិតថា បុគ្គលដែលប្រើក្បួនល្បិចនេះគួរឲ្យខ្លាច បើជួបបុគ្គលបែបនោះគួរធ្វើតាមអ្វីដែលពួកគាត់ចង់ឲ្យធ្វើ។ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា មាននាងម្នាក់ឈ្មោះនាងចិញ្ចា។ នាងនោះមាយាពុតល្បិច យកឈើធ្វើជាកូនទ្រាប់ពោះខ្លួនទៅមួលបង្កាច់ព្រះពុទ្ធកណ្ដាលចំណោមថាធ្វើឲ្យនាងពោះធំ។ ក្រោយមកឈើនោះជ្រុះចុះមក។ គេគ្រប់គ្នាដឹងថានាងនោះមាយា ពុត ល្បិច។ ក្រោយមកនាងនោះក៏ត្រូវព្រះធរណីស្រូប (គឺស្លាប់តៃហោង ស្លាប់ទាំងអាក្រក់មើល)។ ព្រះពុទ្ធបង្ហាញផ្លូវ ចង់ឈ្នះមនុស្សបែបនេះត្រូវរក្សាមារយាទ ឬរក្សា ទង្វើ ការនិយាយ ការគិត ឲ្យល្អ និងនិយាយតែពាក្យពិតពាក្យទៀងត្រង់។ (អាចសិក្សាបន្តក្នុងពុទ្ធជ័យមង្គល)។ នាងចិញ្ចាធ្វើបែបនេះដោយសារ ប្ដីនាងស្ដាប់ធម៌ព្រះពុទ្ធ ហើយទៅបួសចោលនាង រួមផ្សំនឹងការញុះញង់បន្ថែមរបស់ទេវទត្ត។ (មើលក្នុងនាទីទី ៦ ក្នុងរឿងពុទ្ធប្រវត្តិ តាមតំណភ្ជាប់ដែលបានដាក់)

១៤ ខ្ចីសាកសពចូលព្រលឹង

យកស្ថាប័នណាមួយ ឬអ្វីម្យ៉ាងដែលគេបានបោះបង់ចោល ឬបំភ្លេចចោល ទៅហើយ មកធ្វើឲ្យដើរ ឡើងវិញ ទៅតាមអ្វីដែលខ្លួនចង់ ដើម្បីគោលដៅខ្លួន។

Borrow a corpse to resurrect the soul (借屍還魂, Jiè shī huán hún) Take an institution, a technology, a method, or even an ideology that has been forgotten or discarded and appropriate it for one's own purposes.

១៥ បញ្ឆោតខ្លាចុះពីភ្នំ

បញ្ឆោតជនរងគ្រោះចេញពីទីតាំង ឬកន្លែងដែលផ្គត់ផ្គង់ គាំទ្រ ជនរងគ្រោះ។ ដើម្បីឲ្យជនរងគ្រោះខ្សោយ។

Lure the tiger down the mountain (調虎離山, Diào hǔ lí shān) Never directly attack an opponent whose advantage is derived from their position. Instead, lure them away from their position to separate them from their source of strength.

១៦ ដើម្បីចាប់ ត្រូវចេះលែង

“កុំធ្វើឲ្យគេទាល់ច្រក”។ ពេលដែលជនរងគ្រោះទាល់ច្រកអាចនឹងព្យាយាមវាយបកវិញ។ ធ្វើជាទុកផ្លូវមួយ ឲ្យជនរងគ្រោះមានសង្ឃឹមថានឹងអាចចេញទៅបាន ធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះច្របូកច្របល់ចិត្ត គួរវាយបក ឬគួរថយ។ ពេលដែលច្របូកច្របល់ចិត្ត ទឹកចិត្តវាយបកវិញ នឹងចុះខ្សោយ។

In order to capture, one must let loose (欲擒故縱, Yù qín gù zòng) Cornered prey will often mount a final desperate attack. To prevent this, let the enemy believe they still have a chance for freedom. Their will to fight is hampered by their desire to escape. The enemy's morale will be depleted and they will surrender without a fight when the illusion of escape is revealed.

១៧ ចោលថ្មដើម្បីទាក់យកត្បូង

ធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះជឿថាខ្លួននឹងបានចំណេញអ្វីម្យ៉ាង (ចោលថ្ម) ដើម្បីបោកយករបស់មានតម្លៃអ្វីមួយមកវិញ (ទាក់យកត្បូង)។

Tossing out a brick to lure a jade gem (拋磚引玉, Pāo zhuān yǐn yù) Further information: Wiktionary:拋磚引玉 Bait someone by making them believe they gain something or to just make them react to it; "toss out a brick" to obtain something valuable from them in return ("get a jade gem”).

១៨ ចាប់មេដើម្បីយកឈ្នះ

បើក្រុមមួយដែលខ្លាំង តែកូនក្រុមធ្វើការឲ្យមេក្រុមដោយសារតែលុយ ដោយសារតែចាញ់បោកមេក្រុម ឬព្រោះតែសេចក្ដីភ័យខ្លាច ឬការគម្រាម ពេលដែលចាប់មេបាន ក្រុមទាំងមូលនឹងបែកខ្ញែក ឬសុំចុះចូល។ ខុសពីក្រុមដែលធ្វើការដោយសាមគ្គីភាពពិតប្រាកដ ដោយឈរ គុណធម៌ ឬគុណតម្លៃនៃជីវិត និងភាពស្មោះត្រង់។

Defeat the enemy by capturing their chief (擒賊擒王, Qín zéi qín wáng) If the enemy's army is strong but is allied to the commander only by money, superstition, or threats, target the leader. If the commander falls, the rest of the army will disperse or join one's side. If they are allied to the leader through loyalty, beware, as the army can continue to fight on after their death out of vengeance.

១៩ ដកឧសចេញពីក្រោមខ្ទះ (ល្បិចបន្ថយភ្លើង)

បំបាត់ហេតុផលដែលអាចឲ្យគេមកវាយប្រហារ។ បង្កក ឬដកហូតទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលអាចឲ្យគេប្រើដើម្បីមកវាយប្រហារ។ ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យគេមិនមានលទ្ធភាពអាចមកវាយប្រហារបាន។

Remove the firewood from under the pot (釜底抽薪, Fǔ dǐ chōu xīn) Take out the leading argument or asset of someone; "steal someone's thunder". This is the essence of the indirect approach: instead of attacking enemy's fighting forces, direct attacks against their ability to wage war. Literally, take the fuel out of the fire.

២០ ធ្វើឲ្យវឹកវរដើម្បីចាំយកប្រយោជន៍

ធ្វើឲ្យវឹកវរ ឲ្យគេទាល់ច្រកទាំងមិនដឹងខ្លួន ដើម្បីឲ្យគេមកពឹងខ្លួន នឹងអាលបានរំលើកគុណ ឲ្យគេទូលគុណខ្លួនមួយជីវិត។ ឧទាហរណ៍ដែលងាយយល់មួយទៀត គឺការដុតព្រៃដើម្បីចាប់សត្វ។

Disturb the water and catch a fish (渾水摸魚／混水摸魚, Hùn shuǐ mō yú) Create confusion and exploit it to further one's own goals.

២១ រៃ សកសម្បកមាស (ឬល្បិចក្លែងខ្លួន ភៀសព្រះកាយ)

ក្លែងជានរណាម្នាក់ផ្សេងទៀត ដើម្បីកុំឲ្យគេស្គាល់។ ជាទូទៅ ល្បិចនេះ ប្រើដើម្បីគេចពីអ្នកដែលខ្លាំងជាងខ្លួន។

Slough off the cicada's golden shell (金蟬脱殼, Jīn chán tuō qiào) Mask oneself. Either leave one's distinctive traits behind and become inconspicuous or masquerade as something or someone else. This strategy is mainly used to escape from a stronger enemy.

២២ បិទច្រក ឡោមព័ទ្ធ ឬបិទទ្វារចាប់ចោរ

ធ្វើកុំឲ្យគេមានផ្លូវរត់ ដកថយ ឬមានផ្លូវដែលផ្ដល់ជំនួយពីខាងក្រៅ សិន សឹមវាយប្រហារជាចុងក្រោយ តែម្ដង។

Shut the door to catch the thief (關門捉賊, Guān mén zhuō zéi) To capture one's enemy, or more generally in fighting wars, to deliver the final blow to the enemy, plan prudently for success; do not rush into action. Before "moving in for the kill", first cut off the enemy's escape routes and any routes from external aid.

២៣ ត្រូវជាមួយនឹងអ្នកឆ្ងាយ វាយប្រហារអ្នកជិតខាង

ពួកគាត់យល់ថា អ្នកជិតខាងងាយនឹងវាយប្រហារ យកឈ្នះ ជាងប្រទេស ឬតំបន់ដែលនៅឆ្ងាយ។ ព្រោះសមរភូមិនៅជិតតំបន់ខ្លួន។ បើវាយអ្នកឆ្ងាយ ត្រូវពិបាក ផ្ដល់ការផ្គត់ផ្គង់ ដឹកជញ្ជូនស្បៀងជាដើម។ ដូច្នេះ ត្រូវជាមួយនឹងអ្នកឆ្ងាយ ហើយវាយអ្នកជិត។ ពួកគាត់គិតថា មនុស្សល្ងង់ទើប ព្យាយាមវាយអ្នកឆ្ងាយ។

ព្រះពុទ្ធ ឲ្យចេះសង្គ្រោះញាតិមិត្ត យកញាតិមិត្តធ្វើជារបង ជួយគ្នាទៅវិញទៅមក។ តែក្បួននេះណែនាំឲ្យប្រទូសមិត្តអ្នកជិតខាងខ្លួនឯង។ អ្នកណានៅក្បែរបុគ្គលបែបនេះ គឺត្រូវប្រយ័ត្ន។

Befriend a distant state and strike a neighbouring one (遠交近攻, Yuǎn jiāo jìn gōng) Invading nations close to oneself carries a higher chance of success. The battlefields are close to one's domain and as such is easier for one's troops to receive supplies and defend the conquered land. Make allies with nations far away from oneself, as it is unwise to invade them.

២៤ ស៊ីបាយបោកឆ្នាំង

ខ្ចីស្បៀង ឬធនធានពីគេដើ្បម្បីវាយប្រហារសត្រូវរួម។ ពេលដែលសត្រូវរួមចាញ់ហើយ ប្រើធនធាននោះវាយប្រហារអ្នកដែលឲ្យខ្ចីនោះទៀត។

Obtain safe passage to conquer the State of Guo (假途伐虢, Jiǎ tú fá Guó) Borrow the resources of an ally to attack a common enemy. Once the enemy is defeated, use those resources to turn on the ally that lent them in the first place.

២៥ ដកធ្នឹមល្អចេញជំនួសវិញដោយឈើពុក (ដកមន្ត្រីល្អចេញ ជំនួសវិញដោយមន្រ្តីពុករលួយ)

នៅពេលដែលប្រទេស ឬស្ថាប័នគេ ដំណើរការទៅល្អ ព្យាយាមឆាឆៅ ធ្វើឲ្យខូចប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង របៀបគ្រប់គ្រងរបស់គេ។ កែប្រែវិន័យល្អៗ ដែលគេមាន។ ព្យាយាមធ្វើឲ្យមនុស្សល្អ សំខាន់ៗ ត្រូវបានដកចេញ ហើយដាក់វិញដោយមនុស្សពុករលួយ។

Replace the beams with rotten timbers (偷梁換柱, Tōu liáng huàn zhù) Disrupt the enemy's formations, interfere with their methods of operations, and change the rules that they are used to following. In this way the supporting pillar, the common link that makes a group of men an effective fighting force, is removed.

២៦ ចង្អុលផ្កា តែជេផ្លែ

ការនិយាយដោយមិនបញ្ចេញឈ្នោះជនរងគ្រោះ ដោយប្រើពាក្យប្រៀបធៀប ឬពាក្យបញ្ឆិតបញ្ឆៀងដៀមដាម ដើម្បីដាក់គំនាប ឬគ្រប់គ្រង ឬព្រមានដល់អ្នកដែលខ្លួនមិនអាចនិយាយដោយផ្ទាល់បាន ឬខ្លួនមិនចង់ឲ្យគេចាប់ថ្នាក់បាន ថាខ្លួនកំពុងគម្រាម ឬដាក់គំនាប លើជនរងគ្រោះ។

ឧទាហរណ៍ បុគ្គលខ្លះ ចង់ជេអ្នកដទៃ តែបែជាជេកូនខ្លួនឯងដែលនៅក្បែរនោះខ្លាំងៗ ដើម្បីដៀមដាមអ្នកដែលខ្លួនចង់ជេ។ ករណីនេះ ខ្ញុំឃើញថា ព្រួញមួយនោះបាញ់ចាបពីរ មួយគឺ“កូនខ្លួនឯង” មួយទៀតគឺអ្នកក្បែរនោះ។

Point at the mulberry tree while cursing the locust tree (指桑罵槐, Zhǐ sāng mà huái) To discipline, control, or warn others whose status or position excludes them from direct confrontation; use analogy and innuendo. Without directly naming names, those accused cannot retaliate without revealing their complicity.

២៧ ពើធ្វើឆ្កួត ឬពើធ្វើមិនដឹង

ពើធ្វើជាមនុស្សមិនចេះអី ខ្សោយ ឈឺ ឬល្ងង់ ដើម្បីបញ្ឆោតឲ្យគេមានចិត្តមើលងាយសមត្ថភាពខ្លួន ដើម្បីលាក់កុំឲ្យគេដឹងពីចេតនាអាក្រក់ខ្លួន និងដើម្បីឲ្យគេធ្វេសប្រហែសចំពោះខ្លួន។

Feign madness but keep your balance (假痴不癲, Jiǎ chī bù diān) Pretend to be incompetent to create confusion about one's intentions and motivations. Lure the opponent into underestimating one's ability until they drop their guard.

២៨ ដកជណ្ដើរចេញនៅពេលដែលគេឡើងដល់ដំបូល

ប្រើនុយ និងការបោកបញ្ឆោតផ្សេងៗ ធ្វើឲ្យគេធ្លាក់ចូលទៅក្នុងតំបន់ដែលប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ រួចកាត់ផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងខាងក្រៅ និងផ្លូវចេញ។ វាយប្រហារដោយប្រើកម្លាំងខ្លួន បូករួមនិងកម្លាំងភូមិសាស្រ្តដែលប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិនោះ។

Remove the ladder when the enemy has ascended to the roof (上屋抽梯, Shàng wū chōu tī) With baits and deceptions, lure the enemy into treacherous terrain and cut off their lines of communication and escape routes. To save themselves, they must fight both one's own forces and the elements of nature.

២៩ តុបតែងដោយផ្កាក្លែងក្លាយ ឬល្បិចលាបពណ៌

តុបតែងផ្កាក្រដាសក្លែងក្លាយ លើដើមឈើងាប់ ដើម្បីឲ្យគេឃើញនឹងភ្នែក ហើយយល់ថា ដើមឈើនោះមានជីវិត។ ប្រើរបស់ក្លែងក្លាយធ្វើឲ្យអ្វីមួយដែលគ្មានតម្លៃ មើលទៅគួរឲ្យផ្ដល់តម្លៃ។ ឬធ្វើផ្ទុយពីនោះ (ធ្វើឲ្យអ្វីដែលមានតម្លៃ មើលទៅដូចជា មិនគួរនឹងឲ្យតម្លៃ)។ ធ្វើឲ្យមនុស្សល្អ ត្រូវបានគេជឿថា ជាមនុស្សអាក្រក់ ឬមនុស្សអាក្រក់ ត្រូវបានគេជឿថា ជាមនុស្សល្អ ដោយការផ្សព្វផ្សាយពាក្យចចាមអារ៉ាមផ្សេងៗ។

Decorate the tree with false blossoms (樹上開花, Shù shàng kāi huā) Tying silk blossoms on a dead tree gives the illusion that the tree is healthy. Using artifice and disguise, make something worthless appear valuable and vice versa.

៣០ ប្រែពីភ្ញៀវទៅជាម្ចាស់

ផ្ដើមពីការធ្វើជាភ្ញៀវឲ្យគេទទួល បន្ទាប់មក ព្យាយាមក្ដោបក្ដាប់ផ្ទៃក្នុង ហើយប្រែខ្លួនទៅជាម្ចាស់។

ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ ព្រះពុទ្ធបង្រៀនឲ្យចេះដឹងគុណ។ សូម្បីដើមពោធិព្រឹក្សដែលព្រះអង្គត្រាស់ដឹងក្រោម ក៏ព្រះអង្គប្រាប់ឲ្យសិស្សរបស់ព្រះអង្គចាត់ជាទីគោរពបូជា។ ជ្រកក្រោមម្លប់ឈើណា ដឹងគុណដើមឈើនោះ។ ក្បួននេះវិញ ប្រាប់ឲ្យជ្រកក្រោមដំបូលផ្ទះគេ ហើយព្យាយាមយកផ្ទះរបស់គេមកជារបស់ខ្លួនទៅវិញ។

Make the host and the guest exchange roles (反客為主, Fǎn kè wéi zhǔ) Usurp leadership in a situation where one is normally subordinate. Infiltrate one's target. Initially, pretend to be a guest to be accepted, but develop from inside and become the owner later.

៣១ អន្ទាក់សម្រស់ ឬល្បិចកែវទឹកឃ្មុំ

បញ្ជូនមនុស្សស្រីដែលមានសម្បកក្រៅជាស្រីស្អាត ទន់ភ្លន់ គួរឲ្យស្រលាញ់ ឲ្យទៅបំបែកបំបាក់ផ្ទៃក្នុងរបស់ភាគីម្ខាងទៀត។ ល្បិចនេះអាចមានបីកម្រិត។ មួយ មេស្ថាប័ន វក់នឹងសម្រស់នាងម្នាក់នោះរហូតដល់លែងគិតការងារ ហើយស្មារតីប្រុងប្រយ័ត្នថយចុះបន្តិចម្ដងៗ។ ពីរ នាងម្នាក់នោះ ព្យាយាមទាក់មនុស្សប្រុសផ្សេងៗទៀតក្នុងស្ថាប័ន ដើម្បីបង្កើតជាជម្លោះដណ្ដើមនាង។ បី ស្រីៗនៅក្នុងស្ថាប័ន ប្រចណ្ឌ ច្រណែន ខឹងនឹងប្រុសៗ ដែលវក់នឹងនាងម្នាក់នោះ ធ្វើឲ្យការបែកបាក់កាន់តែខ្លាំង។

ក្នុងរឿងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសចិន សម័យនគរចិនបែកជាបី មានបង្ហាញពីល្បិចនេះ។ ទៀវឆាន់ ត្រូវបានគេឲ្យទៅប្រើល្បិចនេះ បំបែកបំបាក់ តុងជ័រ និងលីពូ។ តុងជ័រ ត្រូវបានសម្លាប់ដោយលីពូ ដែលជាកូនធម៌ខ្លួន។ ក្រោយមក លីពូក៏ស្លាប់ដែរ ព្រោះវក់នឹងសម្រស់ ការរាំច្រៀង របស់ទៀវឆាន់ មិនសូវរវល់ការងារ។ បន្ទាប់ពីលីពូស្លាប់ មិនបានប៉ុន្មាន ចុងក្រោយ ទៀវឆាន់ក៏ស្លាប់ទាំងវ័យក្មេងដែរ។

ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏មាននិយាយពីកូនស្រីមារបីនាក់មកព្យាយាមពង្វក់ព្រះពុទ្ធ ក្រោយពេលដែលព្រះអង្គត្រាស់ដឹងហើយថ្មីៗផងដែរ។

បើគិតតាមព្រះពុទ្ធសាសនា វិធីដែលអាចការពារអន្តរាយពីល្បិចនេះបានគឺ ការរក្សាសីល ៥ ជានិច្ចរាល់ថ្ងៃ និងរក្សាសីល ៨ រាល់ថ្ងៃឧបោសថសីល (រាល់ប្រហែល ៧ ឬ ៨ថ្ងៃម្ដង)។ សីល ៨ គឺជាសីលដែលអាចជួយគ្រប់គ្រងចំណង់ផ្លូវភេទ (ឬជួយកាត់ភ្លើងរាគៈ)។

សីល៥៖

> ការមិនសម្លាប់

> ការវៀរចាកការលួចទ្រព្យគេ ដោយចិត្តលួច

> ការមិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម គឺរួមសំវាសជាមួយនឹង ប្រពន្ធ កូន ឬប្ដី របស់អ្នកដទៃ។ (រួមសំវាសបានជាមួយតែនឹងប្ដីប្រពន្ធខ្លួន)

> ការមិនកុហក

> ការមិនផឹកទឹកស្រវឹង ឬអ្វីណាដែលធ្វើឲ្យបាត់សតិស្មារតី

ឧបោសថសីល ឬសីល៨ មានដូចជា៖

> ការមិនសម្លាប់អ្នកដទៃ

> ការវៀរចាកការលួចទ្រព្យគេ ដោយចិត្តលួច

> មិនប្រព្រឹត្តការរួមភេទមួយថ្ងៃ

> មិនកុហក

> មិនផឹកទឹកស្រវឹង ឬអ្វីដែលធ្វើឲ្យខ្សោយសតិស្មារតី

> មិនហូបអាហារដែលត្រូវការ ការទំពារ មួយល្ងាច (គឺ នៅថ្ងៃរក្សាសីលនោះ ពេលព្រឹកចាប់ពីព្រះអាទិត្យរះ ដល់ថ្ងៃត្រង់ អាចហូបធម្មតា។ ចាប់ពីពេលថ្ងៃត្រង់ រហូតដល់ព្រះអាទិត្យរះនៅថ្ងៃស្អែក មិនហូប អាហារដែលត្រូវការ ការទំពារ តែអាចផឹកទឹកភេសជ្ជៈបាន)

> មិនមើលល្បែង របាំ ការរាំ និងការច្រៀង ដែលនាំឲ្យកើតសេចក្ដីប្រមាទ ធ្វេសប្រហែស មួយថ្ងៃ។ មិនប្រើគ្រឿងក្រអូប គ្រឿងអលង្ការ ក្នុងបំណងទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍អ្នកដទៃ រយៈពេលមួយថ្ងៃ។

> មិនអង្គុយ ឬដេក លើកន្លែងដែលមិនសមរម្យ ដូចជា កៅអីដែលខ្ពស់ហួសពេក ឬគ្រែ ពូក ដែលមានរូបផ្កាមាស រូបខ្លា ជាដើម

The beauty trap (Honeypot) (美人計, Měi rén jì) Send the enemy beautiful women to cause discord within his camp. This strategy can work on three levels. First, the ruler becomes so enamoured with the beauty that he neglects his duties and allows his vigilance to wane. Second, the group of men will begin to have issues if the desired women court another man, thus creating conflict and aggressive behavior. Third, other females at court, motivated by jealousy and envy, begin to plot subversions that further exacerbate the situation.

៣២ ល្បិចបន្ទាយទទេ

ពេលដែលគេមានកម្លាំងខ្លាំងជាង ហើយអាចវាយកាន់កាប់ពេលណាក៏បាន ធ្វើជាស្ងប់ ហើយធ្វើឲ្យភាគីម្ខាងទៀតគិតថាខ្លួនកំពុងដើរចូលអន្ទាក់។ ភាគច្រើន ល្បិចនេះអាចប្រើបានសម្រេច តែករណីដែលបុគ្គលមាន កម្លាំងដួងវិញ្ញាណខ្លាំង ឬអំណាចចិត្តខ្លាំង (powerful hidden force)។ ល្បិចនេះកម្រនឹងមានគេប្រើ។

The empty fort strategy (空城計, Kōng chéng jì) When the enemy has stronger forces and one expects to be overrun at any moment, act calmly and taunt the enemy, so that the enemy thinks they are walking into an ambush. This stratagem is only successful if in most cases one has a powerful hidden force and the stratagem is seldom used.

៣៣ ចារកម្មបញ្ច្រាស

ធ្វើឲ្យស្ថាប័ន ឬប្រទេសមួយច្របូកច្របល់ដោយជម្លោះ ភាពមិនត្រូវគ្នា បែកបាក់សាមគ្គី ដោយផ្ដល់ពត៌មានខុស ឬពត៌មានមិនល្អ ដល់ចារបុរស (អ្នកលបយកការណ៍) របស់ស្ថាប័ន ឬប្រទេសនោះ។ ឬព្យាយាមដោយសម្ងាត់ ធ្វើឲ្យមានការបែកបាក់សាមគ្គី ឲ្យមានភាពចម្រូងចម្រាសមិនត្រូវគ្នា រវាងមនុស្សក្នុងក្រុម មិត្ត ទីប្រឹក្សា គ្រួសារ មេទ័ព ទាហាន និងប្រជាជនទូទៅ របស់ស្ថាប័ន ឬប្រទេសមួយនោះ។ ពេលដែលពួកគាត់រវល់តែនឹងដោះស្រាយជម្លោះផ្ទៃក្នុង លទ្ធភាពវាយប្រហារ ឬការពាររបស់ពួកគាត់នឹងថយចុះ។

Let the enemy's own spy sow discord in the enemy camp (反間計, Fǎn jiàn jì) Undermine the enemy's ability to fight by secretly causing discord between them and their friends, allies, advisors, family, commanders, soldiers, and population. While they are preoccupied with settling internal disputes, their ability to attack or defend is compromised.

៣៤ ល្បិចឈឺសាច់ (ល្បិចធ្វើឲ្យខ្លួនឯងរបួស ដើម្បីឲ្យគេទុកចិត្ត)

គឺចេតនាធ្វើឲ្យខ្លួនឯងរបួស ឬធ្វើពុតជារងរបួស ដើម្បីទាមទារចំណាប់អារម្មណ៍ ការអាណិត ឬដើម្បីឲ្យគេទុកចិត្ត។ មួយ គឺអាចឲ្យគេបន្ថយការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះខ្លួន ព្រោះគិតថាខ្លួនកំពុងរបួស ឬខ្សោយ។ មួយទៀត គឺបញ្ឆោតគេឲ្យជឿថារបួសត្រូវបានបង្ករឡើងដោយ សត្រូវរួម ដើម្បីឲ្យក្រុមទាំងពីរវាយប្រហារគ្នា។

ក្នុងក្បួនពេទ្យ មានជំងឺផ្លូវចិត្តពីរប្រភេទហៅថា ជំងឺមាយា (Munchausen’s syndrome) និងជំងឺមាយាបែបប្រយោល (Munchausen’s syndrome by proxy)។ ជំងឺមាយាគឺអ្នកជំងឺ ធ្វើពុតជាឈឺ ឬរំអួយពន្លើសរោគសញ្ញា (ឈឺតិច ថាឈឺខ្លាំង អស់កម្លាំង ថាវិលមុខ) ឬធ្វើឲ្យខ្លួនឯងឈឺដោយចេតនា ដើម្បីចង់បានការចាប់អារម្មណ៍ ឬបំណងអ្វីមួយ។ ជំងឺមាយាដោយប្រយោល គឺអ្នកថែទាំអ្នកជំងឺ ឬអ្នកដែលនៅជាមួយផ្ទាល់ អាចជាម្ដាយរបស់ក្មេងតូចៗ ឬកូនដែលថែទាំម្ដាយចាស់ជរា ដេកនៅលើគ្រែ ជាដើម ធ្វើឲ្យអ្នកដែលនៅក្នុងការថែទាំរបស់ខ្លួន ឈឺដោយចេតនា ឬប្រឌិតរោគសញ្ញា ឬនិយាយពន្លើសពីរោគសញ្ញា ប្រាប់ដល់គ្រូពេទ្រ ក្នុងបំណងទាមទារចំណាប់អារម្មណ៍នរណាម្នាក់ ឬក្នុងបំណងអ្វីមួយ។ ការព្យាបាលជំងឺនេះ សំខាន់គឺការព្យាបាលដោយកែការគិត (Cognitive behavioural therapy)។ ជាទូទៅ ចំពោះជំងឺផ្លូវចិត្ត ការព្យាបាលគឺ ព្យាយាមយល់ពីអ្នកជំងឺសិន គាត់គិតយ៉ាងម៉េចបានគាត់ធ្វើចឹង ហើយកែការគិតនោះ ឲ្យល្អវិញ ជំងឺនឹងជា។ គួររក្សាភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ (integrity) ទាំងអ្នកជំងឺខ្លួនឯង ទាំងគ្រូពេទ្យ ទាំងអ្នកដែលប្រាស្រ័យទាក់ទងនឹងអ្នកជំងឺ។

Inflict injury on oneself to win the enemy's trust (苦肉計, Kǔ ròu jì) Pretending to be injured has two advantages: first, the enemy is lulled into lowering their guard since as they no longer consider one to be an immediate threat. Second, ingratiating oneself with the enemy by pretending the injury was caused by a mutual enemy conserves one's strength while one's enemies fight each other.

៣៥ ល្បិចតជាប់គ្នា

ចំពោះកិច្ចការសំខាន់ គួរគិតល្បិចតជាប់គ្នាច្រើនដំណាក់។ ផែនការទី១ ទី២ ទី៣ ដំណើរការ ទៅតាមការព្រាងទុក។ បើល្បិចមួយបរាជ័យ ប្រើល្បិចបន្ទាប់មួយទៀត។ ឬបើល្បិចមួយបានសម្រេចហើយ ប្រើល្បិចមួយបន្តទៀត ទៅតាមការព្រាងទុក ដើម្បីគោលដៅចុងក្រោយ។

Chain stratagems (連環計, Lián huán jì) In important matters, one should use several stratagems applied simultaneously after another as in a chain of stratagems. Keep different plans operating in an overall scheme; if any one strategy fails, apply the next strategy.

៣៦ ដកថយ

ពេលប្រើគ្រប់ល្បិចអស់ហើយនៅតែមិនបានសម្រេច ល្បិចចុងក្រោយគឺ ដកថយ។ បើស្ថានភាពជាក់ស្ដែងបង្ហាញថានឹងមានបរាជ័យនៅខាងមុខ គួរដកថយ ហើយផ្គុំកម្លាំងវិញ។ ពេលដែលចាញ់ នៅមានជម្រើសបីដូចជា សុំចុះចាញ់ ចរចាសម្រុះសម្រួល ឬគេចខ្លួន។ សុំចុះចាញ់ គឺបរាជ័យទាំងស្រុង។ ចរចាសម្រុះសម្រួល គឺបរាជ័យពាក់កណ្ដាល។ គេចខ្លួន គឺមិនមែនជាការបរាជ័យទេ។ ដរាបណាមិនទាន់បរាជ័យទាំងស្រុង គឺនៅតែមានឱកាស។

“ក្នុងចំណោមល្បិចទាំង ៣៦ រត់គឺល្អបំផុត”។ "Of the Thirty-Six Stratagems, fleeing is best" (三十六計，走為上計, Sānshíliù jì, zǒu wéi shàng jì).

If all else fails, retreat (走為上策, Zǒu wéi shàng cè) If it becomes obvious that one's current course of action will lead to defeat, retreat and regroup. When one's side is losing, three choices remain: surrender, compromise, or escape. Surrender is complete defeat, compromise is half defeat, but escape is not defeat. As long as one is not defeated, there is still a chance. This is the most famous of the stratagems and is immortalized in the form of a Chinese idiom: "Of the Thirty-Six Stratagems, fleeing is best" (三十六計，走為上計, Sānshíliù jì, zǒu wéi shàng jì).

ឈ្មោះល្បិចផ្សេងៗទៀត

> ដល់ត្រើយសើយគូថ ឬឆ្លងស្ពានរួចរុះក្ដារចោល (ដំបូងជាការសហការគ្នាធ្វើអ្វីមួយ តែលួចមានគំនិតអាក្រក់ ពេលបានសម្រេចគោលដៅហើយ សម្លាប់អ្នកផ្សេងចោល ដើម្បីប្រមូលប្រយោជន៍តែឯង។ គេជួយចម្លងឲ្យដល់ត្រើយហើយ មិនអរគុណថែមទាំងសម្លាប់គេចោល ដើម្បីប្រមូលយកប្រយោជន៍តែឯង។ មនុស្សថោកទាប រួមទុក្ខបាន តែរួមសុខមិនបាន។ ពេលមានអាសន្នមកសុំរកយើងជួយ ឬសហការ ពេលដល់ត្រើយ មិនអរគុណ ថែមសម្លាប់អ្នកដែលធ្លាប់ជួយចោល ដើម្បីប្រមូលប្រយោជន៍តែឯង។ ព្រះពុទ្ធវិញបង្រៀនមនុស្សឲ្យចេះរលឹកនឹកគុណអ្នកដទៃ ដែលធ្លាប់បានជួយយើងហើយ។ ការរលឹកដល់អំពើល្អដែលអ្នកដទៃបានធ្វើហើយដល់ខ្លួន នឹងនាំមកនូវសេចក្ដីសុខ។)

> សម្លាប់មាន់បំភ័យស្វា

> សម្លាប់មួយគំរាមមួយរយ

> ជីកស្មៅត្រូវជីកទាំងឫស។ មានពាក្យគេនិយាយថា "បើមិនប្រើវិធីឃោរឃៅម្តេចនឹងអាចសំដែងឲ្យឃើញចិត្តត្រាប្រណីរបស់ព្រះពោធិសត្វ"។ ករណីធ្ងន់ធ្ងរបំផុតគឺ សម្លាប់ផ្ដាច់ពូជ ដើម្បីកុំឲ្យលំបាកទៅថ្ងៃក្រោយ គេអាចមកសងសឹកវិញ។ ពេលខ្លះគេអាចទុកកូនង៉ែតមួយឲ្យរស់ដែរ (ចិត្តសប្បុរស របស់ព្រះពោធិសត្វ?)។

> វាយមុនឈ្នះ (វាយគេមុន កុំឲ្យគេតដៃទាន់)

> សន្សំកម្លាំងចាំឱកាស

> ធ្លាក់ក្នុងអណ្ដូងទម្លាក់ថ្មបន្ថែម

> រុញទូកបណ្ដោយទឹក (ឃើញគេឈ្លោះគ្នា ធ្វើឲ្យគេរិតតែឈ្លោះគ្នាបន្ថែម ដើម្បីចាំយកប្រយោជន៍)

> រុញស៊ីក្លូបញ្ចូលឡាន (ព្យាយាមធ្វើឲ្យអ្នកដែលខ្លួនស្អប់ប្រហែស ដើរទៅផ្លូវដែលមិនគួរដើរ ផ្លូវគ្រោះថ្នាក់ ពេលឃើញបុគ្គលនោះដើរបានបន្តិចហើយ រុញ បញ្ឆោតបន្ថែមឲ្យធ្លាក់ក្នុងផ្លូវគ្រោះថ្នាក់នោះ)

> ដុតឲ្យច្រឡោត បញ្ឆោតឲ្យខឹង (ប្រើពាក្យសំដី ឬសកម្មភាព អុចអាលធ្វើឲ្យគេខឹងច្រឡោត ដើម្បីសម្រេចតាមបំណងរបស់ខ្លួន។ ល្បិចនេះមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះមនុស្សឆេវឆាវ តក់ក្រហល់ មនុស្សនឹងធឹង អត់ធ្មត់ គេពិបាកដុតឲ្យខឹងណាស់)

> ដុតឲ្យខ្លោច រោយឲ្យឆៅ (បើមានហាងអាហារមួយទៀត ដែលនៅក្បែរ ប្រើបក្សពួកដែលគេមិនស្គាល់លួចបន្លំទៅធ្វើជាភ្ញៀវនៅហាងអ្នកម្ខាងទៀត ហើយផ្ដល់ពត៌មានមិនពិតថា អាហាររបស់គាត់សាប ច្រើនលើកច្រើនសារ ច្រើនគ្នា។ ម្ចាស់ហាងដែលមិនដឹង ក៏គិតថាគួរថែមអំបិល អាហារពួកគាត់ក៏លែងមានរសជាតិល្អ។ ឬកកូរកកាយគេដោយវិធីផ្សេងៗ។)

> ល្បិចបន្ថែមភ្លើង (ឃើញគេឈ្លោះគ្នា ដុតឲ្យគេរិតតែឈ្លោះគ្នាបន្ថែម)

> លើកស្នាកម្លាក្អែក (បើខ្លួនមានកម្លាំងត្រឹម ១០០ បញ្ឆោតឲ្យគេជឿថា ខ្លួនមានកម្លាំង១០០០ ដើម្បីឲ្យគេខ្លាច។ គេអាចប្រើម្យ៉ាងទៀត ឧទាហរណ៍នៅក្នុង បណ្ដាញសង្គម Facebook ពេលដែលផូសអ្វីមួយ ធ្វើឲ្យមហាជនយល់ច្រឡំថាខ្លួនមានអ្នកគាំទ្រច្រើន ដោយជួលមនុស្សមួយក្រុមឲ្យ like និង share ផូសរបស់ខ្លួន)

> លួចនាគប្ដូរហង្ស (យករបស់ក្លែងក្លាយទៅជំនួសរបស់ពិត យករបស់អន់ទៅជំនួសរបស់ល្អ)

> រំកិលសពទម្លាក់កំហុស ឬស្វាស៊ីបាយលាបមាត់ពពែ (ទម្លាក់កំហុសលើអ្នកដែលមិនបានធ្វើ ឬអ្នកដែលខ្លួនស្អប់) (ន័យម្យ៉ាង ស្វាគឺមនុស្សថោកទាប ឯពពែ គឺមនុស្សប្រមាទធ្វេសប្រហែស ឬមិនដឹង)

អវសានកថា

~ បុគ្គលថោកទាប ជាបុគ្គលបាប លុបគុណគេ មានមាយា ពុតត្បុត ល្បិច ទម្លាប់ចិត្តចងគំនុំ មិនដឹងល្អអាក្រក់ គួរសម្គាល់បុគ្គលបែបនោះថា ជាបុគ្គលថោកទាប។ (ឯកសារយោង៖ បិដកភាគ ៥៤ ទំព័រ ៤៣)

~ យកឈ្នះ បុគ្គលបែបនោះ ដោយបញ្ញា (ការដឹងការពិត) និងសំខាន់គឺការរក្សាមាយាទឲ្យល្អ រក្សាទង្វើ ការនិយាយ ការគិតឲ្យល្អ រក្សាភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ និយាយតែពាក្យពិតពាក្យទៀងត្រង់។

~ ក្នុងលោកនេះ មានរបស់បីយ៉ាងដែលមិនអាចលាក់បាំងបានគឺ ព្រះចន្ទ ព្រះអាទិត្យ និងការពិត។

ឯកសារយោង

Thirty-six stratagems