មាលាដួងចិត្ត
រឿងមាលាដួងចិត្ត និពន្ធក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ បោះពុម្ពផ្សាយលើកដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ១៩៧២។ រឿងនេះនិពន្ធដោយ លោក នូ ហាច មុនរឿងផ្កាស្រពោននិងរឿងនារីជាទីស្នេហា។ នៅក្នុងរឿងនេះ តួអង្គប្រុស ឈ្មោះទីឃាវុធ (ដែលផ្តើមឡើងជាសិស្សនៃវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩)។ រីឯតួអង្គស្រី ឈ្មោះ ថាចន្ទមុនី(ជាជនជាតិថៃ)។រឿងនេះកើតឡើងក្នុងជំនាន់ រាជ្យហ្លួងមុនីវង្ស នៃសម័យអា ណានិគមបារាំងហើយសាច់រឿងទាំងមូលកើតឡើងរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៦ (រាជ្យហ្លួងនរោត្តមសីហនុ)។ទិឃាវុធគឺជាបុរសម្នាក់ដែលសុភាព ទន់ភ្លន់ក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងអ្នកដទៃ ហើយមានឥរិយាបថល្អចំពោះនារី និងជាមនុស្សដែលមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ ចេះបែងចែករវាងមនុស្ស និង នយោបាយ មិនមានគំនិតប៉ាតណាប៉ាតណី ពោលគឺ គំនិតជាតិនិយម ស្នេហាមាតុភូមិដ៏ថ្លៃថ្នូរ។
កថាមុខ
[កែប្រែ]ប្រលោមលោកថ្មីដែលខ្ញុំសូមយកមកស្នើជាគ្រឿងកម្សាន្តសម្រាប់អ្នកអានក្នុងពេលនេះ ជារឿងគម្រប់ទី ៤ របស់ខ្ញុំ។ ដូចមុនៗដែរ សៀវភៅនេះបានតែងចប់ក្នុងពេលឧត្ដមគតិមិនទាន់ត្រូវទម្លុះទម្លាយ ជាណាស់ណាពេកទេដោយបញ្ហាជីវិត ពោលគម្រប់ ២០ ឆ្នាំមកហើយ។ ក្រដៅសំណៅដើមប្រែសម្បុរឡើងលឿងពណ៌ស្ករត្នោត ហើយផុយរបេះដុំៗព្រោះជរាភាព។
ហេតុធំដែលនាំឱ្យខ្ញុំស្ទាក់ស្ទើរ យឺតយ៉ាវក្រផ្សាយដល់ម្លេះមកពីមានបារម្ភក្រែងអ្នកផងលើកតួបុគ្គលខ្លះក្នុងរឿងទៅប្រដូច ឬចោទថាជាផ្នែកជីវភាពរបស់បុរសស្ត្រីណាមួយ ឬយល់ថា ជាការរិះគន់ចំពោះអ្នកមុខ អ្នកការណាមួយទៅវិញ។ ក្នុងចំណុចនេះ ពិសោធន៍នៃរឿង “ផ្កាស្រពោន” បានផ្ដល់នូវឧទាហរណ៍ស្រាប់មកហើយ ព្រោះមានអ្នកអានច្រើនអ្នកបានយល់ច្រឡំ ហើយលើកប្រដូចតួបុគ្គលនានាក្នុងរឿងនោះទៅលើជនដែលមានជីវិតរស់នៅមែនទែន។ ដើម្បីជៀសវាងមន្ទិលសង្ស័យយ៉ាងនេះទៀត ខ្ញុំបានយល់ថា គប្បីទុកពេលវេលាកន្លងហួសទៅហើយឱ្យបានវែងឆ្ងាយបន្តិចសិន ក្នុងបំណងបន្សាបការប្រដូចឬអត្ថាធិប្បាយផ្សេងៗ ដែលអាចកើតមានឡើង។
ដូច្នោះខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ផ្ទួនជាថ្មីថា សៀវភៅនេះពុំមែនជាប្រវត្តិបន្លំរបស់ជនរូបណាមួយឡើយ ទោះមានឋានះក្នុងសង្គមខ្ពស់ឬទាបយ៉ាងណាក៏ដោយថ្វីបើនៅភាគខាងចុងមានព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រចូលមកជាផ្ទាំងតម្បាញនៃរឿងលើក។ អាស្រ័យហេតុនេះ ប្រសិនបើអ្នកអានសង្កេតឃើញ ឬយល់ថា មានកន្លែងណាសមដូចការពិតខ្លះសូមសន្និដ្ឋានចាត់ជាដំណើរចៃដន្យទៅវិញផងចុះ។
ប្រលោមលោក “មាលាដួងចិត្ត” នេះនិទានបានផ្ដើមក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩ គឺនៅពេលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរចាប់ឆួលឆេះឡើង ហើយមកចប់នៅចុងឆ្នាំ១៩៤៦ គឺនៅពេលខេត្តបាត់ដំបង និងដែនដីយើងទាំងប៉ុន្មានដែលបាត់បង់ទៅនោះ បានវិលត្រឡប់មកចូលរួមក្នុងសហគមន៍ជាតិវិញ។
អ្នកនិពន្ធមានបំណងឱ្យសៀវភៅនេះមានគុណភាពជាកញ្ចក់ ឬជាផ្ទាំងគំនូររូបភាពសំរាប់គំនិត និងឧត្ដមគតិរបស់យុវជនខ្មែរក្នុងសម័យនោះ។
មានហេតុមួយទៀតដែលនាំឱ្យខ្ញុំប្រតិស្ឋរឿង “មាលាដួងចិត្ត” នេះ។ អ្នកអានយ៉ាងក្រាស់ក្រែលមាននារីជាភាគច្រើន បានបន្ទោសខ្ញុំថា ចិត្តអាក្រក់ណាស់ដោយបណ្ដោយឱ្យ នាងវិធាវីក្នុងរឿង “ផ្កាស្រពោន” ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទាំងក្មេងខ្ចី ហើយស្លូតត្រង់ផង។ ខ្ញុំសរសេររឿងថ្មីនេះក្នុងបំណងចង់លុបលាងនូវការរិះគន់បែបនេះទៀត តើសម្រេចដូចប្រាថ្នាមែនឬយ៉ាងណា សូមមិត្តទាំងឡាយមេត្តាវិនិច្ឆ័យផងចុះ។
សរុបសេចក្ដីទៅ សៀវភៅរឿងនេះដែលបរិបូណ៌ដោយយុវភាព ហើយដែលពិពណ៌នាអំពីគំនិត និងឧត្ដមគតិនៃយុវជនក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៣៩-១៩៤៦ សូមយុវជនយើងជំនាន់ក្រោយទុកជាសក្ខីភាពមួយនាកាលសម័យនោះ។
ខ្ញុំសូមឧទ្ទិសសៀវភៅនេះចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធ លោក ឃួន នៅ ជាបិតានិងលោក ឱរ ស៊ិន ជាឪពុកធំដែលលោកបានណែនាំខ្ញុំឱ្យស្រឡាញ់អក្សរសាស្ត្រតាំងពីកុមារភាព ហើយចំពោះយុវជនយើង វីរបុរសយើងដែលបានបូជាជីវិតដើម្បីមាតុភូមិ។
វគ្គទី ១ វិទ្យាល័យ គ.ស. ១៩៣៩
[កែប្រែ]ដូចជាពិបាកគិតដែរ!… មិនដឹងជាចាប់និយាយពីត្រឹមណាទេរឿងនេះ ហើយព្រោះមានរាង និងភាពដូចពពក មានពណ៌ចម្រុះដូចឥន្ទធនូ ហើយមានមាឌនិងកម្ពស់កម្ពរប៉ុនយក្សា។
ក្នុងដួងចិត្តយុវជនអាយុម្ភៃឆ្នាំអារម្មណ៍ដ៏អស្ចារ្យនេះ ជួនណាបោកបក់ជាព្យុះជួនណាផាត់ផាយជាខ្យល់ជំនោរ។ ទុក្ខ និងសេចក្ដីសង្ឃឹមតែងផ្លាស់វេនគ្នាក្នុងសតិមួយដែលមានគំនិតវែងឆ្ងាយ តែស្រួយដូចពពុះសាប៊ូដែលអណ្ដែតត្រសែតមួយសន្ទុះ លំអដោយ ឆព្វណ្ណរង្សីចាំងឆ្លុះទៅលើ។
ឱ ! ឆ្នេរសមុទ្រដែលបរិបូណ៌ដោយក្លិនក្រអូបឈួលដែលវិចិត្រដោយកូនខ្ទមជ្រកក្រោមដើមដូងល្វន់ល្វៃ មានកម្រងវល្លិផ្ការុំស្រោបដូចហត្ថានាងនាដកា។ វាយោហើរពីផ្ទៃសាគរមកយោលផួងធម្មជាតិ ឱ្យមានចលនាទន់ភ្លន់ រួចហើយក៏តាំងដឹកនាំទៅឆ្ងាយនូវពិដោរឈ្ងុយឈ្ងប់។
ទេសភាពត្រកាលនេះ មាននាទីជាអង្រឹងសម្រាប់យោលរំសាយទុក្ខនៃយុវជនដែលស្រវឹងដោយឃ្លោង ដោយកាព្យថ្លាដូចចរណៃហើយស្អាតដូចពន្លឺព្រះចន្ទពេញបូណ៌មី។ កវីនិពន្ធដ៏មានពាក្យពិរោះ ហាក់ដូចជាកើតពីទេពកោសល្យដែលត្រាំនៅក្នុងទុក្ខព្រួយហើយរមែងក្ដោបស្រោបនូវវិការដ្ឋាននៃជីវិត បរិបូណ៌ទៅដោយការប្រយុទ្ធ ការដណ្ដើមស្ទើរស៊ីសាច់គ្នា។
អាត្ម័នជរាព្រលឹងរេចរឹលអាចរត់ចូលជ្រកបានក្នុងសាសនាប៉ុន្ដែអាត្ម័នក្មេងចិន្ដានឹងរកកំពង់ផែចូលសម្រាកបានតែក្នុងកាមារម្មណ៍។
គិតសព្វៗទៅ សេចក្ដីស្នេហាជាសាសនាមួយបែបដែរសម្រាប់យុវជន ព្រោះរមែងមានសទ្ធា មានជំនឿ មានសេចក្ដីទុកចិត្តទៅ វិញទៅមក។តែសាសនានេះចាស់ៗបែរជាមិនយល់ដោយភ្លេចសូន្យឈឹង ថាកាលពីដើមមកខ្លួនធ្លាប់ក្មេងដូចគ្នាដែរទេតើ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាចាស់ៗទាំងនោះតែងកាន់គំនិតរឹងត្អឹង កាន់លទ្ធិសម្បូរជ្ញាសិទ្ធិចំពោះបំពង់ត្រួយខ្ចីនៃមនុស្សជាតិ។
គួរយើងគិតថា ផ្កាក្រូចពោធិ៍សាត់មានក្លិនក្រអូបជាងផ្លែវាដែលទុំលឿងផូរ។ យ៉ាងនេះហើយបានជាយុវជនអាចក្រេបឱជារសជីវភាពបានជាជាងមនុស្សរសៀល ដែលជាហេតុនាំឱ្យ មាណព និង មាណវី មានទីតាំងជិតជាងក្នុងគោលបំណង ព្រះកាមទេព។
គំនិតវិពណ៌នាខាងលើនេះ ជាយោបល់របស់ក្មេងៗដែលរៀននៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងសម័យមុនកើតសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។ យុវជនទាំងនោះយល់ដោយខុស ហើយអយុត្តិធម៌ខ្លះផង ក៏ពុំដឹងថាចាស់ៗសង្កត់សង្កិនព្រលឹង និងចិន្ដារបស់ខ្លួន ហើយថែមទាំងបំពុលសេចក្ដីត្រេកត្រអាលទៀតផង។
គិតខុសក៏ដោយ ត្រូវក៏ដោយ ក្មេងៗបើយល់យ៉ាងណាហើយតែងជួញចិត្តធ្វើឱ្យគំនិតនោះបានសម្រេច បានពិតប្រាកដដោយសកម្មក្រៃលែង។ ដើម្បីងាយយល់នូវមនោសញ្ចេតនាផ្សេងៗដែលរមែងកញ្ច្រោកបោកបោះអាត្ម័នយុវជននោះ ទើបសូមនាំរឿងនេះមកនិទានដូចតទៅ៖
ថ្ងៃអាទិត្យ! អរុណចាប់លាបពណ៌ក្រហមទុំទៅលើជើងមេឃខាងកើត។ ក្នុងសយនដ្ឋានមួយនៃវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិដែលសេចក្ដីស្ងប់ស្ងាត់គ្របដណ្ដប់នៅឡើយ ព្រោះមិនទាន់ដល់ម៉ោង សម្លេងខ្សឹបខ្សាវចាប់ឭខ្សៀវៗពីត្រង់នេះបន្តិចត្រង់នោះបន្តិច។ មាត់មាន់រងាវបង្អូសបែបបទវែងអន្លាយក្នុងពន្លឺស្រាងៗនៃព្រហាម។ សេះសំគមដែលទាញរទេះដឹកបន្លែមួយអន្លើ និងស្បែកជើងឈើចិនកន្តាំងបាននាំគ្នាវាយផ្ទៃថ្នល់ចាក់ជ័រឭសូរភ្លិបផ្លាប់ៗ ឭក្រោកក្រាក។ កងទ័ពក្អែកចេញពីទ្រនុំដើមអម្ពិល ខ្វកកេកកាកៗ លាន់រំពងហើយហើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិចដែលពំនូកពពកធំៗ ដេកទ្រមក់ត្រាំក្នុងកម្ជិលច្រអូសនៅឡើយ។
មួយសន្ទុះក្រោយមក ស្គរអ្នកយាមទ្វាររោទិ៍កម្រើករំជួយអាកាសពណ៌ខៀវនៃព្រឹកព្រហាម ហើយសូរសព្ទហ៊ោកញ្ជ្រៀវក៏ផ្ទុះឡើងដូចចិនអុជផាវសែនអ្នកតា។ អ្នកខ្លះចាប់ប្រយុទ្ធនឹងសង្កើចដោយយកស្បែកជើងឈើវាយបំពៀចបច្ចាមិត្រដែលបានស្រូបយកឈាមពីពេលយប់ទៅលើក្ដារគ្រែឭផូងផាង។ ក្នុងសម័យនោះមិនបានស្គាល់ច្បាស់នៅឡើយទេ នូវការប្រើម្សៅដេដេតេសម្រាប់សម្លាប់សត្វល្អិត។ អ្នកខ្លះទៀតប្រជុំគ្នាសប់បាល់ឡុងឭភិតៗ ហើយមួយពួកផ្សែងដទៃ ក្រមាមួយវ័ណ្ឌនៅចង្កេះនាំគ្នាប្រមូលខោអាវយកទៅបោកនៅក្បាលម៉ាស៊ីនទឹកក្រោយ“ដ័រត្វារ។
សូរទ្រហឹងអឹងអាប់បានដាស់ ទីឃាវុធ ភ្ញាក់ពីដំណេកក្រោកឡើង ប្រមូលក្រសោបជើងមុងពាក់ទៅលើដំបូលរួច ហើយក៏តាំងអង្គុយសញ្ជប់សញ្ជឹងនៅលើគ្រែដោយមានមុខស្ងួតស្ងប់ ក្មេងកម្លោះនេះនឹកគួចដល់នារី ដែលកាលពីល្ងាចម៉ិញវិទ្យុបាននាំមកនូវសម្លេងថ្លាដូចកែវទិព្វ។ នៅជិតសយនដ្ឋាន គឺនៅម្ខាងវិថីហ្វ្រង់ស្វាងហ្វុងតែន អ្នកម្ចាស់ផ្ទះមួយបានបើកស្ដាប់ចម្រៀងសិល្បការិនីសៀមពីរោះទន់ល្វើយ។ គឺសម្លេងនេះហើយដែលមកប្រលោមបំពេរអាត្ម័ន ទីឃាវុធ ដែលស្រេកឃ្លាននូវកាមារម្មណ៍។ ចៅមាណពស្ដាប់ពុំបានច្បាស់នូវទំនុកច្រៀងទេតែសាច់ពិរោះ ដែលមានផ្នត់ទូលាយល្វឹងល្វើយ បានគួចព្រលឹងឱ្យអណ្ដែតអណ្ដូងក្នុងរមណីយដ្ឋានមួយនាវិមានសួគ៌ាល័យ។
វគ្គទី២៖ យល់សប្ដិតង់ក្លាយជាការពិតមួយដងមួយកាលដែរ
[កែប្រែ]ក្រោយពីបានឈប់សម្រាកពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំចិនរួចមក ទីឃាវុធ បានរៀបចំសម្ភារៈឥវ៉ាន់នានា ដាក់ក្នុងកាបូបសរបស់ខ្លួន ដើម្បីត្រៀមឡើងរថភ្លើងត្រឡប់មកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញវិញ។ គាប់ជួន រាត្រីនោះក៏មានភ្លៀងធ្លាក់មួយមេធំ ដែលជាហេតុនាំឱ្យមានដក់ថ្លុកតាមផ្លូវ។ ព្រឹកឡើងទីឃាវុធបាន ធ្វើដំណើរចេញពីផ្ទះដើម្បីទៅទិញសំបុត្រជិះរថភ្លើង។ គ្រានោះស្រាប់តែមានឡានមួយបានបើកមក ហើយជះទឹកមកប្រឡាក់លើខ្លួនរបស់គាត់ពេញ។ គាត់មានកំហឹងខឹងខ្លាំងណាស់ពីព្រោះគាត់គិត ថា ហេតុតែគេជាអ្នកមានទ្រព្រសម្បត្តិច្រើនទើបគេមានចរិកក្រអឺតក្រទមបែបនេះ។ ពេលទៅដល់ កន្លែងទិញសំបុត្រស្រាប់តែ ទីឃាវុធ បានឃើញរថយន្តដដែលនោះចុះចតទិញសំបុត្រ រួមមាននារី ជនជាតិសៀមបីនាក់ និងមានអ្នកថៅកុងឡានបានជញ្ជូនកាតាបសទៅដាក់លើរថភ្លើងផង។ ឃើញ ដូចនោះគាត់ក៏បានស្រវាទិញសំបុត្រឱ្យទាន់គ្នាផងដែរ។ មុនពេលរថភ្លើងចេញដំណើរមនុស្សម្នាក់ៗ បានឡើងជិះរថភ្លើង ដែលពេញដោយសម្ភារៈច្រើនស្អេកស្កះរកកន្លែងអង្គុយមិនបាន។ ចំណែក ទីឃាវុធ ឡើងលើរថភ្លើងក្រោយគេក៏ត្រូវឈរបញ្ឆោតគ្នាតាមតែអាចធ្វើទៅបាន។ ដោយឃើញ សេចក្តីលំបាកនិងនឹកឃើញដល់ពាក្យបណ្តាំរបស់អ្នកបើករថភ្លើងទើប ទីឃាវុធ បានស្នើបន្ទប់លេខ ២សម្រាប់ស្ត្រីសៀមបីនាក់នោះចូលអង្គុយ។ ដោយឡែក ទីឃាវុធ ចង់ចេញពីបន្ទប់លេខពីរស្រាប់ តែនាងក្រមុំសៀមម្នាក់ឈ្មោះ នាង ចន្ទមណី ហាមមិនឱ្យចេញពីព្រោះចង់ឱ្យនាយកម្លោះនោះជួយ ណែនាំពីទេសភាពនៅស្រុកខ្មែរ ដោយហេតុនាងជាអ្នកថ្មីថ្មោងមកស្រុកថៃ។ អ្នកទាំងពីរបានបណ្តុះ នូវសេចក្តីស្និទ្ធស្នាលនឹងគ្នាទ្វេឡើងបន្តិចម្តងៗលើពាក្យសម្តីនិងកាយវិការ។ ពួកគេបានបរិភោគ អាហារជាមួយគ្នានៅលើរថភ្លើងយ៉ាងសប្បាយរីករាយ។ មិនយូរប៉ុន្មានរថភ្លើងក៏បានមកដល់ក្រុង ភ្នំពេញ។ ឪពុករបស់នាង ចន្ទមណី បានមកទទួលហើយនាងក្រមុំបានណែនាំទីឃាវុធដល់លោកឪពុក របស់ខ្លួន។ ឪពុករបស់នាងចន្ទមណីបានបបួលទីឃាវុធទៅលេងផ្ទះតែទីឃាវុធបដិសេធចាំពេល ក្រោយ។ ក្រោយមកអ្នកទាំងនោះក៏បានបែកគ្នាត្រឹមនោះមក។
វគ្គទី៣៖ អរុណស្នេហា
[កែប្រែ]ក្រោយពីបែកគ្នាមក ពេលរាត្រីបានមកដល់ ទីឃាវុធ បានដេកស្រមៃពីសម្រស់ដ៏ស្រស់ ស្អាតរបស់នាង ចន្ទមណី ដោយវែកញែកលក្ខណៈរបស់នាងពីនេះពីនោះឥតដាច់រហូតទល់ភ្លឺ។ ថ្ងៃ ក្រោយមកជូនជាមានថ្ងៃបុណ្យឈប់សម្រាក ទីឃាវុធ បានទៅទស្សនាកុន។ គាប់ជួនបានជួបនឹង គ្រួសាររបស់នាង ចន្ទមណី នៅទីនោះដែរ។ អ្នកទាំងអស់គ្នាបាននិយាយរាក់ទាក់គ្នាទៅវិញទៅមក ពីនេះពីនោះ និងរឿងដែលទីឃាវុធមិនសូវបានទៅលេងគ្រួសាររបស់នាងក្រមុំសៀមរូបនោះ។ រយៈ កាលក្រោយមក ទីឃាវុធ បានទៅលេងផ្ទះគ្រួសាររបស់នាងចន្ទមណីជាញឹកញាប់។ អ្នកកម្លោះបាន ជូនគ្រួសារនោះឱ្យស្គាល់ទេសភាពក្នុងក្រុងភ្នំពេញនិងតំបន់មួយចំនួនទៀតនៅក្នុងស្រុកខ្មែរ។ អនុស្សាវរីយ៍បានបណ្តុះចិត្តរបស់អ្នកកម្លោះឱ្យមានចិត្តលើនាងក្រមុំសៀមពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ ចំណែកនាងក្រមុំរូបនោះក៏មានចិត្តមកលើទីឃាវុធខ្លះៗផងដែរ។ គាប់ជួនថ្ងៃមួយឪពុករបស់នាង ចន្ទមណី បានទៅព្រៃនគរ ហើយទុកឱ្យកូនក្រមុំនៅផ្ទះតែម្នាក់ឯងជាមួយនឹងអ្នកបម្រើពីរនាក់ផ្សេង ទៀត។ នាងក្រមុំបានដើរចេញពីបន្ទប់ មកចាំនៅកន្លែងទទួលភ្ញៀវដូចសព្វមួយដង។ នាងបានយកសៀវភៅ ដែលបានខ្ចីពីទីឃាវុធយកមកអានដោយជក់ចិត្ត ស្លុងអារម្មណ៍ និងបានឃើញកំណាព្យមួយសន្លឹក នៅក្នុងសៀវភៅនោះផងដែរ។ និយាយពីទីឃាវុធថ្ងៃនោះដោយសារមិនមានស៊ីក្លូជិះទើបមកដល់ ផ្ទះនាងដោយសេចក្តីយឺតយ៉ាវ។ មកដល់ពេលណាអ្នកទាំងពីរបានបបួលគ្នាទៅមើលកុន។ ខណៈ ពេលនោះនាងចន្ទមណីបានយកក្រដាសកំណាព្យដែល ទីឃាវុធ តែងមកឱ្យសូត្រប្រែជាភាសា អង់គ្លេស និងភាសាសៀម។ ដោយសេចក្តីកំណាព្យនោះគឺជាទឹកចិត្តស្នេហាដែល ទីឃាវុធ មាន ចំពោះនាងក្រមុំសៀមរូបនេះទី ឃាវុធ ក៏បានសម្រេចចិត្តសារភាពស្នេហ៍ចំពោះនាងតែម្តង។ សេចក្តី ស្នេហានោះ នាងក្រមុំមិនបានបដិសេធឡើយ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យ ទីឃាវុធ មានទឹកចិត្តត្រេកអរ ជាពន់ពេករកអ្វីមកប្រៀបពុំបាន។ អ្នកទាំងពីរបានសន្យាគ្នាថា ត្រូវខិតខំរៀនសូត្រដើម្បីកសាង សុភមង្គលរបស់ពួកគេទៅថ្ងៃក្រោយ។ ទីឃាវុធ សន្យានឹងរៀនឱ្យបានចប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រលើ ជំនាញ មួយជាក់លាក់ ឯនាងចន្ទមណីក៏បានសន្យាថានឹងរៀនភាសាខ្មែរឱ្យបានស្ទាត់ជំនាញ។
វគ្គទី៤
[កែប្រែ]នៅព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យនេះ លុះបានត្រាត្រែង សញ្ជប់សញ្ជឹងក្នុងគំនិតឥតប្រាកដនិយមយ៉ាងនេះអស់ពេលយ៉ាងវែងមក ទីឃាវុធ ក៏ចូលទៅលប់មុខសិតសក់រៀបចំខ្លួនបានស្រស់បស់។ ចេញផុតពីភាពរាយមាយកាលណា អ្នកកម្លោះក៏ក្លាយជាអ្នកលើចលេងក្អាកក្អាយក្នុងចំណោមពួកម៉ាកជាច្រើននាក់។ លុះឃើញមាណពនិយាយឆ្កាដៃឆ្កាជើងដូចគ្រាឥឡូវនេះ អ្នកផងដែលពុំដែលស្គាល់ពីមុនមកមុខតែមិនអាចស្មានបានទេ ថាកាលពីកន្លះម៉ោងមុនគេជាមនុស្សរវើរវាយ។
ក្នុងឱកាសរៀបចំមុខរៀន ទីឃាវុធ ខំផ្ចិតផ្ចង់មិនឱ្យល្អៀងទេ។ នៅលើមែកថ្កូវជិតបន្ទប់រៀន គ្រលឹងគ្រលោងស្រវឹងដោយពន្លឺថ្ងៃ និងសន្តិភាពរបស់ធម្មជាតិច្រៀងតគ្នាពុំដាច់ពីមាត់ដែលជាហេតុនាំឱ្យចៅមាណពគួចនឹកព្រួយទៅភូមិកំណើត ដែលជាភូមិតូចមួយតាំងនៅកណ្ដាលវាលស្រែចម្ងាយជាង១០គ.ម ពីក្រុងបាត់ដំបងតាមផ្លូវថ្នល់ទៅមង្គលបុរី។ មួយសន្ទុះ ទីឃាវុធ នឹកដល់រលកសន្ទូង និងពង្រោះដែលអង្កាញ់ប្រដេញគ្នាតាមក្រោមរស្មីភ្លឺថ្លានៃព្រះសុរិយា ឬដល់ដងអូរក្បាលស្រែដែលខ្លួនធ្លាប់នាំគ្នាគ្នីទប់ទឹកបាចចាប់ត្រី។ កម្លោះគិតឃើញដោយរីករាយថា នៅមិនប៉ុន្មានថ្ងៃទៀតទេនឹងដល់វិស្សមកាលឈប់ចូលឆ្នាំចិនហើយ។ អៃយ៉ា! ខ្លួននឹងបានឱកាសទៅលេងភូមិកំណើតហើយតើ!
រសៀលថ្ងៃនោះ ទីឃាវុធ ស្លៀកពាក់ស្អាតបាតហើយចេញពីសាលាទៅដើរជាមួយមិត្តភ័ក្ដិតាមវិថីមហាធានី។ បន្តិចក្រោយមកក៏នាំគ្នានាំចូលទៅញ៉ាំទឹកក្រូចនៅភោជនីយដ្ឋាន “កុនសាន” ទំរាំរោងកុន “ដេអិន” បើកទ្វារនឹងទិញសំបុត្រចូលមើល។ ពួកយុវជនប្ដូរយោបល់គ្នាដោយប្រៀបផ្ទឹមការប៉ិនប្រសប់អ្នកដើរតួរកុន ស្រី-ប្រុស ហើយសើចធូរស្រួលសប្បាយ ទីឃាវុធ ជូនឧទាហរណ៍ដោយធ្វើត្រាប់អ្នកដើរតួរបារាំងម្នាក់យ៉ាងក្រមាច់ក្រមើមនាំឱ្យសើចផ្ទុះប្រាវទទួលឡើង។
មិនប៉ុន្មាននាទីក្រោយមក កណ្ដឹងអគ្គិសនីរោង “ដេអិន” រោទិ៍រន្ថាន់ ឯទ្វារដែកខាងមុខក៏បើកញែកជាពីរផ្នែករួចចូលគៀន។
ទីឃាវុធ ក្រោកឈរឡើងស្មើនឹងគេដែរ ក៏ឧទាន៖ នៅតែមួយអាទិត្យទៀតទេ យើងដល់ពេលឈប់ចូលឆ្នាំចិនហើយ…… មកដល់ត្រង់នេះអ្នកនិពន្ធសូមបើកវង់ក្រចកមួយ ដើម្បីសូមឱ្យអ្នកអានអភ័យទោស ដោយបានថ្លែងរៀបរាប់វែងបន្តិចអំពីបរិយាកាសនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិក្នុងឆ្នាំ គ.ស ១៩៣៩ ហើយអំពីកិរិយាទឹកចិត្តអ្នកកម្លោះ ទីឃាវុធ។ ប៉ុន្ដែអ្នកនិពន្ធយល់ថាជាការចាំបាច់ណាស់ ដើម្បីងាយយល់រឿងដែលហូរល្អិលតាមនារីនៃជីវិតដែលលើកមកពណ៌នាក្នុងគ្រានោះ។
វគ្គទី ៦ យល់សប្តិគង់ក្លាយជាការពិតមួយដងមួយកាលដែរ
[កែប្រែ] កាលពីយប់មានភ្លៀងមួយមេធំ។ ភ្លៀងធ្លាក់ក្នុងរដូវនេះ ជាការចំឡែកដែរមិនសូវមានទេ។ ទឹកល្អក់ខ្វល់កាត់ក្នុងជង្ហុក និងវិថីនៃក្រុងបាត់ដំបង។ នៅពេលបៀបភ្លឺ ទីឃាវុធ ទុំបន្តើតលើរ៉ូម៉កដែលដឹកវ៉ាលីសខ្លួនមួយផងបានសំដៅឆ្ពោះទៅស្ថានីយ៍រថភ្លើង ដើម្បីធ្វើដំណើរកម្សាន្តជាមួយគ្រួសារនាភូមិអូរតាគី ក្នុងអំឡុងពេលឈប់បុណ្យចូលឆ្នាំរួច អ្នកកម្លោះក៏បានមកស្នាក់អាស្រ័យនៅផ្ទះបងប្អូនក្នុងក្រុងមួយយប់ ដើម្បីក្រោកមកជិះរថភ្លើងឱ្យបានទាន់ពេលព្រោះត្រូវចេញដំណើលពីព្រហាមស្រាង។
យានតូចបានបត់កាច់ចូលតាមថ្នល់ត្រង់ទៅស្ថាននីយ៍។ ផ្លូវនេះមានទឹកដក់តាមក្រឡុកច្រើនអនេក ព្រោះខ្វះការជុសជុលជាយូរយារណាស់មកហើយ។ ផ្ទៃថ្នល់ជាភក់ស្អិតដូចបាយម៉ាន។ ស្រាប់តែមានរថយន្ដប៊ឺហ្សូ ៤០២ មួយបរយ៉ាងលឿនជៀសហួសទៅដោយបាចទឹកកខ្វក់មកលើអ្នកដែលវាររគើម។ អ្នករ៉ឺម៉កក៏តាំងជេរប្រទេច។ ឯទីឃាវុធ បានសម្លឹងមើលលេខឡាន ហើយស្គាល់ជាក់ជារបស់អ្នក សៅរ័ប្យ។
ស្ត្រីនេះជាប្រពន្ធមួយតួ ក្នុងចំណោមប្រពន្ធច្រើននាក់ របស់ ពញាគទាធរ អតីតទេសាភិបាលបាត់ដំបងក្នុងសម័យអាណាចក្រសៀម។ក្រោយមក ក្នុងគ្រាផែនដី “ភ័ន្ដប្រែ” បាត់ដំបងត្រូវបានមករួបរួមក្នុងអាណាចក្រខ្មែរវិញ អ្នក សៅរ័ប្យ ក៏រត់ភៀសខ្លួនជាមួយចង្កោមប្រពន្ធឯទៀតៗ ដើម្បីទៅតាមស៊ីបុណ្យ “លោកម្ចាស់” ជាស្វាមីឯប្រទេសសៀមទៀត។ ដោយបានរួមវាសនាចែកហ៊ុនគ្នាជាមួយស្ត្រីឯទៀតផងអ្នក សៅរ័ប្យ ក៏ទទួលបានកូនស្រីមួយ កូនប្រុសមួយពី ពញាគទាធរ មួយអន្លើ និងទ្រព្យសម្បត្តិជាមរតកយ៉ាងក្រាសក្រែល។ ឥឡូវនេះ អ្នកសៅរ័ប្យ រំលៀកខ្លួនត្រឡប់មកចូលដែលកំណើតវិញហើយសង់ផ្ទះថ្មមួយស្កឹមស្កៃកំណាចនៅភូមិវត្តលៀប។
អ្នក សៅរ័ប្យ ក្ដីបុត្រាបុត្រីគាត់ក្ដីដែលអ្នកបាត់ដំបងហៅដោយគោរពថា “ឃុន” ៗ នោះតែងចេញបង្អួតឱ្យអ្នកផងកោតថា ខ្លួនជាអ្នកមានទ្រព្យ ជាអ្នកអម្បូរខ្ពស់ ហើយជាអ្នកធ្លាប់នៅទីក្រុងធំ។ នៅក្នុងផ្ទះគាត់ដែលតុបតែងដោយវត្ថុច្រើនស្អេកស្កះ ឥតសមសួនសោះ គឺមានប្រើសុទ្ធតែរបស់ថ្លៃៗឱ្យគេស្ញប់ស្ញែងដូចជា ផ្តិលមាស ប្រអប់ស្លាមាសជាដើម។ ថ្វីបើគាត់មានអាយុហាសិបប្លាយទៅហើយ គាត់នៅស្លៀកខៀវពណ៌ស្រស់ៗមុខគាត់ទទះម្សៅរទូសៗ ជើងគាត់ពាក់ស្បែកជើងផ្ទូខ្មៅ ចុងស្រួចហើយងឡើងលើ ហើយគាត់ដើរកែក្រាយខ្នងបន្ទេរមកក្រោយបន្តិចភ្នែកសម្លឹងទៅឆ្ងាយមានឫកខ្ពស់ក្រអឺតបែបចង់សម្ដែងឱ្យឃើញថា ដីនេះ ទីនេះ កាលពីដើមម៉ិញជារបស់ប្ដីអញ គឺនៅជារបស់ខ្លួនអញខ្លះដែរ។
ចំណែកឯកូនប្រុសគាត់ ជើងខោព្រែខ្មៅធំៗប៉ុនការុងអំបិល ហើយពាក់អាវព្រែអន្លូញតាប្លោកធំៗ ពណ៌ខៀវក្រហម ថ្ងៃៗឡើង គិតតែពីបើកឡានដើរជល់ត្រីក្រឹម ឬជល់មាន់ ហើយយប់ៗឡើង ដើរចែចង់ស្រីជាមួយដៃគូត្បាញអាយពីរបីនាក់។ រីឯ”ឃុន” ស្រីវិញអស្ចារ្យហើយ ដឹងតែប្រភឹបតែម្ដង ជិះកង់ជិះម៉ូតូតែងខ្លួនភោភាវរកគ្មានពីរទេក្នុងដែនបាត់ដំបង! ឃុនឯលិច ឃិនឯកើត អ្នកដងស្ទឹងសង្កែភាំងស្មារតី ដោយមិនដែលឃើញសោះនូវសេចក្ដីហ៊ឺហាចម្លែកដល់ម្លេះឡើយ ត្បិតសម័យនេះពុំដែលមានស្ត្រីមានពូជអម្បូរណាហ៊ានជិះទោចក្រក្រយានឡើយ។
[នៅមានត]
អ្នកនិពន្ធ នូ ហាច
១៩៧២