ចក្រភព អូទ្រីស-ហុងគ្រី

ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី^↓
ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី↓; Österreichisch-Ungarische Monarchie (អាល្លឺម៉ង់); Osztrák-Magyar Monarchia (ហុងគ្រី)
	១៨៦៧–១៩១៨
	ទង់ស៊ីវិល វរលញ្ចករ
	បាវចនាIndivisibiliter ac inseparabiliter; ‘មិនងាយនឹងដួលរលំ និងញែកពីគ្នាបាន’
	ភ្លេងជាតិGott erhalte, Gott beschütze; ’ព្រះគួរនឹងជួយ, ព្រះគួរនឹងការពារ‘
	ដែនដីអូទ្រីស-ហុងគ្រីមុនពេលប្រលូកចូលសង្គ្រាមលោកលើកទី១
ធានី	វីយែន (Cisleithania); ប៊ុយដាប៉ែស (Transleithania)
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាអាល្លឺម៉ង់; ភាសាហុងគ្រី; ភាសាក្រូអាត (ក្រូអាត-ស្លូវ៉ានី); ភាសាអ៊ីតាលី (ហ្វីអូម); ភាសានិយាយផ្សេងៗទៀត:; ភាសាឆេក, ភាសាស្លូវ៉ាក, ភាសាយីឌីស, ភាសាស្លូវេន, ភាសាស៊ែប៊ី, ភាសាបូសនី, ភាសាប៉ូឡូញ, ភាសារ៉ូម៉ានី, ភាសារុហ្សីន, ភាសាអ៊ុយក្រែន, ភាសា ខាផាហ្ស៊ាន រ៉ូម៉ានី
សាសនា	៧៦.៦% កាតូលិក (រួម. ៦៤–៦៦% ឡាទីន & ១០–១២% ភាគខាងកើត); 8.9% ប្រូតេស្តង់ (និកាយនិយម, កាលវិននិយម, ជំនឿលើព្រះ); 8.7% អកតូដក; 4.4% ជីហ្វ ; 1.3% មូស្លីម; (ជំរឿនឆ្នាំ ១៩១០)
ប្រជានាម	អូទ្រីស-ហុងគ្រី
រដ្ឋាភិបាល	រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ រាជាធិបតេយ្យក្បាលពីរ
អធិរាជ-ស្តេច
▪ ១៨៦៧–១៩១៦	ហ្រ្វង់ ហ្សូសែហ្វទី១
▪ ១៩១៦–១៩១៨	សាលទី១
រដ្ឋមន្រ្តី-ប្រធានាធិបតេយ្យនៃអូទ្រីស
▪ ១៨៦៧ (ដំបូង)	Friedrich Ferdinand von Beust
▪ ១៩១៨ (ក្រោយ)	Heinrich Lammasch
នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃហុងគ្រី
▪ ១៨៦៧–១៨៧១ (ដំបូង)	Gyula Andrássy
▪ ១៩១៨ (ក្រោយ)	János Hadik
នីតិបញ្ញត្តិ	អង្គនិតិបញត្តិជាតិ
• សភារាជាធិរាជ	Herrenhaus; Abgeordnetenhaus
• សភាហុងគ្រី	សភាមហន្ធជន; សភាតំណាងរដ្ឋ
សម័យកាលប្រវត្តិសាស្រ្ត	ចក្រពត្តិនិយមថ្មី • សង្គ្រាមលោកលើកទី១
▪ កិច្ចព្រមព្រៀង ឆ្នាំ១៨៦៧	៣០ មីនា ១៨៦៧
▪ សម្ព័ន្ធភាពទ្វេភាគី	៧ តុលា ១៨៧៩
▪ វិបត្តិបូសនី	៦ តុលា ១៩០៨
▪ វិបត្តិខែកក្កដា	២៨ មិថុនា ១៩១៤
▪ ការវាយលុកចូលប្រទេសស៊ែប៊ី	២៨ កក្កដា ១៩១៤
▪ ចក្រភពត្រូវបានរំលាយចោល	៣១ តុលា ១៩១៨
▪ សាធារណរដ្ឋអូទ្រីស	១២ វិច្ឆកា ១៩១៨
ក្រឡាផ្ទៃ
១៩០៥	Expression error: Unrecognized punctuation character ",".Expression error: Unrecognized punctuation character ",".Expression error: Unrecognized punctuation character ",". (Expression error: Unexpected < operator. ម៉ាយ ក.)
ប្រជាជន
▪ ១៩១៤	៥២,៨០០,០០០
រូបិយវត្ថុ	Gulden (១៨៦៧–១៨៩២); Krone (១៨៩២–១៩១៨);
Preceded by	Succeeded by
	ចក្រភពអូទ្រីស
	រាជាណាចក្រហុងគ្រី
សាធារណរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់-អូទ្រីស
សាធារណរដ្ឋហុងគ្រីលើកទីមួយ
សាធារណរដ្ឋឆេកូស្លូវ៉ាកលើកទីមួយ
សាធារណរដ្ឋប៉ូឡូញលើកទីពីរ
រាជាណាចក្ររ៉ូម៉ានី
រាជាណាចក្រនៃស៊ើប, ក្រូត និងស្លូវេន
រាជាណាចក្រអ៊ីតាលី

ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី (ភាសាអង់គ្លេស៖ Austro-Hungarian Empire) ត្រូវបានគេស្គាល់ថា "អូទ្រីស-ហុងគ្រី" (Austria–Hungary) ឬ "ចក្រភពរាជានិយមក្បាលពីរ" (Dual Monarchy) គឺជាសហភាពមួយដែលកើតឡើងដោយរាជាណាចក្រពីររួមបញ្ចូលគ្នារវាងអូទ្រីស និងហុងគ្រី ដែលមានអាយុកាល៥១ ឆ្នាំ (១៨៦៧-១៩១៨) នៅអឺរ៉ុបកណ្ដាល រហូតដល់ការរលំរលាយនៅពេលដែលចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី១។

ចក្រភពរាជានិយមក្បាលពីរនេះ បានបន្តពី "ចក្រភពអូទ្រីស" (១៨០៤-១៨៦៧) ទឹកដីរបស់ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រីដែលបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៨៦៧ ស្ថិតនៅលើទឹកដីតែមួយ ដែលគ្រប់គ្រងដោយរាជវង្សហាបស៍ប៊ឺក និង រាជាណាចក្រហុងគ្រី។

ក្នុងនាមជាចក្រភពពហុជាតិ និងជាមហាអំណាចមួយ ស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃចលនាជាតិនិយម បានធ្វើឲ្យចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី ជួបប្រទះនឹងវិបត្តិនយោបាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយចលនាទាមទារផ្ដាច់ទឹកដី ក្នុងចំណោមជាតិសាសន៍ធំៗទាំង១១។

រាជវង្សហាបស៍ប៊ឺក មានតួនាទីជាអធិរាជនៃចក្រភពអូទ្រីស គ្រប់គ្រងលើពាក់កណ្ដាលប្រទេស នៅភាគខាងលិច និង ខាងជើង ចំណែកព្រះរាជាហុងគ្រី និងក្រូអាត មានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងលើរាជាណាចក្រហុងគ្រី ដែលពេញចិត្តក្នុងការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលផ្ទាល់ខ្លួន និងមានតំណាងនៅក្នុងស្ថាប័នរួម (ទំនាក់ទំនងការបរទេស និង ការពារជាតិ ដែលដឹកនាំដោយព្រះចៅអធិរាជ) ។

រាជធានីនៃចក្រភព គឺក្រុងវ្យែន។ ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី ជាអាណាចក្រធំជាងគេទី២ នៅអឺរ៉ុបបន្ទាប់ពីចក្រភពរុស្ស៊ី និង មានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេទី៣ បន្ទាប់ពីចក្រភពរុស្ស៊ី និង ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់។ បច្ចុប្បន្ន តំបន់នេះមានប្រជាជនសរុបប្រមាណជា ៦៩ លាននាក់។

ឈ្មោះនៃចក្រភព ជាភាសាផ្លូវការ ដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ដោយ "ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី" មាន៖

ភាសាក្រូអាត: Austro-Ugarska
ភាសាឆេក: Rakousko-Uhersko
ភាសាអាល្លឺម៉ង់: Österreich-Ungarn
ភាសាហុងគ្រី: Osztrák–Magyar Monarchia
ភាសាអ៊ីតាលី: Austria-Ungheria
ភាសាលីថូនី: Austro-Vengrija
ភាសាប៉ូឡូញ: Austro-Węgry
ភាសារ៉ូម៉ាំង: Austro-Ungaria
ភាសារូស៊ីន: Австро-Магярщина
ភាសាស៊ែប៊ី: Austro-Ugarska/Aycтpo-Угарска
ភាសាស្លូវាគី: Rakúsko-Uhorsko
ភាសាស្លូវេនី: Avstro-Ogrska
ភាសាអ៊ុយក្រែន: Австро-Угорщина
ភាសាទួរគី: Avusturya-Macaristan

ប្រវត្តិ[កែប្រែ]

ការបង្កើត[កែប្រែ]

ការចាប់បដិសន្ធិនៃចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី នៅឆ្នាំ១៨៦៧ បានដាក់ចេញនូវរចនាសម្ព័ន្ធនៃចក្រភពរាជានិយមក្បាលពីរ ដើម្បីជំនួសចក្រភពអូទ្រីស ដ៏មានអំណាច បានចាប់ផ្ដើមចុះដុនដាបជាខ្លាំង ទាំងនៅឧបទ្វីបអ៊ីតាលី (ដោយសារសង្គ្រាមអូទ្រីស-សារឌីនី ឆ្នាំ១៨៥៩) និង បណ្ដារដ្ឋនៃសម្ព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់ (ទីនោះត្រូវបានជំនួសដោយរាជាណាចក្រព្រុស ជាអ្នកគ្រប់គ្រងលើបណ្ដារដ្ឋនិយាយភាសាអាល្លឺម៉ង់ ដោយសង្គ្រាមអូទ្រីស-ព្រុស ឆ្នាំ១៨៦៦) ។ កត្តាផ្សេងទៀត នៅក្នុងវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ រួមមានការមិនសប្បាយចិត្តរបស់ហុងគ្រីចំពោះរដ្ឋអំណាចក្រុងវ្យែននៅតែបន្តមាន ហើយនិង ការកើនឡើងនូវស្មារតីជាតិនិយមរបស់ប្រជាជាតិដទៃ នៅលើចក្រភពអូទ្រីស។ ការមិនសប្បាយចិត្តរបស់ហុងគ្រី បានរីកធំឡើងដោយអន្លើ បណ្ដាលមកអំពីការសង្កត់សង្កិនរបស់អូទ្រីស ពីសំណាក់បដិវត្តន៍រំដោះហុងគ្រី (១៨៤៨-១៨៤៩) ដែលមានការគាំទ្រពីរុស្ស៊ី។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការមិនសប្បាយចិត្តជាមួយនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់ចក្រភពអូទ្រីស បានរីកធំធាត់អស់ជាច្រើនឆ្នាំ ពីសំណាក់ហុងគ្រី និង មានបុព្វហេតុជាច្រើនទៀត។

នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងស្ដារការគាំទ្ររាជានិយមឡើងវិញ ព្រះចៅអធិរាជ "ហ្វ្រង់ ហ្សូសែហ្វ" បានចាប់ផ្ដើមចរចាស្រុះស្រួលគ្នាជាមួយអភិជនហុងគ្រី ដើម្បីធានាបានការគាំទ្រពីពួកគេ។ ដោយឡែក ប្រមុខដឹកនាំជនជាតិហុងគ្រី បានទាមទារ និងទទួលបានការអភិសេកពីព្រះចៅអធិរាជ ក្នុងឋានៈជាព្រះមហាក្សត្រនៃអាណាចក្រហុងគ្រី និង ការបង្កើតសភានៅប៊ុនដាប៉េស្ត ដែលមានអំណាចអនុម័តច្បាប់នៅលើអាណាចក្រហុងគ្រី ដែលនឹងការពារអំណាចរបស់អភិជនហុងគ្រី។

↑ Rudolf Agstner, Austria(-Hungary) and Its Consulates in the United States of America since 1820 (LIT Verlag, 2012), p. 45.
↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named wien-vienna
↑ Fisher, Gilman. The Essentials of Geography for School Year 1888–1889, p. 47. New England Publishing Company (Boston), 1888. Retrieved 20 August 2014.
↑ From the Encyclopædia Britannica (1878), although note that this "Romani" refers to the language of those described by the EB as "Gypsies"; the EB's "Romani or Wallachian" refers to what is today known as Romanian; Rosyn and Ukrainian correspond to dialects of what the EB refers to as "Ruthenian"; and Yiddish was the common language of the Austrian Jews, although Hebrew was also known by many.
↑ Geographischer Atlas zur Vaterlandskunde, 1911, Tabelle 3.
↑ (ជាEnglish) Encyclopaedia Britannica, 11th Edition, "Austria, Lower" to "Bacon" Volume 3, Part 1, Slice 1. http://www.gutenberg.org/ebooks/27478?msg=welcome_stranger។ បានយកមក 12 January 2019.

Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

[1] Rudolf Agstner, Austria(-Hungary) and Its Consulates in the United States of America since 1820 (LIT Verlag, 2012), p. 45.

[wien-vienna-3] Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named wien-vienna

[4] Fisher, Gilman. The Essentials of Geography for School Year 1888–1889, p. 47. New England Publishing Company (Boston), 1888. Retrieved 20 August 2014.

[5] From the Encyclopædia Britannica (1878), although note that this "Romani" refers to the language of those described by the EB as "Gypsies"; the EB's "Romani or Wallachian" refers to what is today known as Romanian; Rosyn and Ukrainian correspond to dialects of what the EB refers to as "Ruthenian"; and Yiddish was the common language of the Austrian Jews, although Hebrew was also known by many.

[Vaterlandskunde_1911-6] Geographischer Atlas zur Vaterlandskunde, 1911, Tabelle 3.

[7] (ជាEnglish) Encyclopaedia Britannica, 11th Edition, "Austria, Lower" to "Bacon" Volume 3, Part 1, Slice 1. http://www.gutenberg.org/ebooks/27478?msg=welcome_stranger។ បានយកមក 12 January 2019.

[lower-alpha ១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]