រុស្ស៊ី
| សហព័ន្ធរុស្ស៊ី Российская Федерация Rossiyskaya Federatsiya |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| ភ្លេងជាតិ: Государственный гимн Российской Федерации (Russian) Gosudarstvenny gimn Rossiyskoy Federatsii (transliteration) State Anthem of the Russian Federation { |
||||||
_-_Crimea_disputed.svg) |
||||||
| រដ្ឋធានី និងជាទីក្រុងធំបំផុត | មូស្គូ 55°45′N 37°37′E / 55.750°N 37.617°E | |||||
| ភាសាផ្លូវការ | រុស្ស៊ី ជាភាសាផ្លូវប្រើទូទាំងប្រទេស; ២៧ ភាសាផ្លូវការដទៃទៀត ប្រើនៅក្នុងតំបន់ផ្សេងៗ | |||||
| ក្រុមជាតិពន្ធុ | 79,8% រុស្ស៊ី ៣,៨% តាតារ ២,០% អ៊ុយក្រែន ១,២% Bashkir ១,១% Chuvash ១២,១% ជាតិជាតិដទៃ[១] |
|||||
| ភាសា/ជនជាតិ | រុស្ស៊ី | |||||
| របបគ្រប់គ្រង | សាធារណរដ្ឋ សហព័ន្ធ ពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយម | |||||
| - | ប្រធានាធិបតី | ឌ្មីទ្រី មេដេវេដេវ | ||||
| - | នាយករដ្ឋមន្ត្រី | វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន | ||||
| - | ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធ | សឺហ្គេយ មីរ៉ូណូវ (FR) | ||||
| - | ប្រធានសភាឌូម៉ា | បូរីស ហ្គ្រីស្លូវ (UR) | ||||
| អង្គនីតិប្បញ្ញត្តិ | សភាសហព័ន្ធ | |||||
| - | សភាថ្នាក់ខ្ពស់ | ក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធ | ||||
| - | សភាថ្នាក់ទាប | សភាឌូម៉ា | ||||
| ការបង្កើត | ||||||
| - | Rurik Dynasty | ៨៦២ | ||||
| - | Kievan Rus' | ៨៨២ | ||||
| - | Vladimir-Suzdal Rus’ | ១១៦៩ | ||||
| - | Grand Duchy of Moscow | ១២៦៣ | ||||
| - | អាណាចក្រត្សាររុស្ស៊ី | ១៥៤៧ | ||||
| - | ចក្រភពរុស្ស៊ី | ១៧២១ | ||||
| - | Russian SFSR | ០៧ វិច្ឆិកា ១៩១៧ | ||||
| - | សហភាពសូវៀត | ១៩២២ | ||||
| - | សហព័ន្ធរុស្ស៊ី | ២៥ ធ្នូ ១៩៩១ | ||||
| ផ្ទៃក្រឡា | ||||||
| - | សរុប | [[1 E13 ម២ | ១៧.០៧៥.៤០០ គ.ម២]] (ទី១) ៦.៥៩២.៨០០ ម៉ាយ២ |
||||
| - | ទឹក (%) | ១៣ | ||||
| ប្រជាជន | ||||||
| - | ២០០៨ ព្យាករណ៍ | ១៤២.០០៨.៨៣៨ (ទី៩) | ||||
| - | ២០០២ ជំរឿន | 145,166,731[២] | ||||
| - | ដង់ស៊ីតេ | ៨.៣ នាក់/គ.ម២ (ទី២០៩) ២១.៥ នាក់/ម៉ាយ២ |
||||
| GDP (PPP) | ២០០៨ ព្យាករណ៍ | |||||
| - | សរុប | $2.261 trillion[៣] | ||||
| - | ក្នុងម្នាក់ៗ | ១៥.៩២២ ដុល្លារ[៣] | ||||
| GDP (nominal) | ២០០៨ estimate | |||||
| - | សរុប | $1.676 trillion[៣] | ||||
| - | ក្នុងម្នាក់ៗ | ១១.៨០៧ ដុល្លារ[៣] | ||||
| Gini (២០០៥) | ៤០,៥ | |||||
| HDI (២០០៥) |  ០,៨០៦ (high[៤]) (ទី៧៣) |
|||||
| រូបិយប័ណ្ណ | Ruble (RUB) |
|||||
| ល្វែងម៉ោង | (UTC+2 to +12) | |||||
| - | រដូវក្ដៅ (DST) | (UTC+3 to +13) | ||||
| បើកបរខាង | ស្ដាំ | |||||
| កូដកម្មសិទ្ធិប្រទេស | .ru (.su reserved), (.рф2 2009) | |||||
| លេខកូដប្រទេស | +7 | |||||
| 1 | The Russian Federation is one of the successors to earlier forms of continuous statehood, starting from the 9th Century AD when Rurik, a Viking warrior, established Novgorod, traditionally taken as the beginning of Russian statehood. | |||||
| 2 | The .рф Top-level domain will be available for use in the Russian Federation in the second quarter of 2009 and will only accept domains which use the Cyrillic alphabet.[៥] | |||||
រុស្ស៊ី (ភាសារុស្ស៊ី ៖ Россия) មានឈ្មោះផ្លូវការ "សហព័ន្ធរុស្ស៊ី" គឺជាប្រទេសមួយនៅផ្នែកខាងជើងអឺរ៉ាស៊ី (អាស៊ី និងអឺរ៉ុបរួមគ្នា) ជាសាធារណរដ្ឋពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយម មាន ៨៣ ប្រធានវិស័យសហព័ន្ធ។ រុស្ស៊ី មានព្រំដែនរួមជាមួយប្រទេសមួយចំនួន (ពីប៉ែកពាយព្យទៅអាគ្នេយ៍) ដូចជា ៖ ន័រវែស ហ្វាំងឡង់ អេស្តូនី ឡេតូនី លីទុយអានី (ជាប់ Kaliningrad Oblast) ប៉ូឡូញ (ជាប់ Kaliningrad Oblast) បេឡារុស្ស៊ី អ៊ុយក្រែន ហ្សកហ្ស៊ី អាហ្សែបៃហ្សង់ កាហ្សាក់ស្ថាន ចិន ម៉ុងហ្គោល និងសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតកូរ៉េ (កូរ៉េខាងជើង)។ រុស្ស៊ី ក៏មានព្រំដែនទឹកជាមួយប្រទេសជប៉ុន (សមុទ្រអុកហុតស្គ៍) សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ (សមុទ្រជប៉ុន) ស៊ុយអែត (សមុទ្របាល់ទិក) តួកគី (សមុទ្រខ្មៅ) និងសហរដ្ឋអាមេរិក (ច្រកសមុទ្រប៊េរីង)។ រុស្ស៊ី ជាប្រទេសធំជាងគេបំផុត មានផ្ទៃដី ១៧.០៧៥.៤០០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ដែលធំជាង ១/៨ នៃផ្ទៃដីពិភពលោក និងមានប្រជាជនប្រមាណ ១៤២ លាននាក់ ច្រើនជាងគេចំណាត់ថ្នាក់ទី៩ លើពិភពលោក។ ប្រទេសនេះ បានលាតសន្ធឹងលើទ្វីបអាស៊ីភាគខាងជើងទាំងមូល និង ៤០% នៃទ្វីអឺរ៉ុប ដែលមាន ១១ ល្វែងម៉ោង។ រុស្ស៊ី គឺជាប្រទេសដែលបម្រុងធនធានរ៉ែខនិជ និងថាមពល ធំជាងគេលើពិភពលោក និងត្រូវបានសន្មតថាជាមហាអំណាចផុតលេខខាងថាមពល។ ប្រទេសនេះ ក៏ជាដែលមានព្រៃឈើច្រើនជាងគេ និងបឹងជាច្រើន ដែលមានទឹកសាបដែលមិនកក ប្រហែល ១/៤ នៃទឹកសាបដែលមិនកក លើពិភពលោក។
ប្រវត្តិនៃជាតិសាសន៍នេះ បានចាប់ផ្ដើមពីអម្បូរស្លាវខាងកើត ដែលត្រូវបានកកើតឡើង ដោយមានការទទួលស្គាល់ថាជាពូជសាសន៍មួយនៅអឺរ៉ុប រវាងសតវត្សទី៣ និងទី៨ នៃគ្រិស្តសករាជ ដែលបានស្ថាបនា និងគ្រប់គ្រងដោយវណ្ណៈអភិជនអ្នកចម្បាំងដ៏ខ្លាំងពូកែ និងខ្សែសន្តានរបស់ពួកគេ។ រដ្ឋស្លាវខាងកើតដំបូងបង្អស់គឺ Kievan Rus' បានលេចឡើងនៅសតវត្សទី៩ និងទទួលលទ្ធិគ្រិស្តសាសនា ពីចក្រភពប៊ីហ្សានទីន (ចក្រភពរ៉ូមខាងកើត) នៅគ.ស ៩៨៨ ដោយចាប់ផ្ដើមច្របាច់បញ្ចូលគ្នានៃវប្បធម៌ប៊ីហ្សានទីន និងស្លាវ ដែលបានផ្ដល់នូវវប្បធម៌រុស្ស៊ីសម្រាប់សហស្សវត្សក្រោយ។ នៅទីបញ្ចប់ Kievan Rus' បានបែកបាក់គ្នា ហើយទឹកដី ត្រូវបានបែងចែកទៅជារដ្ឋសក្ដិភូមិតូចៗជាច្រើន។ អ្នកស្នងមរតកខ្លាំងពូកែជាងគេរបស់ Kievan Rus' គឺមូស្គូ ដែលបានដើរតួដ៏សំខាន់ ក្នុងដំណើរការបង្រួបបង្រួមប្រទេសរុស្ស៊ី និងការតស៊ូដណ្ដើមឯករាជ្យពីចក្រភពហតមាស (Golden Horde) ។ បន្តិចម្ដងៗ មូស្គូបានធ្វើការបង្រួបបង្រួមជុំវិញក្សត្របូរីរុស្ស៊ីទាំងឡាយ ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌ និងមរតកនយោបាយរបស់ Kievan Rus' ឡើងវិញ។ នាសតវត្សទី១៨ ប្រជាជាតិនេះ បានធំធាត់ឡើងដ៏មហស្ចារ្យ តាមរយៈការច្បាំងឈ្នះ ការរួបរួមជាមួយប្រជាជាតិដទៃ និងការរុករកដីថ្មី ដើម្បីបង្កើតចក្រភពរុស្ស៊ី ដែលជាចក្រភពធំជាងគេទី៣ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយលាតសន្ធឹងចាប់ពីប៉ូឡូញ ឆ្ពោះទៅទិសខាងកើតរហូតដល់មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក និងអាឡាស្កា។
រុស្ស៊ី បានផ្សព្វផ្សាយអំណាច និងឥទ្ធិពល ចាប់តាំងពីសម័យចក្រភពរុស្ស៊ី រហូតដល់កម្រិតកំពូល និងជាអ្នកដឹកនាំដ៏សំខាន់នៃសហភាពសូវៀត ដែលជារដ្ឋសង្គមនិយមដំបូងគេ និងធំជាងគេបំផុតលើពិភពលោក ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាកំពូលមហាអំណាច (Superpower) ។ ប្រជាជាតិនេះ មានអំនួតតាមរយៈប្រពៃណី និងឧត្ដមភាព រាល់គ្រប់ទិដ្ឋភាពទាំងអស់ នៃសិល្បៈ និងវិទ្យាសាស្ត្រ។ សហព័ន្ធរុស្ស៊ី ត្រូវបានបង្កើតឡើង ក្រោយការរលំរលាយនៃសហភាពសូវៀត នៅឆ្នាំ ១៩៩១ ប៉ុន្តែ ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាអ្នកស្នងមរតកស្របច្បាប់នៃសហភាពសូវៀត សូម្បីយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ជារដ្ឋមួយខ្សោយជាងមុនដែរ។ ប្រទេសនេះ ជាមហាអំណាចធំជាងគេទី៨ គិតតាមផលទុនជាតិសរុប (GDP) ទី៦ គិតតាមអំណាចទិញ (PPP) ទី៨ ផ្នែកថវិកាចំណាយយោធា (military budget) ។ រុស្ស៊ី គឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រាំ ដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរ ហើយបានរក្សាទុកអាវុធប្រភេទនេះច្រើនជាងលើពិភពលោក។ ក្រៅពីនេះ រុស្ស៊ី ក៏ជាជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ជាសមាជិកនៃប្រទេសឧស្សាហកម្មលូតលាស់ទាំង៨ (G8) វេទិកាសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក (APEC), អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ (SCO) និងសមាជិកនាំមុខនៃ Commonwealth of Independent States ។
របបគ្រប់គ្រង និងនយោបាយ[កែប្រែ]
យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលត្រូវបានដំណើរការដោយការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ កាលពីថ្ងៃទី ១២ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៩៣ បន្ទាប់ពីវិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៩៣ មក រុស្ស៊ីគឺជាសហព័ន្ធ និងមានទម្រង់ជាសាធារណរដ្ឋពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយម ដែលប្រធានាធិបតីជាប្រមុខរដ្ឋ ហើយនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាល។ សហព័ន្ធរុស្ស៊ី មានទម្រង់មូលដ្ឋានជាប្រជាធិបតេយ្យមានអ្នកតំណាង។ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ត្រូវបានទទួលខុសត្រូវរដ្ឋាភិបាល។ រដ្ឋាភិបាល ត្រូវបានរៀបចំឡើងតាមប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យ និងតម្លាភាព ដែលបានកំណត់ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ប្រទេស និងជាកិច្ចសន្យាសង្គម សម្រាប់ប្រជាជននៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ី។
អំណាចរបស់សហព័ន្ធមានបីស្ថាប័នគឺ ៖
- ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ ៖ មានសភាចំនួនគឺ សភាឌូម៉ា (State Duma) និងក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធ (Federation Council) សម្រាប់អនុម័តច្បាប់ ប្រកាសសង្គ្រាម ឱ្យសច្ចាប័នលើសន្ធិសញ្ញាផ្សេងៗ មានអំណាចក្នុងអនុម័តកញ្ចប់ថវិកា និងអំណាចចោទប្រកាន់ ដែលអាចឈានទៅដកប្រធានាធិបតីបាន។
- ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ ៖ ប្រធានាធិបតីគឺជាប្រមុខកងទ័ព មានសិទ្ធិច្រានចោលរាល់ពង្រាងច្បាប់ដែលអនុម័តដោយសភា មុនពេលក្លាយជាច្បាប់ និងតែងតាំងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ព្រមទាំងមន្ត្រីដទៃទៀត ដែលគ្រប់គ្រង និងប្រតិបត្តិច្បាប់ និងនយោបាយសហព័ន្ធ។
- ស្ថាប័នយុត្តិធម៌ ៖ តុលាការធម្មនុញ្ញ តុលាការកំពូល តុលាការកំពូលមជ្ឈត្តវិនិច្ឆ័យ និងតុលាការសហព័ន្ធថ្នាក់ទាបជាច្រើនទៀត (ចៅក្រម ត្រូវបានតែងតាំងដោយក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធ ដោយមានសំណើពីប្រធានាធិបតី) មាននាទីបកស្រាយច្បាប់ និងអាចបដិសេធច្បាប់ណា ដែលយល់ឃើញថាមិនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ឯកសារយោង[កែប្រែ]
- ↑ ជំរឿន ឆ្នាំ ២០០២
- ↑ "Russian Census of 2002" Federal State Statistics Service ដកស្រង់នៅថ្ងៃ 2008-04-05
- ↑ ៣,០ ៣,១ ៣,២ ៣,៣ "Russia" International Monetary Fund ដកស្រង់នៅថ្ងៃ 2009-04-22
- ↑ "The Human Development Index—Going Beyond Income" Human Development Report 2007 United Nations Development Program ដកស្រង់នៅថ្ងៃ 2008-01-27
- ↑ (រុស្ស៊ី) "Russia allowed to register Internet domains in Cyrillic" Interfax ដកស្រង់នៅថ្ងៃ 2008-07-20
សូមមើលផងដែរ[កែប្រែ]
| ||||||||||
| ||||||||||||||||
