សង្ខារ
សង្ខារ Volitional Action (Samskara)[កែប្រែ]
អវិជ្ជា នាំឲ្យកើតសង្ខារ ដែលប្រែថា បច្ច័យតាក់តែង(volitional action) ការបង្កើត(formation) ចរន្តចិត្ត( impulse) ឬបុព្វហេតុ(motivation) ពីព្រោះ យើងមិនយល់នូវសេចក្តីពិត(សច្ចៈ) យើងមានចិត្តចរន្តដែលនាំទៅរកកម្ម(action) ដែលបន្តឲ្យយើងវិលវល់នៅក្នុងសង្សារវដ្ត(samsaric existence) ជាថ្នាលបណ្តុះគ្រាប់ពូជនៃ កម្ម ( karma) ។
នៅក្នុងគន្លងខាងក្រៅនៃ ភពចក្រា(Bhavachakra =Wheel of Life) ជាធម្មតា សង្ខារ ត្រូវបានគេបញ្ជាក់ថា ជាស្មូនឆ្នាំង(potter)ដែលផលិត ឆ្នាំង(pot)។
សង្ខារ (Volitional formation) នាំទៅរកឲ្យមានចំណង បន្ទាប់ទៅទៀត[១]
សង្ខារ sankhara(ពាក្យបាលី) ជាពាក្យដែលមានប្រយោជន៍ ដើម្បីពិនិត្យអង្គេត ប្រសិនបើអ្នកនឹងព្យាយាមដើម្បីធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ អំពីធម៌នៃព្រះពុទ្ធសាសនា។ ពាក្យនេះ ត្រូវបានកំណត់អត្ថន័យដោយ ពុទ្ធសាសនិកទាំងឡាយ ក្នុងអត្ថន័យជាច្រើនយ៉ាង បែបដូចជា ធម៌ជាហេតុបច្ច័យ(conditioned phenomena) ការចងចិត្ត(disposition) ចរន្តចិត្ត(impulse) ការសោយអារម្មណ៍(mental impression) និងការបង្កើតឲ្យមានបច្ច័យតាក់តែង(volitional formation)ជាកម្លាំងសកម្មភាពនៃចិត្តជាបច្ច័យ ជាកម្លាំងក្រឹតក្រមនៃចិត្ត និងការចម្រើននៃចិត្ត។
សង្ខារ ជាខ័ន្ធទី៤ ក្នុងចំណោមខ័ន្ធ៥(the Five Skandhas) ហើយជាចំណងទី២ ក្នុងចំណោមចំណង១២(the Twelve Links of Dependent Origination) ដូច្នេះវាជាអ្វីមួយដែលចង្អុលបង្ហាញ ក្នុងការបង្រៀនខាងព្រះពុទ្ធសាសនា។ សង្ខារជាចំណងដែលចងភ្ជាប់ជាមួយនឹង កម្មkarma យ៉ាងជិតស្និតផងដែរ។
យោងទៅតាម ភិក្ខុសង្ឈថេរវាទ(Theravada Buddhist) និង ពោធិភិក្ខុ( Bhikkhu Bodhi)ដែលជាអ្នកក្លៀវក្លា បង្ហាញឲ្យឃើញថា ពាក្យសង្ខារមិនមានពាក្យណាមួយស្មើន័យប្រាកដក្នុងភាសាអង្គគ្លេសទេ។ "ពាក្យ សង្ខារ មានប្រភពមកពីបុព្វបទ សំ(sam) មានន័យថា រួមគ្នា(together) ដែលបូកបញ្ចូលជាមួយនឹងពាក្យ ការៈ kara មានន័យថា ការធ្វើ។ សង្ខារ មានអត្ថន័យជារួមថា ការធ្វើរួមគ្នា សភាវៈធម៌ដែលធ្វើអំពើ ជាមួយសភាវៈធម៌ដ៏ទៃទៀត ឬ សភាវៈធម៌ដែលត្រូវបានបង្កើតដោយ ការរួមផ្សំធាតុមួយនៃសភាវៈធម៌ដ៏ទៃទាំងឡាយឯទៀត។"
ចូរក្រឡែកមើលឧទាហរណ៏ខាងក្រោម៖
ក្នុងសៀវភៅ អ្វីដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានទូន្មានប្រៀនប្រដៅនេះ What the Buddha Taught (Grove Press, 1959) វ៉ាល់ផល រ៉ាហុល( Walpola Rahula) បានពន្យល់ថា សង្ខារ samskara) អាចសំដៅដល់ "ហេតុបច្ច័យទាំងអស់ (all conditioned) មានអន្តរកម្មនឹងគ្នា(interdependent) អ្វីៗដែលជាប់ទាក់ទង និង ភាវៈទាំងឡាយ ទាំងអន្តររវាងចិត្ត និងកាយរួមគ្នា។"
សង្ខារ ជាខ័ន្ធទី៤
ខន្ធ(skandhas, Aggregates, Five Heaps) ជាធាតុរួមបញ្ចូលនៃ រូប(physical form) វេទនា(sense) សញ្ញា(conception) សង្ខារ(mental formation) និងវិញ្ញាណ(awareness)ដើម្បីបង្កើតបុគ្គលម្នាក់ៗ
ក្នុងប្រព័ន្ធនេះ អ្វីដែលយើងគិតដល់ជា"កិរិយាចិត្ត (mental functions)" ត្រូវបានបែងចែកជា៣ប្រភេទ។
ខ័ន្ធទី៣ សម្បជញ្ញៈ( samjna) រួមបញ្ចូលទាំងអ្វីដែលយើងគិតថាជាបញ្ញា( intellect) ហើយការដឹងជាកិរិយារបស់សម្បជញ្ញៈ។
ទី៦វិញ្ញាណ(vijnana) ជាការដឹងសុទ្ធសាធ(pure awareness or consciousness)។
សង្ខារជាខ័ន្ធទី៤
The sixth, vijnana, is pure awareness or consciousness.
Samskara, the fourth, is more about our predilections, biases, likes and dislikes, and other attributes that make up our psychological profiles.
The skandhas work together to create our experiences. For example, Let's say you walk into a room and see an object. Sight is a function of sedana, the second skandha. The object is recognized as an apple -- that's samjna. An opinion arises about the apple -- you like apples, or maybe you don't like apples. That reaction or mental formation is samskara. All of these functions are connected by vijnana, awareness.
Our psychological conditionings, conscious and subconscious, are functions of samskara. If we are afraid of water, or quickly become impatient, or are shy with strangers or love to dance, this is samskara.
No matter how rational we think we are, most of our willful actions are driven by samskara. And willful actions create karma. The fourth skandha, then, is linked to karma.
In the Mahayana Buddhist philosophy of yogacara, samskaras are impressions that collect in the storehouse consciousness, or alaya-vijnana. The seeds (bijas) of karma arise from this.
SAMSKARA AND THE TWELVE LINKS OF DEPENDENT ORIGINATION Dependent Origination is the teaching that all beings and phenomena inter-exist. Put another way, nothing exists completely independently from everything else. The existence of any phenomenon depends on conditions created by other phenomena.
Read More: Dependent Origination
Now, what are the Twelve Links? There are at least a couple of ways to understand them. Most commonly, the Twelve Links are the factors that cause beings to become, live, suffer, die, and become again. The Twelve Links also are sometimes described as the chain of mental activities that lead to suffering.
The first link is avidya or ignorance. This is ignorance of the true nature of reality. Avidya leads to samskara -- mental formations -- in the form of ideas about reality. We become attached to our ideas and unable to see them as illusions. Again, this is closely linked to karma. The force of mental formations leads to vijnana, awareness. And that takes us to nama-rupa, name and form, which is the beginning of our self-identity -- I am. And on to the other eight links.
Read More: The Twelve Links of Dependent Origination
SAMSKARA AS CONDITIONED THINGS The word samskara is used in one other context in Buddhism, which is to designate anything that is conditioned or compounded. This means everything that is compounded of other things or affected by other things.
The Buddha's last words as recorded in the Maha-parinibbana Sutta of the Pali Sutta-pitaka (Digha Nikaya 16) were, "Handa dani bhikkhave amantayami vo: Vayadhamma sankhara appamadena sampadetha." A translation: "Monks, this is my last advice to you. All conditioned things in the world will decay. Work hard to gain your own salvation."
Bhikkhu Bodhi said of samskara, "The word stands squarely at the heart of the Dhamma, and to trace its various strands of meaning is to get a glimpse into the Buddha's own vision of reality." Reflecting on this word may help you understand some difficult Buddhist teachings [២]