ស៊ីនេម៉ាទិច (ជាភាសាបារាំង៖cinématique, ជាភាសាអង់គ្លេស៖Kinematics) ជាផ្នែកមួយនៃមេកានិច ដែលសិក្សាពីចលនារបស់អង្គធាតុមួយ ដោយមិនគិតអំពីបុព្វហេតុដែលបង្ករវា។ ផ្នែកមួយទៀតរបស់មេកានិច ដែលសិក្សាពីទំនាក់ទំនងរវាងចលនានិងបុព្វហេតុ គេអោយឈ្មោះថាឌីណាមិច។
ផ្នែកស៊ីនេម៉ាទិចចាប់កំនើតនៅថ្ងៃទី២០ មករា ១៧០០ នៅពេលដែល ព្យែរ វ៉ារីញ៉ុង បានកំនត់សញ្ញាញរបស់សំទុះនិងបានបង្ហាញថា គេអាចគណនាល្បឿនខណៈនិងសំទុះខណៈបានដោយងាយ ដោយប្រើប្រាស់ដេរីវេ។
ស៊ីនេម៉ាទិចចែកចេញជា ស៊ីនេម៉ាទិចនៃចំនុចរូបធាតុ និង ស៊ីនេម៉ាទិចនៃសូលីដ។
ដើម្បីសិក្សាពីស៊ីនេម៉ាទិច គេចាំបាច់ត្រូវកំនត់ជាមុននូវតំរុយ គឺប្រព័ន្ធកូអរដោនេលំហនិងតំរុយពេល។ គ្រប់ចំនុចនៅក្នុងលំហ មានកូអរដោនេ
និងមានម៉ាស់
(តាមពិតនៅក្នុងស៊ីនេម៉ាទិច គេមិននិយាយពីម៉ាស់ក៏បាន)។
- គ្រប់ចំនុចរូបធាតុ(មានវិមាត្រដ៏តូច) អាចកំនត់ដោយវ៉ិចទ័រទីតាំង ដែលអាចប្រែប្រួលតាមពេលវេលា បើសិនជាវត្ថុនោះមានចលនា។
![{\displaystyle {\vec {r}}(t)={\begin{pmatrix}x(t)\\y(t)\\z(t)\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/1ef540a67260a09dbc8392d4ba5de49fb43d1bae)
- ដោយធ្វើដេរីវេវ៉ិចទ័រទីតាំងធៀបនឹងពេល គេបានវ៉ិចទ័រល្បឿន
![{\displaystyle {\vec {v}}(t)={\frac {d{\vec {r}}(t)}{dt}}|_{\mathcal {R}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bc30a2a071d0eb02cf4a28c30c8326e5f9e6c5ac)
រឺ
![{\displaystyle {\begin{pmatrix}v_{x}\\v_{y}\\v_{z}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}={\begin{pmatrix}{\frac {\partial x}{\partial t}}\\{\frac {\partial y}{\partial t}}\\{\frac {\partial z}{\partial t}}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}={\begin{pmatrix}{\dot {x}}\\{\dot {y}}\\{\dot {z}}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a4877226adbdeb3390d95f14f1db8e472bc70407)
- ដោយធ្វើដេរីវេវ៉ិចទ័រល្បឿនធៀបនឹងពេល គេបានវ៉ិចទ័រសំទុះ
![{\displaystyle {\vec {a}}(t)={\frac {d{\vec {v}}(t)}{dt}}|_{\mathcal {R}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/694a216996528e31482b658ae4c25530cd290775)
រឺ
![{\displaystyle {\begin{pmatrix}a_{x}\\a_{y}\\a_{z}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}={\begin{pmatrix}{\frac {\partial v_{x}}{\partial t}}\\{\frac {\partial v_{y}}{\partial t}}\\{\frac {\partial v_{z}}{\partial t}}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}={\begin{pmatrix}{\frac {\partial ^{2}x}{\partial t^{2}}}\\{\frac {\partial ^{2}y}{\partial t^{2}}}\\{\frac {\partial ^{2}z}{\partial t^{2}}}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}={\begin{pmatrix}{\ddot {x}}\\{\ddot {y}}\\{\ddot {z}}\end{pmatrix}}_{\mathcal {R}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/32b72b0dde1c9815f7ec1aac4eab36645c44b2bc)
- សមីការពេលនៃចលនាសរសេរ៖
ត្រូវគ្នានឹងសមីការប៉ារ៉ាម៉ែត្រនៃគន្លង។ ជាទួទៅគេអាចបង្រួមសមីការគន្លងជា៖
(ចំនាំថាក្នុងសមីការគន្លងគ្មាន t ទេ)។
និយមន័យនៃអាប់ស៊ីសកោង
សមីការគន្លងជាសំនុះចំនុចដែលចំនុចរូបធាតុឬផ្ចិតនិចលភាពរបស់សូលីដគូសបាន។ យើងអាចកំនត់អាប់ស៊ីសកោង
ជាចំងាយចរនៅលើគន្លង (គិតធៀបនឹងចំនុចគោលតំរុយលើគន្លងនាខណៈពេល
)។ គេសរសេរ៖
![{\displaystyle ds={\sqrt {{dx}^{2}+{dy}^{2}+{dz}^{2}}}={\sqrt {{\dot {x}}^{2}+{\dot {y}}^{2}+{\dot {z}}^{2}}}dt}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/184c1d29cda2b8c8c23b191beebad724791fb646)
- នាំអោយ
![{\displaystyle s=\int _{A}^{B}{{\sqrt {{\dot {x}}^{2}+{\dot {y}}^{2}+{\dot {z}}^{2}}}dt}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ec13fd54bb941cc7ff08ed84f079c306e1bce0cd)
តំលៃល្បឿនខណៈជាដេរីវេនៃអាប់ស៊ីសកោង៖