ស្បៃ

ចម្លាក់​ស្ត្រី​ខ្មែរ​ពាក់ ​ស្បៃ ​ក្នុង ​សម័យ​អង្គរ ។

ស្បៃ ( ខ្មែរ: ស្បៃ [sɓaj] ; លាវ: ສະໄບ  ; ម៉ាឡេ ៖ Sebai ; ចាវី : سباي ; ថៃ: สไบ , RTGS ៖ sabai[sābāj] ) ឬ ផាបៃង ( លាវ: ຜ້າບ່ຽງ  ; ថៃ: ผ้าเบี่ยง [pʰâː bìa̯ŋ] ) គឺជាសម្លៀកបំពាក់ដែលមានរាងដូចកន្សែង ឬក្រណាត់គ្របលើដើមទ្រូងដែលពាក់នៅ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដីគោក។ ស្បៃ គឺជា​ក្រណាត់​រុំ​សុដន់​របស់​ស្ត្រី​នៅក្នុង ​ប្រទេស​កម្ពុជា ឡាវ និង ​ប្រទេស​ថៃ ខណៈ​នៅ​ឆ្នេរ​សមុទ្រ​ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា និង​ឧបទ្វីប​ម៉ា​ឡេ ពាក្យ​ដូចគ្នា​នេះ​ត្រូវបាន​គេ​ប្រើ​ដើម្បី​ពណ៌នា​ថា​ជា​ក្រណាត់​ស្មា​។ ស្បៃ បានមកពី សារី ឥណ្ឌា ដែលចុងបញ្ចប់ត្រូវបានពាក់នៅលើស្មាមួយ។

និរុត្តិសាស្ត្រ

ស្បៃ ​ជា​ពាក្យ ​ខ្មែរ ​សំដៅ​លើ​សម្លៀក​បំពាក់​ស្តើង និង​ទន់​ប្រភេទ​ណា​ក៏​បាន ។ នៅក្នុងសម្លៀកបំពាក់ វាសំដៅជាពិសេសទៅលើសម្លៀកបំពាក់ដែលមានរាងដូចកន្សែង ឬក្រណាត់សុដន់ដែលភាគច្រើនត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយស្ត្រី និងចំពោះបុរសដែលកាន់សាសនាតិចជាង។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

ស្បៃ មានប្រភពមកពី សារី ឥណ្ឌា ដែលអាចត្រូវបានណែនាំទៅកាន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ តាមរយៈ ព្រះរាជាណាចក្រឥណ្ឌា រួមជាមួយនឹងប្រពៃណី និងធាតុផ្សំផ្សេងទៀតនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា។

នារីខ្មែរស្លៀកស្បៃ និង សំពត់ ចងក្បិន

កម្ពុជា

ស្បៃ ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ត្រូវ​បាន​គេ​ណែនាំ​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​បុរាណ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ស្រដៀង​នឹង ​សារី ​ឥណ្ឌា។ មានទេវកថាទាក់ទងគ្នាក្នុង វប្បធម៌ខ្មែរ ទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រាសាទ ដែលទំនងជាត្រូវបានណែនាំក្នុងសម័យ អាណាចក្រហ្វូណន រួមជាមួយនឹង ចងក្បិន ក្នុងសតវត្សទី១នៃគ.ស។ ស្បៃ ​ត្រូវ​បាន​លើក​ឡើង​នៅ​ក្នុង​រឿងព្រេង​របស់ ​ព្រះថោង និង​នាង​នាគ ។ ក្នុង​ឈុត​មួយ ព្រះថោង​តោង​ក្រណាត់​ពាក់​លើ​នាគរាជ ដើម្បី​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​នគរ ​នាគ ។ ក្រណាត់​នោះ​ជា ​ក្រណាត់ ។ ក្នុង​រឿងនិទាន​នោះ ស្បៃ ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​កន្ទុយ​នាង​នាគ ព្រះនាង​នាគ ។

នៅ សម័យអង្គរ ថ្វីត្បិតតែបុរស និងស្ត្រីស្លៀកពាក់ធម្មតាក៏ដោយ ក៏សម្លៀកបំពាក់សម្រាប់ដងខ្លួនខាងលើត្រូវបានពាក់៖ ចម្លាក់លៀននៃ ប្រាសាទបាយ័ន ព្រះខ័ន និងប្រាសាទអង្គរផ្សេងទៀតពណ៌នាស្ត្រីស្លៀកស្បៃដូច ស្បៃ រីឯរូបបុរសសាសនា។ ត្រូវបានតុបតែងដោយ ស្បៃ ទាន់សម័យ ។ នៅ ប្រាសាទអង្គរវត្ត មានរូបភាពនៃអប្សរាដែលពាក់ស្បៃតោងជាប់នឹង សំពត់ រីឯជញ្ជាំងខាងជើងនៃប្រាសាទអង្គរវត្តបង្ហាញអំពីនារីមួយក្រុមដែលពាក់ ស្បៃ វែងកាន់ដង្វាយផ្សេងៗ។

សព្វថ្ងៃ ស្បៃ ​រួម​ជាមួយ​នឹង ​ចង​ក្បិន និង ​សំពត់ ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​សំលៀកបំពាក់​ជាតិ​កម្ពុជា។ ស្បៃ​ច្រើន​ប្រើ​ក្នុង​ពិធី​មង្គលការ​ប្រពៃណី​ខ្មែរ​ដែល​មាន​ប្រភេទ​និង​ការ​តុប​តែង​ផ្សេងៗ​គ្នា​ក្នុង​ពិធី ព្រះថោងតោងស្បៃនាងនាគ ដែលតំណាងឱ្យរឿងព្រេងនៃគ្រឹះនៃនគរភ្នំ និងកន្លែងដែលកូនកំលោះកាន់ ស្បៃ កូនក្រមុំនៅពេលពួកគេទៅបន្ទប់របស់ពួកគេ។ កូនកំលោះក៏ពាក់ ស្បៃ ។

សម្រាប់បុរស ជាពិសេសព្រាហ្មណ៍ និងព្រះសង្ឃពុទ្ធសាសនា ស្បៃ ហៅថា ស្បង់ ស្បៃត្រៃចីវរ , ហើយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអាវផាយរបស់ព្រាហ្មណ៍ និងព្រះសង្ឃ។ សម្រាប់ស្ត្រី ស្បៃ អាចប្រើបានដោយសេរី និងក្នុងវិធីផ្សេងៗគ្នាដូចជា រុំវាជុំវិញខ្លួន គ្របស្មា និងជាទូទៅគ្របសុដន់ និងក្រពះលើស្មាខាងឆ្វេង។ ស្ទីល ​ស្បៃ ​ខុសៗ​គ្នា​ត្រូវ​បាន​ស្ត្រី​ខ្មែរ​ប្រើ​តាម​ចំណូលចិត្ត និង​ប្រពៃណី​របស់​ពួកគេ។

ឡាវ

ស្ត្រី​ឡាវ​ស្លៀក​ឈុតស្បៃ ឬ ​ផា​បៀង ​ចម្រុះ​ពណ៌​ក្នុង​របាំ​ប្រពៃណី។

នៅប្រទេសឡាវ សម្លៀកបំពាក់នេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ផាបៀង ឬសាបៃ។ វាជារឿងធម្មតាទេដែលស្ត្រីឡាវស្លៀកពាក់ ស្បៃ ព្រោះវាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសំលៀកបំពាក់ប្រពៃណី។ ស្បៃ ក៏អាចពាក់បានដោយបុរសក្នុងពិធីមង្គលការ ឬពេលចូលរួមក្នុងពិធីសាសនា។ ប្រភេទនៃ ស្បៃ ជាធម្មតាពាក់ដោយបុរសឡាវជាញឹកញាប់មានលំនាំគូស។ ស្បៃ ក៏អាចជាសូត្រមួយកំណាត់វែង ទទឹងប្រហែលមួយហ្វីត ដែលត្រូវបានប៉ាក់តាមអង្កត់ទ្រូងពីលើទ្រូង គ្របលើស្មាមួយ ដោយចុងម្ខាងទម្លាក់នៅខាងក្រោយខ្នង។

ម៉ាឡេស៊ី

នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី សេបៃ គឺជាក្រណាត់ដែលរុំជុំវិញកដើម្បីគ្របដណ្តប់ស្មាដោយចុងទាំងពីរព្យួរនៅលើទ្រូងស្រដៀងទៅនឹងកន្សែងដែលព្យួរនៅលើស្មា។

មីយ៉ាន់ម៉ា

ស្ត្រីជនជាតិមនស្លៀកសំលៀកបំពាក់ប្រពៃណីនៅ រដ្ឋមន ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា

ជនជាតិភាគតិចមន ក៏ត្រូវបានគេដឹងថាមានទំនៀមទំលាប់ស្រដៀងនឹងការស្លៀកពាក់បែប ស្បៃ ដែលហៅថា យ៉ាត តូត ជា ភាសាមន ដោយអង្កត់ទ្រូងលើទ្រូង បិទស្មាមួយ ដោយចុងម្ខាងទម្លាក់ទៅក្រោយដូចនារីឡាវដែរ។ ប្រពៃណី​នេះ​បាន​សម្គាល់​ពួកគេ​ពី​ក្រុម​ជនជាតិ​ផ្សេង​ទៀត​ក្នុង​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា។ ជនជាតិមន នៃប្រទេសភូមា និងថៃសព្វថ្ងៃនេះ គឺជាកូនចៅនៃនយោបាយឥណ្ឌាផ្សេងៗ ជាពិសេសគឺ ទ្វារវតី ។  វត្ថុបុរាណ ពី ទីតាំង មន ទ្វារវតី ក្នុង អ្វី ដែល បច្ចុប្បន្ន ជា ប្រទេស ថៃ បង្ហាញ ពី ស្ត្រី មួយក្រុម ដែល ស្លៀកពាក់ ស្រដៀង ទៅនឹង ស្បៃ ។

ប្រទេសថៃ

ស្ត្រី​ថៃ​ពាក់ស្បៃ នៅ ​ផ្ទះ ជីម ថមសន ។

គេហទំព័រ ទ្វារវតី បង្ហាញ​ពី​ក្រុម​នារី​ស្លៀក​ពាក់​ស្រដៀង​នឹង សបៃ ។ សបៃ ( ថៃ: สไบ , RTGS ៖ sabai, ត្រូវបញ្ចេញសំឡេង [sābāj] ) or pha biang ( ថៃ: ผ้าเบี่ยง ត្រូវបញ្ចេញសំឡេង [pʰâː.bìaŋ] ) គឺជាសម្លៀកបំពាក់ដែលមានរាងដូចកន្សែង ឬក្រណាត់សុដន់ ស្បៃច្រើន អាចប្រើបានទាំងបុរស និងស្ត្រី។ សបៃ ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ផង​ដែរ​ថា​ជា​សូត្រ​វែង​មួយ​ទទឹង​ប្រហែល​មួយ​ហ្វីត​ដែល​មាន​អង្កត់ទ្រូង​ជុំវិញ​ទ្រូង​ដោយ​គ្រប​លើ​ស្មា​មួយ​ដែល​ចុង​របស់​វា​ធ្លាក់​ទៅ​ក្រោយ​ខ្នង។ សបៃច្រើន អាចត្រូវបានពាក់នៅជុំវិញទ្រូងអាក្រាតឬនៅលើក្រណាត់ផ្សេងទៀត។ ទម្លាប់នៃការស្លៀកពាក់ សប៊ៃ រួមជាមួយនឹងក្រណាត់ វិចតូរៀ គឺជាទម្លាប់ធម្មតាក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ ចុល្លាឡុកន និងបន្តរហូតដល់រជ្ជកាលព្រះបាទ វិជ្ជរ៉ាវុធ នៅពេលដែលសម្លៀកបំពាក់បស្ចិមប្រទេសកាន់តែមានម៉ូត។