ជំងឺអុតស្វា

ជំងឺអុតស្វា
ជំងឺអុតស្វាកន្ទួលលើក្មេងស្រីអាយុ 4 ឆ្នាំ (1971)
ឯកទេសភាព	ជំងឺឆ្លង
រោគសញ្ញា	ក្តៅខ្លួន, ឈឺក្បាល, ឈឺសាច់ដុំ, ញ័រ, កន្ទួលពងបែក, កូនកណ្តុរហើម
ដង្ហកធ្វើទុក្ខ	ការឆ្លងមេរោគបន្ទាប់បន្សំ, ការឆ្លងមេរោគភ្នែក, ការបាត់បង់ការមើលឃើញ, ស្លាកស្នាមរលាកខួរក្បាល, ជំងឺឆ្លង ជំងឺបំពង់ខ្យល់ធំនិងរលាកសួត
អាយុ​ចេញ​រោគសញ្ញា	5-21 ថ្ងៃបន្ទាប់ពីការប៉ះពាល់
រយៈពេល	2 ទៅ 4 សប្តាហ៍
ប្រភេទ	អាហ្វ្រិកកណ្តាល (អាងទន្លេកុងហ្គោ), អាហ្វ្រិកខាងលិច
ហេតុបង្ក	វីរុសអុតស្វា
វិធីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ	ការធ្វើតេស្ត DNA មេរោគ
រោគវិនិច្ឆ័យ​វិសមភាព	ជំងឺអុតស្វាយ, ជំងឺអុត
ការ​បង្ការ	វ៉ាក់សាំងជំងឺអុត, ការលាងសម្អាតដៃ, គ្របដណ្តប់កន្ទួល, ឧ.ក.ផ.ខ., រក្សាឱ្យឆ្ងាយពីអ្នកឈឺ
ការព្យាបាល	គាំទ្រ, ថ្នាំប្រឆាំងមេរោគ, វ៉ាក់សាំងការពារភាពស៊ាំហ្គោលប៊ូលីន
ថ្នាំព្យាបាល	Tecovirimat
ព្យាករណ៍	ភាគច្រើនងើបឡើងវិញ
ភាពញឹកញាប់	មិនកម្រដូចការគិតពីមុន
មរណភាព	រហូតដល់ 3.6% (សំពាធអាហ្វ្រិកខាងលិច),រហូតដល់ 10.6% (សំពាធអាងទន្លេកុងហ្គោ, មិនបានព្យាបាល)

ជំងឺអុតស្វា ឬសរសេរបានថា អ៊ុតស្វា គឺជា មេរោគឆ្លង ដែលអាចកើតមានលើមនុស្ស និងសត្វមួយចំនួន។ រោគសញ្ញារួមមាន គ្រុនក្តៅ ហើមកូនកណ្តុរ និងកន្ទួលដែលបង្កើតជា ពងបែក ហើយបន្ទាប់មកសំបកលើ។ ពេលវេលា នៃការប៉ះពាល់ទៅនឹងការចាប់ផ្តើមនៃរោគសញ្ញា មានចាប់ពីប្រាំទៅម្ភៃមួយថ្ងៃ។ រយៈពេលនៃរោគសញ្ញាគឺជាធម្មតាពី 2 ទៅ 4 សប្តាហ៍។ វាអាចមានរោគសញ្ញាស្រាល ហើយវាអាចកើតឡើង ដោយគ្មានរោគសញ្ញាណាមួយ ត្រូវបានគេដឹង។ ការបង្ហាញបែបបុរាណនៃគ្រុនក្តៅ និង ការឈឺចាប់សាច់ដុំ អមដោយ ក្រពេញហើម ជាមួយនឹងដំបៅទាំងអស់នៅដំណាក់កាលតែមួយ មិនត្រូវបានរកឃើញថាជារឿងធម្មតាចំពោះការផ្ទុះឡើងទាំងអស់។ ករណីអាចធ្ងន់ធ្ងរ ជាពិសេសចំពោះកុមារ ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ ឬអ្នកដែលមានប្រព័ន្ធការពាររាងកាយចុះខ្សោយ។

ជំងឺ​នេះ​បង្កឡើង​ដោយ ​មេរោគជំងឺអុតស្វា ​ដែលជា​មេរោគ​ ហ្សូណូទិច នៅក្នុងពូជ មេរោគអ័រសូផក់ ។ មេរោគវ៉ារីអូឡា ដែលជាភ្នាក់ងារមូលហេតុនៃ ជំងឺអុតស្វា ក៏មាននៅក្នុងប្រភេទនេះដែរ។ ក្នុងចំណោមពីរប្រភេទចំពោះមនុស្ស ប្រភេទ អាហ្រ្វិកខាងលិចបង្កឱ្យមានជំងឺមិនសូវធ្ងន់ធ្ងរជាងប្រភេទអាហ្រ្វិកកណ្តាល (អាងកុងហ្គោ) ។ វា​អាច​ឆ្លង​ពី​សត្វ​ដែល​មាន​មេរោគ​ដោយ​ការ​គ្រប់គ្រង​សាច់​ដែល​មាន​មេរោគ ឬ​តាម​រយៈ​ការ​ខាំ ឬ​កោស។ ការឆ្លងពីមនុស្សទៅមនុស្សអាចកើតឡើងតាមរយៈការប៉ះពាល់នឹងវត្ថុរាវក្នុងរាងកាយដែលមានមេរោគ ឬ វត្ថុដែលមានមេរោគ ដោយ ដំណក់ទឹកតូចៗ និងអាចតាមរយៈ ផ្លូវអាកាស ។ មនុស្សអាចរីករាលដាលមេរោគតាំងពីការចាប់ផ្តើមនៃរោគសញ្ញា រហូតដល់ដំបៅទាំងអស់មានស្នាម និងធ្លាក់ចេញ។ ជាមួយនឹងភស្តុតាងមួយចំនួននៃការរីករាលដាលអស់រយៈពេលជាងមួយសប្តាហ៍បន្ទាប់ពីដំបៅបានប្រេះ។ ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យអាចត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយការធ្វើតេស្តដំបៅសម្រាប់ ឌីអិនអេ របស់មេរោគ។

មិនមានវិធីព្យាបាលដែលគេស្គាល់ទេ។ ការសិក្សាមួយក្នុងឆ្នាំ 1988 បានរកឃើញថា វ៉ាក់សាំងជំងឺអុតស្វា មានប្រហែល 85% ការពារក្នុងការការពារការឆ្លងមេរោគក្នុងទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធ និងកាត់បន្ថយភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃជំងឺ។ វ៉ាក់សាំងជំងឺអុតស្វា និងជំងឺអុតស្វាថ្មីជាងនេះដោយផ្អែកលើវ៉ាក់សាំង ដែល បានកែប្រែទីក្រុងអង់ការ៉ា ត្រូវបានអនុម័ត ប៉ុន្តែជាមួយនឹងភាពអាចរកបានមានកំណត់។ វិធានការផ្សេងទៀតរួមមានការលាងដៃជាប្រចាំ និងជៀសវាងមនុស្សឈឺ និងសត្វដទៃទៀត។ ថ្នាំប្រឆាំងវីរុស ស៊ីដូហ្វូវីរ និងតេកូវីម៉ាត វ៉ាក់សាំងការពារ គ្លូប៊ូលីន និង ថ្នាំបង្ការជំងឺអុតស្វាយ អាចត្រូវបានប្រើប្រាស់ក្នុងអំឡុងពេលមានការផ្ទុះឡើង។ ជំងឺនេះជាធម្មតាស្រាល ហើយភាគច្រើននៃអ្នកឆ្លងនឹងជាសះស្បើយក្នុងរយៈពេលពីរបីសប្តាហ៍ដោយគ្មានការព្យាបាល។ ការប៉ាន់ប្រមាណនៃហានិភ័យនៃការស្លាប់ប្រែប្រួលពី 1% ទៅ 10% ទោះបីជាការស្លាប់តិចតួចបំផុតដែលជាផលវិបាកនៃជំងឺស្វាត្រូវបានកត់ត្រាតាំងពីឆ្នាំ 2017 ក៏ដោយ។

ជំងឺអុតស្វា ត្រូវ​បាន​គេ​កំណត់​ថា​ជា​ជំងឺ​ដាច់​ដោយ​ឡែក​ពី​គ្នា​ក្នុង​ឆ្នាំ 1958 ក្នុង​ចំណោម ​សត្វ​ស្វា ​មន្ទីរ​ពិសោធន៍​ក្នុង ​ទីក្រុងកូផេញ៉ាហ្គេន ប្រទេស​ដាណឺម៉ាក។ ប្រភេទសត្វជាច្រើនត្រូវបានគេសង្ស័យថាដើរតួជាអាងស្តុកទឹកធម្មជាតិនៃមេរោគ។ ទោះបីជាវាត្រូវបានគេគិតថាជារឿងចម្លែកចំពោះមនុស្សក៏ដោយ ករណីបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1980 អាចជាលទ្ធផលនៃ ភាពស៊ាំ ចុះខ្សោយចាប់តាំងពីការបញ្ឈប់ការចាក់វ៉ាក់សាំងជំងឺអុតស្វាយជាប្រចាំ។ ករណីដំបូងលើមនុស្សត្រូវបានរកឃើញនៅឆ្នាំ 1970 នៅ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ (DRC) ។ មាន​ករណី​ជា​បន្តបន្ទាប់​នៅ​អាហ្រ្វិក​កណ្តាល និង​ខាងលិច ហើយ​វា​ជា ​ជំងឺ​ឆ្លង​ក្នុង​តំបន់ DRC។ ការ រាតត្បាតនៃជំងឺស្វាឆ្នាំ 2022 តំណាងឱ្យឧប្បត្តិហេតុដំបូងនៃការ ឆ្លងសហគមន៍ដែល រីករាលដាលនៅខាងក្រៅទ្វីបអាហ្រ្វិក ដែលត្រូវបានកំណត់ដំបូងនៅ ចក្រភពអង់គ្លេស ក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ 2022 ជាមួយនឹងករណីជាបន្តបន្ទាប់ត្រូវបានបញ្ជាក់នៅក្នុងប្រទេសយ៉ាងហោចណាស់ 74 នៅគ្រប់ទ្វីបទាំងអស់ លើកលែងតែអង់តាក់ទិក។ នៅថ្ងៃទី 23 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2022 អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានប្រកាសពីការផ្ទុះឡើងនៃបញ្ហា សុខភាពសាធារណៈនៃការព្រួយបារម្ភអន្តរជាតិ (PHEIC) ជាមួយនឹងករណីដែលបានរាយការណ៍ជាង 16,000 នៅក្នុងប្រទេស និងដែនដីចំនួន 75 ។