តិថី

មូលដ្ឋានតារាសាស្ត្រនៃថ្ងៃតាមច័ន្ទគតិរបស់ហិណ្ឌូ

ក្នុង ​ការ​កំណត់​ពេលវេលា វេទ តិថី ​ជា "រយៈពេល​នៃ​មុខ​ពីរ​នៃ​ព្រះ​ច័ន្ទ​ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​សង្កេត​ឃើញ​ពី​ផែនដី" ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា មិលាល្យ នៅ នេប៉ាល់ Bhasa, ឬពេលវេលាដែលវាត្រូវការសម្រាប់ មុំ បណ្តោយ រវាង ព្រះច័ន្ទ និង ព្រះអាទិត្យ កើនឡើង 12 ° ។ ម៉្យាងទៀត ទិត្យ គឺជារយៈពេលរវាងសម័យជាប់ៗគ្នា ដែលត្រូវនឹងពេលដែលមុំបណ្តោយរវាងព្រះអាទិត្យ និងព្រះច័ន្ទ ជាពហុគុណចំនួនគត់នៃ 12°។ តិថី ចាប់ផ្តើមនៅពេលវេលាខុសៗគ្នានៃថ្ងៃ ហើយប្រែប្រួលក្នុងរយៈពេលប្រហែលពី 19 ទៅ 26 ម៉ោង ។ រៀងរាល់ថ្ងៃនៃ ខែតាមច័ន្ទគតិ ត្រូវបានគេហៅថាតិថី។

ផាន់ឆាងា

រូបភាពដើម្បីយល់ពីការគណនាតិថី

មុហុត៌ ហិណ្ឌូ (រយៈពេលសែសិបប្រាំបីនាទី) អាចត្រូវបានតំណាងនៅក្នុងលក្ខណៈប្រាំនៃតារាវិទ្យាហិណ្ឌូគឺ វារ ក្នុងមួយសប្តាហ៍, តិថី, នក្សត្រ ផ្កាយព្រះច័ន្ទ, យោគ ទំនាក់​ទំនង​ជ្រុង​រវាង​ព្រះ​អាទិត្យ​និង​ព្រះ​ច័ន្ទ​និង​ករន​ពាក់​ក​ណ្តា​ល​នៃ​តិថី។

តិថី ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់រួមជាមួយនឹង នក្សត្រ នៅក្នុងប្រចាំថ្ងៃរបស់ ហិណ្ឌូ ក៏ដូចជាសកម្មភាពពិសេសក្នុងការជ្រើសរើស មុហុត៌ ផងដែរ។ មាន ​មួយ​ភាគ​ក្នុង​វិថី ​ដ៏​វិសេស ព្រម​ទាំង តិថី ​ដែល​មិន​ល្អ ដែល​នីមួយៗ​ចាត់​ទុក​ថា​មាន​ប្រយោជន៍​ច្រើន​ក្នុង​គោល​បំណង​មួយ​ចំនួន​ជា​ជាង​ប្រយោជន៍​ផ្សេង​ទៀត។

ក្នុង​មួយ ​ខែ​តាម​ច័ន្ទ​គតិ ​តិថី ​ចំនួន​៣០​អង្គ​មាន​ឈ្មោះ​ថា​៖

Sl.No	Krishna paksha (dark fortnight)	Shukla paksha (bright fortnight)	Deity and properties
1	Prathama / Padyami	Prathama / Padyami	The presiding deity of the first lunar day is Agni and it is good for all types of auspicious and religious ceremonies.
2	Dwitiya / Vidiya	Dwitiya / Vidiya	Vidhatr or Brahma rules this lunar day and is good for the laying of foundations for buildings and other things of a permanent nature.
3	Tritiya / Thadiya	Tritiya / Thadiya	Gauri is the lord of this day and is good for the cutting of one's hair and nails and shaving.
4	Chaviti	Chaviti	Yama/Ganapati is lord of the 4th lunar day, which is good for the destruction of one's enemies, the removal of obstacles, and acts of combat.
5	Panchami	Panchami	The Naaga or Serpents rule this day, which is favourable for administering medicine, the purging of poisons, and surgery.
6	Shashthi	Shashthi	Karttikeya presides over this day and is favourable for coronations, meeting new friends, festivities, and enjoyment.
7	Saptami	Saptami	The 7th lunar day is ruled by Surya; one may begin a journey, buy conveyances, and deal with other such things of a movable nature.
8	Ashtami	Ashtami	The Rudra rule this day, which is good for taking up arms, building of one's defenses, and fortification.
9	Navami	Navami	The Ambikaa rules this day, which is suitable for killing enemies, acts of destruction, and violence. Inauspicious for ceremonies and journeys.
10	Dasami	Dashami	The day is ruled by Dharmaraja and is auspicious for acts of virtue, religious functions, spiritual practices, and other pious activities.
11	Ekadasi	Ekadashi	Rudra rule this day; fasting, devotional activities, and remembrance of the Supreme Lord Vishnu are very favourable. This day has special religious significance in Hinduism and Jainism—usually observed by fasting.
12	Dvadasi	Dwadashi	The Vishnu or Aditya rules this day, which is auspicious for religious ceremonies, the lighting of the sacred fire, and the performance of one's duties.
13	Trayodasi	Thrayodashi	The day is ruled by Kamadeva and is good for forming friendships, sensual pleasures, and festivities.
14	Chaturdashi	Chaturdashi	Kali rules this day, suitable for administering poison and calling of elementals and spirits.
15	Amavasya (new moon)	Purnima or Paurnami (full moon)	The Pitru-devas rule the New Moon, suitable for the propitiation of the Manes and performance of austerities. Purnima is ruled by Moon and is suitable for merry making and fire sacrifice.

សូមមើលផងដែរ

តិថី ជា​ធាតុ​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​ធាតុ​ទាំង​៥ នៃ ​បញ្ចាង្គ ។ ធាតុទាំងបួនផ្សេងទៀត៖

• នក្សត្រ
• ករណ
• និត្យយោគ
• វារ