វេយ្យាករណ៍
[១]ពាក្យវេយ្យាករណ៍ គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតហៅថា វៃយាករណ ឬ វ្យាករណ មានន័យថាធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់, ឲ្យប្រាកដ, ការពន្យល់, ពាក្យអធិប្បាយ, ពាក្យដោះស្រាយ ជាដើម។ ហេតុដូច្នេះវេយ្យាករណ៍ គឺជាក្បួនខ្នាតសម្រាប់រៀបរៀង ភាសាឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ ងាយស្រួលក្នុងការប្រើប្រាស់ ជៀសវាងការប្រើទៅមានកំហុស។
តាមការស្រាវជ្រាវ របស់ភាសាវិទូឃើញថា ភាសាទាំងអស់មានប្រហែល ៦០០០ភាសា។ នៅក្នុងភាសាខ្លះ មានវេយ្យាករណ៍ ហើយអ្នកប្រាជ្ញខ្លះថា គ្មានវេយ្យាករណ៍ ដូចជាភាសាចិន។ រីឯភាសាង់គ្លេស មានវេយ្យាករណ៍បន្តិចបន្តួច។ ទោះបីជាអ្នកភាសាវិទូមានទស្សនៈដូចគ្នាក៏ដោយ ក៏យើងអាចធ្វើការសន្និដ្ឋានបានថា គ្រប់ភាសាទាំងអស់តែងតែមានវេយ្យាករណ៍ គ្រាន់តែតិច ឬ ច្រើន ដូចករណីភសាថា គ្មានវេយ្យាករណ៍នោះ តែបើយើងសង្កេតទៅឃើញថាភាសាចិន មានសញ្ញាមានសូរសម្លេង កត្តានេះហើយគឺជាលក្ខណៈវេយ្យាករណ៍។
- ១.ហេតុអ្វីបានត្រូវរៀន វេយ្យាករណ៍?
- -យើងសិក្សាវេយ្យាករណ៍ព្រោះថា វេយ្យាករណ៍គឺជាការសិក្សាអំពីភាសា។ អាចធ្វើឲ្យយើងដឹងអំពីវិធីសាស្ត្រផ្សេងៗ និងក្បួនច្បាប់របស់ភាសានិមួយៗ។
- ២.គោលបំណង៖
- វេយ្យាករណ៍ជាមុខវិជ្ជាឯកទេសមួយដែលជួយឲ្យសិស្សចេះសរសេរអក្ខរាវិរុទ្ធ ចេះនិយាយប្រើពាក្យពេចន៍ បង្កើតឃ្លាប្រយោគបានសមស្រប ក្នុងទំនាក់ទំនងផ្ទាល់មាត់ក្ដី សំបុត្រក្ដី ឬអត្ថបទដែលយើងហៅថាតែងសេចក្ដីក្ដី។ ម្យ៉ាងទៀត ការសិក្សាវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ នាំឲ្យសិស្សមើលឃើញសម្បត្តិវប្បធម៌ ដែលបុព្វបុរសបុរាណាចារ្យរបស់យើង បានបង្កើតចងក្រងក្បួនខ្នាត សម្ដៅបម្រើផលប្រយោជន៍នៃការរស់នៅ របស់ប្រជាជនយើង។
ការសិក្សាវេយ្យាករណ៍សាស្ត្រ គឺធ្វើតាំងពីបុរាណកាល ខាងបូព៌ាទ្វីប ឬ ខាងបស្ចិមទ្វីប។ ការស្រាវជ្រាវនៃបណ្ឌិតវេយ្យាករណ៍សាស្ត្រហិណ្ឌូ ដែលមានបណ្ឌិត បានិនិ ជាប្រធាន (ក្នុងសតវត្សរ៍ទី៤ មុនគ្រឹស្តសករាជ) មានកិត្តិសព្ទល្បីល្បាញអស្ចារ្យជាពន់ពេក។ វេយ្យាករណ៍សាស្ត្រ ខាងបស្ចិមទ្វីប គឺជាតិក្រិកជាអ្នកបង្កើត។ ពួកអ្នកចារណញ្ញាណបន្លំ (Sophistes), លោកទស្សនវិទូក្រិក ប្លាតុង នៅក្នុងសៀវភៅនាមថា៖ "Cratyle" បានលើកតម្កើងជាកិត្តិយស ចំពោះការអប់រំខាងវេយ្យាករណ៍សាស្ត្រ។ ពួកនេះបានព្យាយាមរកនូវបុព្វហេតុនៃពាក្យ ឬ សព្វ។ លោកទស្សនវិទូក្រិក អារីស្តូត បានបញ្ជាក់ថា៖ "ជោគវាសនានៃវេយ្យាករណ៍សាស្ត្រ មានហេតុទាក់ទងនឹងបច្ច័យវិទ្យា (Logique)"។ ពួកខន្តី (Stoiciens) បានរៀបចំ បែងចែកវេយ្យាករណ៍សាស្ត្រជាបួនករណី៖ នាម (nominatif), បច្ច័យ (génitif), កាលៈ (datif), កម្មៈ (accusatif)។ ពួកបណ្ឌិតវេយ្យាករណ៍សាស្ត្រនៅទីក្រុង អាលេកសង់ឌ្រី សុទ្ធតែពួកអក្សរសាស្ត្របណ្ឌិត មានបំណងចង់រចនាកាព្យនិទាន បណ្ឌិត "ហូមែរ" ឲ្យបានបរិសុទ្ធស្អាត។ ពួកនេះបានកំណត់នូវវិធានការខ្លះនៃវេយ្យាករណ៍។ មានពួកបណ្ឌិតវេយ្យាករណ៍នៅទីក្រុង ប៉ែរកាម (ប្រទេសអាស៊ី មីណើរ) ជាបច្ចាមិត្រពួក អាលេកសង់ដ្រាំង, បានទទួលពីបណ្ឌិត នេះនូវបញ្ជីរាយពាក្យដែលគេមិនប្រើ។ ពួកបណ្ឌិតនេះយល់ថា ត្រូវទុកពាក្យដែលមានន័យផ្ទុយ អហេតុកវិជ្ជា(anomalie) សភាពខុសពីធម្មតា ជាបទបញ្ញត្តិច្បាប់ភាសា, អ្នកដែលយល់ផ្ទុយពីនេះ គឺជាពួកហេតុកវិជ្ជា(analogie)។ លោក ដឺនេស ដឺស្ត្រាស់ បាននិពន្ធក្នុងសតវត្សរ៍ទី១ មុន គ.ស នូវសៀវភៅមួយមានឈ្មោះថា "តម្រាវេយ្យាករណ៍" ដែលមានអនុភាពផ្សាយអស្ចារ្យ ហើយវេយ្យាករណ៍នេះគេទុកថាជាក្បួន ស្វ័យរាជ ក្នុងពេលនោះ។ ក្នុងសតវត្សរ៍ទីពីរ នៃ គ.ស លោក អាប៉ូលូនីយសឌិស្កូល បាននិពន្ធដោយជាក់លាក់នូវ តម្រារូបសាស្ត្រ(morphologie) ពួករ៉ូម៉ាំងបានខំព្យាយាមសិក្សាវេយ្យាករណ៍យ៉ាងស្វាហ័ប តែមិនសូវបានផល, ពួកនេះបានបកប្រែនូវ អវសានសព្ទភាសាក្រិក ជាភាសាឡាតាំង។ នៅមធ្យមយុគ, គ្មានការចម្រើនខាងកិច្ចសិក្សាវេយ្យាករណ៍ទេ។ នៅសតវត្សរ៍ទី១៦ និងជាដំបូងនៃសតវត្សរ៍ទី១៧, ពួកបណ្ឌិតខាងវេយ្យាករណ៍បារាំង គឺមានតែពួកចេះភាសាសាស្ត្រសុទ្ធៗ មិនដឹងនូវប្រវត្តិភាសាសាស្ត្រ ហើយច្រើនប្រកាន់នូវទស្សនវិជ្ជាហួសហេតុ។ ការរៀបចំបែងចែកពាក្យខាងភាសាបារាំងនេះ កើតឡើងដោយភាគច្រើនចំពោះ ការព្យាយាមនៃពួកបណ្ឌិតនេះបានជាមានពាក្យផ្ទុយ, ពាក្យសុខុម។ តាំងពីកើតសៀវភៅវេយ្យាករណ៍ ប៉ូររ៉្វាយាល់ (ឆ្នាំ១៦៦០) មានគេនិពន្ធសៀវភៅវេយ្យាករណ៍ជាច្រើន។ អ្នកនិពន្ធបានខំស្វះស្វែងរកគោលការជាសមូហភាពរវាងគ្រប់ភាសាទាំងអស់។ ចំពោះអ្នកនិពន្ធ វេយ្យាករណ៍ មានលោក បូហ្សេ, កុងឌីយ៉ាក់, ឌុយ ម៉ារសេស៍ និង ដេស្ទុត្តដឺត្រាស៊ី។ នៅចុងសតវត្សទី១៨ មានព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗក្នុងប្រវត្តិវេយ្យាករណ៍គឺ៖ ការរកឃើញភាសាសំស្ក្រឹត។ បន្តិចទៀតវេយ្យាករណ៍ទូទៅ នឹងបាត់ហើយនឹងលេចចេញនូវ "វេយ្យាករណ៍តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ នឹងប្រៀបធៀប" វិញ។ របៀបនៃការពិសោធន៍ ត្រូវរបៀបសម្ដែងហេតុផលមានអនុភាពជាលំដាប់តទៅមានភាសាសាស្ត្របណ្ឌិត ៣នាក់យ៉ាងចំណានជាងគេត្រង់ប្រើតម្រាសម្ដែងហេតុផលគឺ លោក ប៉ូប្ប គ.ស ១៨៣៣ ក្នុងសៀវភៅ "វេយ្យាករណ៍ប្រៀបធៀបចំពោះភាសាឥណ្ឌា សែរម៉ានិក", លោកសាកុប គ្រីម្យ គ.ស ១៨១៩ ក្នុងសៀវភៅ "វេយ្យាករណ៍អាល្លឺម៉ង់", លោកហ្វ្រេដេរិក ឌីយេ គ.ស ១៨៣៦ ក្នុងសៀវភៅ "វេយ្យាករណ៍ប្រៀបធៀបភាសារូម៉ាន", តែការស្វែងរកបែបនេះ ចូលទៅក្នុងវិជ្ជាមួយដែលហៅថាភាសាសាស្ត្រ។
ចំណែកឯប្រវត្តិនៃវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ លំបាកក្នុងការស្រាវជ្រាវជាពន់ពេក ព្រោះវេយ្យាករណ៍ខ្មែរមានបច្ច័យទាក់ទងនឹងវេយ្យាករណ៍សំស្ក្រឹត និង បាលី។ ឯវេយ្យាករណ៍ សំស្ក្រឹត និង បាលី ប្រហែលជាមានបណ្ឌិតបាននិពន្ធតាំងពីសម័យអង្គរធំ, បានជាសិលាចារិកថាភាសាសំស្ក្រឹត តែសូមពោលត្រឹមតែសម័យបច្ចុប្បន្ន, មានសៀវភៅកច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈរបស់ សម្ដេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ជួន ណាត នាមឆាយាជោតញ្ញាណោ សង្ឃនាយកគណៈមហានិកាយ, លំដាប់មកមានវេយ្យាករណ៍សំស្រឹត របស់ ព្រះពោធិវង្ស ហួត តាត នាមឆាយាវិជិវបញ្ញោ ចាងហ្វាងសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ (៩ កញ្ញា ១៩៤០), រួចសៀវភៅ វេយ្យាករណ៍បាឋ របស់លោកអាចារ្យ អ៊ុក ជា, វេយ្យាករណ៍ខ្មែរបច្ឆិមដ្ឋាន និង ឧត្តមដ្ឋាន របស់លោកគ្រូ ពូវ អ៊ុម (១៩៥០), វេយ្យាករណ៍ខ្មែរ និង ភាសាខ្មែរសម្រាប់ថ្នាក់ បរិវច្ឆនដ្ឋាន-អាទិកដ្ឋាន (១៩៥៣)។