អធិកមាស

អធិកមាស ( ភាសាសំស្ក្រឹត: अधिकमास Adhikamāsa) ហៅផងដែរថា អធិក-មស, មល-មាស និង បុរុសោត្តម-មាស គឺជាខែអន្តរកាល នៅក្នុង ប្រតិទិនហិណ្ឌូ ដែលត្រូវបានបញ្ចូលដើម្បីរក្សា ប្រតិទិនតាមច័ន្ទគតិ ឱ្យស្របនឹងខែនៃឆ្នាំ។ អធិកមាស គឺជាខែតាមច័ន្ទគតិបន្ថែមដែលត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងប្រតិទិនសុរិយគតិរៀងរាល់បីឆ្នាំម្តង ដូច្នេះថាឆ្នាំតាមច័ន្ទគតិ និងឆ្នាំព្រះអាទិត្យត្រូវបានធ្វើសមកាលកម្ម រួមជាមួយនឹងវដ្ត និងរដូវកសិកម្ម។

និរុត្តិសាស្ត្រ

អធិក សំដៅលើពាក្យ សំស្ក្រឹត សម្រាប់បន្ថែម ចំណែក មាស មានន័យថា ខែ។

ទិដ្ឋភាពទូទៅ

នៅពេលដែល ព្រះអាទិត្យ មិនឆ្លងចូលទៅក្នុង រាសី ថ្មី (30° sidereal zodiac) ប៉ុន្តែគ្រាន់តែបន្តផ្លាស់ទីក្នុង រាសី ក្នុង ខែតាមច័ន្ទគតិ (មុនពេល ព្រះច័ន្ទថ្មី ) បន្ទាប់មកខែតាមច័ន្ទគតិនឹងត្រូវបានដាក់ឈ្មោះតាមដំណើរដំបូងដែលនឹងមកដល់។ វាក៏នឹងយក epithet អធិក ឬ "បន្ថែម" ផងដែរ។ ការផ្លាស់ប្តូរព្រះអាទិត្យពី រាសី មួយទៅមួយ ហៅថា សង្ក្រាន្ត ។ ជាឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើខែតាមច័ន្ទគតិបានកន្លងផុតទៅដោយគ្មាន ថ្ងៃសង្ក្រាន្ត ហើយការឆ្លងកាត់បន្ទាប់គឺចូលទៅក្នុង មេសា (Aries) នោះខែនេះដោយគ្មានការឆ្លងកាត់ត្រូវបានដាក់ស្លាកថា អធិក ចេត្រ ។ ខែបន្ទាប់នឹងត្រូវបានដាក់ស្លាកយោងទៅតាមការឆ្លងកាត់របស់វាជាធម្មតាហើយនឹងទទួលបាន epithet និជ ("ដើម") ឬ សុទ្ធ ("ស្អាត") ក្នុងករណីនេះ និជ ចេត្រ ។ ពាក្យ បឋម (ទីមួយ) Chaitra និង ទ្វិតិយ (ទីពីរ) ចេត្រ ក៏អាចត្រូវបានគេប្រើផងដែរ។

ការពិពណ៌នាខាងលើគឺសម្រាប់ប្រព័ន្ធ អមន្ត ។ សម្រាប់ឧទាហរណ៍ដូចគ្នានេះដែរនៅក្នុងប្រព័ន្ធ បុនិមន្ត វានឹងជាពាក់កណ្តាលទីមួយនៃ ចេត្រ បន្ទាប់មក អធិក ចេត្រ បន្ទាប់មកពាក់កណ្តាលទីពីរនៃ ចេត្រ ។

មួយខែបន្ថែម ឬ អធិកមាស ធ្លាក់រៀងរាល់ ៣២.៥ ខែជាមធ្យម។ ឆ្នាំ​សុរិយ​គតិ​មាន​រយៈពេល​៣៦៥​ថ្ងៃ និង​ប្រហែល​៦​ម៉ោង ហើយ​ឆ្នាំ​តាម​ច័ន្ទគតិ​មាន​៣៥៤​ថ្ងៃ។ នេះបណ្តាលឱ្យមានគម្លាត ១១ ថ្ងៃ ១ ម៉ោង ៣១ នាទី និង ១២ វិនាទី រវាងឆ្នាំតាមច័ន្ទគតិ និងឆ្នាំព្រះអាទិត្យ។ ដោយសារគម្លាតនេះកើនឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ វាប្រហាក់ប្រហែលក្នុងរយៈពេលពី ២,៣ ឆ្នាំទៅមួយខែ។ គ្មាន អធិកមាស ធ្លាក់ក្នុងកំឡុងខែ មាគសិរ ទៅ មាឃ ។ អធិកមាស ក្នុងអំឡុងខែ កក្តិក គឺកម្រមានណាស់ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេល ២៥០ ឆ្នាំ (១៩០១-២១៥០ គ.ស.) វាបានកើតឡើងម្តងគឺនៅឆ្នាំ ១៩៦៣ គ.ស.។

ការគណនាវិទ្យាសាស្ត្រ

ព្រះច័ន្ទ ចំណាយពេលប្រហែល 27.3 ថ្ងៃដើម្បីបង្កើតគន្លងពេញលេញមួយជុំវិញផែនដី។ ផែនដីវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យម្តងក្នុងរយៈពេល 365.2422 ថ្ងៃ (= ល្បឿនគន្លងផែនដី 29.79 គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយវិនាទី) ។ ផែនដី និងព្រះច័ន្ទក្នុងរយៈពេល 27.3 ថ្ងៃបានផ្លាស់ប្តូរជាប្រព័ន្ធប្រហែល 1/12 នៃផ្លូវជុំវិញព្រះអាទិត្យ។ នេះមានន័យថា ចាប់ពីព្រះច័ន្ទពេញមួយទៅព្រះច័ន្ទពេញបន្ទាប់ ព្រះច័ន្ទត្រូវធ្វើដំណើរ 2.2 ថ្ងៃបន្ថែម មុនពេលវាលេចឡើងម្តងទៀតជាព្រះច័ន្ទពេញវង់ ដោយសារខ្សែកោងនៃគន្លងផែនដីជុំវិញព្រះអាទិត្យ។ នេះបង្កើតភាពខុសគ្នា 10.87 ថ្ងៃក្នុងមួយឆ្នាំរវាងឆ្នាំតាមច័ន្ទគតិ និងឆ្នាំព្រះអាទិត្យ។ ដើម្បីទូទាត់សងសម្រាប់ភាពខុសគ្នានេះ ខែបន្ថែមត្រូវបានបន្ថែមបន្ទាប់ពីរៀងរាល់ 32.5 ខែជាមធ្យម។