គាល់កូថា

គាល់កូថា (អង់គ្លេស: Golgotha) ជាភាសាអើរ៉ាម មានន័ថា លលាដ៍ក្បាល។ គាល់កូថាជាឈ្មោះទីកន្លែងដែលព្រះយេស៊ូវត្រូវគេឆ្កាង។

កន្លែងប្រពៃណីនៃគាល់កូថា នៅក្នុងព្រះវិហារនៃស្តូបដ៏វិសុទ្ធ

ផ្នែកជាបន្តបន្ទាប់នៃ ព្រះគ្រិស្តសាសនា គ្រោងមតិកា · ក្លោងទ្វារ

ព្រះយេស៊ូ ព្រះ​យេស៊ូ​ប្រសូត បេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូ ព្រះឈើឆ្កាង ព្រះយេស៊ូ​មាន​ព្រះជន្ម​រស់ឡើងវិញ

ព្រះធម៌ គម្ពីរសញ្ញាចាស់ គម្ពីរសញ្ញាថ្មី ដំណឹងល្អ ព្រះគម្ពីរ សម្ពន្ធមេត្រីថ្មី

ទេវវិទ្យា ព្រះ ព្រះត្រីឯក ព្រះវរបិតា ព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធ សេចក្ដីសង្គ្រោះ បុណ្យជ្រមុជទឹក បេសកកម្ម

ប្រវត្តិសាស្រ្ត ពួកសាវក សាវកសីលា សាវកប៉ុល ព្រះនាងម៉ារី គ្រីស្ទសាសនាដំបូង ខនខនស្ទីនធីន អាអ៊ូហ្គូស្ធីនូស នៃ ហុីបផូ និកាយខាងកើត - ខាងលិចខាងលិច ចលនាបះបោរ បូជនីយកិច្ច ថូម៉ាសអាគីណាស កំណែទម្រង់ ម៉ាទីន លូធើរ សម្ដេចប៉ាបយ៉ូហានប៉ូលទី២

និកាយា ព្រះសហគមន៍កាតូលិក គ្រិស្តអូស្សូដក់ ប្រូតេស្ដង់ អ្នកចូលនិវត្ត អាណាបាបទីស្ទ សាសនាអង់គ្លេកាន បាទីស្ទ លូធូរីននិយម មេតូឌីស គ្រីស្ទអឌែលហ្វៀន

យោងតាមព្រះគម្ពីរដំណឹងល្អ គាល់កូថាគឺជាកន្លែងមួយ នៅខាងក្រៅកំពែងក្រុងយេរូសាឡឹម ហើយនៅជិតក្រុងយេរូសាឡឹម។។ ពាក្យ «គាល់កូថា» នេះ ភាសាឡាតាំងហៅថា Calvariæ Locus ហើយក្លាយមកជាភាសាអង់គ្លេសគឺ កាល់វ៉ារី។

ឯកសារយោងខាងព្រះគម្ពីរ និងដើមកំណើតពាក្យ

អាសនានៅកន្លែងប្រពៃណី នៃគាល់កូថា

នៅក្នុងសំណេរជាច្រើនកាលពីដើម គាល់កូថាគឺសំដៅទៅលើកូនភ្នំមួយ ដែលមានរាងដូចលលាដ៍ក្បាល ហើយវាស្ថិតនៅក្បែរច្រកចូលទៅក្នុងក្រុងយេរូសាឡឹម។

ចាប់តាំងពីសតវត្សទី៦ គាល់កូថាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទីតាំងនៃភ្នំមួយ និងត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកូនភ្នំតូចមួយចាប់តាំងពីឆ្នាំ៣៣៣។ ព្រះគម្ពីរដំណឹងល្អបានប្រាប់យើងឲ្យដឹងថា វាជាកន្លែងមួយដែលនៅជិតក្រុងយេរូសាឡឹម ល្មមនឹងអាចឲ្យអ្នកដែលធ្វើដំណើរចេញ ចូលក្រុងនោះ អាចអានចំណារដែលសរសេរថា "ព្រះយេស៊ូវនៃណាសារ៉ែត – ស្ដេចរបស់យូដា"។ នៅពេលច្បាប់បកប្រែ King James Version ត្រូវបានសរសេរឡើង ពួកអ្នកបកប្រែបានប្រើច្បាប់បកប្រែដែលយកលំនាំតាមភាសាអង់គ្លេស (anglicized version) គឺគេបានប្រើរពាក្យ «កាល់វ៉ារី» ដែលពាក្យក្លាយមកពីភាសាឡាតាំង Calvariæ) ដើម្បីសំដៅទៅលើពាក្យ «គាល់កូថា» នៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរដំណឹងល្អរបស់លូកា។ ទីកន្លែងនេះមានលើកយកមកនិយាយនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរដំណឹងល្អទាំង៤:

• ម៉ាកុស: ពួកគេ​នាំ​ព្រះអង្គ​ទៅ​កន្លែង​មួយហៅថា “គាល់កូថា” ដែលមានអត្ថន័យ​ប្រែ​ថា “ទី​លលាដ៍ក្បាល”។
• ម៉ាថាយ: លុះមក​ដល់​កន្លែង​មួយ​ដែលគេ​ហៅ​ថា “​គាល់កូថា​” ដែលមានអត្ថន័យ​ប្រែ​ថា “​ទីលលាដ៍ក្បាល”។
• លូកា: នៅ​ពេល​មក​ដល់​កន្លែង​មួយដែលគេហៅ​ថា​ “លលាដ៍ក្បាល” ពួកគេ​ក៏​ឆ្កាង​ព្រះយេស៊ូវ​នៅ​ទីនោះ ព្រមទាំងឧក្រិដ្ឋជន​ទាំងនោះផង ម្នាក់​នៅ​ខាងស្ដាំ ​ម្នាក់​​នៅ​ខាងឆ្វេង​។
• យ៉ូហាន: ដូច្នេះពួកគេក៏​យក​ព្រះ​យេស៊ូ​ទៅ​ ហើយព្រះអង្គ​យាង​ចេញ​ទៅ​ទាំង​លី​ឈើឆ្កាង​ដោយ​អង្គ​ទ្រង់​ ឆ្ពោះទៅ​កន្លែងមួយ​ដែល​គេ​ហៅ​ថា​ “ទីលលាដ៍ក្បាល​” ដែល​ភាសាហេព្រើរ​ហៅ​ថា​ “គាល់កូថា​”។

នៅក្នុងច្បាប់បកប្រែរបស់រ៉ូមាំងកាតូលិច លូកា ២៣:៣៣ មានសរសេេរថា:

នៅ​ពេល​មក​ដល់​កន្លែង​មួយដែលគេហៅ​ថា​ “កាល់វ៉ារី” ពួកគេ​ក៏​ឆ្កាង​ព្រះយេស៊ូវ​នៅ​ទីនោះ ព្រមទាំងឧក្រិដ្ឋជន​ទាំងនោះផង ម្នាក់​នៅ​ខាងស្ដាំ ​ម្នាក់​​នៅ​ខាងឆ្វេង​។

ពាក្យ "ទីលលាដ៍ក្បាល" (ភាសាអើរ៉ាម: gagûltâ ܓܓܘܠܬܐ) មានការពន្យល់ជាច្រើនអំពីឈ្មោះនេះ។ ទីកន្លែងនេះត្រូវបានគេអះអាងថាឈ្មោះពិតប្រាកដរបស់វាជាភាសាអើរ៉ាមគឺ Gol Goatha, ដែលមានន័យថាភ្នំនៃការប្រហារជីវិត ហើយវាប្រហែលជាកន្លែងតែមួយជាមួយនឹងGoatha ដែលត្រូវបាននិយាយនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរយេរេមា ដែលពិពណ៌អំពីទីតាំងភូមិសាស្ត្ររបស់ក្រុងយេរូសាឡឹម។ មានការពន្យល់មួយផ្សេងទៀតថា វាជាកន្លែងប្រហារជីវិតជាសាធារណៈ ហើយឈ្មោះនោះសំដៅទៅលើលលាដ៍ក្បាលដែលត្រូវបានបោះចោលនៅទីនោះ ឬថាជាកន្លែងមួយដែលនៅក្បែរទីស្មសាន ហើយឈ្មោះនោះសំដៅទៅលើឆ្អឹងដែលគេកប់នៅទីនោះ។

នៅក្នុងគ្រីស្ទានមួយចំនួន និងទំនៀមទម្លាប់យូដា ឈ្មោះ Golgotha សំដៅទៅលើទីលលាដ៍ក្បាលរបស់អ័រដាម។ មានវើហ្សិនធម្មតាមួយ អះអាងថាសឹម និងម៉ិលគីស្សាដែក បានធ្វើដំណើរទៅកន្លែងដែលទូកណូអេឈប់ យកសពអ័រដាមពីទីនោះ ហើយត្រូវបានទូតសួគ៌នាំទៅគាល់កូថា–ដែលគេពិពណ៌នាថាជាកូនភ្នំដែលមានរាងដូចលលាដ៍ក្បាល ជាចំណុចកណ្ដាលនៃផែនដី ហើយក៏ជាកន្លែងដែលក្បាលរបស់ពស់ត្រូវបានកម្ទេច ក្រោយពីមនុស្សបានធ្លាក់ក្នុងអំពើបាប។

អត្ថន័យផ្សេងៗទៀត

• កាល់វ៉ារី ក៏អាចមានន័យថាជាបណ្ដំនៃអាគារសាសនា ដែលចម្លងតាមក្រុងយេរូសាឡឹម ហើយជាធម្មតាត្រូវបានសាងសង់ភ្នំតូចៗ។ វាមានមុខងារជាទីបរិសុទ្ធនៃសេចក្ដីមេត្តារបស់ព្រះគ្រីស្ទ ជាកន្លែងសម្រាប់សម្ដែងរឿងផ្សេងៗនៅក្នុងព្រះគម្ពីរ នៅមុនបុណ្យអ៊ីស្ទើរ ហើយតែងតែមានរូបភាពដ៏អស្ចារ្យស្ដីអំពីស្ត្រីនៃទុក្ខព្រួយ ហើយជួនកាលមានវត្ថុបុរាណនៃឈើឆ្កាងដ៏ពិត។ កន្លែងសក្ការៈបែបនេះមានប្រជាប្រិយភាពណាស់ ជាពិសេសនៅសម័យ Baroque គឺនៅពេលដែលទឺកដីដ៏វិសុទ្ធបានស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងពួកទួគី និងនៅពេលដែលមានការលំបាកក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់កាល់វ៉ារី នៅយេរូសាឡឹម។
• ឈ្មោះ កាល់វ៉ារី ជាធម្មតាសំដៅទៅលើរូបចម្លាក់ ឬរូបភាព តំណាងឲ្យទិដ្ឋភាពនៃការឆ្កាងព្រះយេស៊ូវ។
• ព្រះវិហារជាច្រើន នៅក្នុងនិកាយគ្រីស្ទានផ្សេងៗ ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថា កាល់វ៉ារី។ ឈ្មោះនេះជួនកាលក៏ត្រូវបានប្រើសម្រាប់ដាក់ឈ្មោះឲ្យកន្លែងកប់សពដែរ ជាពិសេសខាងក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិច។
• នៅសតវត្សទី១៨ និងដើមសតវត្សទី១៩ នៅសាកលវិទ្យាល័យ Oxford និង Cambridge បន្ទប់របស់សាកលវិទ្យាធិការ និងសាលប្រជុំជាច្រើន ត្រូវបានដាក់ងារថា គាល់កូថា។ វាមិនមែនមានន័យថាទីលលាដ៍ក្បាលទេ ប៉ុន្តែវាមានន័យថាជាបន្ទប់ សម្រាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មសិស្ស។
• នៅក្នុងក្រុមជំនុំ Orthodox គាល់កូថា គឺតំណាងឲ្យរូបចម្លាក់ព្រះយេស៊ូវដែលត្រូវគេឆ្កាង ហើយតែងតែមានរូបម្ដាយព្រះយេស៊ូវ និងសាវ័កយ៉ូហានឈរនៅក្បែរ។