បេតុង

បេតុងជាសម្ភារៈសំណង់ដែលផ្សំពីស៊ីម៉ង់ត៍ (ច្រើនជាប្រភេទ ស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែនដ៍) ជាមួយនឹងសម្ភារៈបន្ស៊ីផ្សេងទៀត ដូចជា ផ្លាយអាស់ និង slag cement, គ្រាប់ថ្ម (ជាទូទៅគ្រាប់ថ្មធំ ដូចជាក្រួស ថ្មកំបោរ ឬក៏ក្រានីត បូកនឹងគ្រាប់ថ្មល្អិត ដូចជាខ្សាច់), ទឹក និង គ្រឿងបន្ថែមគីមី។ ពាក្យបេតុង ចេញមកពីពាក្យបារាំង Béton ត្រូវនឹងពាក្យអង់គ្លេសហៅថា Concrete ដែលចេញមកពីឡាតាំង concretus មានន័យថា រឹង។ បេតុងក្លាយជាសូលីតនិងរឹងក្រោយពីការលាយបញ្ចូលគ្នានៃល្បាយបេតុង និង យកទៅចាក់ ដោយសារផលគីមីមួយ ដែលគេហៅថា អ៊ីដ្រាតកម្ម។ ទឹកមានប្រតិកម្មជាមួយស៊ីម៉ង់ត៍ ដែលតភ្ជាប់ធាតុផ្សំផ្សេងទៀតជាមួយគ្នា ដែលអាចបង្កើតបានជាសំភារៈមានលក្ខណៈរឹងដូចថ្ម។ បេតុងត្រូវបានគេប្រើដើម្បីផលិតកំរាលផ្លូវ គ្រោងឆ្អឹងស្ថាបត្យកម្ម គ្រឹះ ផ្លូវ ស្ពាន ចំនតឡាន គ្រោងឆ្អឹងសំនង់ អិដ្ឋរៀបជញ្ជាំង ជើងតាងរបងទ្វារ និងបង្គោលភ្លើង។

បេតុងត្រូវបានយកគេទៅប្រើច្រើនជាងគេបង្អស់ក្នុងចំនោមសំភារៈផលិតដោយមនុស្ស នៅលើលោកយើងនេះ^[១]។ ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៦មក គេផលិតបេតុងបាន $7\times 10^{9}$ ម៉ែត្រគូប ជារៀងរាល់ឆ្នាំ -មានន័យថាមនុស្សម្នាក់ៗនៅលើផែនដី ប្រើបេតុងអស់ច្រើនជាងមួយម៉ែត្រគូបទៅទៀត^[២]។ បេតុងជាឧស្សាហកម្មមួយដែល មានតំលៃ៣៥ពាន់លានដុល្លា ដែលផ្តល់កាងារចំនួនច្រើនជាងពីរលាននាក់ នេះគ្រាន់តែនៅអាមេរិចប៉ុណ្ណោះ។ នៅអាមេរិច ហាយវេក្រាលដោយបេតុង ជាសរុប វែងជាង៨៩០០០គម ទៅទៀត។ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន សព្វថ្ងៃប្រើប្រាស់អស់៤០%នៃផលិតផលស៊ីម៉ង់ត៍/បេតុង សរុបរបស់ពិភពលោក។

ប្រវត្តិ

អារ្យធម៌បុរាណជាច្រើន ធ្លាប់ប្រើបេតុងធ្វើអំពីដីភក់សម្ងួត, ចំបើង និងសម្ភារៈផ្សេងទៀត។ ក្នុងសម័យចក្រភពរ៉ូម៉ាំង បេតុងរ៉ូម៉ាំងធ្វើអំពី កំបោរងាយ ផេះប៉ូហ្សូឡានិច និងគ្រាប់ថ្មខាត់ វាស្រដៀងគ្នានឹងស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែនដ៍សម័យថ្មីជាច្រើន។ ការប្រើប្រាស់បេតុងដ៏ទូលំទូលាយ នៅក្នុងសំណង់រ៉ូម៉ាំង បានធ្វើឲ្យសំណង់អស់នោះអាចរស់រានមានជីវិតរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ អាងងូតទឹកការ៉ាកាល្លា នៅក្រុងរ៉ូម គ្រាន់តែជាឧទាហរណ៍មួយនៃភាពយូរអង្វែងរបស់បេតុងតែប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចឲ្យពួករ៉ូម៉ាំង សង់សំណង់នេះ និងសំណង់ស្រដៀងគ្នាផ្សេងទៀត នៅទូទាំងចក្រភពរ៉ូម៉ាំង។ ស្ពានប្រលាយរបស់រ៉ូម៉ាំងខ្លះ មានប្រើថ្មបៀកកំបោរព័ទ្ធពីក្រៅស្នូលបេតុង ជាតិចនិចមួយ ដែលពួកគេប្រើដូចជានៅក្នុង ប៉ង់តេអុង របស់ក្រុងរ៉ូម ដែលដូមខាងក្នុងរបស់សំណង់នេះធ្វើពីបេតុងដោយគ្មានអ្វីស្រោបពីក្រៅ។

អាថ៌កំបាំងរបស់បេតុងត្រូវបានកប់បាត់អស់១៣សវ. រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៧៦ នៅពេលដែលវិស្វករចក្រភពអង់គ្លេស ចន ស្ម៊ីតុន (John Smeaton) បានប្រើដំបូងគេបង្អស់ នូវកំបោរអ៊ីដ្រូលិចនៅក្នុងបេតុង ដោយប្រើក្រួស និងផ្សៅអិដ្ឋជំនួសអោយគ្រាប់ថ្ម។ ស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែនត្រូវបានគេប្រើជាលើកដំបូងនៅដើមទសវត្ស១៨៤០។

នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការប្រើសំភារៈកាកសំនល់ សំរាប់ប្រើជាគ្រឿងផ្សំបេតុង ទទួលបាននូវប្រជាប្រិយភាពក៏ព្រោះតែកំនើននូវបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ទាក់ទងនឹងបរិស្ថាន។ វត្ថុដែលលេចធ្លោជាងគេគឺម្រែងភ្លើង ជាកាកសំនល់កើតចេញពីរោងចក្រថាមពលធ្យូងថ្ម។ សារធាតុនេះបានជួយកាត់បន្ថយជាច្រើនដល់កន្លែងយកថ្មនិងកន្លែងកប់សំរាម ហើយដោយវាដើរតួជំនួសអោយស៊ីម៉ង់ត៍ វាបានជួយកាត់បន្ថយបរិមាណស៊ីម៉ង់ត៍ ដែលគេប្រើប្រាស់ក្នុងបេតុង។ ដោយការផលិតស៊ីម៉ង់ត៍បានបង្កើតកាបូនឌីអុកស៊ីតយ៉ាងច្រើន តិចណូលោស៊ីក្នុងការកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ស៊ីម៉ង់ត៍ ដូចជាតាមវិធីមួយនេះ នឹងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ទៅអនាគត ក្នុងគោលដៅកាត់បន្ថយបន្សាយកាបូនឌីអុកស៊ីត។

សារធាតុបន្ថែមរបស់បេតុងត្រូវបានគេយកមកប្រើតាំងពីសម័យរ៉ូម៉ាំងនិងអេស៊ីបមកម្ល៉េះ នៅពេលនោះគេរកឃើញថា ដោយបន្ថែមផេះភ្នំភ្លើង ទៅក្នុងល្បាយបេតុង អាចអោយបេតុងកកនៅក្នុងទឹកបាន។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ពួករ៉ូម៉ាំងបានដឹងថា សក់សេះ បានជួយបេតុងទប់មិនអោយងាយប្រេះ ក្រោយពេលរឹង ហើយដោយបន្ថែមឈាម ធ្វើអោយវាធន់បានល្អនឹងអកាសធាតុត្រជាក់។

នៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ អ្នកស្រាវជ្រាវ បានពិសោធដោយបន្ថែមសំភារៈផ្សេងទៀត ដើម្បីបង្កើតបេតុង ដែលមានលក្ខណៈប្រសើរជាងមុន ដូចជាមានរេស៊ីស្តង់ខ្ពស់ រឺ ភាពចំលងអគ្គិសនី។

ល្បាយបេតុង

មានបេតុងច្រើនប្រភេទខុសៗគ្នា បង្កើតដោយសមមាត្រផ្សេងៗគ្នានៃគ្រឿងផ្សំសំខាន់ៗខាងក្រោម។ ការឌិសាញល្បាយបេតុង អាស្រ័យលើប្រភេទគ្រោងឆ្អឹងសំនង់ដែលត្រូវសង់ អាស្រ័យនឹងរបៀបលាយបេតុង និងដឹកជញ្ជូន និងអាស្រ័យនឹងរបៀបចាក់បេតុងបង្កើតជាគ្រោងឆ្អឹងសំនង់នេះ។

ស៊ីម៉ង់ត៍

ស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែន ជាប្រភេទ ដែលគេប្រើជាទូទៅជាងគេ។ វាជាសារធាតុផ្សំសំខាន់បំផុតរបស់បេតុង បាយអ និងបាយអសិតរូប។ វិស្វករអង់គ្លេស យ៉ូសិប អាសប្ឌីន បានទទួលប៉ាតង់បង្កើតស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែននៅឆ្នាំ១៨២៤ ស៊ីម៉ង់ត៍នេះមានឈ្មោះដូចនេះដោយសារវាមានពណ៌ស្រដៀងនឹងពណ៌របស់ថ្មកំបោរផតលែន ដែលគេយកមកពីកោះផតលែនរបស់អង់គ្លេស ហើយត្រូវបានយកមកប្រើយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងស្ថាបត្យកម្មក្រុងឡុង។

ស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែនផ្សំពីកាល់ស្យូមអុកស៊ីត ស៊ីលីកូន និង អាលុយមីញ៉ូម។ ស៊ីម៉ង់ត៍ផតលែន និងសំភារៈស្រដៀងគ្នា ត្រូវបានផលិតដោយដុតកំដៅថ្មកំបោរ (ប្រភពនៃកាល់ស្យូម) ជាមួយដីអិដ្ឋ និង កិនផលិតផលនេះអោយម៉ត់ (ហៅថា ក្លាំងគែរ) ជាមួយនឹងវត្ថុធាតុដើមនៃស៊ុលផាត (ជាទូទៅជាស៊ីបសូម)។

ទឹក

បន្សំរវាងទឹកជាមួយនឹងសំភារៈបន្ស៊ី បង្កើតបានជា កាវស៊ីម៉ង់ត៍ តាមរយៈរបៀបអ៊ីដ្រាតកម្ម។ កាវស៊ីម៉ង់ត៍ តភ្ជាប់គ្រាប់ថ្មជាមួយគ្នា បំពេញចន្លោះប្រហោងរវាងគ្រាប់ថ្ម ហើយអាចអោយគ្រាប់ថ្មហូរបានយ៉ាងងាយ។ ទឹកតិចក្នុងកាវស៊ីម៉ង់ត៍ នឹងបង្កើតបានបេតុងកាន់តែរឹងខ្លាំង ធន់បានយូរ; ប្រើទឹកច្រើននឹងបង្កើតបានជាបេតុងងាយហូរ មានស្លាំខ្ពស់។

ទឹកមិនល្អប្រើដើម្បីផលិតបេតុង អាចបង្កជាបញ្ហា នៅពេលដែលកកហើយ រឺអាចបណ្តាលអោយគ្រោងឆ្អឹងសំនង់ខូចខាតមុនកំនត់។

អ៊ីដ្រាតកម្ម ទាក់ទងនឹងប្រតិកម្មផ្សេងៗជាច្រើន ជាទូទៅកើតនៅពេលព្រមគ្នា។ នៅពេលដែលប្រតិកម្មកំពុងតែមាន អ៊ីដ្រាតកម្មនៃស៊ីម៉ង់ត៍ បានបន្ស៊ីម្តងបន្តិចៗរវាងខ្សាច់ និងគ្រាប់ថ្ម ជាមួយនឹងសារធាតុផ្សំផ្សេងទៀត ដើម្បីបង្កើតបានជាម៉ាសរឹងមួយ។

           ប្រតិកម្ម
            $2Ca_{3}SiO_{5}+7H_{2}O\rightarrow 3CaO.2SiO_{2}.4H_{2}O+3Ca(OH)_{2}$

គ្រាប់ថ្ម

គ្រាប់ថ្មល្អិត និង ធំ ធ្វើអោយបេតុងមានមាឌធំ។ ខ្សាច់, គ្រាប់ថ្មធម្មជាតិ និង គ្រាប់ថ្មបំបែក ត្រូវបានគេយកមកប្រើជាសំខាន់ក្នុងវត្ថុបំនងនេះ។ គ្រាប់ថ្មយកមកប្រើសាឡើងវិញ(មកពីសំនង់មួយ កាកសំនល់ពីការកំទេច និងកាយ) ត្រូវបានយកមកប្រើច្រើនឡើងៗ ជំនួសអោយគ្រាប់ថ្មធម្មជាតិមួយផ្នែក ព្រមជាមួយនឹងគ្រាប់ថ្មផលិតមកមួយចំនួន រួមទាំង ម្រែងភ្លើងក្នុងបំពង់ផ្សែងឡដែក និង កាកផេះ ក៏ត្រូវបានគេយកមកប្រើដែរ។

ថ្មតែងលំអខ្លះ ដូចក្វាតស៊ីត គ្រួស រឺក៏អំបែងកញ្ចក់ ជួនកាលត្រូវបានគេបន្ថែមទៅលើផ្ទៃបេតុងសំរាប់ធ្វើជាគ្រាប់ថ្មតែងលំអពីក្រៅ លក្ខណៈនេះមានការនិយមពីសំនាក់អ្នកឌិសាញសោភណ្ឌភាព។

ដែកអារមេ

បេតុងខ្លាំងផ្នែកសង្កត់ ដោយមានគ្រាប់ថ្មជាអ្នកទ្របន្ទុកសង្កត់។ ប៉ុន្តែវាខ្សោយពេលរងកំលាំងទាញ ដោយសារស៊ីម៉ង់ត៍ដែលជាអ្នករក្សាគ្រាប់ថ្មអាចប្រេះ បណ្តាលអោយបេតុងខូច។ បេតុងអារមេ ដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដោយបន្ថែមដែកសរសៃ សរសៃកញ្ចក់ រឺសរសៃប្លាស្ទិច អោយជួយទប់ទល់នឹងកំលាំងទាញ។

សារធាតុគីមីបន្ថែម

សារធាតុគីមីបន្ថែម ជាសំភារៈមានទំរង់ជាម្សៅរឺវត្ថុរាវ ដែលគេបន្ថែមទៅលើល្បាយបេតុង ដើម្បីទទួលបានលក្ខណៈខ្លះដែលមិនមានចំពោះបេតុងធម្មតា។ ក្នុងបំរើបំរាស់ធម្មតា ដូសរបស់សារធាតុគីមីបន្ថែម មានបរិមាណតិចជាង5% នៃម៉ាសស៊ីម៉ង់ត៍ ហើយគេលាយវាជាមួយនឹងបេតុងនៅពេល កូរល្បាយបេតុង។^[៣] ប្រភេទសារធាតុគីមីបន្ថែមសំខាន់ៗមានដូចតទៅ : ^[៤]

មេពន្លឿន បង្កើនល្បឿនអ៊ីដ្រាតកម្មរឺកំនករបស់បេតុង។ សារធាតុដែលគេច្រើនប្រើជា $CaCl_{2}$ និង $NaCl$ ។
មេពន្យឺត បន្ថយល្បឿនអ៊ីដ្រាតកម្មរឺកំនករបស់បេតុង ហើយ គេប្រើសំរាប់ករណីចាក់បេតុងបរិមាណច្រើន រឺពិបាកចាក់ ដែលករណីបែបនេះអាចបង្កអោយបេតុងកកអស់ខ្លះមុននឹងចាក់អស់។ មេពន្យឺតដែលគេច្រើនប្រើជាស្ករ ( $C_{6}H_{12}O_{6}$ )។
ពពុះខ្យល់ គេបន្ថែមពពុះខ្យល់ចូលក្នុងល្បាយបេតុងដើម្បីកាត់បន្ថយការខូចខាតពេលរងវដ្តកំនករលាយ ដូច្នេះពពុះខ្យល់ជួយបង្កើនភាពយូរអង្វែងរបស់បេតុង។ ប៉ុន្តែពពុះខ្យល់កាត់បន្ថយរេស៊ីស្តង់របស់បេតុងទៅវិញ។ ពពុះខ្យល់ 1% អាចបន្ថយរេស៊ីស្តង់សង្កត់បេតុងដល់ទៅ 5% ។
មេពង្រាវ (សារធាតុគីមីបន្ថែម បន្ថយជាតិទឹក) បង្កើនភាពរាវរបស់បេតុងប្លាស្ទិច រឺបេតុងស្រស់ អាចអោយគេប្រើស្រួល មិនពិបាកបង្ហាប់។ មេពង្រាវកំពូល (សារធាតុគីមីបន្ថែម បន្ថយជាតិទឹកលំដាប់ខ្ពស់) ជាប្រភេទមេពង្រាវដែលមានកត្តាប៉ះពាល់តិចតួច នៅពេលប្រើច្រើន។ គេអាចប្រើមេពង្រាវដើម្បីកាត់បន្ថយបរិមាណទឹកក្នុងបេតុងផងដែរ ដោយរក្សាភាពរាវរបស់វាអោយនៅដដែល(នៅពេលដែលគេប្រើវាបែបនេះ គេហៅវាថា អ្នកបន្ថយទឹក)។
ពណ៌ ប្រើដើម្បីប្តូរពណ៌បេតុង សំរាប់តែងលំអ។
ថ្នាំការពារច្រេះ ប្រើដើម្បីកាត់បន្ថយច្រេះស៊ីដែក និងដែកសរសៃនៅក្នុងបេតុង។
មេបន្ស៊ី សំរាប់ជួយអោយបេតុងថ្មីនិងចាស់ផ្សាគ្នាជាប់ល្អ។
ថ្នាំជំនួយដល់ការបូម ធ្វើអោយល្បាយខាប់ កាត់បន្ថយការបាត់បង់ជាតិទឹក។

សារធាតុរ៉ែបន្ថែម និងស៊ីម៉ង់ត៍លាយ

ការផលិតបេតុង

ការលាយបេតុង

Workability

ការថែទាំបេតុង

លក្ខណៈ

រេស៊ីស្តង់

អេឡាស្ទីស៊ីតេ

រ៉ឺត្រេ

ការប្រេះ

ការប្រេះដោយរ៉ឺត្រេ

ការប្រេះដោយកំលាំងទាញ

ភ្លុយអា

លក្ខណៈរូប

ឯកសារពិគ្រោះ

↑ The Skeptical Environmentalist: Measuring the Real State of the World, by Bjorn Lomborg, p 138.
↑ "Minerals commodity summary - cement - 2007". 2007-06-01. Retrieved 2008-01-16. {{cite web}}: Text "publisherUS Unites States Geographic Service" ignored (help)
↑ U.S. Federal Highway Administration. "Admixtures". Retrieved 2007-01-25.
↑ Cement Admixture Association. "CAA". www.admixtures.org.uk. Archived from the original on 2008-03-16. Retrieved 2008-04-02. {{cite web}}: Text "Publications" ignored (help)

[1] The Skeptical Environmentalist: Measuring the Real State of the World, by Bjorn Lomborg, p 138.

[2] "Minerals commodity summary - cement - 2007". 2007-06-01. Retrieved 2008-01-16. {{cite web}}: Text "publisherUS Unites States Geographic Service" ignored (help)

[FHWA_Admixtures-3] U.S. Federal Highway Administration. "Admixtures". Retrieved 2007-01-25.

[4] Cement Admixture Association. "CAA". www.admixtures.org.uk. Archived from the original on 2008-03-16. Retrieved 2008-04-02. {{cite web}}: Text "Publications" ignored (help)

[១]

[២]

[៣]

[៤]

ប្រវត្តិ

ល្បាយបេតុង

ស៊ីម៉ង់ត៍

ទឹក

គ្រាប់​ថ្ម

ដែក​អារមេ

សារធាតុ​គីមី​បន្ថែម

សារធាតុ​រ៉ែ​បន្ថែម និង​ស៊ីម៉ង់ត៍លាយ

ការផលិត​បេតុង

ការ​លាយ​បេតុង