ពពិល

ពពិល គឺជាប្រភេទចង្រ្កានបុរាណ ដែលមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុង ជំនឿខ្មែរ ទាំងក្នុងពិធីសាសនា ហិណ្ឌូ និង ព្រះពុទ្ធសាសនា ។

និរុត្តិសាស្ត្រ

ពាក្យ ពពិល ត្រូវបានសរសេរពីដើម វោលវេល ដែលត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុង សិលាចារឹកខ្មែរ បីផ្សេងគ្នា។ នៅក្នុងភាសាខ្មែរសម័យទំនើប ពពិល ត្រូវបានពិពណ៌នាថាជាទម្រង់ដដែលៗនៃ វេល, to turn, មានន័យថាបង្វិល និងផ្ទុកនូវគំនិតនៃចលនា ឬមនុស្សនៅក្នុងរង្វង់។

ប្រភពដើម

រឿងព្រេងខ្មែរ

តាមរឿងព្រេងខ្មែរបានចារទុកក្នុងទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 បុរសម្នាក់ឈ្មោះ ជ័យ សូរិយា បានបញ្ចប់ការហ្វឹកហាត់មន្តអាគមរួចជាស្រេចជាមួយព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសិវៈ ដូច្នេះហើយគាត់បានសុំវត្ថុដ៏ពិសិដ្ឋធ្វើជាឧបករណ៍ប្រសិទ្ធពរសម្រាប់ពិធីមង្គលការរបស់មនុស្សលោក។ បន្ទាប់មក ព្រះបានប្រទានឱ្យបុរសនោះតំណាងលិង្គរបស់ទ្រង និងតំណាងទ្វារមាសរបស់ប្រពន្ធទ្រង់ ដើម្បីជាឧបករណ៍ពរជ័យ ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ពួកគេទៅកាន់ពិភពលោក។ ឥសូ បានយកខ្សាច់ពេជ្រដើម្បីធ្វើស្លឹកចេកមាសតំណាងឱ្យទ្វារមាសរបស់ប្រពន្ធទ្រង់ ហើយយកថ្មពេជ្រពី ភ្នំហិម៉ាឡៃ មកធ្វើទៀនតំណាងលិង្គរបស់ទ្រង់ ហើយសន្មត់ថាជា "ពរពីរ" ។ បន្ទាប់មកគាត់បានប្រាប់បុរសនោះឱ្យយកទៀនដែលរុំក្នុងស្លឹកចេកមករង្វង់បីដងជុំវិញកូនកំលោះនិងកូនក្រមុំដើម្បីស្រូបផ្សែងដែលធ្វើអោយពួកគេមានថាមពល។

បុរាណវិទ្យា៖ រវាង​ពពិល និង​កញ្ចក់​កាន់​ដៃ

ប្រជាជនត្រូវបានរៀបរាប់នៅក្នុងសិលាចារឹកដែលមានតាំងពីសម័យមុនអង្គរ ហើយយ៉ាងហោចណាស់ក៏ត្រូវបានគេដឹងចំនួនបីនៃការកើតឡើងនៅក្នុងសិលាចារឹកខ្មែរ។ យើងរកឃើញឧទាហរណ៍ការលើកឡើងអំពីអំណោយរបស់ប្រជាជននៅក្នុងសិលាចារឹក K. 240 នៅពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សទីដប់។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការកំណត់អត្តសញ្ញាណរបស់ប្រជាជនបុរាណនៅក្នុងបណ្ណសារបុរាណវិទ្យាដែលនៅសេសសល់នៅតែជាបញ្ហាប្រឈមមួយ ដោយសារវត្ថុដែលស្រដៀងនឹង ពពិល សម័យទំនើបត្រូវបានអ្នកបុរាណវិទូកំណត់ជាប្រព័ន្ធថាជាកញ្ចក់កាន់ដោយដៃ។ ម៉្យាងវិញទៀត អ្នកផ្សេងទៀតដូចជា Goerges Coedès និង Jean Boisselier បានភ្ជាប់ចុងសំរិទ្ធជាច្រើនដែលរកឃើញនៅក្នុងបណ្តុំបុរាណវិទ្យាសម័យអង្គរ ដើម្បីភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធទៅនឹងប្រជាជន ឬអ្នកកាន់ទៀន។

ការពិពណ៌នា

លើកលែងតែ​ព្រះរាជ​ពិធី​បុណ្យ​សាសនា​ខ្មែរ ជាធម្មតា​មិនមាន​វត្ថុ​ស័ក្តិសិទ្ធិ​ទេ​។ ពពិល ភាគច្រើនត្រូវបានធ្វើពីលោហធាតុ ឬពេលខ្លះធ្វើពីឈើ ជារឿយៗ ពពិល មានរាងដូច ស្លឹកពោធិ៍ ។ ពួកវាក៏អាចមានរាងមូល ឬតុបតែងនៅសងខាងដោយក្រឡោត ឬឆ្លាក់រូបចម្លាក់សាសនាល្បីៗ ដូចជា ទេពប្រណម (បួងសួង) នារីផល (រូបមនុស្សតុបតែង) នាងកង្រី ព្រះធរណី (ទេពធីតានៃផែនដី)។ ហនុមាន តាឥសី ឬ ព្រះនរេឝ្វរ (ទេវៈ នរាយណ៍ ឬ ព្រះវិស្ណុ ជាភាសាសំស្ក្រឹត)។

ក្នុង​ព្រះរាជ​ពិធី​រៀប​ការ​នេះ ប្រជាភិថុតិ​យក​រូប​ចម្លាក់​ព្រះ​ឥន្ទ្រ​ព្រះ​ឥន្ទ្រាវតី ជា​មហេសី​របស់​ព្រះឥសូរ ( ព្រះ​សិវៈ ​ជា​ភាសា​សំស្ក្រឹត) ដែល​បាន​ប្រោស​ជីវិត​មនុស្ស​ជា​លើក​ដំបូង។ ក្នុង​ពិធី​មង្គលការ​មួយ​ចំនួន គេ​និយម​តុបតែង​លម្អ​ដោយ​រូប​ទេព​ប្រណម ឬ​នារី​ផល ដែល​បង្ហាញ​តែ​ពាក់​កណ្តាល​ខាង​លើ​ប៉ុណ្ណោះ ដែល​គេ​ប្រើ​ដើម្បី​បង្ហាញ​ពី​ភាព​មាន​កូន និង​ត្រកូល​គ្រួសារ។

វត្ថុលោហធាតុដែលទាក់ទងនឹងទៀនត្រូវបានដាក់ក្នុងវិធីស្រដៀងនឹង យោនី និង លិង្គ ; ទាំង យោនី និងអ្នកកាន់ ពពិល មិនមែនជាវត្ថុនៅក្នុងសិទ្ធិរបស់ពួកគេទេតែជាឈ្នាន់។ តាមពិតទៅ ក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ ពិធីសាសនាព្រាហ្មណ៍ គឺជាផ្នែកមួយនៃការបួងសួងសុំសេចក្តីសុខ ហើយប្រជាជនត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជានិមិត្ដរូបនៃ ព្រះឥសូរ របស់ ឧមាបវ៌តី ខណៈដែលទៀនតំណាងឱ្យ ព្រះឥសូរ ដែលជា និមិត្តរូបនៃព្រះឥសូរ ។ ទាំង​ពីរ​គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ការ​អភិវឌ្ឍ​នៃ​ការ​ប្រតិបត្តិ​សាសនា និង​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​របស់​ប្រជាជន​កម្ពុជា។

ប្រើ

ពិធីសាសនា៖ ការបង្វិល ពពិល

ពពិលជា​ផ្នែក​សំខាន់​នៃ​ពិធី​ខ្មែរ។ ក្នុង​ពិធី​បែប​នេះ ឧបាសក​អុជ​ទៀន​លើ​ព្រះសង្ឃ ហើយ​អាស្រ័យ​លើ​ពិធី​នោះ អាច​មាន​បី ប្រាំ ប្រាំពីរ ឬ​ប្រាំបួន​។ ក្នុង​ពិធី​មង្គលការ​ខ្មែរ កូន​កំលោះ​សូត្រ​ធម៌​ទេសនា​ទុក​បី​ដង រួច​អ្នក​ភ្លេង​ច្រៀង​បទ ​បើក​វាំងនន​ ដើម្បី​អញ្ជើញ​កូន​ក្រមុំ​ឱ្យ​ចូល​រួម​ពិធី​បង្វិលពពិល ។ បន្ទាប់មក ឧបាសកបានអញ្ជើញគូស្វាមីភរិយាប្រាំ ឬប្រាំមួយគូឱ្យអង្គុយជុំវិញកូនក្រមុំ និងកូនកំលោះ ឆ្លងកាត់ប្រជាជនជុំវិញ ហើយអធិស្ឋានសុំឱ្យគូស្វាមីភរិយាថ្មីមានសុភមង្គលជានិមិត្តរូបនៃវដ្ត ដើរជុំវិញទៀនដែលបំភ្លឺចំពោះប្រជាជន ហើយគ្រវីផ្សែងឆ្ពោះទៅរកគូស្វាមីភរិយាពេលកំពុងបន់ស្រន់ ដូច្នេះការសូត្រមន្តតាមបែបហិណ្ឌូ។ ស្ត្រី​ដែល​លែង​លះ​មិន​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ចូល​រួម​ក្នុង​ការ​បង្វិល​ពំនូក​ទេ។ អាស្រ័យលើកាលៈទេសៈនៃពិធីនេះ បី ប្រាំពីរ ប្រាំបួន ឬដប់ប្រាំបួនវេននៃ ពពិល ត្រូវបានសម្រេចមុនពេលទៀនត្រូវបានពន្លត់ហើយផ្សែងរបស់ពួកគេគឺមួយលើកចុងក្រោយបត់ត្រឡប់មកវិញឬផ្លុំឆ្ពោះទៅខាងក្នុងនៃរង្វង់។

ឱកាសផ្សេងៗ៖ ជាសញ្ញានៃពិធីឆ្លង

សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ការ​ប្រើ ​ពពិល ​ជា​ទំនៀម​ទម្លាប់​ខ្មែរ​ធម្មតា​ដែល​គេ​ធ្វើ​ឡើង​វិញ​ក្នុង ​ពិធី ​ភាគច្រើន ពិធី​ដើម្បី​សម្គាល់​ដំណាក់កាល​ផ្សេងៗ​នៃ​វដ្ដ​ជីវិត​ដូចជា៖

• មានផ្ទៃពោះ៖ ក្នុងទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ 1940 វាត្រូវបានគេរាយការណ៍ថា ពពិល ត្រូវតែបង្វិលដប់ប្រាំបួនដងជុំវិញស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដើម្បីហៅព្រលឹង នៃទារកដែលមិនទាន់កើតនៅក្នុងខ្លួនរបស់នាង
• កោជុក កោរសក់កំពូលដែលកើតឡើងនៅពេលកុមារអាយុពីប្រាំពីរទៅដប់ឆ្នាំ; បន្ទាប់ពីកាត់ សក់ រួច ហ្វូងមួយត្រូវបានបង្វិលជុំវិញកុមារដែលអង្គុយនៅកំពូលនៃព្រះពន្លា បែរមុខទៅទិសខាងកើត។
• ភាពពេញវ័យ ( ចេញម្លប់ ): "ចេញពីស្រមោល" បង្ហាញពីភាពអាចរកបានសម្រាប់អាពាហ៍ពិពាហ៍; ក្នុង​ពេល​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ គេ​ធ្វើ​ពិធី​បង្វែរ​អង្ករ​ដែល​ក្មេង​ស្រី​អង្គុយ។
• អាពាហ៍ពិពាហ៍
• ពិធីឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរថ្មី ដើម្បីថ្វាយព្រះពរ សម្តេចព្រះមហាក្សត្រី និងព្រះមហាក្សត្រី
• ការ​បួស​ព្រះសង្ឃ
• ការ​​ហៅ​ព្រលឹង ៖ ការ​បង្វិល​ពំនោល​នេះ​ក៏​បម្រើ​ដល់​ការ​រម្លឹក ឬ​ហៅ​ព្រលឹង ​ក្នុង​ខ្លួន​អ្នក​ដែល​ធ្វើ​ពិធី​នេះ​ដែរ ។
• ពិធីបុណ្យសព៖ មុនពេលចេញដំណើរនៃពិធីបុណ្យសព មនុស្សម្នាត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីបង្វិលមឈូស។ នៅក្នុងអ្វីដែលហាក់បីដូចជាករណីពិសេសមួយ យោងទៅតាមអ្នកជំនាញខាងនរវិទ្យា អាំង ជូលៀន ជំនួសឱ្យការដើរតាមចលនានៃ បរិក្រម បុរស ៥ នាក់ បែរខ្នងទៅមឈូស បង្វែរប្រជាជនក្នុងទិសដៅផ្ទុយ ( prasavya )