ព្រះកែវមរកត

Emerald Buddha​ 46 BC Legend​

រូបបដិមា ព្រះកែវមរកត មានដំណាលនៃការឆ្លាក់ដោយ ព្រះពិស្ណុការណ៍ ឬ ព្រះដាម៉ា (Dhama) ក្នុងរវាង ស.វទី២ នៅនគរបាលីបុត្តា​ (Pataliputra)[១] បច្ចុប្បន្នគឺជាទីក្រុង ប៉ាតណា (Patna)[២] នាប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងរាជស្ដេច មាលានដា (Milinda King) ៤៥៧ ឆ្នាំក្រោយមកប្រទេសឥណ្ឌាមានសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកើតឡើង អ្នកសាសនាម្នាក់ឈ្មោះ នាកាសេន (Nagasena)[៣] បានស្នើយកបដិមា ព្រះកែវមរកត មករក្សាទុកក្នុងប្រទេស ស្រីលង្កា ។ រាប់រយឆ្នាំក្រោយមក ស្ដេចភូមា ព្រះនាម អនុរត្ត៍ (Anoratha)[៤] នៃអាណាចក្រផាហ្គាន បានប្រារព្ធពិធី ពុទ្ធសាសនា និង បានបញ្ជូនសំពៅក្រុមព្រះសង្ឃ ២ក្រុម មកសុំចម្លងប្រែ ព្រះត្រៃបិដក និង ទទួលយក រូបបដិមា ព្រះពុទ្ធ ព្រះកែវមរកត មកផងដែរ ។ ពេលត្រឡប់មកវិញក្រុមសំពៅនោះបានជួបខ្យល់ព្យុះនៅមហាសមុទ្រឥណ្ឌា សំពៅដែលមានផ្ទុករតនៈសម្បត្តិព្រះកែវមរកត និងព្រះគម្ពីរព្រះត្រៃបិតក បានរសាត់អណ្ដែតមកដល់កោះឬស្សីកែវនៃ អាណាចក្រខ្មែរ ក្នុងរាជព្រះបាទ បុទុមសូរីយ៉ាវង្ស ឬ ព្រះបាទ សូរយ្យវរ្ម័នទី១ (Suryavarman I) នៃការបើទំព៌រ ចុល្លសករាជ ចន្លោះឆ្នាំ ៦៣៩-៦៥៦ ត្រូវនិងគ្រឹស្ត ស.រាជ ១០១០-១០៥០ នៃការកាន់ព្រះពុទ្ឌសាសនា មហាយាន។ ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមកកម្ពុជា បានប្រារព្ធពិធីស្រង់ព្រះ ត្រូវនិងថ្ងៃទី៣ នៃថ្ងៃ មហាសង្ក្រាន្តខ្មែរ នៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ភាពល្បីល្បាញនេះត្រូវបានស្ដេចភូមាព្រះនាម អនុរត្ត៍ (Anoratha) ស្នើសុំយក ព្រះត្រៃបិដក និង បដិមាព្រះកែវមរកត ត្រឡប់ទៅវិញត្រូវនិង ចុល្លសករាជឆ្នាំ ៧០១ ត្រូវនិង គ.សរាជ ១០៦០ ត្រូវនិងរាជព្រះបាទ ឧទ័យាទិត្យវរ្ម័នទី២ (Udayadityavarman II) តែទ្រង់មិនបានប្រគល់ឲ្យនោះទេ ហូតដល់ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក កងទ័ពសៀមបានលើកទ័ពដុតបំផ្លាញ រាជធានីអង្គរលើកទី២ ១៣៥៧ ត្រូវនិងរាជព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៩ (Jayavarman IX) ហើយបានប្រមូលយករតនៈសម្បត្តិ ព្រះកែវមរកតនេះទៅកាន់ប្រទេសសៀម ក្នុងក្រុង "រតនបូរីស្រីអយុធ្យា"ក្នុងរាជសម័យណាចក្រអយុធ្យា ហើយបន្តប្រវត្តិជាមួយឡាវ ក្នុងព្រះវិហារ ហោព្រះកែវ (Haw Phra Kaew) ។ និងចុងក្រោយត្រូវស្ដេចភូមាព្រះនាម "សុីព្យុសុីន" វាយដុតបំផ្លាញ ក្រុងអាយុធ្យា ក្នុងឆ្នាំ ១៧៦៧ (នៃគ.ស រាជ) ហើយ ព្រះកែវមរកត ក៏បាត់ដំណឹងសូន្យឈឹងនៅរវាង សវត្សទី១៨ មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចសៀមព្រះនាម "រាមាទី១" នៃ "អាណាចក្ររតនកូសុីន" បានបញ្ជាឲគេធ្វើ ព្រះកែវមរកត មួយទៀតក្នុងឆ្នាំ ១៧៨៤ (នៃគ.ស រាជ) រួចយកទៅដាក់នៅក្នុងរាជវាំងនា "ក្រុងទេពមហានគរ" ដែលក្លាយឈ្មោះជា "ក្រុងបាំងកក" បច្ចុប្បន្ន រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ នេះ ។

• ព្រះកែវមរកត មានបញ្ចុះនូវព្រះអដ្ឋិធាតុ ព្រះពុទ្ធទី១ ព្រះកោនាគមនោ ពោធិសាត់ (Gautama Buddha) ប្រាំពីរក្នុងនោះផង
• ក្នុងព្រះកេស (ក្បាល)

• ក្នុងព្រហត្ថឆ្វេងស្ដាំ (ទ្រូង)

• ក្នុងបាតព្រះហស្ថឆ្វេងស្ដាំ (ដៃ)

• ក្នុងព្រះជង្គង់ឆ្វេងស្ដាំ (ជង្គង់)

ព្រះត្រៃបិដក

ព្រះត្រៃបិតក ជាគម្ពីរ ឬ ជាឃ្លាំង ឬ កញ្ជើរសម្រាប់ផ្ទុក នូវពុទ្ធវច្ចនៈដែលមានសរុប ៨៥០០០ ធម្មកន្ធ គឺជា មូលដ្ឋានទ្រឹស្ដី ទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះត្រៃបិដកត្រូវចែកចេញជា៣គម្ពីរសំខាន់ៗ មានដូចជា ៖ ក. វិន័យបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មកន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ១៣ភាគ) ជាគម្ពីរដែលស្ដីអំពីច្បាប់ ក្រិត្យក្រម ដែលព្រះពុទ្ធបានបញ្ញត្តិហាមប្រាមនិងទ្រង់អនុញ្ញាតិ្ត ទុកជាគោលប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនៃបព្វជិតនិងគ្រហស្ថ ។ ខ. សុត្តន្តបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មកន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ៦៤ភាគ) ជាកម្រងនៃពុទ្ធិ ផ្នែកព្រះសូត្រ ដែលនិយាយអំពីអំពើល្អ និងអាក្រក់ ការធ្វើបុណ្យទានជាដើម ។ គ. អភិធម្មបិតក ៖ (មាន ៤២០០០ធម្មកន្ធ ត្រូវ ៧គម្ពីរ ហើយចែកជា ៣៣ភាគ) ជាកម្រងទស្សនៈពុទ្ធិដែល និយាយអំពី បរមត្ថវិជ្ជាប្រកបដោយអត្ថ បួនយ៉ាងគឺ ចិត្ត ចេតសិក រូប និព្វាន ។

ឯកសារយោង

• From France Mr.F.G Faraut 1910 https://arxiv.org/pdf/1709.09620.pdf
• សាស្ត្រស្លឹករឹត វត្តកោកកាក ខេត្តកណ្ដាល
• សាស្ត្រស្លឹករឹត វត្តទឹកវិក ខេត្តកណ្ដាល
• មហាបុរសខ្មែរ ដែនដីព្រះឥន្ទរាជា ដោយលោក អេងសុត 1969

Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.

Higham, C., 2001, The Civilization of Angkor, London: Weidenfeld & Nicolson,