ចេង ហេង
ចេង ហេង ( កើតនៅថ្ងៃទី១០ មករា ១៩១០ ដល់ ១៥ មីនា ១៩៩៦) គឺជាអ្នក នយោបាយខ្មែរ ដែលដើរតួជាប្រមុខរដ្ឋពីឆ្នាំ ១៩៧០-១៩៧១ និងជាឥស្សរជននយោបាយដ៏លេចធ្លោមួយរូបក្នុង សម័យសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ (១៩៧០-១៩៧៥)។
លោក ចេង ហេង កើតនៅខេត្តតាកែវ។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការសិក្សា មធ្យមសិក្សានៅ វិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ គាត់បានចូលទៅ សាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាល (ERA)។ គាត់បានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយ កូនស្រីម្នាក់ នៃកូនស្រីជាច្រើនរបស់ លោក អ៊ឹង ហ៊ី។ លោក អ៊ីង ហ៊ី ជាអ្នកប្រៀបប្រដៅរបស់លោក ប៉ែន សុវណ្ណ។ លោកមានកូនចំនួន ៧នាក់។
លោកបានចូលបម្រើការងាររដ្ឋបាលជាដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៤០ នៅខេត្តបាត់ដំបង ដែលនៅពេលនោះ ខេត្តនេះនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ទ័ពសៀមនៅឡើយ និង បន្ទាប់មកនៅ ខេត្តកំពត ព្រៃវែង និង កណ្តាល នៅខែមិថុនា ១៩៥៤។ នៅខែសីហា ១៩៥៥ គាត់ជានាយកពន្ធនាគារកណ្តាលក្រុងភ្នំពេញ។ គាត់ជាអ្នកជំនាញខាងសកិកម្ម ដោយបានណែនាំធ្វើ អភិវឌ្ឍន៍កសិកម្ម ជាលក្ខណៈឧស្សាហកម្ម។
គាត់ជាម្ខាស់លើ កសិដ្ឋានដំណាំដូង នៅតំបន់រាម ក្នុងខេត្តកំពត។ ពីថ្ងៃ ១៩ មេសា ១៩៦០ ដល់ថ្ងៃ ១៧ វិច្ឆិកា ១៩៦១ គាត់ជារដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងកសិកម្ម។ នៅឆ្នាំ ១៩៦២ គាត់បានជាប់ឆ្នោតជាតំណាងរាស្រ្តនៅ មណ្ឌលតាខ្មៅ។ នៅឆ្នាំ ១៩៦៦ ជាប់ឆ្នោតជាប់តំណារាស្រ្ត មណ្ឌលភ្នំពេញ និងជាប់ឆ្នោត ជាប្រធាន សភាជាតិ នៅឆ្នាំ ១៩៦៩។
នៅថ្ងៃ ១៨ មីនា ១៩៧០ នៅពេលដែល សភាទាំងពីរ បោះឆ្នោតទម្លាក់ សម្តេច សីហនុ ពីតំណែងប្រមុខរដ្ឋ លោកមានឋានៈជាប្រមុខរដ្ឋស្តីទី។ នៅថ្ងៃ ១០ មីនា ១៩៧២ បន្ទាប់ពី បាតុកម្មនិស្សិតគគ្រឹកគគ្រេង គាត់បានប្រគល់តំណែងនេះទៅ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដែលពេលក្រោយមក ថ្ងៃទី ៤ មិថុនា ១៩៧២ លោកលន់ នល់ បានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានធីបតី សាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ នៅថ្ងៃ ៥ កុម្ភៈ ១៩៧៥ សម្តេច សីហនុ និង ខ្មែរ ក្រហម បានផ្យាយបញ្ជីខ្មៅ វរជនសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ៧នាក់ រួមមាន៖ លន់ នល់, សិរិមតៈ, អ៊ិន តាំ, ចេង ហេង, សុស្តែន ហ្វែណង់ដេស្ត, លន់ ណុន, និង ឡុង បូរ៉េត។
នៅថ្ងៃ ១ មេសា ១៩៧៥ គាត់បានអមដំណើរលោក លន់ នល់ ភៀសខ្លួនមកប្រទេសអាមេរិក ហើយបានរស់នៅប្រទេសនេះ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩២។ នៅឆ្នាំ ១៩៩៣ គាត់បានវិលត្រឡប់ចូលកម្ពុជាវិញ បានបង្កើត គណបក្សសម្ព័ន្ធសាធារណរដ្ឋ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងយកអាសនៈនៅ សភាធម្មនុញ្ញ។ គណបក្សនេះ ទទួលបរាជ័យ គ្មានបានមួយអាសនៈទេ។ លោក ចេង ហេងបានវិលត្រឡប់ទៅសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ និង បានទទួលអនិច្ចកម្មនៅប្រទេសនេះ នៅឆ្នាំ ១៩៩៦។
ជីវិតដំបូង
[កែប្រែ]ហេង កើតនៅ ខេត្តតាកែវ ក្នុងគ្រួសារកសិករកណ្តាលដើមកំណើត ខ្មែរ ។ [១] លោកបានបន្តក្លាយជាអ្នកជំនួញដ៏រុងរឿង និងម្ចាស់ដី។ លោកបានបម្រើការក្នុងជួរមន្ត្រីរាជការនៃ អាណានិគមនិយមបារាំងនៅកម្ពុជា ដែលទីបំផុតបានដល់ថ្នាក់ ឧត្តមមន្ត្រី (ភាសា កុកងឺ ថ្នាក់ជាន់ខ្ពស់) នៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០។
អាជីពនយោបាយ
[កែប្រែ]អាជីពនយោបាយដំបូងរបស់ទ្រង់ក្នុងកំឡុងពេលដែលគណបក្ស សង្គមរាស្ត្រនិយម របស់ សម្ដេចនរោត្តមសីហនុ គ្រប់គ្រងប្រទេសគឺមានភាពស្រពិចស្រពិល៖ គាត់បានចូលប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយនៅឆ្នាំ ១៩៥៨ និងធ្វើជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្មនៅឆ្នាំ ១៩៦១-២។ គាត់បានជាប់ឆ្នោតជាជំទប់សង្កាត់ តាខ្មៅ នៅឆ្នាំ ១៩៦២ ប៉ុន្តែចាញ់ក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៦៦ លើបេក្ខជនគូប្រជែងគឺបណ្ឌិតសីហនុនិយមវ័យក្មេងហៅថា កែវ សាន។ [២] ក្រោយមកលោក បានត្រឡប់មកវិញតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ 1967 នៅ ភ្នំពេញ ហើយនៅឆ្នាំ 1970 បានធ្វើជាប្រធានរដ្ឋសភាកម្ពុជា។ កម្រិតនៃការគាំទ្រផ្នែកនយោបាយរបស់គាត់ហាក់ដូចជាមានកម្រិតរហូតដល់ឆ្នាំ 1970 ។ ក្រៅពីជាប្រធានសភា លោកក៏ធ្លាប់ជាប្រធានពន្ធនាគាររាជធានីភ្នំពេញដែរ។
ភ្លាមៗក្រោយ រដ្ឋប្រហារកម្ពុជាឆ្នាំ 1970 ដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ និងព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ព្រះសីហនុ លោកត្រូវបានធ្វើជាប្រមុខរដ្ឋរហូតដល់ការបោះឆ្នោតអាចរៀបចំបាន។ នេះជាតួនាទីដ៏ធំមួយដែលលោក លន់ នល់ បានកាន់អំណាចនយោបាយភាគច្រើនរបស់ប្រមុខរដ្ឋក្នុងគ្រាអាសន្ន៖ ព្រះនរោត្តមសីហនុដែលនិរទេសចេញគឺត្រូវបបណ្តេញលោកបានថាជា «អាយ៉ងមិនសំខាន់»។ [៣] ក្រៅពីធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មាន លោក ចេង ហេង ក៏ត្រូវបានអំពាវនាវឱ្យទទួលអ្នកនយោបាយបរទេសដែលកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចផងដែរ៖ លោក William Shawcross រៀបរាប់អំពីឧប្បត្តិហេតុមួយក្នុងអំឡុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Spiro Agnew ខែកក្កដា ឆ្នាំ 1970 មកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលប្រមុខរដ្ឋស្តីទីត្រូវបានបង្ខំឱ្យឈ្លោះជាមួយ សម្ងាត់សហរដ្ឋអាមេរិក។ បុគ្គលិក បម្រើការ ហ្វឹកហាត់កាំភ្លើងរបស់ពួកគេនៅលើគាត់ខណៈពេលដែលគាត់កំពុងព្យាយាមស្វាគមន៍ Agnew ទៅកាន់ ព្រះបរមរាជវាំង ។ [៤]
ក្រោយមក ណុល បានប្រើវិបត្តិនយោបាយដើម្បីដក ហេង ហើយចូលកាន់តួនាទីខ្លួនឯងនៅដើមឆ្នាំ ១៩៧២។ [៥] នៅឆ្នាំ ១៩៧៣ បន្ទាប់ពីការគាបសង្កត់របស់អាមេរិកលើ លន់ នល់ ឱ្យពង្រីកការពាក់ព័ន្ធនយោបាយ ហេង ត្រូវបានតែងតាំងជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សានយោបាយជាន់ខ្ពស់មួយ ដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ឥទ្ធិពលរបស់ក្រុមប្រឹក្សាត្រូវបានគេបដិសេធមិនយូរប៉ុន្មាន ហើយណុលបានបន្តការគ្រប់គ្រងបុគ្គលនៃសាធារណរដ្ឋដែលកំពុងធ្លាក់ចុះ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយមានកងកម្លាំង ខ្មែរក្រហម ឡោមព័ទ្ធរាជធានី ឈ្មោះរបស់រូបលោក ត្រូវបានបោះពុម្ភក្នុងបញ្ជី "ជនក្បត់ជាតិទាំងប្រាំពីរ" (រួមទាំង លន់ នល់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ អ៊ិន តាំ ឡុង បូរ៉េត សូស្តេន ហ្វឺណង់ដេស និង សឺង ង៉ុកថាញ់ ) ដែលត្រូវបានគំរាមកំហែង។ ជាមួយនឹងការប្រហារជីវិតភ្លាមៗនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃជ័យជំនះកុម្មុយនិស្ត។ លោក បានភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសនៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ទៅ ទីក្រុងប៉ារីស ជាកន្លែងដែលគាត់មានទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមនិរទេសដែលផ្តោតលើ សឺន សាន ។
លោកហេង បានត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ បន្ទាប់ពី អង្គការសហប្រជាជាតិ ជាអ្នកសម្របសម្រួលដំណោះស្រាយនយោបាយឆ្នាំ ១៩៩១ (កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស) ហើយបានចូលរួមបន្ថែមទៀតក្នុងនយោបាយ ដោយបានបង្កើតគណបក្សសម្ព័ន្ធសាធារណរដ្ឋ ដែលមិនបានជោគជ័យក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៣។ គាត់បានស្លាប់នៅថ្ងៃទី 15 ខែមីនាឆ្នាំ 1996 ក្នុងអាយុ 86 ឆ្នាំនៅ ទីក្រុង Portland រដ្ឋ Oregon សហរដ្ឋអាមេរិក។
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ Liang (1988), p. 27
- ↑ Corfield, p.40. The 1966 election was the first in which the Sangkum fielded multiple candidates in each constituency.
- ↑ Sihanouk, p.51
- ↑ Shawcross, p.176
- ↑ The 'crisis' was precipitated after Sirik Matak sacked a dissident Sihanoukist academic, Keo An - the brother of Keo Sann, Heng's opponent in the 1966 election.