សិលាចារឹក ម្យាសេឌី
សិលាចារឹក ម្យាសេឌី ( Myazedi inscription; សិលាចារឹក Yazakumar ឬ សិលាចារឹក Gubyaukgyi ) ដែលចារឹកនៅឆ្នាំ ១១១៣ គឺជាសិលាចារឹកដែលចំណាស់ជាងគេបំផុតនៃ ភាសាភូមា ។ [ <span title="The material near this tag is possibly inaccurate or nonfactual. (September 2022)">គួរឱ្យសង្ស័យ</span> – ពិភាក្សា ] " ម្យាសេឌី" មានន័យថា "ចេតិយត្បូងមរកត" ("សេឌី" ស្រដៀងទៅនឹងភាសាបាលី " ចេតិយ ") ហើយឈ្មោះនៃសិលាចារឹកនេះបានមកពីវត្តដែលមានទីតាំងនៅក្បែរនោះ។ សិលាចារឹកត្រូវបានធ្វើឡើងជាបួនភាសាគឺ ភូមា, ព្យុ មន និង បាលី [១] :158ដែលសុទ្ធតែនិយាយរឿងរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ Yazakumar និងព្រះបាទ Kyansittha ។ សារៈសំខាន់ចម្បងនៃសិលាចារឹក ម្យាសេឌី គឺថាសិលាចារឹកដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតសម្រាប់ការឌិគ្រីបនៃភាសា ព្យុ ដែលបានសរសេរ។
មានសិលាចារឹកសំខាន់ពីរនៅក្នុងប្រទេសភូមាសព្វថ្ងៃនេះ។ មួយមាននៅលើវេទិកានៃវត្ត ម្យាសេឌី នៅក្នុងភូមិ Myinkaba (ភាគខាងត្បូងនៃ បាកាន ) ក្នុង ផ្នែក ម៉ាន់ដាលេ ។ មួយទៀតត្រូវបានរកឃើញដោយអ្នកប្រាជ្ញភាសាបាលីអាឡឺម៉ង់ លោកបណ្ឌិត Emanuel Forchhammer ក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៦-១៨៨៧ ហើយបច្ចុប្បន្នកំពុងដាក់តាំងបង្ហាញនៅសារមន្ទីរបុរាណវិទ្យា បាកាន។ សិលាចារឹក ម្យាសេឌី ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជា Memory of the World Register by UNESCO ។
ការបកប្រែ និងការវិភាគ
[កែប្រែ]សិលាចារឹកនេះមាន ៣៩ បន្ទាត់ជាភាសាភូមា ៤១ បន្ទាត់ជាភាសាបាលី ៣៣ បន្ទាត់ជាភាសាមន និង ២៦ បន្ទាត់ជាភាសាព្យុ។ ជាទូទៅវាអាចបែងចែកជាបីប្រភេទគឺ អំណោយ បំណងប្រាថ្នា និងបណ្តាសា។ ការបកប្រែដែលនៅជិតបំផុតមានដូចខាងក្រោម៖
| “ | សីរិ [សូមឱ្យអ្វីៗកើតឡើងដោយជោគជ័យ], នមោពុទ្ធាយ [និយាយថាការអធិស្ឋានរបស់ខ្ញុំទៅព្រះពុទ្ធ]. វាមានរយៈពេលជាង ១៦២៨ ឆ្នាំសាសនា។ នៅក្នុងអាណាចក្រ អរិមទ្ទមុរា [អាណាចក្របាកាន], មានស្តេចមួយអង្គព្រះនាម ស្រីត្រិភុវនាទិត្យធម្មរាជ (Śrī Tribhuvanāditya Dhammarāja) [Kyansittha]. មហេសីជាទីស្រឡាញ់របស់ទ្រង់គឺ ត្រិលោកវដន្សកាទេវិ (Trilokavaṭansakā devi) [ Thanbula ]. កូនប្រុសរបស់នាងមានឈ្មោះថា Yazakumar ។ ស្តេចបានឲ្យភូមិអ្នកបម្រើបីភូមិដល់មហេសីជាទីស្រឡាញ់របស់ទ្រង់។ ក្រោយពីមហេសីសោយទិវង្គតទៅ ស្ដេចក៏ប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិ និងភូមិទាំងបីឲ្យទៅបុត្រារបស់ព្រះនាងឈ្មោះ Yazakumar។ ខណៈដែលស្តេចបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺបន្ទាប់ពីសោយរាជ្យបាន២៨ឆ្នាំ Yazakumar ដោយទទួលស្គាល់សេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះស្តេចបានធ្វើមាសចម្លាក់ព្រះពុទ្ធ ហើយថ្វាយទៅស្ដេច។ ទ្រង់មានព្រះបន្ទូលថា "រូបសំណាកមាសនេះថ្វាយស្តេចអញ កាលទ្រង់ឲ្យភូមិអ្នកបម្រើទាំងបី ខ្ញុំថ្វាយរូបមាសនេះជាថ្នូរនឹងការថ្វាយហើយ" ស្តេចសោយទិវង្គត។"នៅចំពោះមុខព្រះសង្ឃ Mahahtae, Mogaliputtatithahtae, Tan, Tiɲgha tanavarapaṇṭai, គាត់បានចាក់ទឹក។ បន្ទាប់មកគាត់បានសង់កន្លែងសម្រាប់តម្កល់រូបសំណាកមាសរបស់គាត់។ ព្រះអង្គក៏ប្រគេនវត្ត។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យលើភូមិចំនួនបី Tinmunalun (သင်မုနလွန်), Yapal (ရပါယ်) និង Hanvho (ဟန်ဗိုဝ်). ក្រោយពីចាក់ទឹកស្រោចលើវត្តហើយ ព្រះអង្គបានមានព្រះបន្ទូលថា “ចំពោះអំពើទាំងនោះ សូមឲ្យខ្ញុំទទួលបាននូវបច្ច័យ Sabbañuta Ñan(သဗ္ဗညုတဥာဏ်). បើកូនប្រុសចៅខ្ញុំ ញាតិមិត្តខ្ញុំ ឬអ្នកដទៃបំពានលើអ្នកបម្រើដែលខ្ញុំបរិច្ចាគសម្រាប់វត្តខ្ញុំ គេមិនអាចមើលឃើញទេ។សិអារ្យមេត្រី. | ” |
ការវិភាគ
[កែប្រែ]អក្សរបាកានធម្មតាមានរាងចតុកោណ ឬរាងជារង្វង់ ប៉ុន្តែនៅក្នុងសិលាចារឹកនេះ ការសរសេរដៃស្រដៀងនឹងគ្រាប់ អម្ពិល ។ ក្នុងនាមជាការចាប់ផ្តើមនៃអក្សរសិល្ប៍មីយ៉ាន់ម៉ា ពាក្យមួយចំនួនមិនត្រូវបានសរសេរជាប្រព័ន្ធទេ ពោលគឺព្យញ្ជនៈ និងស្រៈត្រូវបានបំបែកចេញពីគ្នា (ឧទាហរណ៍ "သာသနာအနှစ် တစ်ထောင်ခြောက်ရာ" ត្រូវបានសរសេរជា "သာသနာ အနှစ်တ" នៅលើបន្ទាត់មួយនិង "စ်ထောင်ခြောက်ရာ" ត្រូវបានសរសេរនៅជួរបន្ទាប់) ។
មានតែពាក្យសម្រាប់ មនុស្សដំបូង ។ "ខ្ញុំ" និង "របស់ខ្ញុំ" ។ ជំនួសឱ្យ "គាត់" Yazakumar បានហៅខ្លួនឯងថា "កូនប្រុសរបស់ ထိုပယ်မယားသား ជាទីស្រឡាញ់") ហើយ "វា" គឺ "នេះ" ( ဤ/ထို ) ពាក្យខ្លះមានអត្ថន័យបុរាណ ( ပယ် ដែលមានអត្ថន័យសម័យទំនើបនៃ "បោះបង់ចោល" មានន័យថា "គួរឱ្យស្រឡាញ់ឬជាទីស្រឡាញ់" និង နှပ်មានន័យថា "សម្រាក" ឬ "លាយយ៉ាងហ្មត់ចត់" មានន័យថា "បរិច្ចាគ") ។
Yazakumar បានហៅឪពុករបស់គាត់ថា Śrī Tribhuvanāditya Dhammarāja (ស្រីភូវាទិត្យធម្មរាជ) មានន័យថា "ស្តេចដែលអាចបំភ្លឺពិភពលោកទាំងបីដូចជាព្រះអាទិត្យ" ម្តាយរបស់គាត់ជា Trilokavaṭansakādevi (ត្រិលោកវដន្សកាទេវី, ព្រះមហាក្សត្រិយានីដែលអាចដឹកនាំពិភពលោកទាំងបី) និងចក្រភព បាកាន ជា អាណាចក្រ អរិមទ្ទនាបុរ (អត្ថន័យ: កន្លែងដែលពួកគេអាចយកឈ្នះចំនួនសត្រូវ) រៀងគ្នា។
គោលបំណងនៃប្រភេទការបរិច្ចាគគឺចង់ឱ្យមនុស្សដឹងគុណចំពោះទង្វើរបស់ពួកគេ។ ប្រភេទនៃការជូនពរគឺជាផ្នែកមួយនៃប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា។ គោលបំណងសំខាន់នៃការសរសេរបណ្តាសាដើម្បីការពារការបរិច្ចាគ និងដើម្បីការពារសំណង់ដែលបានបរិច្ចាគពីការខូច។ [២]
ពីសិលាចារឹកនេះ សម័យរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទកយាសិទ្ធិថា អណ្ណារត្ថា សាវលូ និង អាឡាំងស៊ីធុ អាចត្រូវបានគេគណនាបាន ភាសាព្យូចាស់អាចរៀនបាន ហើយការគោរព និងសេចក្តីស្រឡាញ់របស់Yazahumaចំពោះបិតាទ្រង់អាចត្រូវបានគេសង្កេតឃើញ។
ជាភាសាបាលី
[កែប្រែ]ជា ភាសាបាលី សិលាចារឹកសរសេរថាៈ
- Śrī. Buddhādikam vatthuvaram namitvā pāññam katam yam jinasā
- sanasmim anārikam Rājakumāra nāmadheyyena vakkhā
- mi sunātha metam. Nibbanā lokanāthassa aṭhavī
- sādike gate sahasse pana vassānam chasate vā pare ta
- -thā. Arimaddananāmasmim pure āsi mahabbalo rājā
- Tibhuvanādicco udicca diccavamsajo. Tassā te
- kā piyā devi sā Tilokavaṭamsikā hi
- tesi kusalā sabbekiccesu pana rājino. Ta
- ssā seko suto Rājakumaro nāma nāmat-
- -o amacco rājakiccesu byavato satimā
- vidu. Adā gāmattayam tassā deviyā soma
- hipati pasanno sabbadā dāsa pribhogena buññjitum.
- Aniccatā vasam tassā gatāya pana deviyā rā-
- -jā Rājakumārassa adā gāmattayam puna. Aṭhavīsa
- -ti vassāni rajjam dhammena kātriya māranantika rogassa-
- vassam patte narādipe. Saranto dhammarājassa mahantam gu-
- ṇa saññcayam kāretvā satthuno bimbam sabbasovaṇṇa-
- yam subham. Gahetvā tam mahatena sakkārena sumānaso
- upasaṅkamma rājanam āha cintitamattano. Bhavamkatvā
- nidam satthubimbam sovaṇṇyam subham akāsim vo va-
- -ram puññam sāmi tumhe nūmodatha. Gāmattayam pivo
- sāmi pubbe dinnantu me again imasseva munidassa demi ta
- ññcā nūmodatha. Evam vutte mahipālo roge
- nāturamānaso sadhu, sadhūti vatvāna tuṭhahattho
- pamodito. Dayā payo mahātheyo theyo muggali
- puttako sumedhatta sumedhoti laddhanāmo ca paṇṭito
- brahmapālo tathā brhamadevo sampanna silavā so no
- bahussuto samghasena vho varapaṇṭito. Etesam pa-
- na bikkhūnam sammukhā so sumānaso jalam pātesi katavana sa-
- kkhintu vasudhātalam. Tato so tan mahāmacco bibam so va-
- -ṇṇayam subham patiṭhāpiya kāresi guham kaññcanathūpikam.
- Katvāna maṅgalam Buddhapatimāya guhāyaca akāsevam paṇī
- dhānam nibbinno bhavasaṅkate. Karonetana mayā etam yam pu-
- -ññam tam samācitam hotu sabbaññuta ññaṇa pative dhā-
- -yā paccayo. Yattakā ta maya dāsā gamattayaniva-
- -sino dinnā guhāya sovaṇṇapatimāya mahesi
- no. Putto me va paputto va añño va panañña
- tako yo koci pāpa samkappo naro assaddha
- mānāso. Kareyyupadduvam tesam dāsānam si naramamo
- Metteya dipadindassa dassanam nāthigacchatū
- ti.
វិចិត្រសាល
[កែប្រែ]
- ↑ Coedès, George (1968). Walter F. Vella. រៀ. The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ល.ស.ប.អ. 978-0-8248-0368-1.
- ↑ Burmese Literature. Myanmar: Ministry of Education of the government of Myanmar. 2018. p. 1.