មាលាដួងចិត្ត
រឿង មាលាដួងចិត្ត និពន្ធក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៩ ហើយសរសេរចប់បរិបូរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ១៩៤១។ បោះពុម្ពផ្សាយលើកដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ១៩៧២។ រឿងនេះនិពន្ធដោយ លោក នូ ហាច មុនរឿងផ្កាស្រពោននិងរឿងនារីជាទីស្នេហា។ នៅក្នុងរឿងនេះ តួអង្គប្រុស ឈ្មោះទិឃាវុធ (ដែលផ្តើមឡើងជាសិស្សនៃវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩)។ រីឯតួអង្គស្រី ឈ្មោះ ថាចន្ទមុនី(ជាជនជាតិថៃ)។រឿងនេះកើតឡើងក្នុងជំនាន់ រាជ្យហ្លួងមុនីវង្ស នៃសម័យអា ណានិគមបារាំងហើយសាច់រឿងទាំងមូលកើតឡើងរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៦ (រាជ្យហ្លួងនរោត្តមសីហនុ)។ទិឃាវុធគឺជាបុរសម្នាក់ដែលសុភាព ទន់ភ្លន់ក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងអ្នកដទៃ ហើយមានឥរិយាបថល្អចំពោះនារី និងជាមនុស្សដែលមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ ចេះបែងចែករវាងមនុស្ស និង នយោបាយ មិនមានគំនិតប៉ាតណាប៉ាតណី ពោលគឺ គំនិតជាតិនិយម ស្នេហាមាតុភូមិដ៏ថ្លៃថ្នូរ។
មាតិកា
កថាមុខ[កែប្រែ]
ប្រលោមលោកថ្មីដែលខ្ញុំសូមយកមកស្នើជាគ្រឿងកម្សាន្តសម្រាប់អ្នកអានក្នុងពេលនេះ ជារឿងគម្រប់ទី ៤ របស់ខ្ញុំ។ ដូចមុនៗដែរ សៀវភៅនេះបានតែងចប់ក្នុងពេលឧត្ដមគតិមិនទាន់ត្រូវទម្លុះទម្លាយ ជាណាស់ណាពេកទេដោយបញ្ហាជីវិត ពោលគម្រប់ ២០ ឆ្នាំមកហើយ។ ក្រដៅសំណៅដើមប្រែសម្បុរឡើងលឿងពណ៌ស្ករត្នោត ហើយផុយរបេះដុំៗព្រោះជរាភាព។
ហេតុធំដែលនាំឱ្យខ្ញុំស្ទាក់ស្ទើរ យឺតយ៉ាវក្រផ្សាយដល់ម្លេះមកពីមានបារម្ភក្រែងអ្នកផងលើកតួបុគ្គលខ្លះក្នុងរឿងទៅប្រដូច ឬចោទថាជាផ្នែកជីវភាពរបស់បុរសស្ត្រីណាមួយ ឬយល់ថា ជាការរិះគន់ចំពោះអ្នកមុខ អ្នកការណាមួយទៅវិញ។ ក្នុងចំណុចនេះ ពិសោធន៍នៃរឿង “ផ្កាស្រពោន” បានផ្ដល់នូវឧទាហរណ៍ស្រាប់មកហើយ ព្រោះមានអ្នកអានច្រើនអ្នកបានយល់ច្រឡំ ហើយលើកប្រដូចតួបុគ្គលនានាក្នុងរឿងនោះទៅលើជនដែលមានជីវិតរស់នៅមែនទែន។ ដើម្បីជៀសវាងមន្ទិលសង្ស័យយ៉ាងនេះទៀត ខ្ញុំបានយល់ថា គប្បីទុកពេលវេលាកន្លងហួសទៅហើយឱ្យបានវែងឆ្ងាយបន្តិចសិន ក្នុងបំណងបន្សាបការប្រដូចឬអត្ថាធិប្បាយផ្សេងៗ ដែលអាចកើតមានឡើង។
ដូច្នោះខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ផ្ទួនជាថ្មីថា សៀវភៅនេះពុំមែនជាប្រវត្តិបន្លំរបស់ជនរូបណាមួយឡើយ ទោះមានឋានះក្នុងសង្គមខ្ពស់ឬទាបយ៉ាងណាក៏ដោយថ្វីបើនៅភាគខាងចុងមានព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រចូលមកជាផ្ទាំងតម្បាញនៃរឿងលើក។ អាស្រ័យហេតុនេះ ប្រសិនបើអ្នកអានសង្កេតឃើញ ឬយល់ថា មានកន្លែងណាសមដូចការពិតខ្លះសូមសន្និដ្ឋានចាត់ជាដំណើរចៃដន្យទៅវិញផងចុះ។
ប្រលោមលោក “មាលាដួងចិត្ត” នេះនិទានបានផ្ដើមក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩ គឺនៅពេលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរចាប់ឆួលឆេះឡើង ហើយមកចប់នៅចុងឆ្នាំ១៩៤៦ គឺនៅពេលខេត្តបាត់ដំបង និងដែនដីយើងទាំងប៉ុន្មានដែលបាត់បង់ទៅនោះ បានវិលត្រឡប់មកចូលរួមក្នុងសហគមន៍ជាតិវិញ។
អ្នកនិពន្ធមានបំណងឱ្យសៀវភៅនេះមានគុណភាពជាកញ្ចក់ ឬជាផ្ទាំងគំនូររូបភាពសំរាប់គំនិត និងឧត្ដមគតិរបស់យុវជនខ្មែរក្នុងសម័យនោះ។
មានហេតុមួយទៀតដែលនាំឱ្យខ្ញុំប្រតិស្ឋរឿង “មាលាដួងចិត្ត” នេះ។ អ្នកអានយ៉ាងក្រាស់ក្រែលមាននារីជាភាគច្រើន បានបន្ទោសខ្ញុំថា ចិត្តអាក្រក់ណាស់ដោយបណ្ដោយឱ្យ នាងវិធាវីក្នុងរឿង “ផ្កាស្រពោន” ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទាំងក្មេងខ្ចី ហើយស្លូតត្រង់ផង។ ខ្ញុំសរសេររឿងថ្មីនេះក្នុងបំណងចង់លុបលាងនូវការរិះគន់បែបនេះទៀត តើសម្រេចដូចប្រាថ្នាមែនឬយ៉ាងណា សូមមិត្តទាំងឡាយមេត្តាវិនិច្ឆ័យផងចុះ។
សរុបសេចក្ដីទៅ សៀវភៅរឿងនេះដែលបរិបូណ៌ដោយយុវភាព ហើយដែលពិពណ៌នាអំពីគំនិត និងឧត្ដមគតិនៃយុវជនក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៣៩-១៩៤៦ សូមយុវជនយើងជំនាន់ក្រោយទុកជាសក្ខីភាពមួយនាកាលសម័យនោះ។
ខ្ញុំសូមឧទ្ទិសសៀវភៅនេះចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធ លោក ឃួន នៅ ជាបិតានិងលោក ឱរ ស៊ិន ជាឪពុកធំដែលលោកបានណែនាំខ្ញុំឱ្យស្រឡាញ់អក្សរសាស្ត្រតាំងពីកុមារភាព ហើយចំពោះយុវជនយើង វីរបុរសយើងដែលបានបូជាជីវិតដើម្បីមាតុភូមិ។
វគ្គទី ១ វិទ្យាល័យ គ.ស. ១៩៣៩[កែប្រែ]
ដូចជាពិបាកគិតដែរ!… មិនដឹងជាចាប់និយាយពីត្រឹមណាទេរឿងនេះ ហើយព្រោះមានរាង និងភាពដូចពពក មានពណ៌ចម្រុះដូចឥន្ទធនូ ហើយមានមាឌនិងកម្ពស់កម្ពរប៉ុនយក្សា។
ក្នុងដួងចិត្តយុវជនអាយុម្ភៃឆ្នាំអារម្មណ៍ដ៏អស្ចារ្យនេះ ជួនណាបោកបក់ជាព្យុះជួនណាផាត់ផាយជាខ្យល់ជំនោរ។ ទុក្ខ និងសេចក្ដីសង្ឃឹមតែងផ្លាស់វេនគ្នាក្នុងសតិមួយដែលមានគំនិតវែងឆ្ងាយ តែស្រួយដូចពពុះសាប៊ូដែលអណ្ដែតត្រសែតមួយសន្ទុះ លំអដោយ ឆព្វណ្ណរង្សីចាំងឆ្លុះទៅលើ។
ឱ ! ឆ្នេរសមុទ្រដែលបរិបូណ៌ដោយក្លិនក្រអូបឈួលដែលវិចិត្រដោយកូនខ្ទមជ្រកក្រោមដើមដូងល្វន់ល្វៃ មានកម្រងវល្លិផ្ការុំស្រោបដូចហត្ថានាងនាដកា។ វាយោហើរពីផ្ទៃសាគរមកយោលផួងធម្មជាតិ ឱ្យមានចលនាទន់ភ្លន់ រួចហើយក៏តាំងដឹកនាំទៅឆ្ងាយនូវពិដោរឈ្ងុយឈ្ងប់។
ទេសភាពត្រកាលនេះ មាននាទីជាអង្រឹងសម្រាប់យោលរំសាយទុក្ខនៃយុវជនដែលស្រវឹងដោយឃ្លោង ដោយកាព្យថ្លាដូចចរណៃហើយស្អាតដូចពន្លឺព្រះចន្ទពេញបូណ៌មី។ កវីនិពន្ធដ៏មានពាក្យពិរោះ ហាក់ដូចជាកើតពីទេពកោសល្យដែលត្រាំនៅក្នុងទុក្ខព្រួយហើយរមែងក្ដោបស្រោបនូវវិការដ្ឋាននៃជីវិត បរិបូណ៌ទៅដោយការប្រយុទ្ធ ការដណ្ដើមស្ទើរស៊ីសាច់គ្នា។
អាត្ម័នជរាព្រលឹងរេចរឹលអាចរត់ចូលជ្រកបានក្នុងសាសនាប៉ុន្ដែអាត្ម័នក្មេងចិន្ដានឹងរកកំពង់ផែចូលសម្រាកបានតែក្នុងកាមារម្មណ៍។
គិតសព្វៗទៅ សេចក្ដីស្នេហាជាសាសនាមួយបែបដែរសម្រាប់យុវជន ព្រោះរមែងមានសទ្ធា មានជំនឿ មានសេចក្ដីទុកចិត្តទៅ វិញទៅមក។តែសាសនានេះចាស់ៗបែរជាមិនយល់ដោយភ្លេចសូន្យឈឹង ថាកាលពីដើមមកខ្លួនធ្លាប់ក្មេងដូចគ្នាដែរទេតើ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាចាស់ៗទាំងនោះតែងកាន់គំនិតរឹងត្អឹង កាន់លទ្ធិសម្បូរជ្ញាសិទ្ធិចំពោះបំពង់ត្រួយខ្ចីនៃមនុស្សជាតិ។
គួរយើងគិតថា ផ្កាក្រូចពោធិ៍សាត់មានក្លិនក្រអូបជាងផ្លែវាដែលទុំលឿងផូរ។ យ៉ាងនេះហើយបានជាយុវជនអាចក្រេបឱជារសជីវភាពបានជាជាងមនុស្សរសៀល ដែលជាហេតុនាំឱ្យ មាណព និង មាណវី មានទីតាំងជិតជាងក្នុងគោលបំណង ព្រះកាមទេព។
គំនិតវិពណ៌នាខាងលើនេះ ជាយោបល់របស់ក្មេងៗដែលរៀននៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងសម័យមុនកើតសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។ យុវជនទាំងនោះយល់ដោយខុស ហើយអយុត្តិធម៌ខ្លះផង ក៏ពុំដឹងថាចាស់ៗសង្កត់សង្កិនព្រលឹង និងចិន្ដារបស់ខ្លួន ហើយថែមទាំងបំពុលសេចក្ដីត្រេកត្រអាលទៀតផង។
គិតខុសក៏ដោយ ត្រូវក៏ដោយ ក្មេងៗបើយល់យ៉ាងណាហើយតែងជួញចិត្តធ្វើឱ្យគំនិតនោះបានសម្រេច បានពិតប្រាកដដោយសកម្មក្រៃលែង។ ដើម្បីងាយយល់នូវមនោសញ្ចេតនាផ្សេងៗដែលរមែងកញ្ច្រោកបោកបោះអាត្ម័នយុវជននោះ ទើបសូមនាំរឿងនេះមកនិទានដូចតទៅ៖
ថ្ងៃអាទិត្យ! អរុណចាប់លាបពណ៌ក្រហមទុំទៅលើជើងមេឃខាងកើត។ ក្នុងសយនដ្ឋានមួយនៃវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិដែលសេចក្ដីស្ងប់ស្ងាត់គ្របដណ្ដប់នៅឡើយ ព្រោះមិនទាន់ដល់ម៉ោង សម្លេងខ្សឹបខ្សាវចាប់ឭខ្សៀវៗពីត្រង់នេះបន្តិចត្រង់នោះបន្តិច។ មាត់មាន់រងាវបង្អូសបែបបទវែងអន្លាយក្នុងពន្លឺស្រាងៗនៃព្រហាម។ សេះសំគមដែលទាញរទេះដឹកបន្លែមួយអន្លើ និងស្បែកជើងឈើចិនកន្តាំងបាននាំគ្នាវាយផ្ទៃថ្នល់ចាក់ជ័រឭសូរភ្លិបផ្លាប់ៗ ឭក្រោកក្រាក។ កងទ័ពក្អែកចេញពីទ្រនុំដើមអម្ពិល ខ្វកកេកកាកៗ លាន់រំពងហើយហើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិចដែលពំនូកពពកធំៗ ដេកទ្រមក់ត្រាំក្នុងកម្ជិលច្រអូសនៅឡើយ។
មួយសន្ទុះក្រោយមក ស្គរអ្នកយាមទ្វាររោទិ៍កម្រើករំជួយអាកាសពណ៌ខៀវនៃព្រឹកព្រហាម ហើយសូរសព្ទហ៊ោកញ្ជ្រៀវក៏ផ្ទុះឡើងដូចចិនអុជផាវសែនអ្នកតា។ អ្នកខ្លះចាប់ប្រយុទ្ធនឹងសង្កើចដោយយកស្បែកជើងឈើវាយបំពៀចបច្ចាមិត្រដែលបានស្រូបយកឈាមពីពេលយប់ទៅលើក្ដារគ្រែឭផូងផាង។ ក្នុងសម័យនោះមិនបានស្គាល់ច្បាស់នៅឡើយទេ នូវការប្រើម្សៅដេដេតេសម្រាប់សម្លាប់សត្វល្អិត។ អ្នកខ្លះទៀតប្រជុំគ្នាសប់បាល់ឡុងឭភិតៗ ហើយមួយពួកផ្សែងដទៃ ក្រមាមួយវ័ណ្ឌនៅចង្កេះនាំគ្នាប្រមូលខោអាវយកទៅបោកនៅក្បាលម៉ាស៊ីនទឹកក្រោយ“ដ័រត្វារ។
សូរទ្រហឹងអឹងអាប់បានដាស់ ទីឃាវុធ ភ្ញាក់ពីដំណេកក្រោកឡើង ប្រមូលក្រសោបជើងមុងពាក់ទៅលើដំបូលរួច ហើយក៏តាំងអង្គុយសញ្ជប់សញ្ជឹងនៅលើគ្រែដោយមានមុខស្ងួតស្ងប់ ក្មេងកម្លោះនេះនឹកគួចដល់នារី ដែលកាលពីល្ងាចម៉ិញវិទ្យុបាននាំមកនូវសម្លេងថ្លាដូចកែវទិព្វ។ នៅជិតសយនដ្ឋាន គឺនៅម្ខាងវិថីហ្វ្រង់ស្វាងហ្វុងតែន អ្នកម្ចាស់ផ្ទះមួយបានបើកស្ដាប់ចម្រៀងសិល្បការិនីសៀមពីរោះទន់ល្វើយ។ គឺសម្លេងនេះហើយដែលមកប្រលោមបំពេរអាត្ម័ន ទីឃាវុធ ដែលស្រេកឃ្លាននូវកាមារម្មណ៍។ ចៅមាណពស្ដាប់ពុំបានច្បាស់នូវទំនុកច្រៀងទេតែសាច់ពិរោះ ដែលមានផ្នត់ទូលាយល្វឹងល្វើយ បានគួចព្រលឹងឱ្យអណ្ដែតអណ្ដូងក្នុងរមណីយដ្ឋានមួយនាវិមានសួគ៌ាល័យ។
វគ្គទី២[កែប្រែ]
សៀវភៅដាក់លើដើមទ្រូង ទៀនលើក្បាលដំណេកឆេះចោលទទេ អ្នកកម្លោះតែងបង្ហើរគំនិតទៅទីឆ្ងាយដោយមនោរម្យ។ ឋិតក្នុងសភាពយ៉ាងនេះ ចិន្ដាតែងនឹកគួចពីចម្ងាយនូវសោភណភាពនៃសិល្បការិនី។ ម្លេះសមនឹងនាងមានមុខមូលពេញ មានភ្នែកខ្មៅថ្លាយង់ ដែលមានរោមត្របកភ្នែកទន្ទ្រាំចាំកាពារមានសក់ខ្មៅរលើបទម្លាក់រលកអង្កាញ់មកលើស្មា ពណ៌សណ្ដែកបាយ ហើយជារនាំងសម្រាប់កញ្ចឹងកដែលកម្រើកចុះឡើងដោយសមសួនធ្វើឱ្យក្បាលរេរាគួរឱ្យគយគន់ បីដូចដើមស្នោយោលផ្កាលឿងឆ្អិនក្នុងក្រសែខ្យស់ជំនោរ។ ម្លេះសមនាងមានបបូរមាត់ពណ៌ផ្កាឈូកដែលបិទហើយបើក ដើម្បីបង្ហាញឱ្យឃើញធ្មេញសថ្លាដូចផ្កាម្លិះលា។ ម្លេះសមនៅលើទ្រូងអាវព្រែ សាច់ម៉ដ្ឋខៃ កាត់ដេរឡើងប្រណិតទុកឱ្យស្មានៅរាងប៉ោងក្បំលើឱរ៉ា នាងពាក់បណ្ដោងពេជ្រដែលដេញរស្មីភ្លើងភ្លឺពព្រាយ។
ទីឃាវុធ ស្ដាប់សម្លេងច្រៀងក្នុងរាត្រី ហើយស្រមៃឃើញជាក់ច្បាស់ដូចទល់មុខគ្នានូវរូបឆោមនារីដែលមានសម្ដីពិរោះក្រអៅ។ សិស្សលីសេមិនដែលគិតដល់ម្ដងណាសោះថា រមណីវត្ថុនេះអាចចេញបានជារូបរាងមួយដែលធម្មជាតិពុំមានសប្បុរសធម៌ដើម្បីតុបតែងយ៉ាងនោះទេ។ បើអ្នកណាចង់ភ្នាល់ក៏ ទីឃាវុធ ហ៊ានភ្នាល់ដែរ សម្លេងបរិសុទ្ធឥតមន្ទិលឥតស្រាំ ឥតឆារយ៉ាងនេះប្រាកដជាពុំមែនចេញពីអង្គខ្លួនក្រងិងក្រងង់បានឡើយ ! កំពុងតែយល់សប្តិទាំងភ្នែកបើកយ៉ាងនេះស្រាប់តែវិទ្យុឈប់ស្ងាត់ឈឹង អន្ទះអន្ទែងក្រហាយក្រហល់ក្រៃលែង ទីឃាវុធ បិទសៀវភៅគណិតសាស្ត្រដែលខ្លួនមានបំណងបញ្ចប់មេរៀនមួយ ហើយចាប់កម្រងកវីនិពន្ធមកអានវិញ។ នាយកម្លោះបើកក្របជញ្ជក់ម្ដងទៀតនូវសាច់កាព្យ “ឡឺសូល” របស់អ័លហ្រិដដឺមុស្សេត៍។ មួយសន្ទុះក្រោយមក លុះបានផ្លុំពន្លត់ទៀនរួចស្រចហើយ សេចក្ដីលង់លក់ក៏ស្រូបគំនិតចិន្ដាចៅមាណព ទៅក្នុងសកលសុបិន្ដយល់សប្ដិ។
ប៉ុន្តែនៅព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យ កម្លាំងដែលភ្ជាប់អង្គុយ ទីឃាវុធ យ៉ាងយូរនៅលើគ្រែពីវិការដ្ឋានដែលវិញ្ញាណប្រតិស្ឋឡើងក្នុងពេលដែលដេកលក់។ ថ្វីបើដឹងថាជាការភូតកុហក ថ្វីបើជាក្ដីសង្ឃឹមក្លែងក្លាយដែលភ្លឺព្រោងព្រាយតែមួយភ្លែតដូចផ្លេកបន្ទោរតែកម្លោះយើងនៅតែសញ្ជឹងគិតទៅរកដោយសប្បាយផង ឈឺអួលផ្សាផង។ ជាប្រក្រតីសុបិន្ដនិម្មិតជាតំណនៃប្រាកដនិយម។
យល់សប្ដិនោះបានបន្លប់ ទីឃាវុធ ថាមានរថយន្ដដំបូលផ្លឹតដែលមាននារីទីត្រួយចិត្តជាអ្នកបើកបរ ឯខ្លួនអ្នកកម្លោះឯងអង្គុយនែបនិត្យក្រេបជារសសុភមង្គលល្អ រកនិយាយពុំបាន។ រថយន្ដបង្វិលខ្លួនធូរខ្សៀកលើថ្នល់ចាក់ជ័រដែលមានគគីរខ្ពស់ត្រសៃដុះអមហែសងខាង។ លុះដល់ទីថ្នល់ខ្វែងប្រទាក់គ្នា ឡានបត់តម្រង់ទៅរកភ្នំដែលព្រះអាទិត្យពេលល្ងាចកំពុងយកមាសស្រោបលើកំពូល។ លលកមួយគូផ្អើលនឹងឡាន ស្ទុះហើរយ៉ាងលឿនដោយទទះស្លាបញាប់ខ្មាញ់។ ទីឃាវុធ ក៏យកដៃទៅបបោសអង្អែលស្មានៃឆោមស្និទ្ធ។
រថយន្ដឈប់គៀកនឹងជើងភ្នំដ៏មានថ្មធំៗ ដែលភ្លៀងនិងធាតុអាកាសបានធ្លាក់ជារូបសត្វរស់នៅក្នុងសម័យបុព្វប្រវត្តិសាស្ត្រ។ គូសង្សាទំនើបអង្គុយលើថ្មដារមួយផ្ទាំងនៅចំពីមុខបឹងទឹកថ្លាដែលក្នុងទីនោះ ព្រះសុរិយាកំពុងទាញពន្លត់នូវកាំរស្មីរបស់ខ្លួនម្ដងមួយ។ ប្របកផ្កាព្រលឹតដែលរីករហង់ក៏ញាប់ញ័រព្រឺព្រួច ព្រោះសុភីវាតបក់មកថ្នាក់ថ្នម។ កូនត្រីរ៉ស់ល្អិតៗពណ៌ក្រហមរងាលនៅហែបហែលចន្លោះដើមស្លា ដែលកំពុងយោលបង្អួតគ្នានូវចង្កោមផ្កាលឿងឆ្អៅ និងត្រកួនផ្កាពណ៌ស្វាយដែលកំពុងបោះដៃរកគ្នារវាម។ រនាលស្លាបពណ៌ជម្ពូខំរំពៃរកឆ្មក់មច្ឆាជាតិនៅរ៉បមាត់បឹង ដើម្បីជាអាហារបង្ហើយមុនពេលវិលរកទ្រនំ។ មួយសន្ទុះក្រោយមក បក្សីជើងវែងស្ទុះហើរទាំងគូៗ ឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច ឯអាកាលក៏ធ្លាក់ត្រជាក់ស្រឺត។
“ទិនករល្អថ្លារលាយសូន្យសល់តែម្លប់ក្រអូបឈួល” ទីឃាវុធ ខ្សិបកាព្យនេះរបស់កវីបារាំងម្នាក់ ដែលខ្លួនពេញចិត្តហើយស្ងើចក្រៃលែង។ ហ្វូងជ្រីងចេញពីគុហាភ្នំយកស្លាបល្អិតជ្រាយវាយអាកាសប្រផេះនៃរាត្រីកាល។ ដោយមានសត្វនេះមួយហើរឆាបមកជិតនាងពេក យុវតីតក់ស្លុត គេចរកជម្រកពួនភ័យនាដើមទ្រូងនៃនាយកម្លោះ។
មកដល់ត្រឹមនេះសុបិន្ដក៏អន្ដរធានបាត់ទុកឱ្យ ទីឃាវុធ អល់ឯកព្រោះសុភមង្គលស្រពិចស្រពិលនេះ នាំឱ្យរសាប់រសល់ខ្វល់ក្នុងចិន្ដាពន់ប្រមាណ។
វគ្គទី៣[កែប្រែ]
ទីឃាវុធ ជាសិស្សឧស្សាហ៍ មានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃនៅថ្នាក់ទីពីរនៃមធ្យមសិក្សា។ អ្នកកម្លោះចូលចិត្តរៀនជីវភាសាណាស់ ហើយតែងបានលេខបានទីល្អៗក្នុងវិជ្ជាភាសាអង់គ្លេស បារាំង និងខ្មែរ។ មួយទៀតដោយបានជាវវចនានុក្រមបារាំង សៀមមួយក្បាលមកទុកមាណពក៏ខំសិក្សាភាសាជិតខាងនោះទៀតក្នុងឱ្យកាសទំនេរ។ ដូចខ្មែរទាំងពួងដែរ អ្នកកម្លោះតែងសរសើរថាភាសាសៀមមានសម្លេងពិរោះ។ ហេតុនេះហើយបានខំព្យាយាមទាល់តែអានសៀវភៅបានខ្លះ ថ្វីបើនៅរឹងមាត់និយាយពុំសូវច្បាស់ ព្រោះដាក់ខ្យល់ខ្ពស់ទាបពុំត្រូវ។
ប៉ុន្ដែសិស្សនេះពុំសូវចូលចិត្តវិទ្យាសាស្ត្រទេ។ ក្នុងពេលរៀនរូបសាស្ត្រ ឬគណិតសាស្ត្រ ព្រលឹងតែងអណ្ដែតអណ្ដូងទៅឆ្ងាយ។ មួយទៀតពាក្យដែល ទីឃាវុធ និយាយច្រើនដូចក្នុងសៀវភៅពេក បានជាសាស្ត្រាចារ្យខាងវិទ្យាសាស្ត្រតែងស្ដីបន្ទោសជាញឹកញាប់ថា ខ្វះសេចក្ដីជាក់លាក់។ ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ អ្នកកម្លោះតែងព្យាយាមណាស់ ហើយចាត់របៀបប្រើពេលយ៉ាងទៀងទាត់។ ថ្វីបើទើបតែចាប់រៀនអង់គ្លេស តែអាចនិយាយភាសានេះបានខ្លះ ហើយអានទស្សនាវដ្ដីអាមេរិកកាំង ឬប្រលោមលោកអង់គ្លេសក្នុងការប៉ូលីស ឬផ្សងព្រេងបានធូរបង្គួរ។ ជាធម្មតាក្មេងនេះអានទាំងអស់មិនថាអ្វីជាអ្វីទេ ចេះតែចង់ដឹង ចង់យល់ជានិច្ច។ បើគេនិយាយអំពីនយោបាយក្ដី រឿងកុនក្ដី អក្សរសាស្ត្រក្ដី ទីឃាវុធ ចេះជូនយោបល់ ចេះអធិប្បាយដោយពិរោះ ហើយអ្នកផងចូលចិត្តស្ដាប់ណាស់ដោយឃើញថា ជាក្មេងមានគំនិតជ្រៅ មានចិត្តទន់ ពួកម៉ាកទាំងឡាយតែងស្មោះស្ម័គ្ររាប់រកដោយសមានចិត្ត ប្រសិនបើទៅពើបលើមជ្ឈដ្ឋានមួយថ្មី ទីឃាវុធ សម្លឹងហើយស្ដាប់មួយសន្ទុះ ក៏ថ្លឹងឈ្វេងយល់ភ្លាមថា ពពួកជននោះមានប្រាជ្ញាត្រឹមនេះ ជម្រៅត្រឹមនោះ។ តមកក៏តាំងលៃសំដីប្រមាណពាក្យឱ្យបានសមល្មម តែអ្នកទាំងនោះរីករាយចង់ស្ដាប់។ ទោះនៅចំពោះមុខមនុស្សមានកិរិយាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកកម្លោះចេះរកពាក្យមកថ្លែងកម្សាន្ដលេងបានពុំខានឡើយ។ ទាំងនេះ ត្បិតមានបំណងតែមួយ គឺមិនចង់ឱ្យអ្នកផងឈឺចាប់ ឬថ្នាក់ថ្នល់ក្នុងចិត្តដោយសារខ្លួនព្រោះខ្លួនសោះឡើយ។
ទីឃាវុធ ជាអ្នករហ័សខឹងបន្តិច ប៉ុន្តែចេះទប់មាត់ទប់កបាន មិនឱ្យក្លាយទៅជាច្រឡោតដល់ទៅស្រែកឡូឡានោះទេ។ បើឃើញមិត្តណាចេះស្រាកស្រួលនឹងខ្លួន ចៅមាណពយើងមានចិត្តរីករាយនឹកគុណគេពុំភ្លេចទេ តែបើគេធ្វើព្រងើយកន្តើយ ឬរំលោភត្រង់ណា ចិត្តអ្នកកម្លោះក៏ថ្នាក់ថ្នល់គ្នាន់គ្នាញ់មិនងាយនឹងរសាយបានឡើយ។ ក្នុងពេលរៀបចំមុខកិច្ចការសិក្សា ទីឃាវុធ ខំផ្ចិតផ្ចង់មិនឱ្យពួកម៉ាកកើតរំខានដល់ខ្លួនសោះ ចំណែកខ្លួនវិញក៏មិនអត់ឱនដល់ភឿនណាដែលធ្វើឱ្យមានអំពល់បានឡើយ។
ទីឃាវុធ ចូលចិត្តកវីនិពន្ធបារាំងណាស់ តែមិនស្រឡាញ់ពួកបុរាណលើសពួកទំនើបទេ ឱ្យតែរបស់ទន់ត្រជាក់បរិបូណ៌ដោយមនោសញ្ចេតនាចុះមុខជារាប់អានពុំខានឡើយ។ សិស្សនេះតែងសេចក្ដីបានយ៉ាងធូរ បើកាលណាត្រូវការនិយាយពីដួងចិត្ត ពីមនោសញ្ចេតនា។ ប៉ុន្តែសាច់និពន្ធប្រែជារដិបរដុបទៅវិញ ក្នុងពេលដែលនិយាយអំពីការណ៍អ្វីដែលមានគ្រាតគ្រើម។ ក្នុងវិស្សមកាល អ្នកកម្លោះតែងសរសេរសំបុត្រជាច្រើនច្បាប់មានសេចក្ដីទន់ភ្លន់ទៅរកមិត្តសំឡាញ់។ ប្រសិនបើអ្នកនោះឯង ថ្លោះធ្លោយពុំបានតបវិញទេ មុខតែ ទីឃាវុធ រងសេចក្ដីឈឺចាប់ក្រៃលែង។
មួយទៀត ចៅមាណពចេះលើកកំណាព្យស្រងេះស្រងោចបរិបូណ៌ដោយសេចក្ដីស្នេហា។ ចំពោះគុណជាតិនេះ អ្នកកម្លោះបានក្រេបសោភណភាពតែដោយសៀវភៅ ដោយប្រលោមលោក និងដោយភាពយន្ដប៉ុណ្ណោះ។ ទីឃាវុធ តែងអានដោយចាប់ចិត្តនូវរឿងនានាដូចជា “ទ្វារចង្អៀត” របស់អង់ដ្រេហ្ស៊ីដ និង “ប្រិយនារី” របស់វ៉ូដ្វាឃែរ ជាដើម។ មិនថាទេ បើអ្នកនិពន្ធមិនសូវប្រសប់តែងពាក្យ គ្រាន់តែធ្វើឱ្យទាក់ចិត្តចុះ មុខជារាប់អានពុំខានឡើយ។ ក្មេងកម្លោះនេះអានញាប់ណាស់ រហ័សណាស់ ជួនកាលជក់រឿងពេកក៏បញ្ចប់សៀវភៅក្រាស់បង្គួរតែក្នុងមួយយប់។
រាល់រសៀលថ្ងៃអាទិត្យ ទីឃាវុធ តែងចេញពីសាលាដើម្បីទៅរកមើលកុន។ ក្នុងពេលនោះអ្នកកម្លោះតែងផ្ទៀងឃ្លាំឆាកណា ដែលប្រកបដោយសេចក្ដីស្នេហាយ៉ាងត្រកាល ដូចគូរសង្សារជិះទូកលេងក្នុងបឹងឬលំហែដោយរថយន្ដដែលបរកាត់ទេសភាពយ៉ាងចាប់ចិត្ត។ ញញឹមដែលរីកពព្រាយលើបបូរមាត់ស្រស់មួយ តែងធ្វើឱ្យចៅមាណពសប្បាយជាងវិការដ្ឋានអ្វីឯទៀតទាំងអស់។ លុះវិលមកដំណេកវិញ រូបសិល្បនារីទាំងឡាយដែលខ្លួនបានឃើញស្រមោលពីថ្ងៃ ក៏ផុសអណ្ដែតឡើងជាថ្មីក្នុងសេចក្ដីស្រមៃមួយដែលមានវង់រស្មីស្រោបព័ន្ធពន្លឺចិញ្ចាច។ ឱ ! កញ្ញាមានឆោមលោមពណ៌ ដូចទេពអក្សរ ដែលបានបញ្ចេញកាយវិការល្វះល្វន់ក្នុងទេសភាពល្អឆើតឆាយដូចសួគ៌ាល័យ អនុស្សាវរីយ៍ស្នេហ៍ទាំងនេះ តែងមកស្ថិតនៅពាសពេញក្នុងសេចក្ដីនឹងរលឹករបស់យុវបុរស ហើយធ្វើឱ្យដួងចិត្តគេលេចលង់ទៅក្នុងពិដោរកាមារម្មណ៍ ដែលរសាត់មកពីទីឆ្ងាយ។
ជួនកាល ពេលដើរលំហែបាននាំនាយកម្លោះឱ្យប្រទះឃើញមួយភ្លែត នូវរាងក្លៀវក្លំនៃនារីមួយនាក់។ រូបស្រពិចស្រពិលនេះ បានបណ្ដោយឱ្យមាណពយើងភ័ន្ដភាំងស្មារតី ជំហានបោះដើរទៅមុខដោយស្វ័យប្រវត្តិ។ ថ្ងៃមួយកំពុងដើរតាមវិថីផ្សារស្រាប់តែមានអារម្មណ៍ថា មានក្រសែភ្នែកសំឡឹងខ្លួន។ ទីឃាវុធ ងើយមើលឡើយលើឃើញនារីចិនម្នាក់សក់សឹងម៉ឹង សាច់ដៃទ្រលុកច្រត់លើមាត់បង្អួច ហើយបង្ហើរញញឹមទៅទិសមួយដែល ទីឃាវុធ ស្មានថាត្រង់មករកខ្លួន។ គ្រាន់តែប៉ុណ្ណោះក៏ព្រលឹងអណ្ដែតអណ្ដូងស្វែងរកការយល់សប្ដិ ជើងលែងជាប់នឹងដីទៅហើយ។
មួយទៀត ទីឃាវុធ មិនចូលចិត្តឭសំដីបន្ថោកបន្ទាប ឬបង្គាប់អំពីស្ត្រីភេទទេ តែកាន់ជើងឥត្ថីភាពជានិច្ច ទោះបីខុសក៏ដោយត្រូវក៏ដោយ។ កម្លោះមានយោបល់ថា គួរតែផ្ដាច់នារីខ្មែរឱ្យផុតស្រឡះពីប្រពៃណី។ ប្រសិនបើឃើញស្ត្រីណាមួយប្រព្រឹត្តឆ្គង និងកន្លងចរិយាបថ ទីឃាវុធ តែងថ្នាក់ថ្នល់ក្នុងចិត្តដែរ ប៉ុន្តែមួយសន្ទុះក្រោយមកក៏រកលេសបានមកលើកទោសឱ្យជានិច្ច។
វគ្គទី៤[កែប្រែ]
នៅព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យនេះ លុះបានត្រាត្រែង សញ្ជប់សញ្ជឹងក្នុងគំនិតឥតប្រាកដនិយមយ៉ាងនេះអស់ពេលយ៉ាងវែងមក ទីឃាវុធ ក៏ចូលទៅលប់មុខសិតសក់រៀបចំខ្លួនបានស្រស់បស់។ ចេញផុតពីភាពរាយមាយកាលណា អ្នកកម្លោះក៏ក្លាយជាអ្នកលើចលេងក្អាកក្អាយក្នុងចំណោមពួកម៉ាកជាច្រើននាក់។ លុះឃើញមាណពនិយាយឆ្កាដៃឆ្កាជើងដូចគ្រាឥឡូវនេះ អ្នកផងដែលពុំដែលស្គាល់ពីមុនមកមុខតែមិនអាចស្មានបានទេ ថាកាលពីកន្លះម៉ោងមុនគេជាមនុស្សរវើរវាយ។
ក្នុងឱកាសរៀបចំមុខរៀន ទីឃាវុធ ខំផ្ចិតផ្ចង់មិនឱ្យល្អៀងទេ។ នៅលើមែកថ្កូវជិតបន្ទប់រៀន គ្រលឹងគ្រលោងស្រវឹងដោយពន្លឺថ្ងៃ និងសន្តិភាពរបស់ធម្មជាតិច្រៀងតគ្នាពុំដាច់ពីមាត់ដែលជាហេតុនាំឱ្យចៅមាណពគួចនឹកព្រួយទៅភូមិកំណើត ដែលជាភូមិតូចមួយតាំងនៅកណ្ដាលវាលស្រែចម្ងាយជាង១០គ.ម ពីក្រុងបាត់ដំបងតាមផ្លូវថ្នល់ទៅមង្គលបុរី។ មួយសន្ទុះ ទីឃាវុធ នឹកដល់រលកសន្ទូង និងពង្រោះដែលអង្កាញ់ប្រដេញគ្នាតាមក្រោមរស្មីភ្លឺថ្លានៃព្រះសុរិយា ឬដល់ដងអូរក្បាលស្រែដែលខ្លួនធ្លាប់នាំគ្នាគ្នីទប់ទឹកបាចចាប់ត្រី។ កម្លោះគិតឃើញដោយរីករាយថា នៅមិនប៉ុន្មានថ្ងៃទៀតទេនឹងដល់វិស្សមកាលឈប់ចូលឆ្នាំចិនហើយ។ អៃយ៉ា! ខ្លួននឹងបានឱកាសទៅលេងភូមិកំណើតហើយតើ!
រសៀលថ្ងៃនោះ ទីឃាវុធ ស្លៀកពាក់ស្អាតបាតហើយចេញពីសាលាទៅដើរជាមួយមិត្តភ័ក្ដិតាមវិថីមហាធានី។ បន្តិចក្រោយមកក៏នាំគ្នានាំចូលទៅញ៉ាំទឹកក្រូចនៅភោជនីយដ្ឋាន “កុនសាន” ទំរាំរោងកុន “ដេអិន” បើកទ្វារនឹងទិញសំបុត្រចូលមើល។ ពួកយុវជនប្ដូរយោបល់គ្នាដោយប្រៀបផ្ទឹមការប៉ិនប្រសប់អ្នកដើរតួរកុន ស្រី-ប្រុស ហើយសើចធូរស្រួលសប្បាយ ទីឃាវុធ ជូនឧទាហរណ៍ដោយធ្វើត្រាប់អ្នកដើរតួរបារាំងម្នាក់យ៉ាងក្រមាច់ក្រមើមនាំឱ្យសើចផ្ទុះប្រាវទទួលឡើង។
មិនប៉ុន្មាននាទីក្រោយមក កណ្ដឹងអគ្គិសនីរោង “ដេអិន” រោទិ៍រន្ថាន់ ឯទ្វារដែកខាងមុខក៏បើកញែកជាពីរផ្នែករួចចូលគៀន។
ទីឃាវុធ ក្រោកឈរឡើងស្មើនឹងគេដែរ ក៏ឧទាន៖ នៅតែមួយអាទិត្យទៀតទេ យើងដល់ពេលឈប់ចូលឆ្នាំចិនហើយ…… មកដល់ត្រង់នេះអ្នកនិពន្ធសូមបើកវង់ក្រចកមួយ ដើម្បីសូមឱ្យអ្នកអានអភ័យទោស ដោយបានថ្លែងរៀបរាប់វែងបន្តិចអំពីបរិយាកាសនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិក្នុងឆ្នាំ គ.ស ១៩៣៩ ហើយអំពីកិរិយាទឹកចិត្តអ្នកកម្លោះ ទីឃាវុធ។ ប៉ុន្ដែអ្នកនិពន្ធយល់ថាជាការចាំបាច់ណាស់ ដើម្បីងាយយល់រឿងដែលហូរល្អិលតាមនារីនៃជីវិតដែលលើកមកពណ៌នាក្នុងគ្រានោះ។
វគ្គទី ៦ យល់សប្តិគង់ក្លាយជាការពិតមួយដងមួយកាលដែរ[កែប្រែ]
កាលពីយប់មានភ្លៀងមួយមេធំ។ ភ្លៀងធ្លាក់ក្នុងរដូវនេះ ជាការចំឡែកដែរមិនសូវមានទេ។ ទឹកល្អក់ខ្វល់កាត់ក្នុងជង្ហុក និងវិថីនៃក្រុងបាត់ដំបង។ នៅពេលបៀបភ្លឺ ទីឃាវុធ ទុំបន្តើតលើរ៉ូម៉កដែលដឹកវ៉ាលីសខ្លួនមួយផងបានសំដៅឆ្ពោះទៅស្ថានីយ៍រថភ្លើង ដើម្បីធ្វើដំណើរកម្សាន្តជាមួយគ្រួសារនាភូមិអូរតាគី ក្នុងអំឡុងពេលឈប់បុណ្យចូលឆ្នាំរួច អ្នកកម្លោះក៏បានមកស្នាក់អាស្រ័យនៅផ្ទះបងប្អូនក្នុងក្រុងមួយយប់ ដើម្បីក្រោកមកជិះរថភ្លើងឱ្យបានទាន់ពេលព្រោះត្រូវចេញដំណើលពីព្រហាមស្រាង។
យានតូចបានបត់កាច់ចូលតាមថ្នល់ត្រង់ទៅស្ថាននីយ៍។ ផ្លូវនេះមានទឹកដក់តាមក្រឡុកច្រើនអនេក ព្រោះខ្វះការជុសជុលជាយូរយារណាស់មកហើយ។ ផ្ទៃថ្នល់ជាភក់ស្អិតដូចបាយម៉ាន។ ស្រាប់តែមានរថយន្ដប៊ឺហ្សូ ៤០២ មួយបរយ៉ាងលឿនជៀសហួសទៅដោយបាចទឹកកខ្វក់មកលើអ្នកដែលវាររគើម។ អ្នករ៉ឺម៉កក៏តាំងជេរប្រទេច។ ឯទីឃាវុធ បានសម្លឹងមើលលេខឡាន ហើយស្គាល់ជាក់ជារបស់អ្នក សៅរ័ប្យ។
ស្ត្រីនេះជាប្រពន្ធមួយតួ ក្នុងចំណោមប្រពន្ធច្រើននាក់ របស់ ពញាគទាធរ អតីតទេសាភិបាលបាត់ដំបងក្នុងសម័យអាណាចក្រសៀម។ក្រោយមក ក្នុងគ្រាផែនដី “ភ័ន្ដប្រែ” បាត់ដំបងត្រូវបានមករួបរួមក្នុងអាណាចក្រខ្មែរវិញ អ្នក សៅរ័ប្យ ក៏រត់ភៀសខ្លួនជាមួយចង្កោមប្រពន្ធឯទៀតៗ ដើម្បីទៅតាមស៊ីបុណ្យ “លោកម្ចាស់” ជាស្វាមីឯប្រទេសសៀមទៀត។ ដោយបានរួមវាសនាចែកហ៊ុនគ្នាជាមួយស្ត្រីឯទៀតផងអ្នក សៅរ័ប្យ ក៏ទទួលបានកូនស្រីមួយ កូនប្រុសមួយពី ពញាគទាធរ មួយអន្លើ និងទ្រព្យសម្បត្តិជាមរតកយ៉ាងក្រាសក្រែល។ ឥឡូវនេះ អ្នកសៅរ័ប្យ រំលៀកខ្លួនត្រឡប់មកចូលដែលកំណើតវិញហើយសង់ផ្ទះថ្មមួយស្កឹមស្កៃកំណាចនៅភូមិវត្តលៀប។
អ្នក សៅរ័ប្យ ក្ដីបុត្រាបុត្រីគាត់ក្ដីដែលអ្នកបាត់ដំបងហៅដោយគោរពថា “ឃុន” ៗ នោះតែងចេញបង្អួតឱ្យអ្នកផងកោតថា ខ្លួនជាអ្នកមានទ្រព្យ ជាអ្នកអម្បូរខ្ពស់ ហើយជាអ្នកធ្លាប់នៅទីក្រុងធំ។ នៅក្នុងផ្ទះគាត់ដែលតុបតែងដោយវត្ថុច្រើនស្អេកស្កះ ឥតសមសួនសោះ គឺមានប្រើសុទ្ធតែរបស់ថ្លៃៗឱ្យគេស្ញប់ស្ញែងដូចជា ផ្តិលមាស ប្រអប់ស្លាមាសជាដើម។ ថ្វីបើគាត់មានអាយុហាសិបប្លាយទៅហើយ គាត់នៅស្លៀកខៀវពណ៌ស្រស់ៗមុខគាត់ទទះម្សៅរទូសៗ ជើងគាត់ពាក់ស្បែកជើងផ្ទូខ្មៅ ចុងស្រួចហើយងឡើងលើ ហើយគាត់ដើរកែក្រាយខ្នងបន្ទេរមកក្រោយបន្តិចភ្នែកសម្លឹងទៅឆ្ងាយមានឫកខ្ពស់ក្រអឺតបែបចង់សម្ដែងឱ្យឃើញថា ដីនេះ ទីនេះ កាលពីដើមម៉ិញជារបស់ប្ដីអញ គឺនៅជារបស់ខ្លួនអញខ្លះដែរ។
ចំណែកឯកូនប្រុសគាត់ ជើងខោព្រែខ្មៅធំៗប៉ុនការុងអំបិល ហើយពាក់អាវព្រែអន្លូញតាប្លោកធំៗ ពណ៌ខៀវក្រហម ថ្ងៃៗឡើង គិតតែពីបើកឡានដើរជល់ត្រីក្រឹម ឬជល់មាន់ ហើយយប់ៗឡើង ដើរចែចង់ស្រីជាមួយដៃគូត្បាញអាយពីរបីនាក់។ រីឯ”ឃុន” ស្រីវិញអស្ចារ្យហើយ ដឹងតែប្រភឹបតែម្ដង ជិះកង់ជិះម៉ូតូតែងខ្លួនភោភាវរកគ្មានពីរទេក្នុងដែនបាត់ដំបង! ឃុនឯលិច ឃិនឯកើត អ្នកដងស្ទឹងសង្កែភាំងស្មារតី ដោយមិនដែលឃើញសោះនូវសេចក្ដីហ៊ឺហាចម្លែកដល់ម្លេះឡើយ ត្បិតសម័យនេះពុំដែលមានស្ត្រីមានពូជអម្បូរណាហ៊ានជិះទោចក្រក្រយានឡើយ។
[នៅមានត]
អ្នកនិពន្ធ នូ ហាច
១៩៧២
