ជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤
| Jaya Indravarman IV | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| raja-di-raja | |||||||||
| King of Champa | |||||||||
| រជ្ជកាល | 1167–1192 | ||||||||
| អង្គមុន | Jaya Harivarman II | ||||||||
| អង្គក្រោយ | Vidyanandana | ||||||||
| ប្រសូត | ? | ||||||||
| សុគត | 1192 | ||||||||
| រាជពន្ធភាព | Parameśvari Rāya | ||||||||
| រាជបច្ឆាញាតិ | Princess Bhägyavatī Princess Sumitrā Princess Sudakṣiṇā | ||||||||
| |||||||||
| សាសនា | Saivite Hinduism, Mahayana Buddhism | ||||||||
ជ័យយឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤ គឺជាស្តេចរាជាណាចក្រចាម្ប៉ា ដែលជាអតីតតំបន់មួយស្ថិតក្នុងប្រទេសវៀតណាម សម័យបច្ចុប្បន្ន ពីឆ្នាំ១១៦៧ ដល់ ១១៩២។ គាត់ប្រហែលជាមនុស្សដូចគ្នាជាមួយនឹងអ្នកគ្រប់គ្រង បណ្ឌុរង្គ គឺ ពោ ក្លោយ៉ារ៉ា ។ ជនបរទេសម្នាក់ “គាត់បានហៅខ្លួនឯងថា ជយឥន្ទ្រវរ្ម័ន លើវ៉ាទូ ហើយនិយាយថា គាត់មកពី 'កន្លែងដ៏ល្បីល្បាញដែលគេស្គាល់ដោយឈ្មោះ ន្ទ្រេមៈបុរៈវិជយ ។ គាត់ "ពោរពេញដោយថាមពល ភាពក្លាហាន និងមោទនភាព... ពូកែខាងផ្នែកទាំងអស់"។ គាត់បានផ្ញើសួយសារអាករទៅតុលាការចិននិង ដាយវៀត ។ ដោយមិនបានជោគជ័យក្នុងការទិញសេះពីប្រទេសចិនសម្រាប់ការលុកលុយនៅលើដីគាត់បានរៀបចំកងនាវាចរ។ [១] :77–79
គាត់ត្រូវបានគេកត់សម្គាល់សម្រាប់ការដឹកនាំចាម្ប៉ាឈ្លានពាន អាណាចក្រខ្មែរ នៅឆ្នាំ ១១៧៧ ។ កងទ័ពជើងទឹករបស់ទ្រង់បានធ្វើដំណើរតាមដងទន្លេមេគង្គ និង ទន្លេសាប ទៅ ទន្លេសាប ហើយបានបណ្តេញ អង្គរ ដោយសម្លាប់ ព្រះបាទភូវនាទិត្យវរ្ម័ន ។ [២] :120[៣] :163–164,166សិលាចារឹកមួយរបស់ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤ ដែលត្រូវបានសាងសង់ក្នុងប្រាសាទពោនគរ ចុះកាលបរិច្ឆេទដល់ឆ្នាំ ១១៨៣ រៀបរាប់ថាទ្រព្យសម្បត្តិមាសប្រាក់ពីស្រុកកម្វុទ្ជៈ្យសម្បត្តិមាសប្រាក់ពីស្រុក (ចា) ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលដាក់លើរទេះសេះ ដឹកទៅកាន់ប្រទេសចំប៉ា ហើយត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ដើម្បីបរិច្ចាគដល់ព្រះឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤។ ព្រះនាងពោធិនាគ ដោយព្រះមហាក្សត្រិយានី Parameśvari ព្រះនាងរាជា ព្រះអង្គម្ចាស់ Bhägyavatī, Sumitrā, និង Sudakṣiṇā របស់ព្រះនាង ចំណែកពានរង្វាន់ខ្មែរដែលនៅសល់ត្រូវបានប្រគល់ជូនប្រជារាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គទូទាំងនគរ។ [៤]
នៅឆ្នាំ ១១៩០ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលជាព្រះរាជបុត្រ និងស្នងរាជ្យរបស់ ព្រះបាទធរិនន្ទ្រវរ្ម័នទី២ បានស្វែងរកការសងសឹកនឹងចម្ប៉ា។ រាជធានីត្រូវបានយកដោយ វិទ្យានន្ទន៍ ហើយព្រះឥន្ទ្រវរ្ម័នត្រូវបានគេនាំត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញក្នុងនាមជាអ្នកទោស។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក្រោយមកបានដោះលែងព្រះអង្គដោយប៉ុនប៉ងឡើងសោយរាជ្យវិញនៅឆ្នាំ១១៩១។ ទោះជាយ៉ាងណា វិទ្យានន្ទន៍ បានយកឈ្នះគាត់ហើយបានសម្លាប់ ជ័យ ។ [១] :78–79
គាត់បានស្លាប់នៅឆ្នាំ ១១៩២ ។ ឈ្មោះរបស់ព្រះអង្គ ប្រែថា សំស្ក្រឹត ជ័យ; ព្រះឥន្ទ្រ "មានតំណក់ទឹកភ្លៀង" មកពីភាសាសំស្ក្រឹត इन्दु (indu) "a drop" និង र (ra) "possessing"; និង វរ្ម័ន សំស្ក្រឹត សម្រាប់អ្នកជំនាញខាង ក្បាច់គុន ។ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ជា ព្រះអ្នកចម្បាំង ហិណ្ឌូ បុរាណនៃ មេឃ និង ភ្លៀង ។ ទ្រង់ជាព្រះសំខាន់នៅក្នុងអត្ថបទហិណ្ឌូ Rigveda ។
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ ១,០ ១,១ Maspero, G., 2002, The Champa Kingdom, Bangkok: White Lotus Co., Ltd., ISBN 9747534991 Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Maspero" defined multiple times with different content - ↑ Higham, C., 2001, The Civilization of Angkor, London: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 9781842125847
- ↑ Coedès, George (1968). Walter F. Vella. រៀ. The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ល.ស.ប.អ. 978-0-8248-0368-1.
- ↑ Golzio, Karl-Heinz (2004), Inscriptions of Campā based on the editions and translations of Abel Bergaigne, Étienne Aymonier, Louis Finot, Édouard Huber and other French scholars and of the work of R. C. Majumdar. Newly presented, with minor corrections of texts and translations, together with calculations of given dates, Shaker Verlag