កូសាំងស៊ីន

Cochinchina (កូសាំងស៊ីន) ភាសាខ្មែរកូសាំងស៊ីនជាភាសាមួយដែលគ្របដណ្ដប់លើភាគខាងត្បូងភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសវៀតណាមបច្ចុប្បន្នដែលមានទីក្រុងចម្បងគឺសៃហ្គនឬព្រៃនគរជាភាសាខ្មែរ។ វាជាអាណានិគមរបស់បារាំងពីឆ្នាំ 1862 ដល់ 1954 ។ រដ្ឋក្រោយៗមកនៃវៀតណាមខាងត្បូងត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ 1954 ដោយការរួមបញ្ចូលគ្នារវាងកូសាំងស៊ីនជាមួយអណ្ណាមខាងត្បូង។ នៅក្នុងភាសាវៀតណាមតំបន់នេះត្រូវបានគេហៅថា Nam Bộ។ ប្រវត្តិសាស្រ្តនេះគឺ Gia Định (1779-1832), ណាមឃិ (1834-1945), ណាមប៊ែង (1945-48), ណាំភាគ (1948-56), ណាមវៀត (1956-75) និងក្រោយមកទៀតវៀតណាម។ នៅក្នុងភាសាបារាំងវាត្រូវបានគេហៅថា colony de Cochinchine ។ នៅសតវត្សទី 17 ប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានបែងចែករវាងពួកចៅហ្វាយទ្រិញនៅភាគខាងជើងនិងពួកអ្នកនេសាទង្វៀននៅភាគខាងត្បូង។ ផ្នែកភាគខាងជើងត្រូវបានគេហៅថាតុងកឹងដោយអឺរ៉ុបហើយភាគខាងត្បូងហៅថាកូសាំងស៊ីនដោយជនជាតិអឺរ៉ុបភាគច្រើននិងគីនមាំដោយជនជាតិហូឡង់។ កូសាំងស៊ីនមិនដែលជាអង្គភាពរដ្ឋបាលតែមួយទេរហូតដល់បារាំងបានរឹបអូសវានៅទសវត្សឆ្នាំ 1850 ។ កំឡុងសម័យអាណានិគមបារាំងស្លាកនេះបានរាលដាលបន្ថែមទៀតនៅភាគខាងត្បូងហើយបានលេចឡើងទាំងស្រុងទៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសវៀតណាមដែលគ្រប់គ្រងដោយកម្ពុជានៅសតវត្សមុននិងលាតសន្ធឹងទៅភាគអាគ្នេយ៍របស់ខ្លួន។ រាជធានីនៃអាណានិគមបារាំងនៅកូសាំងស៊ីនគឺនៅសៃហ្គន។ ផ្នែកពីរនៃប្រទេសវៀតណាមនៅពេលនោះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាអណ្ណាម (វៀតណាមកណ្ដាល) និងតុងកឹង (វៀតណាមខាងជើង) ។

បញ្ហាដែនដីកូសាំងស៊ីន និងព្រំប្រទល់

តើបារាំងជាន់លើទឹកដីឥណ្ឌូចិនដោយរបៀបណា?
ដោយយកលេសថា ស្ដេចយួនធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើរូបអ្នកផ្សាយសាសនាជាតិបារាំង ពួកនេះក៏បានវាយយកកំពង់ផែយួន តួរ៉ាន នៅថ្ងៃទី ១ ខែ កញ្ញា ១៨៥៨។ បន្ទាប់មកបន្ទាយព្រៃនគរត្រូវបារាំងវាយយកបាននៅថ្ងៃទី ១៧ ខែ កុម្ភៈ ១៨៥៩ ទៀត។ តាមសន្ធិសញ្ញាចុះថ្ងៃទី ៥ កក្កដា ១៨៦២ ស្ដេចយួនទីឌឹកបានទទួលស្គាល់ជាកម្មសិទ្ធិរបស់បារាំងនូវ ខេត្តបៀនវ៉ា (កំពង់ស្រកាត្រី), យ៉ាឌិញ (ឧកញ៉ាឌិន), ឌិញទឿង(មេសរ) និងកោះត្រឡាច ដែលយួនបានប្រវ័ញ្ចយកពីខ្មែរពីមុនមក។
មកដល់គ.ស. ១៨៦៤ ព្រះបាទនរោត្តម អមដោយលោកឌូដាដឺឡាក្រេ (Doudart de lagrée)ផង បានយាងទៅ ជួបលោកទេសាភិបាលឡាក្រង់ឌីយ៊ែ (La Granduére) នៅព្រៃនគរ ហើយធ្វើសំណូមពរឲ្យបារាំងបង្វិលសងខេត្តទាំងបីមកវិញ គឺ លង់ហោរ មាត់ជ្រូក និងពាម។ ឯបារាំងបានទទួលពាក្យជាមួយព្រះអង្គពីរឿងនេះហើយ។ ប៉ុន្តែនៅគ.ស. ១៨៦៧ ដោយខេត្តទាំងបីជាកន្លែងដែលយួនធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងបារាំង ពួកគេបានបញ្ចូលខេត្តទាំងនេះជាអាណានិគមរបស់ខ្លួន ដោយភ្លេចគិតដល់ពាក្យសន្យាជាមួយព្រះបាទនរោត្តម។
ដូចនេះចាប់ពីឆ្នាំ ១៨៦៧ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទាំងមូលក្លាយជាអាណានិគមរបស់បារាំង។ ឯកម្ពុជាលើតាមលក្ខន្តិកៈ ជាប្រទេសក្រោមអាណាព្យាបាល។ ម្ល៉ោះហើយអាជ្ញាធរបារាំងនៅកូសាំងស៊ីន តែងតែធ្វើការកែប្រែបន្ទាត់ព្រំដែនតាមទំនើងចិត្តដោយសំអាងលើបញ្ហានយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ ហើយការកែប្រែសុទ្ធតែចំណេញទឹកដីទៅខាងកូសាំងស៊ីនជានិច្ច ដោយមិនអើពើដល់ការតវ៉ារបស់ព្រះរាជាខ្មែរ និងមិនស្នើសួរព្រះយោបល់ផងទេ
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៨៩៣ ដល់ ១៩១៤ ប្រទេសខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីថែមទៀតព្រមទាំងកោះ ដូចជាកោះត្រល់ជាដើម ដោយបារាំងប្រវ័ញ្ចយកទៅ បញ្ចូលក្នុងអាណានិគមកូសាំងស៊ីន ឬ ក្នុងប្រទេសអណ្ណាមទៅវិញ។