ម៉ែន ណាត (Nath Men)

ម៉ែន ណាត
ម៉ែន ណាត
	(Men Nath or Nath Mèn)
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា The Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia) ប្រទេសន័រវែស
	ក្នុងការិយាល័យ; ១៤ ឧសភា ២០០៦ – បច្ចុប្បន្ន
អនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ (The People Forum) មានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក
	ក្នុងការិយាល័យ; ១៥ ឧសភា ២០២២ – បច្ចុប្បន្ន
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃ ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (the Student Movement for Democracy - SMD) រួចប្តូរឈ្មោះជា ចលនាពលរដ្ឋដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ (the People Movement for Democracy - PMD)
	ក្នុងការិយាល័យ; ៨ មិថុនា ២០២០ – ១៥ ឧសភា ២០២២
ប្រធានសមាគមពុទ្ធសាសនិកជនខ្មែរ (Khmer Buddhist Society Norway) ឬជាភាសាន័រវែស (Khmer Buddhist Forening - KBF)
	ក្នុងការិយាល័យ; មករា ២០១១ – បច្ចុប្បន្ន
ព័ត៌មានលម្អិតផ្ទាល់ខ្លួន
កើត	5 មករា 1976 (អាយុ 48); ឃុំដូងខ្ពស់, ស្រុកបូរីជលសារ, ខេត្តតាកែវ, កម្ពុជា
ពលរដ្ឋ	សញ្ជាតិន័រវែស;
កម្ពស់	១.៧០ m (៥ ft 7 in)
ពន្ធភាព	ពោះម៉ាយ (m. 2020)
កូន	៣
សាលាមាតា	(កម្រិតអនុបណ្ឌិត (Master grade)); - សាកវិទ្យាល័យ UiA (University of Agder (UiA)), Norway;; - សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ (Royal University of Phnom Penh) កម្ពុជា;; - វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ (National Institute of Education), កម្ពុជា
វិជ្ជាជីវៈ	អ្នកសង្គមវិជ្ជា (Sociologist);; អ្នកតស៊ូមតិ (Cambodia advocator);; អ្នកវិភាគសង្គម (Social commentator);
គេហទំព័រ	cwcicambodia.net (in Khmer)

ជីវប្រវត្តិ និងព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន

លោក ម៉ែន ណាត (Mèn, Nath or Nath Men) ជាកូនកសិករ ក្នុងជីវភាពគ្រួសារមធ្យម មានស្រុកកំណើត នៅភូមិ/ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបុរីជលសារ ^[១] ខេត្តតាកែវ។ លោក កើតនៅក្នុងសម័យសង្គ្រាម ថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ (បញ្ជីជាតិ៖ ០៥ មករា ១៩៧៦) លោកជាកូនបន្ទាប់ពៅក្នុងចំណោមបងប្អូន ៧នាក់ (ស្រី ៤នាក់)។

ឪពុករបស់លោកឈ្មោះ ម៉ែន មនិន្ទ (Mèn, Monint or Monint Men) ហៅតា និន កើតនៅឆ្នាំ១៩២៦ បានទទួលមរណភាពដោយជរាភាព ថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងជន្មាយុ ៨០ឆ្នាំ។ ហើយម្តាយមានឈ្មោះ អ៊ុក អូន (Ouk, Aun or Aun Ouk) កើតនៅឆ្នាំ១៩៣៦ សព្វថ្ងៃរស់នៅភូមិដូងខ្ពស់ ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបូរីជលសា ខេត្តតាកែវ។

សព្វថ្ងៃលោក ម៉ែន ណាត រស់នៅប្រទេសន័រវែស (Norway) នៃទ្វីបអឺរ៉ុបខាងជើង។ លោកមានកូន ៣នាក់ (ប្រុសមួយ ជាកូនច្បង និងកូនស្រី ២នាក់)។

នៅប្រទេសន័វែស លោក ម៉ែន ណាត ជាអ្នកដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សផង រួមមាន៖

- ជាប្រធានសមាគមពុទ្ធសាសនជនខ្មែរ (Khmer Buddhist Society^[២]) ដែលជាសមាគមលើកស្ទួយប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរ សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសនេះ។

- ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា (Cambodia Watchdog Council International - CWCI Cambodia^[៣]) មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសន័រវែស ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦។

- ជាអនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ ចាប់ពីឆ្នាំ២០២២។ វេទិកានេះ^[៤] ជាអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក រៀបចំឡើងដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងទឹកដីជាតិនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ស្ថាប័ននេះ មានឈ្មោះដើមថា ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។

- ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃ ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពីឆ្នាំ២០២០ ដល់ឆ្នាំ២០២២^[៥] មានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលរៀបចំឡើងដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងទឹកដីជាតិ នៅប្រទេសកម្ពុជា។

ប្រវត្តិការសិក្សា

បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការសិក្សា នៅវិទ្យាល័យព្រៃសណ្តែក ស្រុកទ្រាំង ខេត្តតាកែវ លោក ម៉ែន ណាត បានបន្តការសិក្សានៅទីក្រុងភ្នំពេញ ថ្នាក់បរិញ្ញាប័ត្រ នៃមហាវិទ្យាល័យសង្គមវិជ្ជា ជំនាន់ទី៣ (១៩៩៦-២០០០) សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ^[៦]។ ហើយលោក ក៏បានបញ្ចប់បរិញ្ញាប័ត្របូក១ នៅមហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ (ក្រោយមកប្តូរឈ្មោះមកជា វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ) ឆ្នាំ២០០១ ជាសាស្ត្រាចារ្យ ឬក្រូបង្រៀន ផ្នែកគរុកោសល្យ និងចិត្តវិទ្យា ^[៧]។

ប្រវត្តិការសិក្សា លោក ម៉ែន ណាត ជាសិស្សពូកែ តាំងពីថ្នាក់បឋមសិក្សា ហើយលោក បានប្រឡងជាប់ចូលមហាវិទ្យាល័យ ចំនួន ២ កាលនោះគឺ សង្គមវិជ្ជា^[៨] និង មន្ទីរពិសោធន៍ នៅវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសុខាភិបាល ឬសាលាពេទ្យរ៉ុស្ស៊ី។ ប៉ុន្តែលោក មិនបានជ្រើសរើសមុខវិជ្ជាផ្នែកមន្ទីរពិសោធន៍ នៅសាលាពេទ្យទេ។ ក្រៅពីនេះ លោកបានសិក្សាវគ្គបណ្តុះបណ្តាលជំនាញមួយចំនួនទៀត សូចជា ផែ្នករដ្ឋបាលទូទៅ, ច្បាប់, ភាពជាអ្នកដឹកនាំ, ទំនាក់ទំនងការទូត និង វិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ។

នៅប្រទេសន័រវែស លោកបានបញ្ចប់បរិញ្ញាប័ត្រជាន់ខ្ពស់ ផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តអប់រំ នៅសាកលវិទ្យាល័យអាហ្គ័រឌើរ៍ (University of Agder "UiA")^[៩] ឆ្នំា២០១៣ ក្នុងឋានៈជាជនភៀសខ្លួនផ្នែកនយោបាយ និង បានទទួលសញ្ជាតិន័រវែស នៅឆ្នាំ២០១៣។ លោក បានមកដល់ប្រទេសន័រវែស កាលពីថ្ងៃទី ២៦ មករា ២០០៦។

ប្រវត្តិភៀសខ្លួននយោបាយ

លោក ម៉ែន ណាត ជាជនភៀសខ្លួននយោបាយ រស់នៅប្រទេសន័រវែស (Norway) តាំងពីថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦។

មុនពេលទៅដល់ប្រទេសន័រវែស លោក ម៉ែន ណាត បានភៀសខ្លួនចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា ជាមួយសហការី ៣នាក់ទៀត នៅថ្ងៃទី១៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ ចំពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសជាផ្លូវការ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍកម្ពុជា ក្បែរវត្តភ្នំ បញ្ជាឲ្យកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ច តាមខ្លួនសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ៤នាក់ រួមមាន លោក រ៉ុង ឈុន ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ, លោក ជា មុន្នី ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា, លោក ម៉ែន ណាត ប្រធានសមាគមមន្ត្រីរាជការកម្ពុជា និងលោក អៀ ចាន់ណា អគ្គលេខាធិការរងនៃចលនានិស្សិតដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ។ មូលហេតុ គឺសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ចុះហត្ថលេខារួមគ្នា ទៅលើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រឆាំងជំទាស់ សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង នាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ បានផ្តល់ច្ចាប័នទទួលស្គាល់ឡើងវិញនូវ សន្ធិសញ្ញាកំណត់ដែនរដ្ឋឆ្នាំ១៩៨៥ ដែលជាសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ ផ្ទុយពីមាត្រា២ និងមាត្រា៥៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយនិង ផ្ទុយពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ ដែលជាលិខិតូបករណ៍អន្តរជាតិ។

ពេលនោះ លោក ជា មុន្នី មិននៅកម្ពុជាទេ នៅពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសចាប់ខ្លួន ពោលគឺលោក កំពុងជាប់ប្រជុំជាមួយសហជីពអន្តរជាតិ នៅប្រទសអង់គ្លេស រួចហើយទៅកាន់ទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ស្នាក់នៅជាមួយមិត្តភក្ត្ររបស់លោកមួយរយៈ គឺលោក សូ ចាន់តារា ដែលជាអតីតអ្នកភៀសខ្លួននយោបាយ ១រូបដែរ។ លោក ជា មុន្នី បានវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦ ក្រោយពេលស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជា បានធូរស្រាលជាងមុនបន្តិច។

នៅពេលភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសថៃ លោក រ៉ុង ឈុន លោក ម៉ែន ណាត លោក ឆាំ ឆានី និងលោក អៀ ចាន់ណា បានស្នាក់នៅតំបន់ព្រំដែន ១យប់ ដោយមានភ្នាក់ងារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និង ភ្នាក់ងាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ UNHCR ជួយបង្ហាញផ្លូវផង។ ថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ អ្នកទាំង ៤នាក់ បានឆ្លងព្រំដែនចូលប្រទេសថៃ តាមមធ្យោបាយពិសេស ព្រលឹងចុងសក់។ ប៉ុន្តែជាអកុសល លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានអាជ្ញាធរខ្មែរ ចាប់ឃាត់ខ្លួន នៅពេលលោក កំពុងឆ្លងព្រំដែនប៉ោយប៉ែត ចំណុចផ្សារឡុងគ្លឿ រួចបញ្ជូនលោក តាមយន្តហោះកន្ទុំរុយ ត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញ ដើម្បីដាក់ពន្ធនាគារយ៉ាងអយុត្តិធម៌។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី លោកត្រូវដោះលែង នៅថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦ គឺដោះលែងជាមួយអ្នកទោសមនសិការល្បីៗដទៃទៀត រួមមានលោក កឹម សុខា លោក យេង វីរៈ លោក ម៉ម សូណង់ដូ និងលោក ប៉ា ងួនទៀង ជាដើម នៅក្រោមសម្ពាធពីអន្តរជាតិផង និងការផ្សះផ្សាជាតិផង។

បន្ទាប់ពីឆ្លងផុតព្រំដែនគ្រានោះ លោក ម៉ែន ណាត លោក ឆាំ ឆានី និងលោក អៀ ចាន់ណា បន្តដំណើរតាមម៉ូតូរឺម៉កផង និងរថយន្តក្រុងផង ទៅកាន់ទីស្នាក់ការអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) នៅទីក្រុងបាកក ប្រទេសថៃ។ ប៉ុន្តែលោក ឆាំ ឆានី ត្រូវបានប៉ូលីសថៃ ឆែកឆេ និងចាប់ខ្លួនពីបទឆ្លងដែនចូលប្រទេសថៃដោយខុសច្បាប់ នៅពេលរថយន្តក្រុង ចេញដំណើរផុតពីទីរួមខេត្តស្រះកែវ ប្រមាណកន្លះម៉ោង។ ចំណែកលោក ម៉ែន ណាត និងលោក អៀ ចាន់ណា បានទៅដល់ទីក្រុងបាងកក ដោយសុវត្ថិភាព នៅថ្ងៃដដែលនោះ។ លោក ឆាំ ឆានី នៅល្ងាចថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា បានទៅដល់ទីក្រុងបាងកកដោយសុវត្ថិភាពដែរ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរថៃ ឃុំខ្លួន ១យប់ ជាមួយពលករខ្មែរដទៃទៀត នៅខេត្តស្រះកែវ ខណៈពេលភ្នាក់ងារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ សម្របសម្រួលជាមួយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលថៃ។

ក្នុងឋានៈជាជនភៀសខ្លួននយោបាយ លោក ម៉ែន ណាត ជាមួយសហការី ២រូបទៀត គឺលោក ឆាំ ឆានី និងលោក អៀ ចាន់ណា ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសេសស ពីអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) នៅទីក្រុងបាងកក។ លោក និងលោក អៀ ចាន់ណា រស់នៅក្នុងទីក្រុងនេះ រយៈពេល ៣ខែ ដោយផ្លាស់ប្តូរទីតាំង ៦លើក ដើម្បីសុវត្ថិភាព ដោយប្តូរឈ្មោះ និងប្តូរឋានៈខ្លួន ថាជានិស្សិត មកពីឥណ្ឌា សាំងហ្កាពួរ និងឥណ្ឌូនេស៊ី ដើម្បីរួចផុតពីការតាមយាយីរបស់ក្រុមចារកិច្ចនៃរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន។ ចំណែកលោក ឆាំ ឆានី រស់នៅទីក្រុងបាងកក ១ខែ ក៏ចេញទៅប្រទេសន័រវែស។ ដោយឡែកលោក ម៉ែន ណាត និងលោក អៀ ចាន់ណា ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៃលោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលថៃ នៃលោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា ដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីតាមចាប់ខ្លួន ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។

នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ លោក ម៉ែន ណាត និងសហការី បានធ្វើខ្លួនជាកម្មករនេសាទ មានទាំងឯកសារជាអ្នកនេសាទ ក៏បន្តភៀសខ្លួនតាមសមុទ្រ រួចហើយបន្តដំណើរតាមរថយន្តក្រុង ទៅកាន់ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ដើម្បីរួចផុតពីការតាមចាប់ខ្លួនរបស់រដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ។ ស្នាក់នៅតាមផ្លូវរយៈពេល ២យប់ លោក ម៉ែន ណាត និងលោក អៀ ចាន់ណា មានការលំបាកមួយចំនួនដែរ ជាពិសេសនៅមុនពេលឆ្លងព្រំដែន ប៉ុន្តែដោយសារមន្រ្តីអាជ្ញាធរថៃពុករលួយផង និង មានការសម្របសម្រួលពីភ្នាក់ងារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិផង ពេលនោះអ្នកទាំងពីរ ក៏ទៅដល់ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ និងស្នាក់នៅផ្ទះនិស្សិតរយៈ ១០ថ្ងៃ ខណៈបានទទួលទិដ្ឋាកាពិសេស មុនពេលបន្តដំណើរទៅកាន់ប្រទេសន័រវែស ជាទីប្រទេសដែលរស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍។ រយៈពេលនៅទីក្រុងនេះ អ្នកទាំងពីរ បានជួបប្រាស្រ័យជាមួយអ្នកនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ និង អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ដើម្បីរកអន្តរាគមន៍ស្តារស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជាឡើងវិញ។ អ្នកទាំងពីរ បានចាកចេញពីទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ នៅព្រលប់ថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ហើយដល់ទីក្រុងគ្រីស្ទានសាន់ ប្រទេសន័រវែស នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៦ ខែឆ្នាំដដែលនោះ ដែលពោរពេញដោយគំនរផ្ទាំងទឹកកក ពណ៌សក្បុស ក្រាលលើដីគ្រប់ទីកន្លែង សូម្បីតែដៃសមុទ្រក៏កកដែរ។

ការងារតស៊ូមតិដើម្បីកម្ពុជា

នៅប្រទេសន័រវែសសព្វថ្ងៃ លោក ម៉ែន ណាត ជាអ្នកដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរ ជាប្រធានសមាគមពុទ្ធសាសនិកជនខ្មែរ ដែលជាសមាគមលើកស្ទួយប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរ សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសនេះ។ ក្រៅពីនេះ លោកក៏ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសន័រវែស ប៉ុន្តែធ្វើការងារដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានគ្រឹះ ក្នុងការតស៊ូមតិ ស្តារប្រក្រតីភាពសិទ្ធិមនុស្ស និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅប្រទេសកម្ពុជា។^[១០]

ជាមួយគ្នានេះ លោកជាអនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ ដែលមានឈ្មោះដើមថា «ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ» ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងទឹកដីជាតិ នៅប្រទេសកម្ពុជា។ គួរកត់សម្គាល់ថា លោក ម៉ែន ណាត ធ្លាប់ជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃ ចលនានិស្សិតដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងតាំងពី ថ្ងៃទី០២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងភាពអយុត្តិធម៌ ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនៅកម្ពុជា នាខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៨។

ក្នុងតួនាទីដែលមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ លោកដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសន័រវែស បានជោគជ័យគួរឲ្យកត់សម្គាល់ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ គួបផ្សំនឹងការចូលរួមជ្រោមជ្រែងពីបងប្អូនខ្មែរក្នុងសហគមន៍ផង គិតមកត្រឹមឆ្នាំ២០២៣។

ចំពោះបញ្ហានៅប្រទេសកម្ពុជាវិញ លោក ម៉ែន ណាត គឺជាអ្នកតាក់តែងឯកសារនានា ជាមួយក្រុមការងារនៃវេទិកាពលរដ្ឋ និង ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ កំណើតទី២ (រៀបចំឡើងវិញ និងប្រកាសដំណើរការនៅថ្ងៃទី០៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០) បង្កើនសកម្មភាពតស៊ូមតិ លើវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដីខ្មែរ និងយុត្តិធម៌សង្គម នៅប្រទេសកំណើត គឺនៅកម្ពុជា។

លោក ម៉ែន ណាត ធ្លាប់ជាមន្រ្តីរាជការនៃការិយាល័យកំណត់ហេតុ នាយកដ្ឋាននីតិវិធី រដ្ឋសភាជាតិ ពីឆ្នាំ១៩៩៩ ដល់ឆ្នាំ២០០៦។ ពេលនោះ លោកក៏បានរៀបចំសមាគមមន្រ្តីរាជការកម្ពុជា នៅឆ្នាំ២០០៤ ដែលមានឈ្មោះពេញថា សមាគមមន្រ្តីរាជការឯករាជ្យកម្ពុជា (Cambodia Independent Civil-servants Association – CICA)^[១១] ក្នុងគោលបំណងលើកស្ទួយលក្ខខណ្ឌមន្រ្តីរាជការ ជីវភាពមន្រ្តីរាជការ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ លោក ជាអ្នកដឹកនាំសមាគមនេះ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០៦ គឺក្រោយពេលភៀសខ្លួន ទៅកាន់ប្រទេសន័រវែស (Norway) ក្នុងរឿងប្រឆាំងជំទាស់ «សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ២០០៥» តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ^[១២] ផ្សាយនៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ បន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញានោះ ជាមួយនាយករដ្ឋមន្រ្តីវៀតណាម នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា។ ការប្រឆាំងជំទាស់សន្ធិសញ្ញានោះ ធ្វើឡើងក្នុងនាមជាសមាជិកនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ដែលចុះហត្ថលេខាដោយលោក ម៉ែន ណាត និងក្រុមការងារ ៣ រូបទៀត [^[១៣]]។

កាលនៅជានិស្សិត លោក ម៉ែន ណាត បានក្លាយជាយុវជនឆ្នើម និងជាមេដឹកនាំ ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំនៃ ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (Students’ Movement for Democracy – SMD) តាំងពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលជាក្រុមយុវជនជាតិនិយម តស៊ូប្រឆាំងនយោបាយដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (ជាគណបក្សកុម្មុយនីស្ត)។

រៀននៅទីក្រុងភ្នំពេញ លោក ម៉ែន ណាត ជានិស្សិតម្នាក់ ក្នុងចំណោមនិសិ្សតក្រីក្រ មានការតស៊ូព្យាយាមខ្ពស់ បានស្នាក់នៅកុដិលេខ២ វត្តនាគវ័ន ខណ្ឌបឹងកក់ទី២ ទីក្រុងភ្នំពេញ។

ជាមួយគ្នានេះ លោកក៏ជាអ្នកសម្របសម្រួលនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា (Cambodia Watchdog Council) បង្កើតឡើង នៅថ្ងៃទី ១៦ កញ្ញា ២០០២ ដែលជាបណ្តុំអង្គការ សមាគម និងសហជីព^[១៤]។ ក្រុមប្រឹក្សានេះ^[១៥] គឺបានធ្វើសកម្មភាពខ្លាំងក្លា ទៅលើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិកម្មករ សិទ្ធិមន្ត្រីរាជការ សិទ្ធិពលរដ្ឋ យុត្តិធម៌សង្គម និង កិច្ចការព្រំដែន។

ពីឆ្នាំ២០០០ ដល់ឆ្នាំ២០០២ លោក ម៉ែន ណាត ជាអនុប្រធានរណសិរ្សប្រជាធិបតេយ្យនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ^[១៦] ជាអង្គការយុវជន ដែលធ្វើការងារផ្តោតលើវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស យុត្តិធម៌សង្គម និង ការអភិវឌ្ឍព្រំដែនខ្មែរ ជាមួយប្រទេសជិតខាង។

ពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០០២ ដល់ឆ្នាំ២០០៤ លោក ម៉ែន ណាត ជាប្រធានរណសិរ្សនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ (the Front of Khmer Students and Intellectuals - FKSI)^[១៧] ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំនិស្សិតសំខាន់ៗខ្លះទៀត។ លោក និង លោក អ៊ុំ សំអាន^[១៨] មេដឹកនាំចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពីខែមិថុនា ដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០២ បានផ្តួចផ្តើមគំនិត និងសម្របសម្រួលរៀបចំឲ្យមាន ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា^[១៩]។

បញ្ជាក់៖ សមាជិកស្ថាបនិកនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា រួមមាន

១. លោក ជា វិជ្ជា ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា^[២០]។ លោក វិជ្ជា ត្រូវបានធ្វើឃាតដោយចារកិច្ចរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន នាថ្ងៃទី ២២ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៤ ខណៈពេលកម្ពុជាជាប់គាំងនយោបាយជិតមួយឆ្នាំ នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៣។ ឃាតកម្មនេះ មិនត្រូវបានវែកមុខឃាតកពិត ទៅផ្ទន្ទាទោសតាមច្បាប់យុត្តិធម៌ទេ។

២. លោក រ៉ុង ឈុន កាលនោះជាប្រធានសមាគមសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជា និង ជាសមាជិកនៃ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) មានឋានៈស្មើរដ្ឋមន្ត្រី ឆ្នាំ២០១៥ -២០១៧។ រួចមក លោកបានលាលែងពីសមាជិក គ.ជ.ប. ក្រោមហេតុផលថា គ.ជ.ប បានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន រំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិយ៉ាងអយុត្តិធម៌ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧^[២១]។ លោក ក៏ជាមេដឹកនាំនៃ សហភាពសហជីពម្ពុជា ផងដែរ^[២២]។ ចាប់ពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ លោកបានចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ ហើយត្រូវបានជ្រើសរើសជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន^[២៣] ដែលមានឈ្មោះដើមថា គណបក្សសមរង្ស៊ី។ គូរបញ្ជាក់ថា លោក រ៉ុង ឈុន ធ្លាប់ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ២លើក ដែលពាក់ព័ន្ធការរិះគន់រឿងមិនប្រក្រតី នៃសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែមថ្មី ជាមួយវៀតណាម គឺ លើកទី១ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ ហើយដោះលែងនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦ និងលើកទី២ លោកត្រូវបានចាប់ខ្លួន ថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០ ហើយដោះលែងនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ បន្ទាប់ពីមានការបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងនយោបាយ និងសម្ពាធពីអន្តរជាតិ។

៣. លោក អ៊ុំ សំអាន កាលនោះជាប្រធានចលនានិស្សិតដើម្បីលទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យ ដែលសព្វថ្ងៃរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ជាអតីតសមាជិកសភា នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អាណត្កិទី៥ (២០១៣ - ២០១៨)^[២៤]។ ប៉ុន្តែលោក អ៊ុំ សំអាន ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារយ៉ាងអយុត្តិធម៌ (ជាង ២ឆ្នាំ) ពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់សីហា ឆ្នាំ ២០១៨ ក្នុងសំណុំរឿងរិះគន់ ផែនទីព្រំដែន និងប្រឆាំងជំទាស់ការបង្គោលព្រំដែនថ្មី ជាមួយវៀតណាម ហៅថា «បោះបង្គោល រំលោភចូលក្នុងទឹកដីខ្មែរ»។

៣. លោក ម៉ែន ណាត កាលនោះជាប្រធានសមាគមមន្រ្តីរាជការកម្ពុជា ដែលសព្វថ្ងៃជាប្រធាននៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលម្ពុជា និងជាប្រធានសហគមន៍ខ្មែរ នៅប្រទេសន័វែស (Norway)។

៤. លោក ឆាំ ឆានី កាលនោះជាប្រធានសមាគមកសិការកម្ពុជា ដែលសព្វថ្ងៃ ជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសន័រវែស (Norway)។ សព្វថ្ងៃ លោកចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងសកម្មភាពនយោបាយ^[២៥] ជាមួយលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ប្រឆាំងជំទាស់នយោបាយផ្តាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅកម្ពុជា។

៥. លោក ជា មុន្នី (ប្អូនប្រុសលោក ជា វិជ្ជា) ស្ថាបនិកសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា គឺជាប្រធានសហជីពនេះ តាំងពីឆ្នាំ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ២០១៦។ បន្ទាប់មក លោកចូលរួមក្នុងការតស៊ូមតិលើវិស័យនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ ^[២៦] ជាមួយមិត្តភក្តិរបស់លោក គឺលោក រ៉ុង ឈុន។

៦. អ្នកស្រី ឆន សុខា ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ដែលសព្វថ្ងៃ ជាមន្រ្តិសម្របសម្រួសសិទ្ធិកម្មករ នៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមួយ។

អំពីលក្ខណៈសម្បត្តិ

អំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈវិញ លោក ម៉ែន ណាត ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា យុវជនរៀនពូកែតាំងពីកាលនៅរៀន ហើយលោក ជាមនុស្សឧស្សាហ៍ព្យាយាម ស្មោះត្រង់ ចិត្តទូលាយ មានគំនិតអហិង្សានិយម មិនចេះបង្កជម្លោះជាមួយមិត្តភ័ក្រ្ត ឬអ្នកដទៃ មានការអធ្យាស្រ័យខ្ពស់ជាមួយជនទូទៅ និង ក្នុងសហគមន៍ផង។

អំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈវិញ លោក ម៉ែន ណាត ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា យុវជនរៀនពូកែតាំងពីកាលនៅរៀន ហើយលោក ជាមនុស្សឧស្សាហ៍ព្យាយាម ស្មោះត្រង់ ចិត្តទូលាយ មានគំនិតអហិង្សានិយម, មិនចេះបង្កជម្លោះជាមួយមិត្តភ័ក្រ្ត ឬអ្នកដទៃ, មានការអធ្យាស្រ័យខ្ពស់ជាមួយជនទូទៅ និង ក្នុងសហគមន៍ផង។

ក្រៅពីនេះលោក ម៉ែន ណាត ជាមនុស្ស ដែលមានសមត្ថភាពខ្ពស់ លើកិច្ចការរដ្ឋបាល និង ជាមនុស្សយកចិត្តទុកដាក់ ចំពោះការងារ និងក្នុងក្រុមការងារ ដើម្បីបម្រើប្រយោជន៍រួម និងសហគមន៍ ក៏ដូចជាប្រទេសជាតិផងដែរ។ លោក ជាមនុស្សរស់នៅជាមួយឧត្តមគតិ មិនក្បត់មនសិការ ក៏ដូចជាមិត្តភ័ក្រ្តក្នុងកិច្ចការងារ។

ជាមួយគ្នានេះ លោក ម៉ែន ណាត ក៏ជាអ្នកតស៊ូមតិយ៉ាងខ្លាំងក្លា ក្នុងចំណោមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យឯទៀត^[២៧] ដើម្បីស្តារប្រក្រតីភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ព្រទាំងជាអ្នកស្រាវជ្រាវក្នុងរឿងជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ ជាពិសេសជនជាតិវៀតណាមខុសច្បាប់ នៅប្រទេសកម្ពុជា។

References

↑ (ជាkm) ស្រុកបូរីជលសារ, ៣០ ខែកក្កដា ២០១៩, https://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%80%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%87%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A&oldid=231757, បានយកមក 2021-02-11
↑ "Khmer Buddhist Society Norway". Khmer Buddhist Society Norway (in American English). Archived from the original on 2023-07-27. Retrieved 2023-07-27.
↑ "អំពីយើង – About us". CWCI Cambodia (in British English). 2016-05-18. Retrieved 2023-07-27.
↑ ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2022-05-17). "ចលនាពលរដ្ឋដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ប្តូរឈ្មោះទៅជា វេទិកាពលរដ្ឋ". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 5 (help)
↑ ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2021-01-07). "ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធប្រជាធិបតេយ្យ ថា ដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ អ្នកនយោបាយគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីការរកឯកភាពជាតិនោះទេ". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27.
↑ "Royal University of Phnom Penh". rupp.edu.kh. Retrieved 2023-07-27.
↑ "វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ". 2021. Retrieved 2021-02-09. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ= (help)
↑ "RUPP - Department of Sociology". rupp.edu.kh. Retrieved 2023-07-27.
↑ "Frontpage". Universitetet i Agder (in អង់គ្លេស). Retrieved 2023-07-27.
↑ "ជីវប្រវត្តិសង្ខេប៖ លោក ម៉ែន ណាត ពីកូនកសិករ ក្លាយជាបញ្ញវន្ត និងជាអ្នកជាតិនិយម". CWCI Cambodia (in British English). 2020-12-16. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 35 (help)
↑ "About Us". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2006-10-02. Retrieved 2023-07-27.
↑ "Cambodia: Prime Minister Moves to Crush Dissent". Human Rights Watch (in អង់គ្លេស). 2005-10-18. Retrieved 2023-07-27.
↑ Human Rights Watch - Cambodia: Prime Minister Moves to Crush Dissent
↑ "Document: Serious crackdown on dissent in Cambodia". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2006-10-03. Retrieved 2023-07-27.
↑ "Document: Stop the continuing arrest of Human Rights Defenders in Cambodia". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2020-10-21. Retrieved 2023-07-27.
↑ "12 Student Democracy Group Founders Quit - The Cambodia Daily". english.cambodiadaily.com (in American English). 1999-11-29. Retrieved 2023-07-27.
↑ "Structures". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2010-07-15. Retrieved 2023-07-27.
↑ "ជីវប្រវត្តិ អ៊ុំ សំអាន ពីក្មេងឃ្វាលក្របី ក្លាយជាសមាជិកសភា ជាអ្នកស្រាវជ្រាវឯកសារព្រំដែន និងអ្នកជាតិនិយម". CWCI Cambodia (in British English). 2020-04-04. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 26 (help)
↑ "Garment Workers Plan Strike, Demand Justice - The Cambodia Daily". english.cambodiadaily.com (in American English). 2004-01-23. Retrieved 2023-07-27.
↑ (ជាen) Chea Vichea, ២៦ ខែតុលា ២០២២, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chea_Vichea&oldid=1118317211, បានយកមក 2023-07-27
↑ "អនុប្រធាននិងសមាជិកគ.ជ.បលាឈប់ក្រោយការរំលាយបក្សប្រឆាំង". វីអូអេ. 2017-11-20. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 10 (help)
↑ "ជីវប្រវត្តិ និងសកម្មភាពការងារសង្គមរបស់លោក រ៉ុង ឈុន មុនអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញចាប់ខ្លួន". Radio Free Asia. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 16 (help)
↑ ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2023-02-14). "លោក រ៉ុង ឈុន និងបណ្ឌិត សុក ហាច ត្រូវបានជ្រើសជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 17 (help)
↑ ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2023-05-25). "លោក អ៊ុំ សំអាន ប្ដេជ្ញាមិនលក់ឧត្តមគតិចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឡើយ". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 24 (help)
↑ "Cambodia: Harassment, Arrests of Opposition Activists". Human Rights Watch (in អង់គ្លេស). 2023-07-19. Retrieved 2023-07-27.
↑ "លោក ជា មុន្នី បន្តចោទប្រកាន់ថារដ្ឋាភិបាលជាប់ពាក់ព័ន្ធការបាញ់សម្លាប់បងប្រុសលោក". Radio Free Asia. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 19 (help)
↑ "ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិ ពន្យល់មូលហេតុ ហ៊ុន សែន គំរាមរំលាយរបបរាជានិយម រឿងព្រំដែន និងកោះត្រល់". CWCI Cambodia (in British English). 2023-07-23. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 6 (help)

Category:1975 births Category:People from Doung Khpos Commune Category:Living people Category:Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia) Category:Cambodia human rights activists Category:Cambodia political and social analysis

[1] (ជាkm) ស្រុកបូរីជលសារ, ៣០ ខែកក្កដា ២០១៩, https://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%80%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%87%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A&oldid=231757, បានយកមក 2021-02-11

[2] "Khmer Buddhist Society Norway". Khmer Buddhist Society Norway (in American English). Archived from the original on 2023-07-27. Retrieved 2023-07-27.

[3] "អំពីយើង – About us". CWCI Cambodia (in British English). 2016-05-18. Retrieved 2023-07-27.

[4] ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2022-05-17). "ចលនាពលរដ្ឋដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ប្តូរឈ្មោះទៅជា វេទិកាពលរដ្ឋ". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 5 (help)

[5] ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2021-01-07). "ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធប្រជាធិបតេយ្យ ថា ដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ អ្នកនយោបាយគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីការរកឯកភាពជាតិនោះទេ". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27.

[6] "Royal University of Phnom Penh". rupp.edu.kh. Retrieved 2023-07-27.

[nie-7] "វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ". 2021. Retrieved 2021-02-09. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ= (help)

[8] "RUPP - Department of Sociology". rupp.edu.kh. Retrieved 2023-07-27.

[9] "Frontpage". Universitetet i Agder (in អង់គ្លេស). Retrieved 2023-07-27.

[10] "ជីវប្រវត្តិសង្ខេប៖ លោក ម៉ែន ណាត ពីកូនកសិករ ក្លាយជាបញ្ញវន្ត និងជាអ្នកជាតិនិយម". CWCI Cambodia (in British English). 2020-12-16. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 35 (help)

[11] "About Us". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2006-10-02. Retrieved 2023-07-27.

[12] "Cambodia: Prime Minister Moves to Crush Dissent". Human Rights Watch (in អង់គ្លេស). 2005-10-18. Retrieved 2023-07-27.

[13] Human Rights Watch - Cambodia: Prime Minister Moves to Crush Dissent

[14] "Document: Serious crackdown on dissent in Cambodia". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2006-10-03. Retrieved 2023-07-27.

[15] "Document: Stop the continuing arrest of Human Rights Defenders in Cambodia". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2020-10-21. Retrieved 2023-07-27.

[16] "12 Student Democracy Group Founders Quit - The Cambodia Daily". english.cambodiadaily.com (in American English). 1999-11-29. Retrieved 2023-07-27.

[17] "Structures". CWCI Cambodia (in អង់គ្លេស). 2010-07-15. Retrieved 2023-07-27.

[18] "ជីវប្រវត្តិ អ៊ុំ សំអាន ពីក្មេងឃ្វាលក្របី ក្លាយជាសមាជិកសភា ជាអ្នកស្រាវជ្រាវឯកសារព្រំដែន និងអ្នកជាតិនិយម". CWCI Cambodia (in British English). 2020-04-04. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 26 (help)

[19] "Garment Workers Plan Strike, Demand Justice - The Cambodia Daily". english.cambodiadaily.com (in American English). 2004-01-23. Retrieved 2023-07-27.

[20] (ជាen) Chea Vichea, ២៦ ខែតុលា ២០២២, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chea_Vichea&oldid=1118317211, បានយកមក 2023-07-27

[21] "អនុប្រធាននិងសមាជិកគ.ជ.បលាឈប់ក្រោយការរំលាយបក្សប្រឆាំង". វីអូអេ. 2017-11-20. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 10 (help)

[22] "ជីវប្រវត្តិ និងសកម្មភាពការងារសង្គមរបស់លោក រ៉ុង ឈុន មុនអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញចាប់ខ្លួន". Radio Free Asia. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 16 (help)

[23] ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2023-02-14). "លោក រ៉ុង ឈុន និងបណ្ឌិត សុក ហាច ត្រូវបានជ្រើសជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 17 (help)

[24] ដេលី, ឌឹ ខេមបូឌា (2023-05-25). "លោក អ៊ុំ សំអាន ប្ដេជ្ញាមិនលក់ឧត្តមគតិចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឡើយ". The Cambodia Daily Khmer (in American English). Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 24 (help)

[25] "Cambodia: Harassment, Arrests of Opposition Activists". Human Rights Watch (in អង់គ្លេស). 2023-07-19. Retrieved 2023-07-27.

[26] "លោក ជា មុន្នី បន្តចោទប្រកាន់ថារដ្ឋាភិបាលជាប់ពាក់ព័ន្ធការបាញ់សម្លាប់បងប្រុសលោក". Radio Free Asia. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 19 (help)

[27] "ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិ ពន្យល់មូលហេតុ ហ៊ុន សែន គំរាមរំលាយរបបរាជានិយម រឿងព្រំដែន និងកោះត្រល់". CWCI Cambodia (in British English). 2023-07-23. Retrieved 2023-07-27. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 6 (help)

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១០]

[១១]

[១២]

[១៣]

[១៤]

[១៥]

[១៦]

[១៧]

[១៨]

[១៩]

[២០]

[២១]

[២២]

[២៣]

[២៤]

[២៥]

[២៦]

[២៧]

ម៉ែន ណាត (​Nath Men​)

ជីវប្រវត្តិ និង​ព័ត៌មាន​ផ្ទាល់ខ្លួន