ពញាខ្មៅ
ពញាខ្មៅ ឬលោកតាខ្មៅនេះមិន មានចារទុកនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរទេ ។ ប៉ុន្តែបើតាមព្រះសង្ឃដីការបស់ សម្តេចព្រះឧត្តមបញ្ញានន្ទយោ ដួង ផង់ បានឱ្យដឹងថា លោកតាខ្មៅមាន ដើមកំណើតជាខ្មែរលើ លុះ ចម្រើនវ័យធំពេញរូបរាងលោកតាក៏បានយា ត្រាចាកចោលស្រុកកំណើតស្វែងរកសិក្សាមន្តវិជ្ជា សីលសាស្ត្រចេះចាំស្ទាត់ ក៏ចូលបម្រើជាទាហានហ្លួង ។ ដោយស្មារតីអង់អាច និងមានមន្តវិជ្ជាយុទ្ធ សាស្ត្រ សិល្ប៍សាស្ត្រពេញខ្លួននោះ កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់លោកក៏ល្បីរន្ទឺធ្វើឱ្យ សត្រូវទាំងឡាយបាក់បបខ្លបខ្លាច ហើយទទួលបាននូវការគោរពស្រឡាញ់ ពីសំណាក់អាណាប្រជានុរាស្ត្រ ។
កិត្តិនាមនេះបានសុសសាយទៅដល់ព្រះរាជា ព្រះមហាក្សត្រក៏បានផ្ញើចុត ហ្មាយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យលោកតាខ្មៅចូលគាល់ជាបន្ទាន់ រួចក៏តែងតាំងជាម ហា ឧបរាជ និងជាមេទព័ទទួលគ្រប់គ្រងតំបន់កណ្តាល ។ ដោយមានស្នាដៃ ការពារជាតិ លោកតាខ្មៅក៏ត្រូវបានព្រះអង្គម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូងប្រទាន ងារជា “ពញាខ្មៅ” ដើម្បីឱ្យសមមហាកិត្តិយសជាវីរបុរសពូកែខាងសិល្ប៍ សាស្ត្រមានដូចជាត្រៃយុទ្ធ ត្រៃវេទ ត្រៃភូមិ ដែលគ្មានអ្នកណាមកប្រៀបធៀ បបានឡើយ ។
ពញាខ្មៅមានមាឌធំក្រអាញ សម្បុរខ្មៅ ដៃកាន់ដំបងក្រញូង ពាក់អាវតេជ វេទមន្តឡេវ កាក់ ស្លៀកខោចែវជើងខ្លី ក្រវាត់ក្រមាយន្ត័ និងជួតក្បាលដោយ ក្រមាវេទមន្ត ហើយមានភាពម៉ឺងម៉ាត់ ។ លោកតាមានបរិវារជំនិត ចំនួន៤ នាក់ គឺលោកតាដែក តាខ្លែវ តាហិន និងយាយភូ ហើយមានមិត្តភ័ក្តិជិតស្និទ្ធ រួមជំនាន់ ដូចជាលោកតាដំបងដែក លោកតា ដំបងក្រញូង លោកតាឃ្លាំង មឿង និងលោកយាយម៉ៅ ។ ដោយពិនិត្យឃើញតំបន់ភូមិភាគកណ្តាលជា ទីទួលទឹកមិនលិច ពញាខ្មៅដែលជា មហាឧបរាជ ក៏សម្រេចរើទីបញ្ជាពី តំបន់ភ្នំ បាយ៉ង់កោ មកតាំងនៅចំណុចវត្តតាខ្មៅសព្វថ្ងៃ ព្រោះមានការ ងាយស្រួលក្នុងការបម្រើរាស្ត្រ និងឡើងចុះទទួលព្រះរាជបញ្ជា ។
ឧបរាជខ្មៅគ្មានប្រពន្ធកូនទេ គឺនៅលីវ រហូតផុតជីវិត ព្រោះតែជាប់រវល់គិត គូរពីប្រទេសជាតិ ហើយកាលគ្រានោះតំបន់នេះ មានឈ្មោះថា ខេត្តតាខ្មៅ តែឥឡូវប្រែមកជាភូមិតាខ្មៅ សង្កាត់តាខ្មៅ ក្រុងតាខ្មៅ ខេត្ត កណ្តាលវិញ ។ នាសម័យនោះដែរលោកតាខ្មៅបានសាងមហាចេតិយ៍ដ៏ធំមួយសម្រាប់តម្កល់ អិដ្ឋធាតុវីរបុរសស្នេហាជាតិដើម្បីជាទីគោរពបូជា នៅក្នុងបរិវេណវត្តតាខ្មៅ សព្វថ្ងៃ ។
លោកតា ផន បានបន្តថា កាលពីសម័យ អាណានិគមបារាំងប្រជារាស្ត្រនាំ គ្នាជីកស្តារ ព្រែកទប់ដីកុំឱ្យបាក់ក៏ប្រទះឃើញឈើពណ៌ខ្មៅមួយដុំក៏នាំគ្នា ឆ្លាក់ជារូបលោកតាខ្មៅ រួចសង់រោងដាក់តម្កល់នៅជាប់មាត់ទន្លេមុខវត្តតា ខ្មៅទុក ជាទីសក្ការ និងបន់ស្រន់ទៅតាជំនឿរៀងៗខ្លួន ។ លុះឆ្នាំ ២០០៤ សម្តេចឧត្តមបញ្ញា នន្ទយោ ដួង ផង់ រួមសហការ ជាមួយអាជ្ញាធរខេត្តក៏បាន សម្រេចកសាងរូបសំណាកពញាខ្មៅ ហៅលោកតាខ្មៅអំពីថ្មភក់ នៅចំណុច រង្វង់មូលតាខ្មៅទុកសម្រាប់ឱ្យ ប្រជាពលរដ្ឋបែបន់គោរពបូជា និងជានិមិត្ត រូបរបស់ ទីប្រជុំជនតាខ្មៅផងដែរ ។ ព្រឹទ្ធាចារ្យ ផន បាន បញ្ជាក់ផងដែរថា លោកតាខ្មៅមានរូបស្នងចំនួន២នាក់មកហើយ ទីមួយគឺលោកយាយ ជា ច្រែង បានស្លាប់កាលពីឆ្នាំ១៩៨១ ក្នុងជន្មាយុ ៨៦ឆ្នាំ ហើយអ្នកដែលស្នងរូប បន្តសព្វថ្ងៃនេះ ឈ្មោះ វ៉េង ចាប អាយុ៥៦ឆ្នាំ ។ សម្រាប់អ្នករស់នៅទឹកដីតា ខ្មៅនេះមានជំនឿលើលោកតាខ្មៅខ្លាំងណាស់តាំងពីបុរាណកាលរហូតមក ដល់ សព្វថ្ងៃ ព្រោះរៀងរាល់ពេលអ្នកមានជំនឿលើលោកតាខ្មៅមកបែបន់ រមែងបានសម្រេច សមតាមបំណង ។
កណ្តាល: បន្ទាប់ពីសម័យបនប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត បានត្រូវផ្តួលរំលំ នៅថ្ងៃ៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បច្ចុប្បន្ន ប្រជាជាតិខ្មែរទូទាំងប្រទេស ក៏ចាប់ផ្តើមរស់រានមានជីវិត មានសិទ្ធិសេរីភាព ឡើងវិញ មានការគោរពនូវជំនឿសាសនាផ្សេងៗ ជាពិសេសជំនឿលើព្រះពុទសាសនា ដែលជាសាសនារបស់រដ្ឋ ក៏ដូចជា ការជឿលើជំនឿរូបិយ និងអរូបិយ ផ្សេងៗ។
មិនថាការជឿនោះ មានកម្រិតបែបណានោះទេ ឲ្យតែមានគុណប្រយោជន៍ដល់ខ្លួន។ យ៉ាងណាមិញ នៅក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល មានរង្វង់មូលមួយ ដែលមានផ្លូវបែកជា៤ (ផ្លូវទី១ ឆ្ពោះទៅ ខេត្តតាកែវ ផ្លូវជាតិលេខ២ ។ ផ្លូវទី២ ឆ្ពោះទៅស្រុកស្អាង និងស្រុកកោះធំ ផ្លូវជាតិលេខ២១។ ផ្លូវទី៣ ជាផ្លូវវាងផ្សារ ក្រុងតាខ្មៅ ឆ្ពោះទៅភ្នំពេញ។ ផ្លូវទី៤ មកពីភ្នំពេញវិញ) មានរូបសំណាកមួយ ដែលគេស្គាល់ថា ជារូបសំណាកលោកតាម៉ៅ (តាខ្មៅ)។
រូបសំណាកនេះ ទើបតែត្រូវបានកសាងឡើង នៅឆ្នាំ២០០២ តាមការឯកភាពពី សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ បច្ចុប្បន្ន ស្ទើរជារៀង រាល់ថ្ងៃ ពិសេសថ្ងៃសីល គេតែងឃើញមនុស្សម្នា អុជធូបសំពះគោរពបូជាបន់ស្រន់ និងសុំទឹកមន្តពីលោកតាម៉ៅ ។ ការគោរពបូជាបន់ស្រន់ ចំពោះលោកអ្នកទាំងឡាយ ដែលជឿជាក់ទៅលើឫទ្ធិបារមី របស់លោកតាម៉ៅ ក៏ដោយសារលោកអ្នកទាំងឡាយនោះ ទទួលបានសុខចម្រើន គុណប្រយោជន៍ពីការបន់ស្រន់ សុំឲ្យលោកតាម៉ៅ ជួយផងដែរ។
ហេតុអ្វីបានជាប្រជាជនខ្មែរយើង ជាពិសសប្រជាជននៅក្រុងតាខ្មៅ បច្ចុប្បន្ន មានជំនឿលើឫទ្ធិបារមី របស់លោកតាខ្មៅខ្លាំងម្ល៉េះ ? ហើយលោកតាម៉ៅ មានប្រវត្តិដូចម្តេច ? ។
ជាការពិតណាស់ នៅក្នុងរជ្ជកាលអាណាចក្រនគរភ្នំ មានឯកសារខ្លះ ចារទុកជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចជា ប្រវត្តិនាងសក់ក្រអូប ប្រវត្តភ្នំបាយ៉ង់កោ នៅរជ្ជកាលព្រះបាទពញាយ៉ាត ក្នុងសតវត្សទី៦ ។ ចំពោះប្រវត្តិតាពញាខ្មៅ ហៅ តាខ្មៅ ពុំមានឯកសារ ចារទុកជាប្រវត្តិសាស្ត្រទេ ក្នុងរជ្ជកាលនេះ ។ ដូច្នេះការស្រាវជ្រាវ នូវប្រវត្តិលោកតាខ្មៅ ត្រូវជួបនូវការលំបាក ដោយខ្វះមូលដ្ឋានឯកសារ គឺសម្អាងលើការនិយាយតៗគ្នា តែប៉ុណ្ណោះ។
បើយោងតាមឯកសារ របស់សាលាក្រុងតាខ្មៅ ដែលតម្កល់ទុក និងយោងតាមសង្ឈដីកា របស់សម្តេចឧត្តមបញ្ញា ដួង ផង់ ព្រះចៅអធិការវត្តព្រែកប្រាំង ក្នុងស្រុកពញាឮ និងលោកតា លោកយាយចាស់ៗ ជាច្រើនទៀត បានដំណាលពីប្រវត្តិលោកតាខ្មៅ ឲ្យដឹងថា៖ នៅក្នុងសម័យកាលនោះ មានគ្រួសារកសិករមួយ ប្តីឈ្មោះ ចោម ប្រពន្ធឈ្មោះ ចៅ ប្រសូត្របានកូនភ្លោះ ២ នាក់ គឺប្រុសមួយ ស្រីមួយ ដោយមានសម្បុរខ្មៅដូចគ្នា ខុសប្លែកពីក្មេងដទៃ ដែលអ្នកស្រុកភូមិ គេហៅថា អាខ្មៅ មីខ្មៅ ។ តាចោម យាយចៅ ក៏ដាច់ចិត្តយកកូនទាំងពីរនាក់ ទៅថ្វាយព្រះរាជា ។ ពេលនោះ ព្រះរាជា សព្វព្រះហឫទ័យ នឹងកុមារទាំងពីរ ក៏សុំទុកនៅក្នុងវាំង គ្រាន់បានរៀន អក្សរលេខ នព្វន្តនឹងគេ ហើយក៏បានប្រទាននូវ មាសប្រាក់កែវកងមួយចំនួន ដល់តាចោម យាយចៅ ផងដែរ ។ អ្នកស្រុក អ្នកភូមិ ក៏គោរពស្រឡាញ់ តាចោម យាយចៅ គ្រប់ៗគ្នា ។ លុះដល់ពេលអ្នកទាំងពីរ ស្លាប់ទៅ គេក៏ដាក់ឈ្មោះភូមិនេះថា ភូមិចោមចៅ រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។
កុមារទាំងពីរនាក់ បងប្អូនមានវ័យពេញរូបរាង ក្នុងវាំង ខិតខំរៀនសូត្រនូវអក្ស លេខនព្វន្ត ក្បួនយុទ្ធសាស្ត្រ បានចេះយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ពិសេសខាងវិជ្ជាសីលសាស្ត្រ ដូចជា ត្រៃយុទ្ធ ត្រៃវេទ ត្រៃភូមិ ពុំមាននរណា ប្រៀបផ្ទឹមបានឡើយ ។ ក្រោយមក ព្រះរាជាក៏បានប្រាប់អ្នកទាំងពីរថា ដល់ពេលវេលា អ្នកត្រូវការពារ ទឹកដីហើយ គឺអ្នកខ្មៅ ត្រូវមានភារកិច្ចការពារដែនគោក ឯនាង ម៉ៅ ត្រូវមានភារកិច្ចការពារដែនសមុទ្រ ។
ក្នុងរជ្ជកាលនោះ នគរខ្មែរ ភាគច្រើន គឺផ្ទៃទឹកគ្របដណ្តប់ មួយភាគធំ ដីគោកមួយភាគតូច គឺជាភ្នំ និងជាទួលខ្ពស់អំណោយផល ដល់មនុស្ស ក្នុងការរស់នៅបាន ។ ក្នុងរជ្ជកាលនោះ អ្នកខ្មៅ ឬតាខ្មៅ គ្រាន់តែជាមេដឹកនាំ ក្រុមកុលសម្ព័ន្ធ ឬជាមេតំបន់មួយប៉ុណ្ណោះ ។ ក្រោយពីការពិនិត្យ មើលភូមិសាស្ត្រ នៅតំបន់កណ្តាល ជាតំបន់មានអំណោយផលល្អ មានប្រជាជនរស់នៅច្រើន ងាយស្រួលក្នុងការទំនាក់ទំនង ទៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅ ភ្នំបាយ៉ង់កោ។
អ្នកខ្មៅ ក៏សម្រេចចិត្តរៀបចំ តំបន់កណ្តាលនេះ ជាទីតាំងប្រមូលផ្តុំ ក្រុមកុលសម្ព័ន្ធ និងចងក្រងជាក្រុមពួក ជាខ្សែសង្វាក់ ងាយស្រួលក្នុងការគ្រប់គ្រង និងទំនាក់ទំនងកាងារ ។ នៅក្នុងរជ្ជកាលនោះ អ្នកខ្មៅ (តាខ្មៅ) មានឈ្មោះបោះសម្លេង ជាវរៈជនដ៏អង់អាចក្លាហាន បង្ក្រាបខ្មាំងសត្រូវ គ្រប់ទិសទី ជាពិសេសពូកែខាងវេទមន្ត សីលវិជ្ជាការ កំចាត់នូវជម្ងឺឧបទ្រពចង្រៃ ដែលមកយាយី ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ រស់នៅក្នុងតំបន់ដែលគាត់គ្រប់គ្រង និងជាអ្នករក្សាព្រៃ រក្សាភូមិសាស្ត្រ រក្សាការពារវប្បធម៌ ប្រពៃណី រក្សាការពារប្រវត្តិសាស្ត្រ បូរណភាពទឹកដី។
ក្រោយមក ព្រះរាជាបានប្រទានងារ ជាមហាឧបរាជ ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រង នៅតំបន់កណ្តាល និងប្រទានងារ ជាពញាខ្មៅ ហៅ តាខ្មៅ ដើម្បីឲ្យស័ក្តិសមនឹងមហាកិត្តិយសរបស់គាត់ ដែលមួយជីវិតរបស់គាត់ ដាក់ថ្វាយចំពោះព្រះរាជា និងជាតិមាតុភូមិ ដោយមិនយកប្រពន្ធឡើយ។
លោកតាខ្មៅ មានបរិវាជាច្រើន ដូចជា តាដែក តាខ្វែវ តាហិន និងយាយកូ។ ចំណែកដៃគូររួមជំនាន់ មានដូចជា តាដំបងដែក តាដំបងក្រញូង តាឃ្លាំងមឿង និងយាយម៉ៅ ។ ចំពោះលក្ខណៈ និងភិនភាគតាខ្មៅ មានមាឌធំ ក្រអាញ រាង សង្វាមូល កាន់ដំបូងគ្រញូង ពាក់អាវកាក់វេទមន្ត ស្លៀកខោចែវខ្លី ក្រវាត់ចង្កេះក្រមាយ័ន្ត ជួតក្បាលក្រមា មានវេទមន្ត មានភ័ក្ត្រម៉ឺងម៉ាត់ ភ្នែកស័ក្តិរៈ និងមានពុកមាត់ផង ។
ក្នុងរជ្ជកាលនោះ តាខ្មៅ បានកសាងមហាចេតិយ មួយយ៉ាងធំនៅទីនោះ សម្រាប់តម្កល់អដ្ឋិធាតុ វីរៈបុរសអ្នកស្នេហារជាតិ សម្រាប់ទុកជា កេរ្តិ៍ដំណែល តំណតទៅ និងមានការកសាង ជាវត្តអារាមនៅទីនេះ។
នៅក្នុង ព.ស ២៤២៦ នៃ គ.ស ១៨៨៣ ក៏មានការកសាងវត្តមួយឈ្មោះថា “ វត្តកន្ថារាជវរារាម ” ហៅ វត្តតាខ្មៅ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ក្រោយពីលោកតាខ្មៅ បានស្លាប់ទៅ វិញ្ញាណក្ខ័ន្ធរបស់គាត់ មិនទៅណាឆ្ងាយទេ គឺនៅសន្ថិតនៅក្នុងទីវត្តតាខ្មៅនេះ ដោយមានរូបស្នង ឈ្មោះវ៉េង ចាប នៅខាងមុខវត្តតាខ្មៅ សព្វថ្ងៃ។ ចំពោះទីតាំងតាខ្មៅ គ្រប់គ្រងនេះ ក្រោយមក ក៏មានឈ្មោះថា ភូមិតាខ្មៅ សង្កាត់តាខ្មៅ ក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ៕V/S - See more at: http://www.cen.com.kh/local/13565256#sthash.9t1yvSG6.dpuf Archived 2016-03-04 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. http://www.cen.com.kh/local/13565256 Archived 2016-03-04 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ទស្សនាវដ្ដីខ្មែរអប្សរា Archived 2016-03-07 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.