ភាពចលាចលកាហ្សាក់ស្ថានឆ្នាំ២០២២

 ទំព័រគំរូ:Campaignbox Post-Soviet Conflictsភាពចលាចលកាហ្សាក់ស្ថានឆ្នាំ២០២២ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ខែមករានៃការបង្ហូរឈាម ( កាហ្សាក់: Қанды қаңтар  ; រុស្ស៊ី: Кровавый январь ) ឬ សោកនាដកម្មខែមករា ( កាហ្សាក់: Қаңтар трагедиясы ), គឺជាការតវ៉ាទ្រង់ទ្រាយធំដែលបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន នៅថ្ងៃទី២ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ បន្ទាប់ពីការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៃតម្លៃឧស្ម័នរាវបន្ទាប់ពីការលើកតម្លៃមួកដែលបង្ខំដោយរដ្ឋាភិបាលនៅថ្ងៃទី១ ខែមករា។ ការតវ៉ាបានចាប់ផ្តើមដោយសន្តិវិធីនៅក្នុងទីក្រុងផលិតប្រេងហ្សាណាអូហ្សេន ហើយបានរីករាលដាលយ៉ាងឆាប់រហ័សទៅកាន់ទីក្រុងផ្សេងទៀតក្នុងប្រទេស ជាពិសេសទីក្រុងដ៏ធំបំផុតរបស់ប្រទេសអាល់ម៉ាទី ដែលឃើញបាតុកម្មរបស់ខ្លួនប្រែទៅជាកុបកម្មដ៏ហឹង្សា ដែលបង្កឡើងដោយការមិនពេញចិត្តចំពោះរដ្ឋាភិបាល និង ភាពក្រីក្ររីករាលដាល ។ យោងតាមមន្ត្រីកាហ្សាក់ស្ថានបានឱ្យដឹងថា ក្នុងអំឡុងភាពចលាចលដ៏ហិង្សា និងការបង្ក្រាបរយៈពេលមួយសប្តាហ៍ មនុស្សចំនួន២២៧នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ និងជាង៩៩០០នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន។

ការមិនសប្បាយចិត្តកាន់តែខ្លាំងឡើងជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងអតីតប្រធានាធិបតីន័រស៊ុលតង់ ណាហ្សាបាយអេវ ដែលនៅតែជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខកាហ្សាក់ស្ថាន បានជះឥទ្ធិពលលើបាតុកម្មធំជាងមុន។ ដោយសារមិនមានក្រុមប្រឆាំងដ៏ពេញនិយមប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលកាហ្សាក់ស្ថាន ភាពចលាចលហាក់ដូចជាត្រូវបានប្រមូលផ្តុំដោយផ្ទាល់ដោយប្រជាពលរដ្ឋ។ ជាការឆ្លើយតប ប្រធានកាស៊ីម យ៉ូម៉ារតូកាយអេវ បានប្រកាសភាពអាសន្ន នៅក្នុង តំបន់ម៉ង់ហ្គីស្តូ និង អាល់ម៉ាទី ចាប់ពីថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២។ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីម៉ាមិន បានលាលែងពីតំណែងនៅថ្ងៃដដែល ហើយណាហ្សាបាយអេវ ខ្លួនឯងក៏ត្រូវបានដកចេញពីតំណែងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខផងដែរ។ ភាពអាសន្នត្រូវបានពង្រីកក្នុងរយៈពេលខ្លីដល់ប្រទេសទាំងមូល។ ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើរបស់តូកាយអេវ អង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខសមូហភាព (CSTO) ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តយោធារបស់ រុស្ស៊ី អាមេនី បេឡារុស្ស កៀហ្ស៊ីស៊ី ស្ថាន តាជីគីស្ថាន និងកាហ្សាក់ស្ថាន បានយល់ព្រមដាក់ពង្រាយកងទ័ពនៅកាហ្សាក់ស្ថាន។ គោលបំណងត្រូវបានប្រកាសថាជាការរក្សាសន្តិភាព ខណៈដែលអ្នកអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនបានពណ៌នាថាវាជួយរដ្ឋាភិបាលកាហ្សាក់ស្ថានក្នុងការលុបបំបាត់ភាពចលាចលនេះ។ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន បានពណ៌នាការអន្តរាគមន៍នេះថា ជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នា ដើម្បីការពារសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងតំបន់ ពីអ្វីដែលលោកបានពណ៌នាថាជា បដិវត្តន៍ពណ៌ ដែលបង្កឡើងដោយការជ្រៀតជ្រែកពីបរទេសក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់សម្ព័ន្ធមិត្ត។ កងទ័ពអង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខសមូហភាព ត្រូវបានដាក់ពង្រាយដំបូងទៅកាន់អគាររដ្ឋាភិបាលក្នុងរដ្ឋធានីអាស់តាណា ហើយបន្ទាប់មកបានការពារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗនៅអាល់ម៉ាទី។

ក្នុង​នាម​ជា​សម្បទាន លោកតូកាយអេវ បាន​ប្រកាស​ថា​តម្លៃ​សាំង​រថយន្ត​ដែល​មាន​តម្លៃ ៥០ តោន ​ក្នុង​មួយ​លីត្រ​នឹង​ត្រូវ​បាន​ស្ដារ​ឡើង​វិញ​ក្នុង​រយៈពេល ៦ ខែ។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា លោកបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថាបទបញ្ជារដ្ឋធម្មនុញ្ញ "ត្រូវបានស្តារឡើងវិញយ៉ាងទូលំទូលាយនៅគ្រប់តំបន់ទាំងអស់នៃប្រទេស" ។ លោកក៏បានប្រកាសថា លោកបានបញ្ជាកងទ័ពឱ្យប្រើកម្លាំងដ៍សាហាវប្រឆាំងនឹងក្រុមបាតុករ ដោយអនុញ្ញាតឱ្យមានការណែនាំ "បាញ់សម្លាប់" ដោយមិនមានការព្រមាន ដោយហៅក្រុមបាតុករថា "ចោរ និងភេរវករ" ហើយនិយាយថា ការប្រើប្រាស់កម្លាំងនឹងបន្ត "បំផ្លាញការតវ៉ា"។

បាតុករ​នៅ​កណ្តាល​ក្រុងអាក់តូបេ ថ្ងៃ​ទី​៤ ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០២២។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១០ មករា រដ្ឋាភិបាល​បាន​ប្រកាស​ជា​ថ្ងៃ​កាន់​ទុក្ខ​ចំពោះ​អ្នក​ដែល​បាន​ស្លាប់​ក្នុង​ពេល​មាន​ភាព​ចលាចល។ នៅថ្ងៃទី១១ ខែមករា លោកតូកាយអេវ បាននិយាយថា សណ្តាប់ធ្នាប់ត្រូវបានស្ដារឡើងវិញនៅក្នុងប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាននៅក្នុងអ្វីដែលគាត់បានពិពណ៌នាថាជាការប៉ុនប៉ង ធ្វើរដ្ឋប្រហារ ។ លោកក៏បានប្រកាសថាកងទ័ពអង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខសមូហភាព នឹងចាប់ផ្តើមដកខ្លួនចេញពីប្រទេសនៅថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ហើយពួកគេត្រូវបានដកចេញទាំងស្រុងត្រឹមថ្ងៃទី២០ ខែមករា។ នៅក្នុងសុន្ទរកថាថ្ងៃទី១១ ខែមករាទៅកាន់សភា លោកតូកាយអេវ បានសន្យាថានឹងធ្វើកំណែទម្រង់ និងទទួលស្គាល់ការមិនសប្បាយចិត្តជាសាធារណៈចំពោះវិសមភាពប្រាក់ចំណូល ហើយបានរិះគន់ណាហ្សាបាយអេវ និងសហការីរបស់គាត់អំពីទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេ។ នៅថ្ងៃដដែល ជើងហោះហើរអន្តរជាតិត្រូវបានបន្តទៅ និងមកពីរដ្ឋធានីអាស់តាណា របស់ប្រទេស។ គាត់ក៏បានតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនៅថ្ងៃនោះ អេលីហាន ស្មៃយឡូវ, ហើយក្រោយមកបានបណ្តេញរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ មូរ៉ាត បេកតាណូវ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមករា។ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា លោកតូកាអេវ បានថ្លែងសុន្ទរកថារដ្ឋក្នុងសម័យប្រជុំរួមគ្នានៃសភាដែលក្នុងនោះលោកបានគូសបញ្ជាក់អំពីកម្មវិធីកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ។