Jump to content

នីការ៉ាក្វា

ពីវិគីភីឌា
សាធារណរដ្ឋនីការ៉ាក្វា
República de Nicaragua (ភាសាអេស្ប៉ាញ)
ភ្លេងជាតិ
Salve a ti, Nicaragua (អេស្ប៉ាញ)
("សាទរគោរពចំពោះអ្នក នីការ៉ាក្វា")
ទីតាំងប្រទេសនីការ៉ាក្វា (ក្រហម) នៅលើភូគោល
ទីតាំងប្រទេសនីការ៉ាក្វា (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី
និង ទីក្រុងធំបំផុត
ម៉ាណាក្វា
12°6′N 86°14′W / 12.100°N 86.233°W / 12.100; -86.233
ភាសាផ្លូវការអេស្ប៉ាញ
ក្រុមជនជាតិ
(ឆ្នាំ ២០២៣)[]
សាសនា
(ឆ្នាំ ២០១៥)[][]
  • ១៤.៧% គ្មានជំនឿសាសនា
  • ០.៩% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាលឯកត្តរដ្ឋ សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតីក្រោមអំណាចផ្ដាច់ការ[][][]
ដានីញ៉ែល អ័រតេហ្កា
រ៉ូសារីយ៉ូ មូរីយ៉ូ
នីតិបញ្ញត្តិរដ្ឋសភា
ទទួលឯករាជ្យពីអេស្ប៉ាញ ម៉ិកស៊ិក និងសាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធអាមេរិកកណ្ដាល
- ប្រកាសឯករាជ្យភាព
១៥ កញ្ញា ១៨២១
- ទទួលស្គាល់
២៥ កក្កដា ១៨៥០
- ឯករាជ្យពីចក្រភពម៉ិកស៊ិក
១ កក្កដា ១៨២៣
៣១ ឧសភា ១៨៣៨
១៩ កក្កដា ១៩៧៩
៩ មករា​ ១៩៨៧
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប
១៣០,៣៧៥ គ.ម   (ទី៩៦)
- ផ្ទៃទឹក (%)
៧.១៤
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៣)
៦,៣៥៩,៦៨៩[] (ទី១១០)
​​៥១ នាក់/គ.ម   (ទី១១៥)
GDP (PPP)ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប
increase ៥៦.៦៩៧ ពាន់លានដុល្លារ[] (ទី១១៥)
- ក្នុងម្នាក់
increase ៨,៤៩២ ដុល្លារ[] (ទី១២៩)
GDP (ចារឹក)ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប
increase ១៧.៨៤៣ ពាន់លានដុល្លារ[] (ទី១២៧)
- ក្នុងម្នាក់
increase ២,៦៧៣ ដុល្លារ[] (ទី១៣៤)
ជីនី (២០១៤)៤៦.២[១០]
ខ្ពស់
HDI (២០២២)increase ០.៦៦៩[១១]
មធ្យម · ទី១៣០
រូបិយវត្ថុគ័រដូបា​ (NIO)
ល្វែងម៉ោងUTC−៦ (CST)
ទិសបើកបរស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ+៥០៥
កូដ ISO 3166NI
ដែនកម្រិតខ្ពស់.ni
Q811 លើវីគីទិន្នន័យ
មើលជា Q811 លើវីគីទិន្នន័យ

ប្រទេសនីការ៉ាក្វា ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋនីការ៉ាក្វា[ស ២] គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាមេរិកកណ្តាល។ ដោយមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ១៣០,៣៧០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ នីការ៉ាក្វាគឺជាប្រទេសដែលធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងតំបន់។ គិតមកត្រឹមឆ្នាំ២០២៤ ប្រទេសនីការ៉ាក្វាមានប្រជាជនរស់នៅសរុបចំនួន ៦,៨៥០,៥៤០ នាក់[១២] ដែលនាំឱ្យខ្លួនក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនបំផុតទីបីនៅក្នុងតំបន់អាមេរិកកណ្តាលបន្ទាប់ពីប្រទេសក្វាតេម៉ាឡា និងហុងឌូរ៉ាស

នីការ៉ាក្វាមានព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសហុងឌូរ៉ាសនៅភាគខាងជើង សមុទ្រការាអ៊ីបនៅប៉ែកខាងកើត ប្រទេសកូស្តារីកានៅទិសខាងត្បូង ហើយចំពោះប៉ែកសមុទ្រវិញគឺមានជាប់ជាមួយប្រទេសអែលសាល់វ៉ាឌ័រនៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកត្រង់ភាគខាងលិច និងជាមួយប្រទេសកូឡុំប៊ីនៅខាងកើត។ រដ្ឋធានី និងទីក្រុងធំបំផុតក្នុងប្រទេសគឺមានឈ្មោះថា ម៉ាណាក្វា ហើយក៏ត្រូវជាទីក្រុងធំបំផុតទីបួននៅប្រចាំតំបន់អាមេរិកកណ្តាលផងដែរជាមួយនឹងប្រជាជនរស់នៅសរុបចំនួន ១,០៥៥,២៤៧ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០។ នីការ៉ាក្វាជាប្រទេសមានប្រជាជនចម្រុះជាតិសាសន៍ច្រើនដូចជា ក្រុមជនជាតិមេស្ទីហ្សូ ជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុក និងជនជាតិមានដើមកំណើតពីទ្វីបអឺរ៉ុប និងអាហ្វ្រិក។ ភាសាគេនិយាយច្រើនជាងគេបំផុតក្នុងប្រទេសគឺ ភាសាអេស្ប៉ាញ ខណៈក្រុមកុលសម្ព័ន្ធជនជាតិដើមភាគតិចនៅតំបន់ឆ្នេរសត្វមូសច្រើននិយាយភាសាស្រុកដើមរបស់ពួកគេ បូករួមទាំងភាសាអង់គ្លេសខ្លះផងដែរ។

ដើមឡើយពីបុរាណ ទឹកដីនៃប្រទេសនីការ៉ាក្វាត្រូវបានជនជាតិដើមជាច្រើនក្រុមរស់នៅប្រកបដោយភាពសាមញ្ញ តែមកដល់សតវត្សរ៍ទី១៦ តំបន់មួយនេះក៏ត្រូវអាណាចក្រអេស្ប៉ាញចូលមកកាន់កាប់។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨២១ នីការ៉ាក្វាក៏បានទទួលឯករាជ្យពេញលេញពីប្រទេសអេស្ប៉ាញ។ តំបន់ប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេសដែលគេនិយមហៅថាឆ្នេរសត្វមូសនោះបានឆ្លងកាត់គន្លងប្រវត្តិសាស្ត្រខុសពីតំបន់ដទៃទៀត ព្រោះវាបានធ្លាក់ក្រោមអាណានិគមអង់គ្លេសនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៧។ នៅឆ្នាំ១៨៦០ តំបន់ឆ្នេរសត្វមូសរបស់អង់គ្លេសក៏បានក្លាយជាដែនដីស្វយ័តរបស់នីការ៉ាក្វា ខណៈផ្នែកខាងជើងបំផុតត្រូវបានផ្ទេរទៅឱ្យប្រទេសហុងឌូរ៉ាសនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦០។ ចាប់តាំងពីទទួលបានឯករាជ្យមក នីការ៉ាក្វាបានប្រឈមនឹងវិបត្តិនយោបាយជាច្រើនដំណាក់កាល ដូចជា របបផ្តាច់ការ ការកាន់កាប់ដោយបរទេស និងវិបត្តិសារពើពន្ធជាដើម។​ ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងសម័យកាលនោះរួមមាន បដិវត្តនីការ៉ាក្វានៃទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ និងឆ្នាំ១៩៧០ និងសង្គ្រាមកុនត្រានៃទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០។

ទោះបីមានឈ្មោះ​ជា​សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតីក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែក្នុងពេលថ្មីៗនេះ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសបានកំពុងជួបនូវការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ពិសេសបន្ទាប់ពីបាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល​ឆ្នាំ២០១៨ បានរងនឹងការបង្ក្រាបយ៉ាងចាស់ដៃពីកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលលោកអ័រតេហ្កា។ ក្រោយពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២១ ប្រទេសនេះក៏បានធ្លាក់ក្រោមរបបផ្ដាច់ការទាំងស្រុង។[១៣][១៤][១៥] បច្ចុប្បន្ន នីការ៉ាក្វាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ហើយបើប្រៀបក្នុងចំណោមបណ្ដាប្រទេសអាមេរិកឡាទីន និងការ៉ាអ៊ីប នីការ៉ាក្វាមានផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបទាបបំផុតទីពីរក្នុងមនុស្សម្នាក់ៗ (ជាមធ្យម) និងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបទាបបំផុតទីបីសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ (ជា យអទ)។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ នីការ៉ាក្វាបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសពុករលួយបំផុតទីពីរនៅអាមេរិកឡាទីន បន្ទាប់ពីប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡា។​ នីការ៉ាក្វាជារដ្ឋសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ[១៦] និងជាសមាជិកនៃចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ សម្ព័ន្ធភាពបូលីវ៉ារីដើម្បីប្រជាជនអាមេរិកាំងយើង និងសហគមន៍រដ្ឋអាមេរិកឡាទីន និងការ៉ាអ៊ីបជាដើម។

កំណត់សម្គាល់

[កែប្រែ]
  1. ដូចបានដាក់បង្ហាញនៅលើក្រដាស់ប្រាក់គ័រដូបា[]
  2. ភាសាអេស្ប៉ាញ៖ República de Nicaragua

ឯកសារយោង

[កែប្រែ]
  1. Banco Central de Nicaragua Archived 24 September 2010 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
  2. "Nicaragua". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 19 June 2023. Archived from the original on 20 March 2021. Retrieved 16 January 2025.
  3. The Latin American Socio-Religious Studies Program / Programa Latinoamericano de Estudios Sociorreligiosos (PROLADES) Archived 12 January 2018 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. PROLADES Religion in America by country
  4. "CENSO DE POBLACIÓN 2005" (PDF). 2015. Retrieved 16 January 2025.
  5. Awadalla, Cristina (March 23, 2023). "Authoritarian Populism and Patriarchal Logics: Nicaragua's Engendered Politics". Social Politics: International Studies in Gender, State & Society 30 (2): 701–723. ISSN 1072-4745. DOI:10.1093/sp/jxad006.
  6. Córdoba, José de (October 25, 2022). "U.S. Imposes Sanctions on Nicaragua's Authoritarian Regime". WSJ. Archived from the original on 3 September 2023. Retrieved 16 January 2025.
  7. "Nicaragua: Freedom in the World 2023 Country Report". Freedom House. May 30, 2019. Archived from the original on 3 September 2023. Retrieved 16 January 2025.
  8. {{{2}}} ច្រកចូលនៅក្នុង សៀវភៅការពិតពិភពលោក
  9. ៩,០ ៩,១ ៩,២ ៩,៣ "World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Nicaragua)". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. 10 October 2024. Retrieved 16 January 2025.
  10. "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. ធនាគារពិភពលោក. Archived from the original on 22 May 2020. Retrieved 16 January 2025.
  11. "Human Development Report 2023/2024" (PDF). កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ​​. 13 March 2024. Archived (PDF) from the original on 13 March 2024. Retrieved 16 January 2025. {{cite web}}: zero width space character in |publisher= at position 33 (help)
  12. "Nicaragua Population 1950-2024".
  13. Mendoza, Yubelka; Kitroeff, Natalie (2021-11-07). "Nicaragua Descends Into Autocratic Rule as Ortega Crushes Dissent". The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/2021/11/07/world/americas/nicaragua-election-ortega.html. 
  14. Córdoba, José de (2021-11-06). "Nicaragua Veers to Dictatorship as President Holds Election the U.S. Calls ‘Sham’". Wall Street Journal. ល.ត.ម.អ. 0099-9660. https://www.wsj.com/articles/nicaragua-veers-to-dictatorship-as-president-holds-election-the-u-s-calls-sham-11636201160. 
  15. Naím, Moisés (2021-11-19). "Why dictators love elections". EL PAÍS English. Retrieved 2025-01-17.
  16. Kurtas, Susan. "Research Guides: UN Membership: Founding Members". research.un.org. Archived from the original on 4 July 2019. Retrieved 2025-01-16.