ឡាវ

ពីវិគីភីឌា
(ត្រូវបានបញ្ជូនបន្តពី ប្រទេសឡាវ)
សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវ
ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ
បាវចនា
"ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວັດທະນະຖາວອນ"
ភាសាខ្មែរ៖ "សន្តិភាព ឯករាជ្យភាព ប្រជាធិបតេយ្យ ឯកភាព និងវឌ្ឍនភាព"
ភ្លេងជាតិ
"ផេងសាតឡាវ"
លាវ៖ "ເພງຊາດລາວ"
ខ្មែរ៖ "ភ្លេងជាតិឡាវ"
ទីតាំងប្រទេសឡាវ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
ទីតាំងប្រទេសឡាវ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី
និង ទីក្រុងធំបំផុត
វៀងច័ន្ទន៍
17°58′N 102°36′E / 17.967°N 102.600°E / 17.967; 102.600
ភាសាផ្លូវការភាសាលាវ
ភាសាទទួលស្គាល់ភាសាបារាំង[១]
ភាសានិយាយ
ក្រុមជនជាតិ
(ឆ្នាំ ២០១៥[២])
សាសនា
៦៦.០% ព្រះពុទ្ធសាសនា
៣០.៧% សាសនាប្រជាប្រិយតៃ
១.៥% គ្រិស្តសាសនា
០.១% ឥស្លាមសាសនា
១.៧% សាសនាផ្សេងៗទៀត[៣]
រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមឯកភូត រដ្ឋឯកបក្សប្រកាន់លទ្ធិម៉ាក្ស–លេនីន
ថងលូន ស៊ីស៊ូលីត
ផានខាំ វិផាវ៉ាន
ប៊ុនថង ជីតម៉ានី
ប៉ានី យ៉ាថរទូ
សៃសុមផន ផុមវិហាន
នីតិបញ្ញត្តិរដ្ឋសភាជាតិ
និម្មិតកម្ម
១៧០៧–១៧៧៨
- រដ្ឋចំណុះរបស់សៀម
១៧៧៨–១៨៩៣
១៨៩៣–១៩៥៣
១១ ឧសភា ១៩៤៧
២២ តុលា ១៩៥៣
២ ធ្នូ ១៩៧៥
១៤ សីហា ១៩៩១
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប
២៣៧,៩៥៥ គ.ម   (៨២)
- ផ្ទៃទឹក (%)
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)
៧,១២៣,២០៥ (ទី១០៥)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១៥)
៦,៤៩២,២២៨[៤]
២៦.៧ នាក់/គ.ម   (ទី១៥១)
GDP (PPP)ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)
- សរុប
៥៨.៣២៩ ពាន់លានដុល្លារ [៥]
- ក្នុងម្នាក់
៨,៤៥៨ ដុល្លារ[៥]
GDP (ចារឹក)ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)
- សរុប
២០.១៥៣ ពាន់លានដុល្លារ[៥]
- ក្នុងម្នាក់
២,៦៧០ ដុល្លារ[៥] (ទី១៣១)
ជីនី (២០១២)៣៦.៤[៦]
មធ្យម
HDI (២០១៨)increase ០.៦០៤[៧]
មធ្យម · ១៤០
រូបិយវត្ថុគីប (₭) (LAK)
ល្វែងម៉ោងUTC+៧ (ICT)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទdmy
ទិសបើកបរស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ+៨៥៦
កូដ ISO 3166LA
ដែនកម្រិតខ្ពស់.la
Q819 លើវីគីទិន្នន័យ
មើលជា Q819 លើវីគីទិន្នន័យ

ប្រទេស​លាវឡាវ ​ដោយមាន​ឈ្មោះ​ជា​ផ្លូវ​ការ​ថា សាធារណរដ្ឋ​​ប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រជាមានិត​ឡាវ (ភាសាលាវ៖ ສາທາລະນະລັດ​ປະຊາທິປະໄຕ​ປະຊາຊົນ​ລາວ) គឺជា​រដ្ឋសង្គមនិយមមួយ​នៅ​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ប្រទេស​​លាវ​មាន​ព្រំ​ប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសចិននិងមីយ៉ាន់ម៉ា (ភូមា) នៅទិសពាយព្យ ​វៀតណាមនៅទិសខាងកើត ខាង​ត្បូង​ជាប់​កម្ពុជា និង​ខាង​លិច​ជាប់​ជាមួយប្រទេសថៃ។ ប្រទេសនេះគឺគ្មាន​ព្រំដែន​ជាប់​សមុទ្រ​ទេ។[៨] វៀងច័ន្ទន៍គឺជារដ្ឋធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៃឡាវ។

ប្រទេស​លាវ​មាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ត​មក​ពី​រាជាណាចក្រ​ឡាងសាង (រាជ​អាណាចក្រ​លាន​ជាង គឺ​រាជាណាចក្រ​ដំរី​ ១ លាន) ​ដែល​ចាប់​កំណើត​ឡើង​នៅ​គ្រិស្តសតវត្សរ៍​ទី ១៤ ដល់ គ្រិស្តសតវត្សរ៍​ទី ១៨។ ពីចុងសតវត្សទី១៨ ដល់ចុងសតវត្សទី១៩ ប្រទេសឡាវស្ថិតនៅក្រោមការត្រួត្រារបស់សៀម មុននឹងក្លាយជាផ្នែកមួយនៃសហភាពឥណ្ឌូចិនបារាំង បន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់របបអាណាព្យាបាលបារាំង​រួច​មក ប្រទេស​លាវ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៩។ បន្ទាប់​មក សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​បាន​បន្ត​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ១៩៧៥ នៅ​ពេល​ចលនា​របស់​កុំម៉ុយនីសប៉ៈថេតឡាវ​ឡើង​កាន់​កាប់​អំណាច។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ បក្សកុម្មុយនិស្តឡាវ(ប៉ៈថេតឡាវ)ឡើងកាន់កាប់អំណាចដោយបញ្ចប់របបរាជាធិតេយ្យឡាវដែលមានចំណាស់ជាង ៦សតវត្សន៍ ។ សហគ្រាស​ឯកជន​កើន​ឡើង​ជា​លំដាប់​តាំង​ពី​មាន​កំណែ​ទម្រង់​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​ទសវត្សរ៍ ៩០។​ បច្ចុប្បន្ន ប្រទេស​លាវ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​អន់​ថយ​​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច​​ក៏​ដូច​ជា​ផ្នែក​នយោបាយ។ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​លាវ​មាន ៧,២% នៅ​ឆ្នាំ ២០០៦។ សេដ្ចកិច្ច​ពឹង​ផ្អែក​លើ​វិស័យ​កសិកម្ម ដោយ​ប្រជាជន​ប្រមាណ​ ៨០% ជា​កសិករ។ ប្រទេស​លាវ​មាន​ជន​ជាតិ​ភាគ​តិច​ចម្រុះ ដែល​ក្នុង​នោះ ៧០% ជា​ជនជាតិលាវ។ ប្រទេសឡាវ គឺជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលគ្មានព្រំំដែនជាប់និងសមុទ្រ ដែលបិទជិតដោយប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួនគ្នានឆ្នេរសមុទ្រសម្បូរភ្នំនិងខ្ពង់រាប ខ្សត់ទំនាប ។ ប្រទេសឡាវស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលអាកាធាតុត្រូពិចមូសុងក្តៅសើម ទឹកហូរស្រោចស្រពដោយទន្លេមេគង្គតែមួយ និងសម្បូរដោយជួរទឹក ។ប្រទេសឡាវ ប្រកាន់យករបបគ្រប់គ្រងនយោបាយតាមបែបសង្គមនិយម តែរបបសេដ្ឋកិច្ចបែបទីផ្សារសេរី មានទំនាក់ទំនងនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងស្អិតរមួតជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម និងជាប្រទេសសមាជិកនៃអង្គការអាស៊ាន(១៩៩៧)ផងដែរ ។

និរុត្តិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ពាក្យលាវឡាវ គឺជាឈ្មោះរបស់ជាតិមនុស្សមួយក្នុងដែនមួយក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ ពាក្យឡាវត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយជនជាតិបារាំងនៅពេលដែលបង្រួបបង្រួមនគរឡាវទាំងបីនៅក្នុងឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំងនៅឆ្នាំ១៨៩៣ ។ ឈ្មោះប្រទេសនេះត្រូវបានសរសេរដូចគ្នានឹងពហុវចនៈនៃក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលលេចធ្លោ និងសាមញ្ញបំផុតគឺប្រជាជនឡាវ។ ពាក្យនេះមានអត្ថន័យផ្សេងៗនៅក្នុងភាសាឡាវ ។ ឡាវបានហៅខ្លួនឯងថា មឿងលាវមឿងឡាវ (ເມືອງລາວ) ឬ ប៉ៈថេតឡាវ (ປະເທດລາວ) ដែលមានន័យចំំថា"ប្រទេសឡាវ" ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ព្រះធាតុហ្លួង
Haw Pha Bang
វាល​ក្រឡ ដែល​ជា​ទី​ស្ថាន​បុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ​លាវ

ប្រទេស​លាវ​បច្ចុប្បន្ន​មាន​ឫស​គល់​ពី​រាជាណាចក្រ​លានជាង (រាប់លានដំរី) ដែល​បាន​ក​កើត​ឡើង​នៅ​គ្រិស្តសតវត្សរ៍​ទី ១៤ ដោយ​ព្រះ​ចៅ​ ហ្វាងុម ដែល​មាន​ខ្សែ​ស្រឡាយ​​ត​ពី​ព្រះ​រាជា​លាវ​បុរាណ។ នគរ​លាន​ជាង ឬ ឡានសាង រីក​ចម្រើន​រហូត​មក​ទល់​គ្រិស្តសតវត្សរ៍​ទី ១៨ តែ​ក្រោយ​មក រាជាណាចក្រ​នេះ​ត្រូវ​បែក​បាក់​ជា ៣ ផ្នែក ដែល​ចុង​ក្រោយ​ត្រូវ​បាន​សៀម​ត្រួត​ត្រា។ នៅ​គ្រិស្តសតវត្សរ៍​ទី ១៩ ហ្លួង​ព្រះ​បាង​បាន​ត្រូវ​ដាក់​បញ្ចូល​ក្នុង​អាណាព្យាបាល​បារាំងសែស​នៅ​ឥណ្ឌូចិន។ ក្រោយ​បន្តិច​មក តំបន់​ចំប៉ាសាក់​និង​វៀងច័ន្ទន៍​ ក៏​ត្រូវ​បាន​រាប់​បញ្ចូល​ក្នុង​អាណាព្យាបាល​បារាំងសែស​ដែរ។ បារាំងសែស​សំឡឹង​ឃើញ​ប្រទេស​លាវ​ជា​រដ្ឋ​នៅ​ចន្លោះ​ការ​ប្រទាញ​ប្រទង់​រវាង​ចក្រភព​អង់គ្លេស​និង​ចក្រភព​បារាំងសែស។ នៅ​ក្រោម​អាណាព្យាបាល​បារាំងសែស វៀងច័ន្ទន៍​ ជា​ថ្មី​ម្ដង​ទៀត​ បាន​ក្លាយ​ជា​រដ្ឋធានី​របស់​រដ្ឋ​បង្រួប​បង្រួម​លាវ។ ឆ្លង​កាត់​ការ​កាន់​កាប់​មួយ​រយៈ​ខ្លី​ពី​សំណាក់​កង​ទ័ព​ជប៉ុន​ក្នុង​សង្គ្រាមលោកលើកទី ២ រួច​មក លាវ​បាន​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៥។ ប៉ុន្តែ បារាំងសែស​បាន​ត្រឡប់​មក​កាន់​កាប់​វិញ​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ ១៩៥០ គឺ​ពេល​ដែល​បារាំង​បាន​ផ្ដល់​ស្វ័យភាព​ពាក់​កណ្ដាល​ថា​ ជា​រដ្ឋ​ចំណុះ​ឲ្យ​សហព័ន្ឋ​បារាំងសែស។ លាវ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​បរិបូណ៌​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥៤ រួច​ក្លាយ​ជា​រដ្ឋ​កាន់​របប​រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ក្រោម​ល័ក្ខ​ខ័ណ្ឌ​លើក​លែង​មួយ​ក្នុងសន្ឋិសញ្ញាទី​ក្រុង​ហ្សឺណែវ បេសកកម្ម​ហ្វឹក​ហ្វឺន​យោធា​បារាំង​បាន​ដើរ​តួ​នាទី​គាំ​ទ្រ​កង​យោធពល​ភូមិន្ទ​លាវ។ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥៥ ក្រសូង​ការ​ពារ​ជាតិ​អាមេរិក​បាន​មក​ជំនួស​កង​ទ័ព​បារាំង​ក្នុង​ការ​គាំ​ទ្រ​​កង​យោធពល​ភូមិន្ទ​លាវ​ប្រឆាំង​នឹង​ពួក​កុម្មុយនិស្តប៉ៈថេត​ឡាវ។

ប្រទេស​លាវ​ត្រូវ​បាន​អូស​ចូល​ទៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​វៀតណាម ហើយ​តំបន់​ភាគ​ខាង​កើត​របស់​លាវ​ត្រូវ​បាន​លុក​លុយ​កាន់​កាប់​ពី​សំណាក់​កង​ទ័ព​វៀតណាម​ខាង​ជើង​ដែល​ពួក​នេះ​បាន​ប្រើ​ប្រាស់​ដែន​ដី​ឡាវ​ជា​មូលដ្ឋាន​រៀប​ចំ​និង​ផ្លូវ​ដឹក​ជញ្ជូន​សព្វាវុធ​និង​​ស្បៀង​អាហារ​ ទៅ​ឲ្យ​កង​ទ័ព​ត​ទល់​នឹង​កងទ័ពវៀតណាម​ខាង​ត្បូង​។ ជា​ការ​ឆ្លើយ​តប អាមរិក​បាន​បើក​យុទ្ឋនាការ​ទម្លាក់​គ្រាប់​បែក​ប្រឆាំង​នឹង​វៀតណាម​ខាង​ជើង ដើម្បី​គាំ​ទ្រ​កម្លាំង​ប្រឆាំង​កុម្មុយនិស្ត​ក្នុង​ប្រទេស​លាវ និង​គាំ​ទ្រ​វៀតណាម​ខាង​ត្បូង​ក្នុង​ការ​លុក​លុយ​ប្រទេស​លាវ។ សកម្មភាព​ទាំង​នេះ​បាន​បង្ក​ឲ្យ​មាន​ការ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ជា​បន្ត​បន្ទាប់ ហើយ​ទីបំផុត​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​លាវ រវាង​រាជរដ្ឋាភិបាល​លាវ និង​ចលនា​កុម្មុយនិស្ត​បប៉ៈថេត​ឡាវ បាន​ចាប់​ផ្ដើម។

នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​នេះ កង​ទ័ព​វៀតណាម​ខាង​ជើង​ដែល​មាន​អាវុធ​ទំនើបៗ និង​រថ​ក្រោះ ស្ថិត​នៅ​ពី​ក្រោយ​ខ្នង​ពួក​ប៉ៈថេត​ឡាវ។ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៦៨ កង​ទ័ព​វៀតណាម​ខាង​ជើង​បាន​បើក​ការ​វាយ​ប្រហារ​ច្រើន​ភូមិភាគ​មក​លើ​កង​យោធពល​​ភូមិន្ទ​លាវ ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការ​ដាក់​ពង្រាយ​ទ័ព​ទ្រង់​ទ្រាយ​ធំ​មួយ។ បន្ត​មក មាន​ការ​ទម្លាក់​គ្រាប់​បែក​ទ្រង់​ទ្រាយ​ធំ​ពី​សំណាក់​អាមេរិក​ ដើម្បី​កម្ទេច​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​វៀតណាម​ខាង​ជើង​ក្នុង​ប្រទេស​លាវ និង​ដើម្បី​កាត់​ផ្ដាច់​ផ្លូវលំ​ហូជីមិញ។ គេ​និយាយ​ថា គ្រាប់​បែក​អាមេរិក​ទម្លាក់​នៅ​ប្រទេស​លាវ​ពី​ឆ្នាំ​ ១៩៧១ ដល់ ១៩៧៣ ច្រើន​ជាង​ទម្លាក់​នៅ​ទូទាំង​ពិភព​លោក​ក្នុង​កំលុង​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី ២ (គ.ស. ១៩៣៩ ដល់ ១៩៤៥) ទៅទៀត។ ជា​សរុប មាន​គ្រាប់​បែក​ជាង ២ លាន​តោន​ត្រូវ​បាន​ទម្លាក់។

នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧៥ កង​កម្លាំង​កុម្មុយនិស្ត​បប៉ៈថេត​ឡាវ ដែល​មាន​ការ​គាំ​ទ្រ​ពី​សហព័ន្ឋ​រុស្ស៊ី​និង​វៀតណាម​ខាង​ជើង បាន​ទទួល​ជ័យ​ជំនះ​លើ​រដ្ឋាភិបាល​រាជានិយម។ ការណ៍​នេះ​បង្ខំ​ឲ្យ​ព្រះ​ចៅ ស៊ីសៈវ៉ាង​វឌ្ឍនា (ស្រី​ស្វាង​វឌ្ឍនា) ដាក់​រាជ្យ រួច​ត្រូវ​បាន​គេ​​ធ្វើ​គត់​ក្រោយ​ពី​ចាប់​ព្រះ​អង្គ​បាន។ បន្ទាប់​ពី​កាន់​កាប់​ប្រទេស​ហើយ រដ្ឋាភិបាល​ប៉ៈថេត​ឡាវ​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថ្មី​ឲ្យ​ប្រទេស​លាវថា សាធារណរដ្ឋ​​ប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រជាជន​ឡាវ (សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រជាមានិត​ឡាវ) និង​បាន​ចុះ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ឲ្យ​វៀតណាម​ដាក់​ទ័ព​ក្នុង​ ធ្វើ​ជា​ទី​ប្រឹក្សា​មើល​ការ​ខុស​ត្រូវ​​ប្រទេស។ នៅ​ទសវត្សរ៍ ១៩៧០ ឡាវ​ត្រូវ​បាន​វៀតណាម​បញ្ជា​ឲ្យ​កាត់​ផ្ដាច់​ទំនាក់​ទំនង​ជា​មួយ​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន ​ដែល​កាត់​ផ្ដាច់​ពាណិជ្ជកម្ម​ឡាវ​ជា​មួយ​បណ្ដា​ប្រទេស​ទាំង​អស់​ លើក​លែង​តែ​វៀតណាម។ ការ​គ្រប់​គ្រង​ដោយ​វៀតណាម​និង​ការ​ធ្វើ​ជា​សង្គមនិយម បន្តិច​ម្ដងៗ បាន​ត្រូវ​ជំនួស​ដោយ​ការ​បន្ឋូរ​បន្ថយ​ការ​ដាក់​កំហិត​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​ទសវត្សរ៍ ១៩៨០ និង​ការ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ចូល​ជា​សមាជិក​អាស៊ាន​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៧។

ភូមិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ប្រទេស​លាវ​ជា​ប្រទេស​មួយ​នៅ​តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែល​គ្មាន​សមុទ្រ។ ក្រៅ​ពី​ទីក្រុងវៀងច័ន្ទន៍ ដែល​ជា​រដ្ឋធានី ប្រទេស​លាវ​មាន​ទី​ក្រុង​ធំៗ ផ្សេង​ទៀត ដូច​ជាហ្លួងព្រះ​បាង សួគ៌ខេត្ត (សៈវ៉ាន់ណៈខេត) និង ប៉ាកសេ ជា​ដើម។ តំបន់​ទេសភាព​លាវ​សម្បូរ​ដោយ​​ភ្នំ​និង​ខ្ពង់​រាប។ នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៩៣ រដ្ឋាភិបាល​បាន​ដាក់​ដី​ចំនួន ២១% ឲ្យ​ក្លាយ​ជា​តំបន់​អភិរក្ស​ជីវចម្រុះ​ជាតិ ដែល​អាច​អភិវឌ្ឍ​ជា​ឧទ្យាន​ជាតិ​បាន។ ប្រទេស​លាវ​ជា​ជម្រក​របស់​សត្វ​ព្រៃ​កម្រៗ ដូច​ជា ខ្លាឥណ្ឌូចិន ទន្សោង និង ដំរីអាស៊ី។ ប្រទេស​លាវ​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ផង​ដែរ​ថា ជា​ប្រទេស​នៅ​តំបន់ត្រីកោណមាស​ដោយ​មាន​ផ្ទៃ​ដី​ដាំ​ដុះ​អាភៀន​ប្រមាណ ៣៧០០ ហិកតារ​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៧ (យោងតាមឯកសារ UNODC)។ ប្រទេស​លាវ​ស្ថិត​នៅ​តំបន់ត្រូពិច​ហើយ​ទទួល​ឥទ្វិពល​របប​ខ្យល់​រដូវ (ខ្យល់មូសុង)។ ប្រទេស​លាវ​មាន​រដូវ ២ ដាច់​គ្នា​ស្រឡះ គឺ រដូវ​វស្សា​ចាប់​ពី​ខែ​ឧសភា​ដល់​ខែ​វិច្ឆិកា និង​រដូវ​ប្រាំង​ពី​ខែ​ធ្នូ​ដល់​ខែ​មេសា។

នយោបាយ[កែប្រែ]

បំណែងចែករដ្ឋបាល[កែប្រែ]

ប្រទេសឡាវ បានចែកចេញជា១៨ខេត្ត ឬ ខ្វែង (លាវ: ແຂວງ) និងមួយខេត្ត(ជារាជធានី) គឺនគរហ្លួងវៀងច័ន្ទន៍ (ນະຄອນຫຼວງ) តំបន់រដ្ឋបាលពិសេស ឬ ខេត្តពិសេស (ເຂດພິເສດ) គឺជ័យសម្បូរណ៍ បង្កើតឆ្នាំ១៩៩៤ ត្រូវបានរំលាយនៅថ្ងៃទី ១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ផ្នែកខ្លះនៃអតីតតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញជាខេត្តជ័យសម្បូរណ៍

តំបន់រដ្ឋបាលនៃប្រទេសឡាវ
តារាងទិន្នន័យ,​ខេត្ត,​ចំនួនប្រជាជនឡាវ សម័យគ្រឹស្ត​ 2018​
ផែនទី ឈ្មោះខេត្តជាភាសាខ្មែរ ឈ្មោះខេត្តនៅឡាវអានដូច(ឡាវ:"ແຂວງ"អាននោះ:"ក្វាង")​ ស្រុក​មោងឫ ເມືອງເອກ តំបន់
នប្រជាជន[៩] ដង់ស៊ីតេ​ប្រជាជន
(ក្នុងមនុស្សម្នាក់km2)​
1. ខេត្តខាំមួន 1. ແຂວງຄໍາມ່ວນ មឿងថាខែក ທ່າແຂກ 16,315 420,950 25.80 LA-KH
2. ខេត្តចំប៉ាសាក់ 2. ແຂວງຈໍາປາສັກ ប៉ាក់សេ ປາກເຊ 15,415 733,582 47.58 LA-CH
3. ខេត្តឈៀងក្វាង 3. ແຂວງຊຽງຂວາງ ផូនសាវ៉ាន់​ (ពោនសួគ៍)​ ໂພນສະຫວັນ 15,880 261,686 16.47 LA-XI
4. ខេត្តសាយយ៉ាបូរី​ ​ 4. ແຂວງໄຊຍະບູລີ សាយយ៉ាបូរី ໄຊຍະບູລີ 16,389 411,893 25.13 LA-XA

5. ខេត្តជ័យសម្បូរណ៍ 5. ແຂວງໄຊສົມບູນ អនុវង្ស ອະນຸວົງ 8,300 102,041 12.29 LA-XS
6. ខេត្តសេកុង 6. ແຂວງເຊກອງ សេកុង ເຊກອງ 7,665 124,570 16.25 LA-XE
7. ខេត្តបូលីខាំសាយ 7. ແຂວງບໍລິຄໍາໄຊ ប៉ាក់សាន ປາກຊັນ 14,863 303,794 20.43 LA-BL
8. ខេត្តបកែវ 8. ແຂວງບໍ່ແກ້ວ ហួយសៃ ຫ້ວຍຊາຍ 6,196 196,641 31.73 LA-BK
9. ខេត្តផុងសាលី 9. ແຂວງຜົ້ງສາລີ ផុងសាលី ຜົ້ງສາລີ 16,270 189,777 11.66 LA-PH
10. ខេត្តវៀងចន្ទន៍ 10. ແຂວງວຽງຈັນ​ ផូនហូង (ពោនហោង)​ ໂພນໂຮງ 15,927 450,475 28.28 LA-VI
11. ខេត្តសាឡាវ៉ាន 11. ແຂວງສາລະວັນ សាឡាវ៉ាន ເມືອງສາລະວັນ 10,691 426,991 39.93 LA-SL
12. ខេត្ត សួគ៌ខេត្ត 12. ແຂວງສະຫວັນນະເຂດ ​កៃសុនផមវីហាន់ ໄກສອນພົມວິຫານ 21,774 1,037,553 47.65 LA-SV
13. ខេត្តហ្លួងណាំថា 13. ແຂວງຫຼວງນ້ຳທາ ហ្លួងណាំថា ຫຼວງນ້ຳທາ 9,325 192,392 20.63 LA-LM
14. ខេត្តហ្លួងព្រះបាង 14. ແຂວງຫຼວງພະບາງ ហ្លួងព្រះបាង ຫຼວງພະບາງ 16,875 459,189 27.21 LA-LP
15. ខេត្ត ហួផាន 15. ແຂວງຫົວພັນ មឿងសាំហ្នឿ ຊຳເໜືອ 16,500 306,247 18.56 LA-HO
16. ខេត្តអាចម៍ក្រពើ 16. ແຂວງອັດຕະປື អាចម៍ក្រពើ ອັດຕະປື 10,320 153,656 14.88 LA-AT
17. ខេត្តឧត្តមឆៃ 17. ແຂວງອຸດົມໄຊ មឿងជ័យ ເມືອງໄຊ 15,370 334,702 21.77 LA-OU
18. រដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍ 18. ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ វៀងចន្ទន៍ ຈັນທະບູລີ 3,920 906,859 231.34 LA-VT

សេដ្ឋកិច្ច[កែប្រែ]

វិថីមួយនៅហ្លួងព្រះ​បាង

តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៨៦ រដ្ឋាភិបាល​ឡាវ​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​ធ្វើ​វិមជ្ឍការ​និង​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​សហគ្រាស​ឯកជន។ សេដ្ឋកិច្ច​ឡាវ​ពឹឮង​ផ្អែក​ខ្លាំង​ទៅ​លើ​ការ​វិនិយោគ​និង​ពាណិជ្ជកម្ម​ជា​មួយ​ប្រទេស​ជិត​ខាង ដែល​ធំ​ជាង​និង​មាន​ជាង។ តំបន់​ភាគ​ច្រើន​នៃ​ប្រទេស​ខ្វះ​ខាត​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ឋ​សម​ស្រប។ ប្រទេស​លាវ​គ្មាន​ផ្លូវ​ដែក​ទេបាទ។ ផ្លូវ​ថ្នល់​សំខាន់ៗ ដែល​ត​ភ្ជាប់​ទី​ក្រុង​ធំៗ បាន​ទទួល​ការ​ជួស​ជុល​កែ​លំអ​នា​ពេល​ថ្មីៗ នេះ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ ភូមិ​ស្រុក​ដែល​នៅ​ដាច់​ឆ្ងាយ​ពី​ផ្លូវ​ធំៗ អាច​ចូល​ទៅ​បាន​តែ​តាម​រយៈ​ផ្លូវ​លំ។ ទូរគមនាគមន៍​ប្រើ​ខ្សែ​នៅ​មាន​កម្រិត​នៅ​ឡើយ ខណៈ​ទូរស័ព្ទ​ដៃ​កំពុង​ត្រូវ​បាន​​ប្រើ​យ៉ាង​ទូលំ​ទូលាយ​នៅ​ទី​ក្រុង។ នៅ​តំបន់​ជនបទ ភ្លើង​អគ្គិសនី​ត្រូវ​បាន​ផ្គត់​ផ្គង់​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ដែល​បាន​កំណត់​ប៉ុណ្ណោះ។ [[ឯកសារ:Markt Luang Prabang.jpg|thumb|200px|ផ្សារ​មួយ​នៅ​ហ្លួង​ព្រះ​បាង ផលិតផល​ក្នុង​ស្រុក​ពាក់​កណ្ដាល បាន​ពី​វិស័យ​កសិកម្ម​ដែល​ប្រើ​ប្រាស់​ប្រជាជន​ ៨០% របស់​ប្រទេស។ ប្រទេស​លាវ​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​ផ្ទៃ​ដី​ដាំ​ដុះ​អចិន្ត្រៃយ៍​តិច​ជាង​គេ​នៅ​ក្នុង​មហាអនុតំបន់មេគង្គ។ ផ្ទៃ​ដី​ដាំ​ដុះ​មាន​តែ ៤,០១% ចំណែក​ផ្ទៃ​ដី​ដាំ​ដុះ​អចិន្ត្រៃយ៍ មាន​តែ ០,៣៤% ប៉ុណ្ណោះ។ ស្រូវ​ជា​ដំណាំ​សំខាន់​ជាង​គេ ដែល​ប្រើ​ប្រាស់ ៨០% នៃ​ផ្ទៃ​ដី​ដាំ​ដុះ​សរុប។ ប្រហែល ៧៧% នៃ​ស្រែ​ចម្ការ​ឡាវ​ផ្ដល់​ទិន្នផល​សម្រាប់​តែ​តាម​គ្រួសារ​ប៉ុណ្ណោះ។ តាម​រយៈ​កំណែ​ទម្រង់​សេដ្ឋកិច្ច​រួម​ មានការ​អភិវឌ្ឍ​ពូជ​ស្រូវ ឡាវ​បាន​រក​លំនឹង​រវាង​ការ​នាំ​ចេញ​និង​នាំ​ចូល​អង្ករ​បាន​ជា​លើក​ដំបូង​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៩។ ពី​ឆ្នាំ ១៩៩០ ដល់ ២០០៥ ផលិតផល​អង្ករ​កើន​ឡើង​ពី ១,៥ លា​នតោន មក ២,៥ លាន​តោន។ ប្រទេស​លាវ​ប្រហែល​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​ពូជ​ស្រូវ​ច្រើន​ប្រភេទ​ជាង​គេ​ក្នុង​មហា​អនុ​តំបន់​មេគង្គ។ តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៩៥ មក រដ្ឋាភិបាល​ឡាវ​បាន​សហការ​ជា​មួយវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវពូជស្រូវអន្តរជាតិ (International Rice Research Institute (IRRI) ) ដើម្បី​ប្រមែ​ប្រមូល​គំរូ​គ្រាប់​ពូជ​រាប់​ពាន់​ប្រភេទ​ ដែល​គេ​រក​ឃើញ​នៅ​ប្រទេស​លាវ។

សេដ្ឋកិច្ច​ឡាវ​ទទួល​ជំនួយ​ពី​មូលនិធិ​រូបិយប័ណ្ណ​អន្តរជាតិ និង​ប្រភព​អន្តរជាតិ​ដទៃ​ទៀតបាទ និង​ពី​ការ​វិនិយោគ​ទុន​ពី​បរទេស​ក្នុង​វិស័យ​កែ​ច្នៃ​អាហារ​និង​រ៉ែ (ជា​ពិសេស ទង់ដែង​និង​មាស) ។ វិស័យ​ទេសចរណ៍​ជា​ឧស្សាហកម្ម​រីក​ចម្រើន​លឿន​ជាង​គេ​នៅ​ប្រទេស​លាវ។ តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក្តី សេដ្ឋកិច្ច​ឡាវ​ត្រូវ​បាន​គំរាម​កំហែង​យ៉ាង​ធ្ងន់​ធ្ងរ​ពី​បាតុភូត​លំហូរ​ចេញ​នូវ​ធន​ធាន​មនុស្ស។ តាម​ការ​សិក្សា​មួយ​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៥ របស់​ធនាគារពិភពលោក បាន​រាយ​ការណ៍​ថា ៣៧% នៃ​អ្នក​ចេះ​ដឹង​របស់​ឡាវ​រស់​នៅ​បរទេស។

ប្រជាសាស្ត្រ[កែប្រែ]

យុវតី​ម្នាក់​នៅ​ក្នុង​ពិធី​បុណ្យ​ជួប​ជុំ​ជន​ជាតិ​ហ្មុង​នៅ​ហ្លួង​ព្រះ​បាង

៦៩% នៃ​ប្រជាជន​ឡាវ​ជា​ជន​ជាតិ​លាវ។ ក្រុម​នេះ​កាន់​កាប់​តំបន់​ទំនាប និង​ដើរ​តួ​នាទី​ចម្បង​ក្នុង​វិស័យ​នយោបាយ​និង​វប្បធម៌។ ជន​ជាតិ​លាវ​ស្ថិត​ក្នុង​អំបូរ​ជនជាតិ​តៃ ដែល​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ពី​ចិន​នៅ​ដើម​គ្រិស្តសករាជ។ ៨% ទៀត​ដែល​នៅ​តំបន់​ទំនាប​ដែរ រួម​គ្នា​ជា​មួយ​ជន​ជាតិ​លាវ​បង្កើត​ជា ឡាវ​លុំ (លាវ​ទំនាប)។ អ្នក​ស្រុក​ភ្នំ​និង​ជន​ជាតិ​ភាគ​តិច​នៅ​ប្រទេស​ឡាវ​ មាន ជន​ជាតិ​ហ្មុង (មៀវ) ជន​ជាតិ​យ៉ាវ (មៀន) ជន​ជាតិ​តៃ​ដាំ (តៃ​ខ្មៅ) ជន​ជាតិ​​ដាវ ជន​ជាតិ​សាន (ថៃ​ធំ) និង​ជន​ជាតិ​និយាយ​ភាសា​ទីបេ-ភូមា​ជា​ច្រើន​ទៀត ឃើញ​មាន​រស់​នៅ​តំបន់​ដាច់​ស្រយាល​នៃ​ប្រទេស​ឡាវ។ កុលសម្ព័ន្ឋ​ភ្នំ​ចម្រុះ​ជាតិ​សាសន៍ វប្បធម៌​ និង​ភាសា ឃើញ​មាន​រស់​នៅ​ភាគ​ខាង​ជើង រួម​មាន​ជន​ជាតិ​លួ និង​ជន​ជាតិ​ឃ្មុ ដែល​ជា​ជន​ជាតិ​ដើម​នៅ​ឡាវ។ បច្ចុប្បន្ន ជន​ជាតិ​លួ​ស្ថិត​ក្នុង​សភាព​ជិត​ផុត​ពូជ។ ជន​ជាតិ​ដើម​ទាំង​នេះត្រូវ​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា ឡាវស៊ូង (ឡាវលើ)។ នៅ​ភាគ​កណ្ដាល​និង​តំបន់​ភ្នំ​ភាគ​ខាង​ត្បូង ជា​កុលសម្ព័ន្ឋ​មន-ខ្មែរ ដែល​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា ឡាវ​ថឺង (ឡាវ​ជម្រាល​ភ្នំ)។ ក្រុម​ជន​ជាតិ​ចិន​និង​វៀតណាម​ច្រើន​មាន​នៅ​ទី​ក្រុង។

ព្រះសង្ឃ​និមន្តបិណ្ឌបាត​នៅ​ប្រទេស​លាវ

សាសនា​ចម្បង​នៅ​ឡាវ គឺ​ព្រះ​ពុទ្ឋសាសនា​ថេរវាទ ដែល​លាយ​ឡំ​ជា​មួយ​សាសនា​ព្អ្នក​តា (ជំនឿ​ជីវចល) ដែល​បណ្តា​កុលសម្ព័ន្ឋ​ភ្នំ​ទាំង​ឡាយ​​ប្រតិបត្តិ។ មាន​អ្នក​កាន់​គ្រិស្តសាសនា​មួយ​ចំនួន​តូច​ដែរ​នៅ​ក្បែរៗ រដ្ឋធានី​វៀងច័ន្ទណ៍។ មុស៊្លិម​ច្រើន​មាន​នៅ​តំបន់​ក្បែរ​ប្រទេស​ភូមា។

ភាសា​ផ្លូវ​ការ​នៅ​ឡាវ​គឺ​ភាសា​លាវ ដែល​ស្ថិត​ក្នុង​អំបូរ​ភាសា​តៃ។ ភាសាបារាំងដែល​មាន​ប្រើ​ជា​ទូទៅ​ក្នុង​​ជួរ​​រដ្ឋាភិបាល​និង​ពាណិជ្ជកម្ម បាន​ចុះ​ទន់​ខ្សោយ​បន្ដិច​ម្ដងៗ ខណៈ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ភាសា​អង់គ្លេសបាន​កើន​ឡើង​ជា​លំដាប់។

វប្បធម៌[កែប្រែ]

អ្នក​ផ្លុំ​គែន

ព្រះ​ពុទ្ឋសាសនា​ថេរវាទ​មាន​ឥទ្ឋិពល​ជា​ចម្បង​ដល់​វប្បធម៌​លាវ ដែល​បញ្ជាក់​ឲ្យ​ឃើញ​តាម​រយៈ​ភាសា វត្ត​អារាម សិល្បៈ អក្សរសាស្ត្រ ជា​ដើម។ ទោះ​ជា​បែប​នេះ​ក្ដី ធាតុ​ផ្សំ​នៃ​វប្បធម៌​លាវ​មួយ​ចំនួន មាន​មុន​ការ​មក​ដល់​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ឋសាសនា។ តួ​យ៉ាងដូច​ជា គែន ដែល​ជាឧបករណ៍​តន្ត្រី​របស់​ជាតិ មាន​កំណើត​តាំង​ពី​បុរេប្រវត្តិ​មក​ម៉្លេះ។

ប្រទេស​លាវ​មាន​បេតិកភណ្ឌ​ពិភព​លោក​ចំនួន ២ គឺ ហ្លួង​ព្រះ​បាង​ និង​វត្តភូ

ស្រូវ​ជា​អាហារ​ចម្បង​នៅ​ប្រទេស​លាវ។ ហេតុ​នេះ​មាន​ពិធី​សាសនា​និង​ប្រពៃណី​ជា​ច្រើន​ទាក់​ទិន​នឹង​ការ​បង្ក​បង្កើន​ផល​ស្រូវ ដែល​កុលសម្ព័ន្ឋ​នានា​តែង​ប្រតិបត្តិ។ ឧទាហរណ៍ អ្នក​ស្រែ​ជន​ជាតិ​ឃ្មុ​នៅ​ហ្លួង​ព្រះ​បាង​ដាំ​ស្រូវ​ប្រភេទ​ខាវកាំ​ក្នុង​បរិមាណ​តិច​តួច​មួយ​នៅ​ក្បែរ​ខ្ទម​ ជា​ការ​រំលឹក​គុណ​ដល់​មាតា​បិតា​របស់​គេ​ដែល​បាន​ចែក​ឋាន​ទៅ ឬ​ក៏​ដាំ​នៅ​ក្បែរ​ភ្លឺ​ស្រែ​ដើម្បី​បញ្ជាក់​ថា មាតា​បិតា​របស់​គេ​នៅ​មាន​ជីវិត។

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

  1. "The Languages spoken in Laos". Studycountry. Retrieved 16 September 2018.
  2. "Results of Population and Housing Census 2015" (PDF). Lao Statistics Bureau. Retrieved 1 May 2020.
  3. https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2012/12/globalReligion-tables.pdf
  4. "Laos". Lao Department of Statistics. Archived from the original on 13 November 2016.
  5. ៥,០ ៥,១ ៥,២ ៥,៣ "World Economic Outlook Database, Laos". International Monetary Fund. April 2018. Retrieved 28 April 2018.
  6. "Gini Index". World Bank. Retrieved 2 March 2011.
  7. "Human Development Report 2019" (PDF). កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 2019. Retrieved 9 December 2019.
  8. "About Laos: Geography". Asia Pacific Parliamentary Forum. Government of Laos. Archived from the original on 16 April 2016.
  9. /ref>laosis.lsb.gov.la

តំណភ្ជាប់ក្រៅ[កែប្រែ]