ប្រាសាទខ្មែរ
 | អត្ថបទនេះ ប្រហែលត្រូវសរសេរឡើងវិញទាំងស្រុង ដើម្បីឲ្យស្របតាមមាត្រដ្ឋានគុណភាព របស់វីគីភីឌា។ អ្នកអាចជួយបានដោយចុចទីនេះ។ អ្នកអាចស្វែងរកការណែនាំ និង ធ្វើការពិគ្រោះយោបល់នៅក្នុងទំព័រ ទំព័រពិភាក្សា។ |
 | អត្ថបទនេះ គឺជាការបកប្រែត្រួសៗពីវិគីភីឌាភាសាថៃ វាអាចត្រូវបានបង្កើតដោយកុំព្យូទ័រឬដោយអ្នកបកប្រែដែលមិនមានជំនាញពីរ។ សូមជួយកែលម្អការបកប្រែនេះបន្ថែមទៀត។
ប្រសិនបើអ្នកទើបតែដាក់ស្លាកទំព័រនេះថាត្រូវការការយកចិត្តទុកដាក់បែបនេះ សូមបន្ថែម |
ប្រាសាទខ្មែរ ជា កន្លែងគោរពបូជា ក្នុង សាសនាព្រាហ្មណ៍ ដែលកសាងឡើងដោយ អាណាចក្រខ្មែរ តាំងពីសតវត្សទី១២ ក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ មកម្ល៉េះ ដែលគេរកឃើញភាគច្រើននៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា និងនៅតំបន់ ឥសានខាងត្បូង នៃប្រទេសថៃ ប្រាសាទខ្មែរក៏ត្រូវបានគេសាងសង់ដែរ។ សម្ភារៈ៖ ឥដ្ឋ ថ្មភក់ និង ថ្មបាយក្រៀម ដែលមាន សិល្បៈខ្មែរ។
នៅប្រទេសថៃ មានប្រាសាទខ្មែរចំនួន ១៥៥ នៅតំបន់ខ្ពង់រាបឥសាន ក្នុងនោះមានប្រាសាទចំនួន ៣៧ នៅខេត្តនគររាជសីមា ,ចំនួន ៥០ នៅខេត្ត បុរីរម្យ ,ចំនួន ៣១ ខេត្តសុរិន្ទ,ចំនួន ៦ ខេត្តជ័យភូមិ ,ចំនួន ១៤ ខេត្ត រយអេត ,ចំនួន ១១ នៅខេត្តស៊ីសាកេត និង,6 នៅក្នុងខេត្ត ឧប៊ុន។ ភាគច្រើនត្រូវបានបំផ្លាញដោយបន្សល់ទុកតែផ្នែកខ្លះ [១]
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]តាមភស្ដុតាងបុរាណវិទ្យា គេដឹងថា ខ្មែរចាប់ផ្ដើមបង្កើតនគរ ឬរដ្ឋ តាំងពីសតវត្សរ៍ទី៦នៃព.ស វាបានអភិវឌ្ឍចេញពីទីក្រុងកំពង់ផែដែលធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយ ប្រទេសឥណ្ឌា ហើយបានអភិវឌ្ឍក្រោមមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃអរិយធម៌ឥណ្ឌា ហៅថា អាណាចក្រហ្វូណន។ តំបន់របស់វាគ្របដណ្តប់លើអាង ទន្លេមេគង្គ (ភាគខាងត្បូង វៀតណាម ) និងទន្លេមេគង្គភាគខាងត្បូង ( ប្រទេសកម្ពុជា ) ទៅផ្នែកខ្លះនៃភូមិភាគឦសាននៃ ប្រទេសថៃ ជាមួយនឹងទីក្រុងអូកកែវ។ (ភាគអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសវៀតណាម) គឺជាទីក្រុងកំពង់ផែសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្ម។ ហើយមានរាជធានីមួយមួយឈ្មោះឈ្មោះថាវ្យាធបុរៈ។
នគរហ្វូណនមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយបរទេសទាំងឥណ្ឌា និង ចិន ភស្តុតាងបុរាណវត្ថុទាក់ទងនឹងនគរនេះនៅតែមិនច្បាស់លាស់ និងមិនអាចសន្និដ្ឋានបាន។ គេគ្រាន់តែដឹងថា ស្តេចចុងក្រោយគឺ រុទ្រវរ្ម័ន ហើយថា ទ្រង់មានជំនឿជាចម្បងលើសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដែលបាននាំមកពីប្រទេសឥណ្ឌា។
សតវត្សទី១២ នៃព.ស នគរចេនឡា ដែលដើមឡើយជារដ្ឋនៃអាណាចក្រហ្វូណន តំបន់របស់វាលាតសន្ធឹងពីទីក្រុង ចំប៉ាសាក់ - ភ្នំវត្តភូ បច្ចុប្បន្នភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសឡាវ និងភាគខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជា។ រាជធានីនៃនគរចេនឡាគឺជាទីក្រុងនៃ«ស្រេស្រេស្ឋបុរៈ»។
ព្រះបាទភវវរ្ម័ន ស្តេចចេនឡាទីមួយបានដណ្តើមយកក្រក្រុងវ្យាធបុរៈពីរជ្ជទាយាទ។ ក្រោយមក ប្អូនប្រុសរបស់ព្រះបាទភវវរ្ម័នគឺ ព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័នទី១ បង្ក្រាបហ្វូណន ធ្វើឱ្យអាណាចក្រចេនឡាពង្រីកទឹកដីឱ្យកាន់តែទូលំទូលាយជាងមុន ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានលើកទ័ពមកប្រកាសឯករាជ្យពីនគរ ជ្វា ហើយក៏បានបង្រួបបង្រួមនគរ។បង្កើតសាមគ្គីភាពដើម្បីអាណាចក្រខ្មែរថ្មី។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានបង្នបង្កើតរាជធានីនៅតំបតំបន់ខាងជើងបឹងទន្លេសាប។ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បានពង្រីកព្រះរាជអំណាចរបស់ទ្រង់ដល់ជ្រលងទន្លេក្នុងភូមិភាគអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសថៃ។
សាសនាទេវរាជ និងសំណង់ប្រាសាទ
[កែប្រែ]ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានបង្កើតសាសនាទេវរាជ។ ពោលគឺការលើកស្តេចឡើងឋានៈជាទេវរាជ ឬ ទេវរាជ ជាស្តេចដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់។ វាបានចាក់គ្រឹះប្រព័ន្ធទេវរាជសម្រាប់នគរផ្សេងទៀតដើម្បីធ្វើជាគំរូ។ រួមទាំងសៀមដែលបានយកប្រព័ន្ធនេះផងដែរ។ ប្រព័ន្ធទេវរាជនេះបានរួមចំណែកដល់តួនាទីរបស់ព្រាហ្មណ៍នៅក្នុងរាជវាំង។ ជាអ្នកជំនាញខាងសិល្បៈសេរីផ្សេងៗ ហើយធ្វើពិធីឡើងសោយរាជ្យថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ
ពីហេតុផលពីរយ៉ាងចុងក្រោយនេះ វាជាទម្លាប់ដែលស្តេចខ្មែរគ្រប់រូបត្រូវសាងសង់ប្រាសាទយ៉ាងហោចណាស់ពីរ រចនាបថប្រាសាទខ្មែរត្រូវបានបង្កើតឡើងពីទីតាំងសាសនាក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។ អ្វីដែលហៅថា ស្រីខរជាកន្លែងសាសនានៃសិល្បៈឥណ្ឌានៅភាគខាងជើង ហើយហើយវិមាន ជាកន្លែងសាសនារបស់ឥណ្ឌាខាងត្បូង។
ដោយកត្តាទាំងអស់នេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យទម្រង់សិល្បៈខ្មែរ ហៅថាប្រាសាទខ្មែរ ឬកន្លែងគោរពបូជាក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍។ វាមានភាពស្រស់ស្អាត និងមានតម្លៃខាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងបុរាណវត្ថុដ៏អស្ចារ្យ។ ហើយដោយសារប្រាសាទខ្មែរទាំងនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយវត្ថុធាតុដូចជា ឥដ្ឋ ថ្មភក់ និង ថ្មបាយក្រៀម ដែលជាវត្ថុអចិន្ត្រៃយ៍ ទើបគេប្រើប្រាស់រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
តែប្រាសាទខ្មែរ វាមិនត្រឹមតែនៅក្នុងព្រំដែននៃ មិនត្រឹមតែ ប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏មាននៅតំបន់នានានៃ ប្រទេសឡាវ និង ប្រទេសថៃ ដែលមានប្រាសាទខ្មែរជាច្រើនផងដែរ។ ព្រោះនៅសម័យខ្លះ អាណាចក្រខ្មែរ ខ្លាំង។ ធ្វើឱ្យវាអាចពង្រីកអំណាច និងទឹកដីបានយ៉ាងទូលំទូលាយ ដោយហេតុផលនេះ ប្រាសាទនានាត្រូវបានសាងសង់នៅលើទឹកដីនៃប្រទេសផ្សេងៗផងដែរ។
ទម្រង់សិល្បៈ
[កែប្រែ]ក.មុនអង្គរ
១. រចនាបទភ្នំដា ១១០០–១១៥០នៃព.ស
២. រចនាបទសម្បូរព្រៃគុគ ១១៥០-១២០០នៃព.ស
៣. រចនាបថព្រៃក្មេង
១១៨០–១២៥០នៃព.ស
៤. រចនាបថកំពង់ព្រះ
១២៥០–១៣៥០
ខ. សម័យអង្គរ
៥. រចនាបថគូលែន
១៣៧០–១៤២០
៦. រចនាបថព្រះគោ
១៤២០–១៤៤០
៧. រចនាបទបាខែង
១៤៤០–១៤៧០
៨. រចនាបទកោះកេរ
១៤៦៥–១៤៩០
៩. រចនាបទប្រែរូប
១៤៩០–១៥១០
១០. រចនាបថបន្ទាយស្រី
១៥១០–១៥៥០
១១. រចនាបថ ឃ្លាំង
១៥៥០–១៥៦០
១២. រចនាបថបាពួន
១៥៦០-១៦៣០
១៣. រចនាបថអង្គរវត្ត
១៦៥០–១៧២០
១៤. រចនាបថបាយ័ន
១៧២០–១៧៨០
យោង
[កែប្រែ] |
អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ |