Jump to content

ចក្រភពរ៉ូម

កែប្រែតំណភ្ជាប់
ពីវិគីភីឌា
(ត្រូវបានបញ្ជូនបន្តពី ចក្រភព​រ៉ូម)
ចក្រភពរ៉ូម
27 BC–AD 395 (unified)[២]
AD 395–476/480 (Western)
AD 395–1453 (Eastern)
ទង់ជាតិ ចក្រភពរ៉ូម
Vexillum
with the imperial aquila
Imperial aquilaចក្រភពរ៉ូម
Imperial aquila
  Roman Empire in AD 117 at its greatest extent, at the time of Trajan's death   vassals[៣][lower-alpha ២]
  Roman Empire in AD 117 at its greatest extent, at the time of Trajan's death
  vassals[៣][lower-alpha ២]
The Roman Empire from the rise of the city-state of Rome to the fall of the Western Roman Empire
The Roman Empire from the rise of the city-state of Rome to the fall of the Western Roman Empire
ស្ថានភាព{{#if: | |ចក្រភព
ធានី
ភាសាផ្លូវការLatin
ភាសាទូទៅRegional languages
សាសនា
រដ្ឋាភិបាលSemi-elective absolute monarchy (de facto)
16 January 27 BC
- Constantinople
becomes capital
11 May 330
4 September 476
- Murder of Julius Nepos
9 May 480
12 April 1204
25 July 1261
ក្រឡាផ្ទៃ
25 BC[១៦]2750000 គ.ម២
AD 117[១៦][១៧]5000000 គ.ម២
AD 390[១៦]3400000 គ.ម២
ប្រជាជន
▪ 25 BC[១៨]
56,800,000
រូបិយវត្ថុsestertius,[lower-alpha ៥] aureus, solidus, nomisma
Preceded by		 Succeeded by
សាធារណរដ្ឋរ៉ូម
ចក្រភពរ៉ូមខាងលិច
ចក្រភពរ៉ូមខាងកើត


ចក្រភព​រ៉ូម (ជា​ភាសាអង់គ្លេស​៖ Roman Empire, ភាសាឡាតាំង​៖ Imperium Romanum, ភាសាអ៊ីតាលី​៖ Impero Romano) គឺជា​សម័យកាល​នៃ​អរិយធម៌​រ៉ូម​បុរាណ ដែល​មាន​លក្ខណៈ​អត្តាធិបតេយ្យ​ពី​រដ្ឋអំណាច និង មាន​វិសាលភាព​ដ៏​ធំ​លាតសន្ធឹង​នៅ​អឺរ៉ុប និង​ជុំវិញ​សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ​ទាំងមូល​។ ពាក្យ "ចក្រភព​រ៉ូម" ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើ​ដើម្បី​ពណ៌នា​អំពី​រដ្ឋរ៉ូម​នៅក្នុង និង​ក្រោយ​រជ្ជកាល​របស់​អធិរាជ​ទី១​ព្រះនាម "អូហ្គុសទុស" (Augustus) ។ សាធារណរដ្ឋរ៉ូម ដែល​មាន​ចំណាស់​៥០០​ឆ្នាំ បាន​ធ្លាក់ចុះខ្សោយ​ដោយសារ​សង្គ្រាមស៊ីវិល​ជាច្រើន​។ ព្រឹត្តិការណ៍​ជាច្រើន ត្រូវ​បាន​កើតឡើង​ដោយ​ការប៉ុនប៉ង​ឲ្យ​មាន​ការផ្លាស់ប្ដូរ​ពី​សាធារណរដ្ឋ​ទៅជា​ចក្រភព រួមមាន​ទាំង​ការតែងតាំង ជូលីស៍ សេសារ (Julius Caesar) ជា​អ្នកកាន់អំណាច​មួយជីវិត (ឆ្នាំ​៤៥ មុន​គ.ស) ជ័យជម្នះ​របស់ player (អូហ្គុសទុស) នៅក្នុង​ការប្រយុទ្ធ​នៅ Actium (០២ កញ្ញា ៣១ មុន​គ.ស) និង ការ​ផ្ដល់​បរមងារ​ដល់ អូហ្គុសទុស ជា​អធិរាជ​ដោយ​ព្រឹទ្ធសភា​រ៉ូម (១៦ មករា ២៧ មុន​គ.ស) ។

ក្នុង​ភាសាឡាតាំង ពាក្យ Imperium Romanum (ចក្រភព​រ៉ូម) បាន​បញ្ជាក់​ឲ្យ​យើង​ដឹង​យ៉ាងច្បាស់​នូវ​ការរីកចម្រើន ដែល​ពាក្យ Imperium មានន័យ​ថា​ទឹកដី ដែល​បាន​បង្ហាញ​ពី​ផ្នែក​នៃ​ពិភពលោក​ដែល​ស្ថិតនៅ​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​រ៉ូម​។ ការរីកចម្រើន​របស់​រ៉ូម​បាន​ចាប់ផ្ដើម​តាំងពី​សាធារណរដ្ឋ​មក​ម្ល៉េះ ប៉ុន្តែ​បាន​ឈាន​ឡើង​ដល់​កំពូល​នៅ​រជ្ជកាល​របស់​អធិរាជ "ត្រាហ្សាន" (Trajan) ដែល​នាពេលនោះ ចក្រភពរ៉ូម​បាន​ត្រួតត្រា​លើ​ផ្ទៃដី​ប្រមាណ ៥,៩០០,០០០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា​។ ដោយសារ​តែ​អាណាចក្រ​ដ៏​ធំ និង ភាព​យូរអង្វែង​របស់​ចក្រភពរ៉ូម ឥទ្ធិពល​របស់​រ៉ូម បាន​ជះ​ទៅលើ ភាសា សាសនា ស្ថាបត្យកម្ម ទស្សនវិជ្ជា ច្បាប់ និង របៀបគ្រប់គ្រង​រដ្ឋ នៃ​ប្រជាជាតិ​ជាច្រើន​លើ​សកលលោក​សព្វថ្ងៃនេះ​។

ក្រោយ​សតវត្ស​ទី៣ នៃ​គ.ស Diocletian បាន​បង្កើត​ការបែងចែក​ប្រព័ន្ធ​គ្រប់គ្រង​រវាង​អធិរាជ​ពីរ គឺ​មួយ​នៅ​ភាគខាងលិច និង មួយ​នៅ​ខាងកើត ដើម្បី​ឲ្យ​ការគ្រប់គ្រង​កាន់តែ​ប្រសើរ​នៅលើ​អាណាចក្រ​ដ៏​ធំ​នេះ​។ នៅ​សតវត្ស​ក្រោយមក​ទៀត ការ​បែងចែក​បែបនេះ​។ ក្រោយ​មរណភាព​របស់​អធិរាជ Theodosius ទី១ នៅ​គ.ស.៣៩៥ គ្មាន​អធិរាជ​ណាមួយ​អាច​គ្រប់គ្រង​លើ​អាណាចក្រ​ទាំងមូល​បាន​ទេ ដូច្នេះ​ចក្រភពរ៉ូម​ទាំងមូល ត្រូវ​បែក​ទៅជា​អាណាចក្រ​ពីរ​ដាច់ដោយឡែក​ពីគ្នា​គឺ​៖ ចក្រភព​រ៉ូម​ខាងលិច និង ចក្រភព​រ៉ូម​ខាងកើត (ចក្រភព Byzantine) ។ ចក្រភពរ៉ូម​ខាងលិច​បាន​ដួលរលំ​នៅ​គ.ស.៤៧៦ ចំណែក​ចក្រភពរ៉ូម​ខាងកើត បាន​បន្ត​រហូតដល់​ការដួលរលំ​នៃ​ក្រុង​កុងស្តង់ទីណូប នា​គ.ស.១៤៥៣ ដោយ​ពួក​អូតូម៉ង់​ទួរគី ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់ Mehmed II ។ មាន​ការលំបាក​ជាខ្លាំង ក្នុង​កំណត់​ឲ្យបាន​ច្បាស់​ថាតើ​ចក្រភព​រ៉ូម​ចាប់ផ្ដើម​ពី​ពេលណា និង​បញ្ចប់​ត្រឹមណា ប៉ុន្តែ​ក្នុង​ករណី​នេះ យើង​សង្កត់ធ្ងន់​តែ​ចក្រភព​ចាប់ពី ឆ្នាំ​២៧ មុន​គ.ស រហូតដល់ ការបែកបាក់​នៃ​ចក្រភព នា​គ.ស.៣៩៥ ប៉ុណ្ណោះ​។ចប់

ឯកសារយោង

[កែប្រែ]
Stub icon អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។
  1. ↑ Wolff, Robert Lee (1948). "Romania: The Latin Empire of Constantinople". Speculum 23 (1): 1–34, especially 2–3. DOI:10.2307/2853672.
  2. ↑ Morley, Neville (17 August 2010). The Roman Empire: Roots of Imperialism. ល.ស.ប.អ. 978-0-7453-2870-6. ; Diamond, Jared (4 January 2011). Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed: Revised Edition. p. 13. ល.ស.ប.អ. 978-1-101-50200-6. 
  3. ↑ Bennett (1997).
  4. ↑ ៤,០ ៤,១ DK (2023) (ជាen). Ancient Rome: The Definitive Visual History. Dorling Kindersley Limited. pp. 276. ល.ស.ប.អ. 978-0-241-63575-9. https://books.google.com/books?id=QrKTEAAAQBAJ&newbks=0. 
  5. ↑ Classen, Albrecht (2010). "The changing shape of Europe" (ជាen). Handbook of Medieval Studies: Terms – Methods – Trends. Walter de Gruyter. ល.ស.ប.អ. 978-3-11-021558-8. https://books.google.com/books?id=ez_edSWAQGAC&newbks=0. "Constantine the Great transferred the capital of the Roman Empire from Rome to the newly-founded city of Constantinople" 
  6. ↑ Price, Jonathan J.; Finkelberg, Margalit; Shahar, Yuval (2022) (ជាen). Rome: An Empire of Many Nations. Cambridge University Press. pp. 19. ល.ស.ប.អ. 978-1-009-25622-3. https://books.google.com/books?id=T4lmEAAAQBAJ&newbks=0. "the capital of the Empire was transferred from Rome to Constantinople in the fourth century" 
  7. ↑ Erdkamp, Paul (2013) (ជាen). The Cambridge Companion to Ancient Rome. Cambridge University Press. pp. 202. ល.ស.ប.អ. 978-0-521-89629-0. https://books.google.com/books?id=yaM0AAAAQBAJ&newbks=0. "Constantine sounded the death knell for Rome as a vital political centre with the dedication of his new imperial capital at Constantinople" 
  8. ↑ Bjornlie, M. Shane (2013) (ជាen). Politics and Tradition Between Rome, Ravenna and Constantinople: A Study of Cassiodorus and the Variae, 527-554. Cambridge University Press. pp. 41. ល.ស.ប.អ. 978-1-107-02840-1. https://books.google.com/books?id=VI3ebybOl0oC&newbks=0. "As a new capital, Constantinople provided a stage for imperial prestige that did not depend on association with the traditions of the senatorial establishment at Rome" 
  9. ↑ Coffler, Gail H. (2004) (ជាen). Melville's Allusions to Religion: A Comprehensive Index and Glossary: A Comprehensive Index and Glossary. ABC-CLIO. pp. 181. ល.ស.ប.អ. 978-0-313-07270-3. https://books.google.com/books?id=v_GoZpiIpAEC&newbks=0. "It became Constantinople, capital of the entire Roman Empire" 
  10. ↑ Maxwell, Kathleen (2016). "Art and Diplomacy in Late Thirteenth-century Constantinople: Paris 54 and the Union of Churches" (ជាen). Between Constantinople and Rome: An Illuminated Byzantine Gospel Book (Paris gr. 54) and the Union of Churches. Routledge. ល.ស.ប.អ. 978-1-351-95584-3. https://books.google.com/books?id=G0uoDQAAQBAJ&newbks=0. "Constantine the Great, the emperor who moved the capital of the Roman Empire from Rome to Constantinople" 
  11. ↑ Grig, Lucy; Kelly, Gavin (2012) (ជាen). Two Romes: Rome and Constantinople in Late Antiquity. Oxford University Press. pp. 237. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-992118-8. https://books.google.com/books?id=HHlpAgAAQBAJ&newbks=0. 
  12. ↑ Loewenstein, K. (2012) (ជាen). The Governance of ROME. Springer Science & Business Media. pp. 443. ល.ស.ប.អ. 978-94-010-2400-6. https://books.google.com/books?id=7uMRBwAAQBAJ&newbks=0. 
  13. ↑ Harris, Jonathan (2009) (ជាen). Constantinople: Capital of Byzantium. A&C Black. pp. 31. ល.ស.ប.អ. 978-0-8264-3086-1. https://books.google.com/books?id=UTjUAwAAQBAJ&newbks=0. 
  14. ↑ Treadgold (1997), p. 734.
  15. ↑ Tricht, Filip Van (2011) (ជាen). The Latin Renovatio of Byzantium: The Empire of Constantinople (1204-1228). BRILL. pp. 61–82. ល.ស.ប.អ. 9789004203235. https://books.google.com/books?id=JlnPm2riK1UC&q=imperator+constantinopolitanus&pg=PA68. 
  16. ↑ ១៦,០ ១៦,១ ១៦,២ Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D". Social Science History 3 (3/4). DOI:10.2307/1170959.
  17. ↑ (2006)"East-West Orientation of Historical Empires". Journal of World-Systems Research 12 (2). ISSN 1076-156X. Retrieved on 9 ឧសភា 2023.
  18. ↑ Durand, John D. (1977). "Historical Estimates of World Population: An Evaluation". Population and Development Review 3 (3): 253–296. DOI:10.2307/1971891.


Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

បានពី "https://km.wikipedia.org/w/index.php?title=ចក្រភពរ៉ូម&oldid=311473"