សង្គ្រាមខ្មែរ-ដាយវៀត

សង្គ្រាមដាយវៀត-ខ្មែរ
ផ្នែកនៃសង្គ្រាមខ្មែរ-ចាម
Map-of-southeast-asia 1000 - 1100 CE.png ផែនទីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ចន្លោះឆ្នាំ ១០០០-១១០០នៃគ.ស
កាលបរិច្ឆេទ ១១២៣–១១៥០ ទីតាំង វៀតណាមកណ្តាល, ឈូងសមុទ្រតុងកឹង, ខ្ពង់រាបសៀងខ្វាង លទ្ធផល មិនអាចសន្និដ្ឋានបាន ការឈ្លានពានរបស់ខ្មែរនៅឆ្នាំ១១២៨ ដោយវាយលុក បេសកកម្មដាយវៀត នៅឆ្នាំ១១៣៦ ដកខ្លួនចេញ
ភាគីសង្គ្រាម
ដាយវៀត (រាជវង្សលី)	អាណាចក្រខ្មែរ ចាម្ប៉ា (១១៣២-១១៣៦)
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
លី ថាញ់តុង លី អាញ់តុង ដូ អាញ់វុ	សូរ្យវរ្ម័នទី២ ជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣
កម្លាំង
៣០,០០០នាក់(១១៣៦)	២០,០០០នាក់(១១២៨) ៧០០សំពៅ (១១២៩)

សង្គ្រាមដាយវៀត-ខ្មែរ គឺជាសង្រ្គាម និងជម្លោះជាបន្តបន្ទាប់រវាងនគរដាយវៀត និងកងកម្លាំងចម្រុះនៃនគរចម្ប៉ា និង អាណាចក្រខ្មែរ ចន្លោះឆ្នាំ១១២៣ ដល់១១៥០ នៃគ.ស។

ផ្ទៃក្នុង

នៅអំឡុងពេលនោះ ដាយវៀត ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពងាយរងគ្រោះ ដោយសារជម្លោះផ្ទៃក្នុង និងសង្គ្រាមជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយប្រទេសជិតខាង។ នៅឆ្នាំ១១២៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ លី ថាន់តុង មានព្រះជន្ម ១២ឆ្នាំបានក្លាយជាអ្នកដឹកនាំថ្មីរបស់យួនដាយវៀត។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ ទាមទារឱ្យដាយវៀត បង់សួយសារអាករដល់អាណាចក្រខ្មែរ ប៉ុន្តែយួនមិនព្រមបង់សួយសារអាករដល់ខ្មែរទេ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ បានសម្រេចពង្រីកទឹកដីរបស់ព្រះអង្គទៅខាងជើង ចូលទៅក្នុងទឹកដីយួន។

ជម្លោះ

ព្រះឆាយាលក្ខណ៍ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ នៅជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ត

ការវាយប្រហារលើកទីមួយគឺនៅឆ្នាំ១១២៨ នៅពេលដែលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ បានដឹកនាំទាហាន ២០.០០០នាក់ ពីសុវណ្ណខេត្ត ទៅ ខេត្តង៉ែអាន ប៉ុន្តែត្រូវបានវាយលុកក្នុងសមរភូមិ។ នៅឆ្នាំបន្ទាប់ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២បានបន្តការប្រយុទ្ធគ្នានៅលើគោក ហើយបានបញ្ជូនសំពៅចំនួន ៧០០ គ្រឿងទៅទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅតំបន់ឆ្នេរនៃខេត្តដាយវៀត។ សង្គ្រាម​បាន​រីក​រាល​ដាល​នៅ​ឆ្នាំ១១៣២ ពេល​អាណាចក្រ​ខ្មែរ​និង​ចម្ប៉ា​បាន​ចូល​លុក​លុយ​ក្រុង​ដាយវៀត ដោយ​ចាប់​បាន​ង៉ែអាន​មួយ​រយៈ​ខ្លី។ នៅឆ្នាំ១១៣៦ មេទ័ព ដូ អាញ់វុ បានដឹកនាំបេសកកម្មជាមួយកងទ័ពបីម៉ឺននាក់ចូលទៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ ប៉ុន្តែកងទ័ពរបស់លោកក្រោយមកបានដកថយវិញ បន្ទាប់ពីបានបង្ក្រាបកុលសម្ព័ន្ធខ្ពង់រាបនៅសៀងខ្វាង ។ នៅឆ្នាំ ១១៣៦ ព្រះបាទជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣ នៃនគរចម្ប៉ា បានធ្វើសន្តិភាពជាមួយយួន ដែលនាំទៅដល់សង្រ្គាមខ្មែរ-ចាម។ នៅឆ្នាំ១១៣៨ លី ថាញ់តុង បានទទួលមរណភាពក្នុងអាយុ ២២ឆ្នាំ ដោយសារជំងឺ ហើយត្រូវបានស្នងរាជ្យបន្តដោយកូនប្រុសអាយុ ២ឆ្នាំឈ្មោះ លី អាញ់តុង ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ បានដឹកនាំការវាយប្រហារជាច្រើនលើកទៀតលើពួកយួនដាយវៀត រហូតដល់ទ្រង់សោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ១១៥០ នៃគ.ស។

ផលវិបាក

បន្ទាប់ពីការបរាជ័យក្នុងការប៉ុនប៉ងដណ្តើមយកកំពង់ផែសមុទ្រនៅភាគខាងត្បូងដាយវៀត ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២បានងាកទៅវាយលុកចម្ប៉ានៅឆ្នាំ១១៤៥ ហើយបានបណ្តេញវិជ័យដោយបញ្ចប់រជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣ និងបំផ្លាញប្រាសាទនៅ មីសឺន ។ ភស្តុតាងសិលាចារឹកបង្ហាញថា ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ សោយទិវង្គតនៅចន្លោះឆ្នាំ១១៤៥ នៃគ.ស ដល់១១៥០ នៃគ.ស ប្រហែលជាក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការកងទ័ពប្រឆាំងនឹងចម្ប៉ា។ ព្រះអង្គត្រូវបានស្នងរាជ្យបន្តដោយ ព្រះបាទធរិនន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ជាបងប្អូនជីដូនមួយ ជាកូនរបស់ប្អូនប្រុសរបស់មាតារបស់ព្រះអង្គ។ រយៈពេលនៃការគ្រប់គ្រងទន់ខ្សោយ និងទំនាស់រាជវង្សបានចាប់ផ្តើម។

ខេត្តទាំងបី ដាយលី (ជ្រីយ), បូឈិញ (ត្រៃក), ម៉ាលីញ ដែលចម្ប៉ាបានចាញ់ដាយវៀតក្នុងរង្វង់ឆ្នាំ ១០៦៩-១០៧៦ ប្រហែលជាត្រូវបានប្រគល់ទៅឱ្យផ្នែកនៃឥទ្ធិពលចាមក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១១៣១-១១៣៦ ដែលត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយជនជាតិចិនទាំងពីរ និងប្រភពចាម។