ប្រីដី ព្នមយង្ស៍

ពីវិគីភីឌា
ប្រីដី ព្នមយង្ស៍
ปรีดี พนมยงค์
ប្រីដីនៅឆ្នាំ១៩៤៥
ទី៧ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ
ក្នុងការិយាល័យ
២៤ មិនា ១៩៤៦ – ២០ ធ្នូ ១៩៣៨
ព្រះមហាក្សត្រ
មុនឃួង អភ័យវង្ស
បន្ទាប់Thawan Thamrongnawasawat
រាជានុសិទ្ធិនៃថៃ
ក្នុងការិយាល័យ
16 December 1941 – 5 December 1945
ព្រះមហាក្សត្រអានន្ទមហិតល
នាយករដ្ឋមន្ត្រី
ព័ត៌មានលម្អិតផ្ទាល់ខ្លួន
កើត(1900-05-11)11 May 1900
Ayutthaya, Siam
ស្លាប់2 May 1983(1983-05-02) (អាយុ 82 ឆ្នាំ)
Paris, France
សញ្ជាតិThai
គណបក្ស​នយោបាយKhana Ratsadon
ទំនាក់ទំនងនយោបាយ
ផ្សេងទៀត
Free Thai Movement
ពន្ធភាពPoonsuk Banomyong
កូន6
សាលាមាតា
ហត្ថលេខា

ប្រីដី ព្នមយង្ស៍ ឬ ព្រីឌី ផាណមយ៉ុង ( ថៃ: ปรีดี พนมยงค์ ត្រូវបញ្ចេញសំឡេង [prīː.dīː pʰā.nōm.jōŋ] ; ថ្ងៃទី១១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩០០ ដល់ថ្ងៃទី២ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៨៣) ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរដោយងារដ៏ថ្លៃថ្នូរបស់គាត់ ហ្លួងប្រដិស្ឋម្នូធ៌ម ឬ លួងប្រៈឌីតម៉ានូថាំម ( ថៃ: หลวงประดิษฐ์มนูธรรม ) គឺជាអ្នកនយោបាយថៃ និងជាសាស្រ្តាចារ្យ។ [២] :13ក្នុង​នាម​ជាអ្នករាជានុសិទ្ធិថៃ នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី និង​ជារដ្ឋមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់​ប្រទេស​ថៃ លោក​ក៏​កាន់​តំណែង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ច្រើន​មុខ​ផង​ដែរ។ លោក​ជា​មេដឹកនាំ​បក្ស​ស៊ីវិល​របស់គណៈរាស្ត្រ ស្ថាបនិកសាកលវិទ្យាល័យសីលធម៌ និង​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ និង ​ធនាគារ​នៃ​ប្រទេស​ថៃ

កើតក្នុងគ្រួសារកសិករនៅខេត្តអយុធ្យា លោកនៅតែទទួលបានការអប់រំល្អ គាត់បានក្លាយជាមេធាវីវ័យក្មេងបំផុតរបស់ជាតិនៅឆ្នាំ១៩១៩ នៅអាយុ ១៩ ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩២០ លោកបានទទួលអាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅប្រទេសបារាំង ជាកន្លែងដែលគាត់បានបញ្ចប់ការសិក្សាពី សាកលវិទ្យាល័យខែន ជាមួយនឹងសញ្ញាប័ត្រអនុបណ្ឌិត និងបានបញ្ចប់ថ្នាក់បណ្ឌិតរបស់លោកពី សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស នៅឆ្នាំ១៩២៧ ។ ក្នុង​ឆ្នាំ​ដដែល​នោះ លោកបានសហការបង្កើតខាណារ៉ាចសាដុន ជាមួយ​នឹង​និស្សិត​សៀម​នៅ​បរទេស​ដែល​មាន​ចិត្ត​ដូច​គ្នា។ ក្រោយ​ត្រឡប់​ទៅ​ប្រទេស​ថៃ​វិញ នៅ​តែ​ហៅ​ថា​សៀម​នៅ​ពេល​នោះ លោក​ធ្វើ​ការ​ជា​ចៅក្រម លេខាធិការដ្ឋាន​តុលាការ និង​សាស្ត្រាចារ្យ។ បន្ទាប់ពី បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៩៣២ លោកបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញពីរនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងរបស់ប្រទេស និងស្នើផែនការសេដ្ឋកិច្ចសង្គមនិយម។ ផែនការរបស់លោកគឺមិនល្អ ហើយប្រីដីបានចូលទៅក្នុងរយៈពេលខ្លីនៃការនិរទេសនយោបាយ។ នៅ​ពេល​ត្រឡប់​មក​វិញ លោក​បាន​កាន់​តំណែង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ជា​ច្រើន​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល​របស់គណៈរាស្រ្ត ។ ការចូលរួមចំណែកសំខាន់ៗរបស់គាត់រួមមានការធ្វើទំនើបកម្មក្រមច្បាប់ថៃ មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់របស់ប្រទេសថៃ ការចរចាលុបចោលសន្ធិសញ្ញាមិនស្មើភាព ជាមួយលោកខាងលិច និងកំណែទម្រង់ពន្ធ។

ប្រីដីបានបង្វែរចេញពី ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម បន្ទាប់ពីទំនោរជាក់ស្តែងសម្រាប់របបផ្តាច់ការក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៣០ ដែលជាការចាប់ផ្ដើមនៃការប្រកួតប្រជែងដ៏យូររវាងមេដឹកនាំទាំងពីរ ខាណារ៉ាចសាដុន ហើយប្រីដីបានឡើងរាជានុសិទ្ធិក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ដែលជាតំណែងគ្មានអំណាចនៅពេលនោះ។ មិនយូរប៉ុន្មាន លោកបានក្លាយជាអ្នកដឹកនាំចលនាថៃសេរីក្នុងស្រុក ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ការផ្លាស់ប្តូររបស់លោកដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពស្របច្បាប់នៃការប្រកាសសង្រ្គាមប្រឆាំងនឹងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម បានបង្ហាញផ្លែផ្កាហើយបន្ទាប់ពីសង្រ្គាមហើយស្តេចបានគិតពីគាត់ជារដ្ឋបុរសជាន់ខ្ពស់។ លោកបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយរយៈពេលខ្លីក្នុងឆ្នាំ១៩៤៦ ប៉ុន្តែគូប្រជែងនយោបាយរបស់គាត់បានលាបពណ៌គាត់ថាជាមេក្លោងនៅពីក្រោយការសោយទិវង្គតដ៏អាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះមហាក្សត្រអានន្ទមហិតល ហើយរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ១៩៤៧ បានធ្វើឱ្យលោកបាត់បង់អំណាចនយោបាយរបស់លោក។ ការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនៅឆ្នាំ១៩៤៩ បានបរាជ័យ ហើយប្រីដី បានចំណាយពេលនៅសល់នៃជីវិតរបស់គាត់រស់នៅក្នុងនិរទេស។ លោកបានស្លាប់នៅទីក្រុងប៉ារីសក្នុងឆ្នាំ១៩៨៣ ហើយធាតុរបស់លោកត្រូវបាននាំយកទៅប្រទេសថៃវិញបីឆ្នាំក្រោយមក។

រូបភាពរបស់លោកមានរាប់ចាប់តាំងពីអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រឆាំង​រាជា​និយម​រហូត​ដល់​របប​សាធារណរដ្ឋ។ ការដាក់ឈ្មោះលោក ប្រីដី ថាជាកុម្មុយនិស្ត និងជាមេក្លោងនៃការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះបាទអានន្ទមហិតល ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាហេតុផលនយោបាយ [៣] ដែលគូបដិបក្ខរបស់ទ្រង់នៅតែបន្តប្រើប្រាស់សូម្បីតែបន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះអង្គក៏ដោយ។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា លោក ប្រីដី បាន​ឈ្នះ​រាល់​បណ្តឹង ​ប្រមាថ ​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ ដែល​បាន​ប្តឹង​អ្នក​ដែល​ផ្សព្វផ្សាយ​ទស្សនៈ​បែប​នេះ។ [៤] គាត់បានក្លាយជានិមិត្តរូបនៃការតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបបផ្តាច់ការយោធា ក៏ដូចជានិមិត្តសញ្ញានៃលទ្ធិសេរីនិយម និងសកលវិទ្យាល័យធម្មសាស្ត្រ ។ ខួបមួយរយឆ្នាំនៃកំណើតរបស់លោកត្រូវបានប្រារព្ធឡើងដោយ អង្គការយូណេស្កូ ក្នុងឆ្នាំ២០០០។ [៥]

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

  1. http://www.openbase.in.th/files/pridibook087.pdf ទំព័រគំរូ:Bare URL PDF
  2. Pridi by Pridi: Selected Writing on Life, Politics, and Economy. Bangkok. 2000. ល.ស.ប.អ. 9747551357. 
  3. "ExecutedToday.com » 1955: Three for the death of King Ananda of Thailand".
  4. "Leaving Thailand".
  5. Gerald W. Fry (18 June 2012). "Research & Articles on Pridi Banomyong". BookRags. Archived from the original on 2011-10-30. Retrieved 2023-03-21. Pridi was included in UNESCO's list of Great Personalities and Historic Events for the year 2000, and this year was declared by UNESCO as the centennial of Pridi. Also, the Université Paris (1 PanthéonSorbonne) in 2000 celebrated the centenary of Pridi and honoured him as "one of the great constitutionalists of the twentieth century," comparing him to such figures as Rousseau, Montesquieu, and de Tocqueville. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)